Ύψος κατώτατου μισθού στη Βουλγαρία σε σχέση με χώρες της ΕΕ

Οι στατιστικές για τον κατώτατο μισθό, όπως δημοσιεύονται από τη Eurostat, αναφέρονται στον εθνικό κατώτατο μισθό ο οποίος ισχύει συνήθως για όλους τους εργαζόμενους, ή τουλάχιστον για τη μεγάλη πλειοψηφία των εργαζομένων σε μια χώρα. Οι κατώτατοι μισθοί παρουσιάζονται γενικά ως μηνιαίοι μισθοί για τις ακαθάριστες αποδοχές, δηλαδή πριν από την αφαίρεση του φόρου εισοδήματος και των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης που καταβάλλονται από τον εργαζόμενο.

Ο κατώτατος μισθός στη Βουλγαρία ισχύει καθολικά για όλους τους εργαζόμενους και καταβάλλεται σε 12 ίσες μηνιαίες πληρωμές, ανεξάρτητα από το είδος της σύμβασης εργασίας. Όταν ο κατώτατος μισθός καταβάλλεται για περισσότερους από 12 μήνες ετησίως (όπως στην Ελλάδα, την Ισπανία, την Πορτογαλία, και τη Σλοβενία όπου καταβάλλεται για 14 μήνες το χρόνο), τα δεδομένα που δημοσιεύει η Eurostat έχουν προσαρμοστεί σε δωδεκάμηνη βάση ως εξής [(μηνιαία καταβολή κατώτατου μισθού x 14) / 12] για να ληφθούν υπόψη αυτές οι πληρωμές. Άρα για παράδειγμα στην Ελλάδα, ενώ ο κατώτατος μισθός, στον ιδιωτικό τομέα, από 1η Απριλίου 2024 είναι 830,00 ευρώ, αλλά για 14 καταβολές ετησίως στις οποίες περιλαμβάνονται το δώρο Χριστουγέννων, Πάσχα και το επίδομα αδείας, το ποσό φτάνει τα 968,33 ευρώ [(830,00*14)/12] σε δωδεκάμηνη βάση.  

Οι εθνικοί κατώτατοι μισθοί δημοσιεύονται από τη Eurostat ανά διετία. Αντικατοπτρίζουν την κατάσταση την 1η Ιανουαρίου και την 1η Ιουλίου κάθε έτους. Κατά συνέπεια, οι τροποποιήσεις στους κατώτατους μισθούς που εισάγονται μεταξύ αυτών των δύο ημερομηνιών εμφανίζονται μόνο για την επόμενη εξαμηνιαία δημοσίευση δεδομένων. Έτσι για παράδειγμα στην Ελλάδα ο νέος κατώτατος μισθός που ισχύει από την 1^η Απριλίου 2024, στην Eurostat εμφανίζεται στη δεύτερη εξαμηνιαία δημοσίευση δεδομένων για το 2024 (βλ. πιν. 1).

Τα στοιχεία για τους εθνικούς κατώτατους μισθούς υποβάλλονται στη Eurostat σε όρους εθνικού νομίσματος. Για τις χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ, οι κατώτατοι μισθοί σε εθνικά νομίσματα μετατρέπονται σε ευρώ εφαρμόζοντας τη συναλλαγματική ισοτιμία όπως καταγράφηκε στο τέλος του προηγούμενου μήνα (για παράδειγμα, η ισοτιμία στα τέλη Ιουνίου 2024 χρησιμοποιήθηκε για τον υπολογισμό των κατώτατων μισθών σε ευρώ από την 1η Ιουλίου 2024).

Οι κατώτατοι μισθοί στις εξεταζόμενες 22 χώρες της ΕΕ, την 1^η Ιουλίου 2024, κυμαίνονται από 477 ευρώ το μήνα στη Βουλγαρία έως 2 571 ευρώ το μήνα στο Λουξεμβούργο (βλ. πιν. 1 και διαγ. 1). Είναι εντυπωσιακό, αλλά ο υψηλότερος κατώτατος μισθός είναι σχεδόν 5,5 φορές υψηλότερος από τον χαμηλότερο. Σε ευρώ, αυτός που αμείβεται με τον κατώτατο μισθό στο Λουξεμβούργο παίρνει περίπου 2 074 ευρώ περισσότερα από εκείνον στη Βουλγαρία. Επιπλέον, ο μισθός στο Λουξεμβούργο είναι περίπου 20% υψηλότερος από τη δεύτερη χώρα – την Ιρλανδία.

Η Eurostat στην παρουσίαση των στοιχείων¹ ταξινομεί τις χώρες σε τρεις διαφορετικές ομάδες:

Πρώτη ομάδα, με εθνικό κατώτατο μισθό άνω των 1 500 ευρώ το μήνα. Αυτή η ομάδα περιλαμβάνει το Λουξεμβούργο, την Ιρλανδία, την Ολλανδία, το Βέλγιο, τη Γερμανία και τη Γαλλία. Οι εθνικοί κατώτατοι μισθοί τους κυμαίνονταν από 1.767 ευρώ στη Γαλλία έως 2.571 ευρώ στο Λουξεμβούργο.

Δεύτερη ομάδα, με εθνικό κατώτατο μισθό άνω των 1 000 ευρώ και κάτω των 1 500 ευρώ μηνιαίως. Αυτή η ομάδα περιλαμβάνει την Ισπανία με 1 323 ευρώ  και τη Σλοβενία με 1 254 ευρώ. Τρίτη ομάδα, με εθνικό κατώτατο μισθό ίσο ή μικρότερο από 1 000 ευρώ το μήνα. Αυτή η ομάδα περιλαμβάνει  την Κύπρο, την Πολωνία, την Ελλάδα, την Πορτογαλία, τη Μάλτα, τη Λιθουανία, την Κροατία, την Εσθονία, την Τσεχία, τη Σλοβακία, τη Ρουμανία, τη Λετονία, την Ουγγαρία και τη Βουλγαρία.

Η σύγκριση των κατώτατων μισθών σε ονομαστικούς όρους δεν παρέχει πληροφορίες σχετικά με την αγοραστική του δύναμη στην κάθε χώρα, αφού το κόστος διαβίωσης διαφέρει σημαντικά ανάμεσα στα κράτη-μέλη. Επίσης, δεν δίνει καμία πληροφορία σχετικά με το εάν εξασφαλίζει ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης. Αντιθέτως, ο κατώτατος μισθός εκφρασμένος σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης – ΜΑΔ (Purchasing power standard – PPS) είναι πιο αξιόπιστο μέγεθος όσον αφορά αποκλειστικά τη σύγκριση της αγοραστικής δύναμης του κατώτατου μισθού μεταξύ των κρατών-μελών². Η αναγωγή των απόλυτων μισθών σε ΜΑΔ δείχνει μια σχετικά πιο εξομαλυμένη κατανομή μεταξύ των χωρών, (Διαγ. 2), γεγονός που υποδεικνύει ότι χώρες με πολύ υψηλό κατώτατο μισθό, συνήθως έχουν και ακριβό καλάθι αγαθών, ενώ αντίθετα χώρες με πολύ χαμηλό κατώτατο μισθό έχουν αρκετά χαμηλό επίπεδο τιμών.

Με βάση τις ΜΑΔ ο υψηλότερος κατώτατος μισθός στο Λουξεμβούργο είναι 2,4 φορές υψηλότερος από τον χαμηλότερο στη Βουλγαρία, και όχι 5,5 φορές, όπως είναι εκφρασμένος σε ευρώ.  Στη Βουλγαρία, ο κατώτατος μισθός είναι 799 ΜΑΔ τον Ιούλιο του 2024, ενώ σε νομισματικούς όρους είναι 477 ευρώ. Στη σχετική κατάταξη, μετά την προσαρμογή με βάση την αγοραστική δύναμη, η Βουλγαρία παραμένει στην τελευταία θέση μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με θεσμοθετημένο κατώτατο μισθό σε εθνικό επίπεδο, αλλά η απόστασή της από την προτελευταία είναι μόλις 4,9 ΜΑΔ, έναντι 198,2 ευρώ σε ονομαστικούς όρους. 

Η Eurostat στην παρουσίαση των στοιχείων με βάση τις ΜΑΔ ταξινομεί τις χώρες πάλι σε τρεις διαφορετικές ομάδες, αλλά με διαφορετική σύνθεση:

Πρώτη ομάδα, με εθνικό κατώτατο μισθό άνω των 1 250 ΜΑΔ. Αυτή η ομάδα περιλαμβάνει το Λουξεμβούργο, τη Γερμανία, την Ολλανδία, το Βέλγιο, τη Γαλλία, την Ιρλανδία, την Πολωνία, την Ισπανία και την Σλοβενία. Οι εθνικοί κατώτατοι μισθοί τους κυμαίνονταν από 1 379 ΜΑΔ στη Σλοβενία έως 1 912 ΜΑΔ στο Λουξεμβούργο.

Δεύτερη ομάδα, με εθνικό κατώτατο μισθό μεταξύ 1 000 ΜΑΔ και κάτω των 1 250 ΜΑΔ. Αυτή η ομάδα περιλαμβάνει τη Ρουμανία, τη Λιθουανία, την Ελλάδα, την Κροατία, την Κύπρο, την Πορτογαλία και τη Μάλτα. Οι εθνικοί κατώτατοι μισθοί τους κυμαίνονταν από 1 037 ΜΑΔ στη Μάλτα έως 1 243 ΜΑΔ στη Ρουμανία.

Τρίτη ομάδα, με εθνικό κατώτατο μισθό κάτω από 1 000 ΜΑΔ. Αυτή η ομάδα περιλαμβάνει την Ουγγαρία, την Τσεχία, τη Σλοβακία, την Εσθονία, τη Λετονία και τη Βουλγαρία. Οι εθνικοί κατώτατοι μισθοί τους κυμαίνονταν από 799 ΜΑΔ στη Βουλγαρία έως 922 ΜΑΔ στην Ουγγαρία.

Ο τρόπος υπολογισμού του κατώτατου μισθού στη Βουλγαρία

Στις 27 Αυγούστου 2024, στη Βουλγαρία δόθηκε στη δημοσιότητα για διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους το σχέδιο Υπουργικής Απόφασης (Υ.Α) για τον καθορισμό του ύψους του κατώτατου μισθού για τη χώρα από 01.01.2025³.

Η νομική βάση για την έκδοση της Απόφασης είναι το άρθρο 244 του Κώδικα Εργασίας (Κ.Ε.), όπως ισχύει από τις 10.02.2023. Η παράγραφος 1, στοιχείο 1 του άρθρου 244 αναφέρει ότι το Υπουργικό Συμβούλιο (Υ.Σ.) καθορίζει για κάθε ημερολογιακό έτος τον κατώτατο μισθό για τη χώρα⁴.,  Στην 2 παράγραφο του ίδιου άρθρου καθορίζεται και ο τρόπος υπολογισμού του νέου κατώτατου μισθού: «Ο κατώτατος μισθός για τη χώρα για το επόμενο ημερολογιακό έτος καθορίζεται έως την 1η Σεπτεμβρίου του τρέχοντος έτους στο ποσό του 50 τοις εκατό του μέσου ακαθάριστου μισθού για περίοδο 12 μηνών, που περιλαμβάνει τα δύο τελευταία τρίμηνα του προηγούμενου έτους και τα δύο πρώτα τρίμηνα του τρέχοντος έτους.»⁶.

Στο σχέδιο Υ.Α προτείνεται λοιπόν ο κατώτατος μισθός για τη χώρα από την 1η Ιανουαρίου 2025 να γίνει 1 077 λέβα. Ο τρόπος υπολογισμού του δίνεται στον πίνακα 2:

Το τρίτο τρίμηνο του 2023, ο μέσος μηνιαίος ακαθάριστος μισθός για το σύνολο της χώρας αγγίζει τα 2 000 BGN, σημειώνοντας ονομαστική αύξηση 14,7% σε σύγκριση με το ίδιο τρίμηνο του 2022 και κατά 2,2% σε σύγκριση με το δεύτερο τρίμηνο του 2023. Το τέταρτο τρίμηνο του 2023, φτάνει τα 2 123 BGN, σημειώνοντας αύξηση 13,0% σε σύγκριση με το τέταρτο τρίμηνο του 2022 και κατά 6,2% σε σύγκριση με το τρίτο τρίμηνο του 2023. Το πρώτο τρίμηνο του 2024, είναι 2 198 BGN σημειώνοντας αύξηση κατά 16,8% σε σύγκριση με το πρώτο τρίμηνο του 2023 και κατά 3,5% σε σύγκριση με το τέταρτο τρίμηνο το 2023. Τέλος το δεύτερο τρίμηνο του 2024, ο μέσος μηνιαίος ακαθάριστος μισθός είναι 2 296 BGN δηλαδή καταγράφει αύξηση κατά 4,5% σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο του 2024 και κατά 17,3% σε σύγκριση με το δεύτερο τρίμηνο του 2023.

Στον Κ.Ε. στο άρθρο 244, στην παράγραφο 3 υπάρχει η δικλίδα ασφαλείας που προβλέπει ότι: «Ο προσδιοριζόμενος σύμφωνα με την παράγραφο 2 κατώτατος μισθός για τη χώρα δεν μπορεί να είναι χαμηλότερος από αυτόν που καθορίστηκε για το προηγούμενο έτος.»⁷. Η προτεινόμενη αύξηση ανέρχεται σε 73,7 ευρώ ή 15,4% σε σχέση με τον κατώτατο μηνιαίο ακαθάριστο μισθό για το τρέχον έτος που είναι 933 λέβα (477 ευρώ). Το 2024 είναι η πρώτη χρονιά που ο κατώτατος μισθός υπολογίζεται με τον νέο τρόπο και οδήγησε σε αύξηση του κατά 78 ευρώ, τη μεγαλύτερη σε απόλυτα μεγέθη της τελευταίας 25ετίας και τη δεύτερη σε σχετικά μεγέθη (19,5%), μετά την αύξηση κατά 23,6% το 2016/2015.

  Τη χρονική περίοδο που χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό του μέσου ακαθάριστου μισθού, ο αριθμός των μισθωτών με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας πλήρους απασχόλησης που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό, κυμαίνεται μεταξύ 18,2% και 18,8%, όπως φαίνεται στον πίνακα 3:

Τα διαγράμματα 4 και 5 δείχνουν πιο θα ήταν το ποσοστό του κατώτατου μισθού, εάν χρησιμοποιούνταν όχι ο μέσος ακαθάριστος μισθός για το σύνολο της χώρας, αλλά ο μέσος ακαθάριστος μισθός ανά τομέα οικονομικής δραστηριότητας. Για το 2024 για τον μέσο μισθό χρησιμοποιείται η 12μηνη περίοδος που περιλαμβάνει το τρίτο και τέταρτο τρίμηνο του 2022 και το πρώτο και δεύτερο τρίμηνο το 2023 (διαγ. 4). Για το 2025 για τον μέσο μισθό χρησιμοποιείται η 12μηνη περίοδος που περιλαμβάνει το τρίτο και τέταρτο τρίμηνο του 2023 και το πρώτο και δεύτερο τρίμηνο το 2024 (διαγ. 5).    

Με βάση τη στατιστική ταξινόμηση των οικονομικών δραστηριοτήτων (NACE – αναθεώρηση 2), για το 2024 και για το 2025, οκτώ τομείς έχουν μέσο ακαθάριστο μισθό, μεγαλύτερο από τον εθνικό (για το σύνολο χώρας) μέσο ακαθάριστο μισθό, με αποτέλεσμα, ο εθνικός κατώτατος μισθός σε αυτούς τους τομείς να είναι χαμηλότερος του 50%. Για παράδειγμα, στον τομέα «Ενημέρωση και Επικοινωνία», ο μέσος ακαθάριστος μισθός ανέρχεται σε 2 290 ευρώ με αποτέλεσμα ο κατώτατος ακαθάριστος μισθός των 477 ευρώ, το 2024, να αποτελεί μόνο το 20,8% του παραπάνω μέσου μισθού (διαγ. 4). Από την άλλη σε έντεκα τομείς  ο μέσος ακαθάριστος μισθός, είναι χαμηλότερος από τον εθνικό (για το σύνολο χώρας) μέσο ακαθάριστο μισθό, με αποτέλεσμα, ο εθνικός κατώτατος μισθός σε αυτούς τους τομείς να είναι υψηλότερος του 50%. Για παράδειγμα, στον τομέα «Δραστηριότητες Υπηρεσιών Παροχής Καταλύματος και Υπηρεσιών Εστίασης», ο μέσος ακαθάριστος μισθός ανέρχεται σε 568 ευρώ με αποτέλεσμα ο κατώτατος ακαθάριστος μισθός των 477 ευρώ, το 2024, να αποτελεί το 84% του παραπάνω μέσου μισθού (διαγ. 4).

Τα διαγράμματα 6 και 7 δείχνουν πιο θα ήταν το ποσοστό του κατώτατου μισθού, εάν χρησιμοποιούνταν όχι ο μέσος ακαθάριστος μισθός για το σύνολο της χώρας, αλλά ο μέσος ακαθάριστος μισθός ανά νομό για το 2024 και 2025 αντίστοιχα.

Από τους 28 νομούς, μόνο ο νομός Σόφια (πρωτεύουσα) έχει μεγαλύτερο από τον εθνικό (για το σύνολο χώρας) μέσο ακαθάριστο μισθό, με αποτέλεσμα, ο εθνικός κατώτατος μισθός στην πρωτεύουσα  να είναι χαμηλότερος του 50%. Για παράδειγμα ο μέσος ακαθάριστος μισθός για τη 12μηνη περίοδο που περιλαμβάνει το τρίτο και τέταρτο τρίμηνο του 2022 και το πρώτο και δεύτερο τρίμηνο το 2023 ανέρχεται σε 1 311,6 ευρώ με αποτέλεσμα ο κατώτατος ακαθάριστος μισθός των 477 ευρώ, το 2024, να αποτελεί μόνο το 36,4% του παραπάνω μέσου μισθού (διαγ. 6). Στους υπόλοιπους νομούς της χώρας, ο μέσος ακαθάριστος μισθός, είναι χαμηλότερος από τον εθνικό (για το σύνολο χώρας) μέσο ακαθάριστο μισθό, με αποτέλεσμα, ο εθνικός κατώτατος μισθός σε αυτούς τους νομούς να είναι υψηλότερος του 50%. Το υψηλότερο ποσοστό κάλυψης έχει το Μπλαγκόεβγκραντ. Για παράδειγμα, για την παραπάνω 12μηνη περίοδο, ο μέσος ακαθάριστος μισθός στο νομό είναι 631,8 ευρώ, με αποτέλεσμα ο κατώτατος ακαθάριστος μισθός των 477 ευρώ, το 2024, να αποτελεί το 75,5% του παραπάνω μέσου μισθού (διαγ. 6). Πάνω από 60% κάλυψη έχουν 22 νομοί το τρέχον έτος και το επόμενο (βλ. διαγ. 6 και 7) και άλλοι 5 νομοί έχουν κάλυψη που κυμαίνεται από 54% έως 58%.

Στην εισήγησή του προς το Υ.Σ., στις 27 Αυγούστου 2024, ο υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Πολιτικής Ивайло Иванов αναφέρει: «Το προτεινόμενο ποσό του κατώτατου μισθού από την 1η Ιανουαρίου 2025 θα συμβάλει στην αύξηση των κινήτρων του τμήματος του εργατικού δυναμικού με τα χαμηλότερα εισοδήματα να αναζητήσει εργασία, να βελτιώσει το βιοτικό του επίπεδο, να μειώσει τον κίνδυνο της φτώχειας και της εισοδηματικής ανισότητας, καθώς και για την τόνωση της εγχώριας ζήτησης.»⁷.

Οι αλλαγές του άρθρου 244 του Κ.Ε.,  σύμφωνα με το συνοδευτικό αιτιολογικό σημείωμα του «Νομοσχεδίου περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεως του Κώδικα Εργασίας»⁸ που κατατέθηκε στη Βουλή στις 21.10.2022, βασίζεται στην   Οδηγία (ΕΕ) 2022/2041 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 19ης Οκτωβρίου 2022 για επαρκείς κατώτατους μισθούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση⁹.

Η Οδηγία 2022/2041 για επαρκείς κατώτατους μισθούς στην Ε.Ε.

Στις 17 Νοεμβρίου 2017, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Επιτροπή, διακήρυξαν στο Γκέτεμποργκ τον «Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων» (ΕΠΚΔ), με στόχο να υλοποιήσουν την υπόσχεση της Ευρώπης για ευημερία, πρόοδο και σύγκλιση και να καταστήσουν την κοινωνική Ευρώπη πραγματικότητα για όλους. Σύμφωνα με την αρχή 6 του ΕΠΚΔ, η οποία έχει τίτλο «Μισθοί»: «θα πρέπει να διασφαλίζονται επαρκείς ελάχιστοι  μισθοί, κατά τρόπο που επιτρέπει την εκπλήρωση των αναγκών του εργαζομένου και της οικογένειάς του με βάση τις εθνικές οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, ενώ παράλληλα διασφαλίζει την πρόσβαση στην απασχόληση και την παροχή κινήτρων για την αναζήτηση εργασίας. Επίσης ο καθορισμός των μισθών να γίνεται με τρόπο διαφανή και προβλέψιμο, σύμφωνα με τις εθνικές πρακτικές και με σεβασμό της αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων»¹⁰. Η «Στρατηγική Ατζέντα για την περίοδο 2019-2024»¹¹  απαιτούσε την εφαρμογή του ΕΠΚΔ σε επίπεδο ΕΕ και σε εθνικό επίπεδο.

Στις «Πολιτικές Κατευθυντήριες γραμμές για την εντολή 2019-2024 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής»¹² εξαγγέλθηκε σχέδιο δράσης για την πλήρη εφαρμογή του ΕΠΚΔ, συμπεριλαμβανομένης μιας πρωτοβουλίας για δίκαιους κατώτατους μισθούς. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με  ανακοίνωση της, με θέμα: «Μια ισχυρή κοινωνική Ευρώπη για δίκαιες μεταβάσεις»¹³ στις 14 Ιανουαρίου 2020, παρουσίασε χάρτη πορείας για την εκπόνηση του σχεδίου δράσης και επιβεβαίωσε τη δέσμευση για την ανάληψη πρωτοβουλίας για τους κατώτατους μισθούς, ως μίας από τις βασικές δράσεις που θα πρέπει να υλοποιηθούν σε ενωσιακό επίπεδο στο πλαίσιο αυτό. Ακολούθησε διαβούλευση σε δύο στάδια της Επιτροπής με τους κοινωνικούς εταίρους που πραγματοποιήθηκε, σύμφωνα με το άρθρο 154 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ (ΣΛΕΕ), σχετικά με το πώς μπορούν να διασφαλιστούν επαρκείς κατώτατοι μισθοί για τους εργαζομένους στην Ένωση. Τελικά στις 28 Οκτωβρίου 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε στους δύο συννομοθέτες – το Συμβούλιο της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο – οδηγία που επιδιώκει να βελτιώσει την επάρκεια και να αυξήσει την κάλυψη των κατώτατων μισθών, ενισχύοντας παράλληλα τις συλλογικές διαπραγματεύσεις ως το κύριο μέσο για τη διασφάλιση δίκαιων μισθών και συνθηκών εργασίας¹⁴.

Από τις αρχές Ιανουαρίου 2022, πραγματοποιήθηκαν οκτώ γύροι διαπραγματεύσεων μεταξύ του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου οι οποίες ολοκληρώθηκαν στις 6 Ιουνίου 2022 με προσωρινή συμφωνία. Η Οδηγία εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην Ολομέλεια του με μεγάλη πλειοψηφία (505 ευρωβουλευτές ψήφισαν υπέρ, 92 ήταν κατά, ενώ 44 απείχαν) στις 14 Σεπτεμβρίου 2022 και από το Συμβούλιο στις 4 Οκτωβρίου 2022. Στις 19 Οκτωβρίου 2022 η Οδηγία (ΕΕ) 2022/2041 δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα και μετά από 20 ημέρες τέθηκε σε ισχύ. Τα κράτη μέλη έχουν στη διάθεσή τους 2 χρόνια – έως τις 15 Νοεμβρίου 2024 – για να διασφαλίσουν ότι τα εθνικά μέτρα συμμορφώνονται με τους νέους κανόνες.

Πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας (ΕΕ) 2022/2041

Σύμφωνα με το αιτιολογικό σημείο (21) και το άρθρο 2 της Οδηγίας (ΕΕ) 2022/2041, αυτή θα πρέπει να εφαρμόζεται στους εργαζομένους που εργάζονται με σύμβαση εργασίας ή σχέση εργασίας, όπως οι εν λόγω έννοιες ορίζονται από το δίκαιο, τις συλλογικές συμβάσεις ή τις πρακτικές που ισχύουν σε κάθε κράτος μέλος, λαμβανομένων υπόψη των κριτηρίων που έχει διατυπώσει το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Δικαστήριο) για τον καθορισμό της ιδιότητας του εργαζομένου. Υπό την προϋπόθεση ότι πληρούν τα εν λόγω κριτήρια, οι εργαζόμενοι τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα, καθώς και το οικιακό προσωπικό, οι κατά παραγγελία εργαζόμενοι, οι εργαζόμενοι διαλείπουσας απασχόλησης, οι εργαζόμενοι βάσει δελτίου, οι εργαζόμενοι σε πλατφόρμες, οι ασκούμενοι, οι μαθητευόμενοι και άλλοι εργαζόμενοι με άτυπες μορφές απασχόλησης, καθώς και οι ψευδοαυτοαπασχολούμενοι και οι αδήλωτοι εργαζόμενοι θα μπορούσαν να εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας. Οι πραγματικά αυτοαπασχολούμενοι δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας, διότι δεν πληρούν τα εν λόγω κριτήρια. Η κατάχρηση του καθεστώτος του αυτοαπασχολουμένου, όπως αυτό ορίζεται στο εθνικό δίκαιο, είτε σε εθνικό είτε σε διασυνοριακό επίπεδο, αποτελεί μορφή ψευδώς δηλωμένης εργασίας, που συνδέεται συχνά με την αδήλωτη εργασία. Ψευδοαυτοαπασχόληση υπάρχει όταν ένα πρόσωπο δηλώνεται ως αυτοαπασχολούμενο ενώ πληροί τις προϋποθέσεις για τον χαρακτηρισμό της οικείας σχέσης ως σχέσης εξαρτημένης εργασίας, προκειμένου να αποφευχθούν ορισμένες νομικές ή φορολογικές υποχρεώσεις. Τα πρόσωπα αυτά θα πρέπει να εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας. Η διαπίστωση της ύπαρξης σχέσης εργασίας θα πρέπει να βασίζεται στα πραγματικά περιστατικά που συνδέονται με την πραγματική εκτέλεση της εργασίας και όχι στην περιγραφή της σχέσης από τα μέρη.

Εννοιολογικές διευκρινήσεις

Με βάση την Οδηγία (ΕΕ) 2022/2041 «ο κατώτατος μισθός είναι η κατώτατη αμοιβή που καθορίζεται με νόμο ή συλλογικές συμβάσεις που εργοδότης, μεταξύ άλλων στον δημόσιο τομέα, υποχρεούται να καταβάλλει στους εργαζομένους για την εργασία που επιτελούν κατά τη διάρκεια δεδομένου χρονικού διαστήματος»¹⁵.

Όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν θεσπίσει κατώτατους μισθούς, αν και το ρυθμιστικό πλαίσιο ποικίλει. Στην ετήσια έκθεση του, το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (Eurofound)¹⁶, τον Ιούνιο του 2024, αναλύοντας τα στοιχεία μεταξύ των 27 κρατών μελών της Ε.Ε. αναφέρει ότι τα 22 έχουν εθνικό κατώτατο μισθό που στην Οδηγία ορίζεται ως «νόμιμος κατώτατος μισθός». Είναι «ο κατώτατος μισθός που καθορίζεται με νόμο ή άλλες δεσμευτικές νομικές διατάξεις, με εξαίρεση τους κατώτατους μισθούς που καθορίζονται από συλλογικές συμβάσεις που έχουν αναγορευτεί καθολικά εφαρμοστέες χωρίς τη διακριτική ευχέρεια της αναγορεύουσας αρχής ως προς το περιεχόμενο των εφαρμοστέων διατάξεων.»¹⁷.

Στα 21 από αυτά τα κράτη μέλη (Βουλγαρία, Τσεχία, Γερμανία, Εσθονία, Ιρλανδία, Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Κροατία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Ουγγαρία, Μάλτα, Ολλανδία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβενία, Σλοβακία) ο εθνικός κατώτατος μισθός επιβάλλεται με νόμο, ενώ στο Βέλγιο, καθορίζεται με εθνική διατομεακή συμφωνία και αποκτά νομική ισχύ με βασιλικό διάταγμα.

Στα υπόλοιπα πέντε κράτη μέλη της ΕΕ (Δανία, Ιταλία, Αυστρία, Φινλανδία και Σουηδία), δεν υπάρχει εθνικός κατώτατος μισθός. Σε αυτές τις χώρες οι κατώτατοι μισθοί καθορίζονται με κλαδικές συλλογικές συμβάσεις. Με βάση τον ορισμό που δίνει η Οδηγία (ΕΕ) 2022/2041,  η «συλλογική σύμβαση» είναι «η έγγραφη συμφωνία που αφορά διατάξεις σχετικά με τις συνθήκες εργασίας και τους όρους απασχόλησης που συνάπτονται από τους κοινωνικούς εταίρους που έχουν την ικανότητα να διαπραγματεύονται εξ ονόματος των εργαζομένων και των εργοδοτών, αντίστοιχα, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο και την εθνική πρακτική, συμπεριλαμβανομένων των συλλογικών συμβάσεων που έχουν αναγορευτεί καθολικά εφαρμοστέες»¹⁸.

Καθορισμός του αντικειμένου της Οδηγίας (ΕΕ) 2022/2041

Η Οδηγία (ΕΕ) 2022/2041, αν και στον τίτλο της αναφέρει μόνο «για επαρκείς κατώτατους μισθούς στην Ε.Ε.», στο άρθρο 1 που οριοθετεί το αντικείμενο της, διαβάζουμε ότι: «με σκοπό τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας στην Ένωση, …, θεσπίζει πλαίσιο για:

α) την επάρκεια των νόμιμων κατώτατων μισθών με στόχο την επίτευξη αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης και εργασίας·

β) την προώθηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων για τον καθορισμό των μισθών·

γ) την ενίσχυση της αποτελεσματικής πρόσβασης των εργαζομένων σε δικαιώματα προστασίας με τη μορφή κατώτατου μισθού, όπου αυτό προβλέπεται από το εθνικό δίκαιο και/ή συλλογικές συμβάσεις.»¹⁹.

Επίσης το αιτιολογικό σημείο (19) της Οδηγίας τονίζει: «…η παρούσα οδηγία δεν αποσκοπεί ούτε στην εναρμόνιση του επιπέδου των κατώτατων μισθών σε ολόκληρη την Ένωση ούτε στη θέσπιση ενιαίου μηχανισμού για τον καθορισμό των κατώτατων μισθών. Δεν θίγει την ελευθερία των κρατών μελών να καθορίζουν νόμιμους κατώτατους μισθούς ή να προωθούν την πρόσβαση σε προστασία με τη μορφή κατώτατου μισθού η οποία παρέχεται από συλλογικές συμβάσεις, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο και τις πρακτικές και τις ιδιαιτερότητες κάθε κράτους μέλους και με πλήρη σεβασμό των εθνικών αρμοδιοτήτων και του δικαιώματος των κοινωνικών εταίρων να συνάπτουν συμβάσεις. Η παρούσα οδηγία δεν επιβάλλει και δεν θα πρέπει να ερμηνεύεται ως επιβάλλουσα υποχρέωση στα κράτη μέλη στα οποία η διαμόρφωση των μισθών διασφαλίζεται αποκλειστικά μέσω συλλογικών συμβάσεων να θεσπίσουν νόμιμο κατώτατο μισθό ή να αναγορεύουν τις συλλογικές συμβάσεις καθολικά εφαρμοστέες. Επιπλέον, η παρούσα οδηγία δεν καθορίζει το επίπεδο της αμοιβής, στοιχείο το οποίο υπάγεται στο πεδίο του δικαιώματος των κοινωνικών εταίρων να συνάπτουν συμβάσεις σε εθνικό επίπεδο και στη σχετική αρμοδιότητα των κρατών μελών.»²⁰.

Επαρκείς κατώτατοι μισθοί

Οι διατάξεις του δεύτερου κεφαλαίου της Οδηγίας (ΕΕ) 2022/2041 αφορούν αποκλειστικά τους νόμιμους κατώτατους μισθούς, τη διαδικασία καθορισμού τους ως επαρκείς, τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στον καθορισμό και την επικαιροποίηση τους. 

Το αιτιολογικό σημείο (28) της Οδηγίας αναφέρει: «Οι κατώτατοι μισθοί θεωρούνται επαρκείς αν είναι δίκαιοι σε σχέση με την κατανομή των μισθών στο σχετικό κράτος μέλος και αν διασφαλίζουν αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης για τους εργαζομένους βάσει σχέσης εργασίας πλήρους απασχόλησης²¹.

Δύο κύριες προσεγγίσεις λοιπόν καθοδηγούν τα κράτη μέλη στην αξιολόγηση της επάρκειας των κατώτατων μισθών τους. Η πρώτη προσέγγιση αναφέρεται στο εάν οι μισθοί είναι δίκαιοι. Τα κράτη μέλη  μπορούν να καταφύγουν σε εθνικά κριτήρια ή/και δείκτες που χρησιμοποιούνται συνήθως σε διεθνές επίπεδο.

Στο άρθρο 5 παράγραφος 2 τα εθνικά κριτήρια περιλαμβάνουν τουλάχιστον τα ακόλουθα στοιχεία:

«α) την αγοραστική δύναμη των νόμιμων κατώτατων μισθών, λαμβανομένου υπόψη του κόστους διαβίωσης·

β) το γενικό επίπεδο των μισθών και την κατανομή τους·

γ) τον ρυθμό αύξησης των μισθών·

δ) τα εθνικά επίπεδα και τις εξελίξεις, μακροπρόθεσμα, στην παραγωγικότητα.»²².

Τα κράτη μέλη μπορούν επιπλέον να χρησιμοποιούν σύμφωνα με την παράγραφο 3 του ίδιου άρθρου «αυτόματο μηχανισμό τιμαριθμικής αναπροσαρμογής των νόμιμων κατώτατων μισθών, με βάση οποιαδήποτε κατάλληλα κριτήρια και σύμφωνα με τις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές, με την προϋπόθεση ότι η εφαρμογή του εν λόγω μηχανισμού δεν οδηγεί σε μείωση του νόμιμου κατώτατου μισθού.»²³.

Μεταξύ των τιμών αναφοράς που χρησιμοποιούνται σε διεθνές επίπεδο, το άρθρο 5 παράγραφος 4, αναφέρει ενδεικτικές τιμές του δείκτη Kaitz, όπως: «το 60% του ακαθάριστου διάμεσου μισθού και το 50% του ακαθάριστου μέσου μισθού»²⁴. Όπως όμως έχει υπογραμμιστεί στη βιβλιογραφία²⁵ η ποσοτική εκτίμηση των δύο δεικτών είναι ευαίσθητη σε παράγοντες όπως η αδήλωτη εργασία και η ψευδώς δηλωμένη εργασία, που αλλοιώνουν την αντικειμενικότητα της κατανομής των αμοιβών στην οικονομία. Ο προσδιορισμός του κατώτατου μισθού βάσει ενός ποσοστού του διάμεσου και του μέσου μισθού αποτυπώνει ενδεικτικά κατώτατα όρια εισοδήματος που προστατεύουν το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων από το να περάσει κάτω από το κατώφλι της φτώχειας. Σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν ανώτατα όρια στον προσδιορισμό του ύψους του ονομαστικού κατώτατου μισθού.

Η δεύτερη προσέγγιση για την αξιολόγηση της επάρκειας αφορά την παροχή αξιοπρεπούς βιοτικού επιπέδου. Το 28^ο αιτιολογικό σημείο της Οδηγίας αναφέρει ότι:  «ένα καλάθι αγαθών και υπηρεσιών σε πραγματικές τιμές που καθορίζεται σε εθνικό επίπεδο μπορεί να είναι καθοριστικής σημασίας για τον προσδιορισμό του κόστους διαβίωσης με στόχο την επίτευξη αξιοπρεπούς βιοτικού επιπέδου. Εκτός από τις υλικές ανάγκες, όπως η διατροφή, η ένδυση και η στέγαση, θα μπορούσε επίσης να ληφθεί υπόψη η ανάγκη συμμετοχής σε πολιτιστικές, εκπαιδευτικές και κοινωνικές δραστηριότητες.»²⁶.

Σύμφωνα με την τελευταία ενημέρωση του Eurofound του 2024, τα κράτη μέλη έχουν έως τώρα επικεντρωθεί κυρίως στην πρώτη προσέγγιση – της δικαιοσύνης κατά την αξιολόγηση της επάρκειας του κατώτατου μισθού. Ένας αυξανόμενος αριθμός χωρών κινείται προς τον καθορισμό των συντελεστών κατώτατου μισθού σύμφωνα με τον διάμεσο ή μέσο μισθό (Βουλγαρία, Κροατία, Τσεχία, Εσθονία, Ιρλανδία, Λιθουανία, Ισπανία και Σλοβακία), η οποία παρέχει μια απλή και αυτόματη μέθοδο προσδιορισμού.

Ωστόσο, σύμφωνα με το Eurofound, θα πρέπει να προβληματιστούμε σχετικά με το εάν οι τρέχουσες προσεγγίσεις διασφαλίζουν θεσμοθετημένα επίπεδα κατώτατου μισθού που παρέχουν ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο. Ο προσδιορισμός της προσέγγισης του αξιοπρεπούς βιοτικού επιπέδου είναι πιο περίπλοκος. Αυτό απαιτεί κοινή κατανόηση μεταξύ των εθνικών φορέων καθορισμού μισθών και συμφωνία για το κανονιστικό ερώτημα: Ποιο επίπεδο του νόμιμου  κατώτατου μισθού είναι κοινωνικά επαρκές για να διασφαλίσει ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο για κάποιον που εργάζεται με πλήρη απασχόληση; Σύμφωνα με το Eurofound μέχρι στιγμής, έχουν γίνει λίγες απόπειρες αξιολόγησης της επάρκειας των υποχρεωτικών κατώτατων μισθών από την προοπτική ενός αξιοπρεπούς βιοτικού επιπέδου, χρησιμοποιώντας μια προσέγγιση με βάση ένα καλάθι αγαθών και υπηρεσιών σε πραγματικές τιμές, και οι αξιολογήσεις που βασίζονται σε έρευνες δεν είναι ευρέως διαδεδομένες. Τα επόμενα χρόνια, όσοι εμπλέκονται στον καθορισμό των υποχρεωτικών κατώτατων μισθών στα κράτη μέλη –κυβερνήσεις, κοινωνικοί εταίροι και επιτροπές εμπειρογνωμόνων– αναμένεται να προβούν σε αξιολογήσεις επάρκειας και να καθορίσουν προσεγγίσεις που ταιριάζουν καλύτερα στην ιδιαίτερη κατάστασή τους²⁷.

Συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στον καθορισμό και την επικαιροποίηση των νόμιμων κατώτατων μισθών

Στις χώρες που θεσπίζεται νόμιμος κατώτατος μισθός υφίστανται διαφορετικοί μηχανισμοί για τη διαμόρφωσή του με βάση τον βαθμό του ενεργού ρόλου που έχουν οι κοινωνικοί εταίροι.

Στην πρώτη κατηγορία περιλαμβάνονται οι χώρες στις οποίες οι κοινωνικοί εταίροι έχουν άμεσο ρόλο, στην ουσία ο κοινωνικός διάλογος είναι σε μεγάλο βαθμό διμερής, δηλαδή η απόφαση για τον κατώτατο μισθό είναι αποτέλεσμα συμφωνίας των κοινωνικών εταίρων. Σε αυτή την κατηγορία είναι η Εσθονία. Ως το 2012 στην κατηγορία αυτή ανήκε και η Ελλάδα²⁸.

Στον αντίποδα υπάρχει η κατηγορία που το κράτος θέτει ουσιαστικά μονομερώς με κυβερνητική απόφαση τον κατώτατο μισθό. Το 2024 καμία χώρα δεν βρίσκεται τυπικά σε αυτή την κατηγορία, ενώ το 2023 βρισκόταν η Κύπρος και την περίοδο 2012 έως 2019 η Ελλάδα.

Στις υπόλοιπες χώρες που έχουν εθνικό κατώτατο μισθό το 2024, οι κοινωνικοί εταίροι έχουν έμμεσο ρόλο ως συμμέτοχοι στη διαβούλευση για τον καθορισμό του κατώτατου μισθού.

Τις διαδικασίες που βασίζονται σε διαβουλεύσεις σε τριμερή βάση ακολουθούν οι: Ουγγαρία, Πορτογαλία, Σλοβακία, Τσεχία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβενία, ​​ Ισπανία. Από το 2019 αυτό τον μηχανισμό ακολουθεί και η Ελλάδα. Μάλιστα εδώ το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) σε συνεργασία με πενταμελή Επιτροπή Ανεξαρτήτων Εμπειρογνωμόνων αναλαμβάνει κεντρικό ρόλο στις διαβουλεύσεις²⁹.

Το ίδιο συμβαίνει και με αντίστοιχες επιτροπές στην Κροατία, την Κύπρο, την Ιρλανδία και τη Μάλτα. Συμπληρωματικά με τη διαβούλευση μεταξύ των κοινωνικών εταίρων και την επιτροπή εμπειρογνωμόνων, λειτουργεί η αυτόματη τιμαριθμική αναπροσαρμογή του κατώτατου μισθού στην Ολλανδία και το Λουξεμβούργο. Ο συνδυασμός αντικειμενικών κριτηρίων αναπροσαρμογής (εισοδήματος, πληθωρισμού, μέσου μισθού, κ.ά.) και γνωμοδότησης από ειδική επιτροπή εμπειρογνωμόνων εφαρμόζεται στη Γαλλία και τη Γερμανία.

Στη Βουλγαρία, εκ πρώτης όψεως, ο μηχανισμός που εφαρμόζεται φαίνεται να ανήκει στην κατηγορία εκείνη που οι κοινωνικοί εταίροι έχουν έμμεσο ρόλο ως συμμέτοχοι στη διαβούλευση για τον καθορισμό του κατώτατου μισθού σε τριμερή βάση. Όπως θα εξηγήσουμε παρακάτω, αυτή η διαβούλευση έχει πλέον περισσότερο τυπικό χαρακτήρα.  

Το σχέδιο Υπουργικής Απόφασης (Υ.Α) για τον καθορισμό του ύψους του κατώτατου μισθού για τη χώρα από 01.01.2025, δημοσιεύτηκε στις 27 Αυγούστου για διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους, αλλά η τελική απόφαση είναι της κυβέρνησης ανεξαρτήτως εάν διαφωνούν τα εργατικά σωματεία και οι εργοδότες.

Η διαδικασίας διαβούλευσης γίνεται στο Εθνικό Συμβούλιο Τριμερούς Συνεργασίας – ΕΣΤΣ (Национален съвет за тристранно сътрудничество – НСТС). Με βάση το άρθρο 3^α, παράγραφος 2, του Κ.Ε. «το Εθνικό Συμβούλιο Τριμερούς Συνεργασίας αποτελείται από δύο εκπροσώπους του Υπουργικού Συμβουλίου, των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων των εργαζομένων και των εργοδοτών. Το Υπουργικό Συμβούλιο ορίζει τους εκπροσώπους του, οι δε εκπρόσωποι των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων των εργαζομένων και των εργοδοτών ορίζονται από τη διοίκηση τους σύμφωνα με το καταστατικό τους.»³⁰. 

Τα μέλη του ΕΣΤΣ προέρχονται από:

• την κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας
• τη Συνομοσπονδία Ανεξάρτητων Συνδικάτων Βουλγαρίας (КНСБ)
• τη Συνομοσπονδία Εργασίας «Υποστήριξη» (КТ Подкрепа)
• την Ένωση Βιομηχανικού Κεφαλαίου Βουλγαρίας (АИКБ)
• το Βουλγαρικό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο (БТПП)
• το Βουλγαρικό Οικονομικό Επιμελητήριο (БСК)
• τη Συνομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχάνων Βουλγαρίας (КРИБ)
• την Ένωση για Οικονομική Πρωτοβουλία (ССИ)

Στο ΕΣΤΣ προεδρεύει ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, ενώ από τα πρόσωπα που εκπροσωπούν νόμιμα τις οργανώσεις εργαζομένων και τις οργανώσεις των εργοδοτών εκλέγονται εκ περιτροπής δύο αντιπρόεδροι του ΕΣΤΣ.

Σύμφωνα με το άρθρο 2 του «Κανονισμού οργάνωσης και λειτουργίας των συμβουλίων τριμερούς συνεργασίας», το ΕΣΤΣ: «είναι τо όργανο διενέργειας διαβουλεύσεων και συνεργασίας σε εθνικό επίπεδο για θέματα εργασιακών και ασφαλιστικών σχέσεων, καθώς και για θέματα βιοτικού επιπέδου»³¹.

Σύμφωνα με την «Οδηγία για τη διαπραγμάτευση του μισθού» (άρθρο 10 παράγραφος 2), παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη για τον καθορισμό του κατώτατου μισθού περιλαμβάνουν: «τις ανάγκες των εργαζομένων και των οικογενειών τους, το κόστος ζωής και τις μεταβολές του, το γενικό επίπεδο των μισθών στη χώρα, το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας, το βιοτικό επίπεδο άλλων κοινωνικών ομάδων και οικονομικούς παράγοντες όπως οι απαιτήσεις για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, το επίπεδο παραγωγικότητας της εργασίας και η διατήρηση κατάλληλου επιπέδου απασχόλησης»³².

Καθώς ο κατώτατος μισθός προβλέπεται πλέον με την τροπολογία του Κ.Ε., όπως ισχύει από τις 10.02.2023, να αποτελεί το 50% του μέσου ακαθάριστου μισθού, οι διαβουλεύσεις στο ΕΣΤΣ δεν έχουν ουσιαστικό ρόλο, παρά μόνο τελετουργικό. Στην ουσία ακολουθείται ο ένας από τους δύο ενδεικτικούς δείκτες που προτείνει η Οδηγία (ΕΕ) 2022/2041 και μάλιστα καταλήγει να είναι και το μοναδικό κριτήριο για την ετήσια προσαρμογή του κατώτατου μισθού στη Βουλγαρία. Η δικαιολογία για την επιλογή του ακαθάριστου μέσου μισθού και όχι του ακαθάριστου διάμεσου μισθού ήταν ότι η Στατιστική υπηρεσία υπολογίζει το δεύτερο μέγεθος ανά τέσσερα χρόνια, ενώ το πρώτο ανά μήνα, άρα αυτό το μέγεθος – ο μέσος ακαθάριστος μισθός – είναι πρακτικά ο κατάλληλος.   

Ενώ  η Οδηγία (ΕΕ) 2022/2041 της 19ης Οκτωβρίου 2022 για επαρκείς κατώτατους μισθούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλέπει στο άρθρο 17, παράγραφος 1 ότι: «Τα κράτη μέλη θεσπίζουν τις αναγκαίες διατάξεις για να συμμορφωθούν με την παρούσα οδηγία το αργότερο έως τις 15 Νοεμβρίου 2024»³³, στη Βουλγαρία ο κυβερνητικός συνασπισμός με πρωτοβουλία του σοσιαλιστικού κόμματος (БСП), «έτρεξε» να καταθέσει στη Βουλή, στις 21.10.2022, δύο μόλις μέρες μετά την έγκριση της Οδηγίας,  και να υπερψηφιστεί από το σώμα, ήδη την 1^η Φεβρουαρίου 2023, το Νόμο περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεως του Κώδικα Εργασίας (Κ.Ε.)³⁴.  Με μία και μοναδική παράγραφο, ο νόμος τροποποιεί και συμπληρώνει τον Κ.Ε, όπως είδαμε παραπάνω.

Τα συνδικάτα την περίοδο συζήτησης του νομοσχεδίου, εξέφρασαν τις επιφυλάξεις τους να χρησιμοποιείται για την επιλογή υπολογισμού του κατώτατου μισθού, ένας στο μέγιστο απλοποιημένος, αυτόματος μηχανισμός, ο οποίος δεν λαμβάνει υπόψη όλα τα κριτήρια για τη υπολογισμό ενός επαρκούς επιπέδου κατώτατου μισθού. Ο αυτόματος υπολογισμός του κατώτατου μισθού, στερεί από τους κοινωνικούς εταίρους την ουσιαστική συμμετοχή στην διαμεσολάβηση³⁵.  Η Συνομοσπονδία Ανεξάρτητων Συνδικάτων Βουλγαρίας (КНСБ) πρότεινε «το ποσοστό 50% από τον μέσο ακαθάριστο μισθό να αποτελέσει το ελάχιστο όριο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τους κοινωνικούς εταίρους για την μεταφορά στο βουλγαρικό δίκαιο της Οδηγίας (ΕΕ) 2022/2041³⁶.     Η Συνομοσπονδία Εργασίας «Υποστήριξη» (КТ Подкрепа) πρότεινε  ο υπολογισμός του μέσου μισθού να μην γίνεται με βάση την περίοδο 12 μηνών, που περιλαμβάνει τα δύο τελευταία τρίμηνα του προηγούμενου έτους και τα δύο πρώτα τρίμηνα του τρέχοντος έτους, αλλά μόνο το εξάμηνο του τρέχοντος έτους για να προκύπτει ένας κατώτατος μισθός όσο γίνεται λιγότερο επηρεασμένος από τον συσσωρευμένο πληθωρισμό³⁷. Οι εργοδοτικές οργανώσεις δεν επιθυμούσαν την αυτόματη αύξηση του κατώτατου μισθού, που φέρνει ο νέος μηχανισμός, για αυτό ήταν αντίθετοι στο  νέο νόμο. Μάλιστα μέσω της  Ένωσης τους (Ένωση Οργανώσεων Βουλγάρων Εργοδοτών –  АОБР), έστειλαν επιστολή στις 23 Φεβρουαρίου 2023 στον Ευρωπαίο Επίτροπο για την Εργασία και τα Κοινωνικά Δικαιώματα Nicolas Schmit, με τίτλο: «Πιθανή παραβίαση του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης»³⁸

Στην επιστολή τους μεταξύ άλλων αναφέρουν:

«Το εγκριθέν νομοσχέδιο  αλλάζει τους στόχους και το πνεύμα της οδηγίας και των διεθνών προτύπων στον τομέα, υπονομεύει και καθιστά περιττό τον κοινωνικό διάλογο στον τομέα της διαπραγμάτευσης για τον κατώτατο μισθό και διαβρώνει τον ρόλο των κοινωνικών εταίρων σε ένα καίριο για αυτούς ζήτημα.

Κατά τη γνώμη μας, το νέο κείμενο του άρθρου 244 του Κ.Ε. έρχεται σε αντίθεση με τις απαιτήσεις της Οδηγίας, διότι:

(1)  η διαδικασία που ορίζεται στον Κ.Ε.  για τον καθορισμό και την επικαιροποίηση  του νόμιμου κατώτατου μισθού για τη χώρα  δεν βασίζεται σε εθνικά κριτήρια, λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία που καθορίζονται στο αιτιολογικό σημείο (28), στο άρθρο 5, παρ. 2 της οδηγίας· ούτε λαμβάνεται υπόψη ο αντίκτυπος στις ΜΜΕ, σύμφωνα με το αιτιολογικό σημείο 39, ο οποίος απαιτεί από τα κράτη μέλη να αποφεύγουν την επιβολή περιττών οικονομικών περιορισμών “ιδίως εάν αυτοί εμποδίζουν τη δημιουργία και την ανάπτυξη των ΜΜΕ”. ….

(2) με τον μηχανισμό που υιοθετήθηκε, καθίσταται εντελώς περιττός ο ρόλος των κοινωνικών εταίρων υπό την έννοια των αιτιολογικών σημείων (6), (26) και του άρθρου 7 της οδηγίας, και όσον αφορά:

• την επιλογή και την εφαρμογή των κριτηρίων για τον καθορισμό του επιπέδου του νόμιμου κατώτατου μισθού·
• την επιλογή και την εφαρμογή των ενδεικτικών τιμών αναφοράς που αναφέρονται στο άρθρο 5 παράγραφος 4 για την αξιολόγηση της επάρκειας των νόμιμων κατώτατων μισθών·
• την επικαιροποίηση των νόμιμων κατώτατων μισθών.»³⁹

Η  Ένωση Οργανώσεων Βουλγάρων Εργοδοτών έστειλε επιστολή και στον Βούλγαρο πρωθυπουργό Николай Денков, στις 27 Ιουνίου 2023, με τίτλο: «Πρόταση τροποποίησης και συμπλήρωσης στο άρθρο 244, παράγραφος 2 του Κώδικα Εργασίας»⁴⁰ στην οποία, η ένωση των εργοδοτών αφού πρώτα επαναλαμβάνει το σκεπτικό της επιστολής της προς τον επίτροπο, προτείνει:

« τροποποίηση του άρθρου 242, παρ. 2 του Κ.Ε., έτσι ώστε:

1. να δοθεί ορισμός για τον κατώτατο μισθό και των συνιστωσών του, με αναφορά/παραπομπή στο μηχανισμό που προβλέπεται στη Σύμβαση № 131 της ΔΟΕ·

2. να μην περιέχει ποσοτικές παραμέτρους και·

3. κατά τον καθορισμό των κριτηρίων επάρκειας να συγκρίνονται ακαθάριστα μεγέθη.»⁴¹.

Στο συνοδευτικό αιτιολογικό σημείωμα του «Νομοσχεδίου περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεως του Κώδικα Εργασίας» που κατέθεσε το Σοσιαλιστικό κόμμα (БСП) στη Βουλή στις 21.10.2022, σημειώνεται ότι: «στα πλαίσια των χαμηλών εισοδημάτων και του συνεχιζόμενου και δυναμικά αυξανόμενου κόστους ζωής στη Βουλγαρία, είμαστε πεπεισμένοι ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να περιμένουμε δύο χρόνια για τη μεταφορά της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο, ιδιαίτερα στο κομμάτι του κατώτατου μισθού. Απαραίτητη είναι η άμεση στήριξη και η εξασφάλιση μιας αξιοπρεπούς αμοιβής της εργασίας για εκείνους τους εργαζόμενους που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό.»⁴². Έτσι δικαιολογήθηκε η εσπευσμένη θεσμοθέτηση του συγκεκριμένου τρόπου υπολογισμού του κατώτατου μισθού. Δύο χρόνια αργότερα, στα τέλη του Σεπτέμβρη 2024, και σε λιγότερο από δύο μήνες πριν τη λήξη της προθεσμίας που έχουν τα κράτη μέλη για να μεταφέρουν στο εθνικό δίκαιο τις διατάξεις της Οδηγίας (ΕΕ) 2022/2041 για επαρκείς κατώτατους μισθούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν έχει δημοσιοποιηθεί κανένα άλλο προτεινόμενο μέτρο. Στις 19 Σεπτεμβρίου σε συνάντηση του υπηρεσιακού υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής πολιτικής Ιβάιλο Ιβανόφ με εκπρόσωπους των συνδικάτων και των εργοδοτών, ο υπουργός τόνισε ότι για τον καθορισμό του κατώτατου μισθού θα πρέπει να παρθούν υπόψη τα εθνικά κριτήρια που αναφέρει η Οδηγία και πιο συγκεκριμένα την αγοραστική δύναμη των νόμιμων κατώτατων μισθών, λαμβανομένου υπόψη του κόστους διαβίωσης· το γενικό επίπεδο των μισθών και την κατανομή τους· τον ρυθμό αύξησης των μισθών· τα εθνικά επίπεδα και τις εξελίξεις, μακροπρόθεσμα, στην παραγωγικότητα. Ο υπουργός υπενθύμισε ότι στο υπουργείο λειτουργούν παράλληλα δύο υποομάδες εργασίας – μία για τον μηχανισμό καθορισμού του κατώτατου μισθού και μία για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις μισθών. Διευκρίνισε ότι έχουν αναπτυχθεί αρκετά εναλλακτικά σενάρια για τον καθορισμό του κατώτατου μισθού, τα οποία θα παρουσιαστούν στις ομάδες εργασίας. «Ελπίζουμε να ετοιμάσουμε μια πρόταση για νομοθετική μεταφορά της Οδηγίας μέχρι τις 30 Οκτωβρίου. Θα συζητηθεί με τους κοινωνικούς εταίρους στο Εθνικό Συμβούλιο Τριμερούς Συνεργασίας και θα υποβληθεί στο Υπουργικό Συμβούλιο και έπειτα στην Εθνοσυνέλευση», δήλωσε ο υπουργός.

Προώθηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων για τον καθορισμό των μισθών

Νομικό πλαίσιο

Πέρα από την επάρκεια των νόμιμων κατώτατων μισθών, η ομαλή λειτουργία της αγοράς εργασίας σε ένα πλαίσιο βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης εξασφαλίζεται και μέσα από την αποτελεσματική κάλυψη των συλλογικών διαπραγματεύσεων.

Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις αναφέρονται σε όλες τις διαπραγματεύσεις μεταξύ ενός ή περισσότερων εργοδοτών (ή των οργανώσεών τους) και μιας ή περισσότερων οργανώσεων εργαζομένων (συνδικαλιστικών οργανώσεων) για τον καθορισμό των συνθηκών και των όρων απασχόλησης, συμπεριλαμβανομένων ζητημάτων που σχετίζονται με την αμοιβή και τον χρόνο εργασίας, και για τη ρύθμιση των σχέσεων μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων, όπως περιγράφεται στη Σύμβαση 154 της ΔΟΕ.

Με βάση τον ορισμό που δίνει η Οδηγία (ΕΕ) 2022/2041, «συλλογικές διαπραγματεύσεις» είναι: «όλες οι διαπραγματεύσεις που διεξάγονται σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο και την εθνική πρακτική σε κάθε κράτος μέλος μεταξύ, αφενός, ενός εργοδότη, μίας ομάδας εργοδοτών ή μίας ή περισσότερων οργανώσεων εργοδοτών και, αφετέρου, μίας ή περισσότερων συνδικαλιστικών οργανώσεων, για τον καθορισμό των συνθηκών εργασίας και των όρων απασχόλησης»⁴³.

Στα κράτη μέλη με νόμιμους κατώτατους μισθούς, οι συλλογικές διαπραγματεύσεις στηρίζουν τις γενικές μισθολογικές εξελίξεις και, ως εκ τούτου, συμβάλλουν στη βελτίωση της επάρκειας των κατώτατων μισθών, καθώς και των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας των εργαζομένων. Στα κράτη μέλη όπου η προστασία με τη μορφή κατώτατου μισθού παρέχεται αποκλειστικά μέσω συλλογικών διαπραγματεύσεων, το επίπεδο των κατώτατων μισθών, καθώς και το ποσοστό των προστατευόμενων εργαζομένων, καθορίζονται απευθείας από τη λειτουργία του συστήματος συλλογικών διαπραγματεύσεων και το ποσοστό της κάλυψης από συλλογικές διαπραγματεύσεις⁴⁴.

Στο αιτιολογικό σημείο (25) της Οδηγίας αναφέρεται ότι: «τα κράτη μέλη με υψηλό ποσοστό κάλυψης από συλλογικές διαπραγματεύσεις τείνουν να έχουν μικρό ποσοστό χαμηλόμισθων εργαζομένων και υψηλούς κατώτατους μισθούς. Τα κράτη μέλη με μικρό ποσοστό χαμηλόμισθων εργαζομένων έχουν ποσοστό κάλυψης από συλλογικές διαπραγματεύσεις άνω του 80 %. Ομοίως, η πλειονότητα των κρατών μελών με υψηλά επίπεδα κατώτατων μισθών σε σχέση με τον μέσο μισθό έχει κάλυψη από συλλογικές διαπραγματεύσεις άνω του 80%». Ως εκ τούτου, σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφο 2 της Οδηγίας «κάθε κράτος μέλος στο οποίο το ποσοστό της κάλυψης από συλλογικές διαπραγματεύσεις υπολείπεται του κατώτατου ορίου του 80 % θεσπίζει πλαίσιο με τους αναγκαίους πρόσφορους όρους για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις, είτε με νόμο κατόπιν διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους είτε με συμφωνία με αυτούς. Το εν λόγω κράτος μέλος εκπονεί, επίσης, σχέδιο δράσης για την προώθηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Το κράτος μέλος εκπονεί αυτό το σχέδιο δράσης κατόπιν διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους ή σε συμφωνία με αυτούς ή, κατόπιν κοινού αιτήματος των κοινωνικών εταίρων, ως προϊόν συμφωνίας μεταξύ των κοινωνικών εταίρων. Το σχέδιο δράσης ορίζει σαφές χρονοδιάγραμμα και συγκεκριμένα μέτρα για τη σταδιακή αύξηση του ποσοστού κάλυψης από συλλογικές διαπραγματεύσεις, με πλήρη σεβασμό της αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων. Το κράτος μέλος θα πρέπει να επανεξετάζει τακτικά το σχέδιο δράσης του και να το επικαιροποιεί, εάν είναι απαραίτητο. Όταν ένα κράτος μέλος επικαιροποιεί το σχέδιο δράσης του, το κάνει κατόπιν διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους ή σε συμφωνία με αυτούς ή, κατόπιν κοινού αιτήματος των κοινωνικού εταίρων, ως προϊόν συμφωνίας μεταξύ τους. Σε κάθε περίπτωση, το εν λόγω σχέδιο δράσης επανεξετάζεται τουλάχιστον ανά πενταετία. Το σχέδιο δράσης και τυχόν επικαιροποιήσεις του δημοσιοποιούνται και κοινοποιούνται στην Επιτροπή.»⁴⁵.

Τα κράτη μέλη υποβάλλουν στην Επιτροπή, ανά διετία, πριν από την 1η Οκτωβρίου του έτους υποβολής της έκθεσης, έκθεση με τα ακόλουθα δεδομένα και πληροφορίες:

• Το ποσοστό και η εξέλιξη της κάλυψης των εργαζομένων από συλλογικές διαπραγματεύσεις.
• Το επίπεδο των μισθών που καταβάλλονται σε εργαζομένους που δεν καλύπτονται από συλλογική σύμβαση και η σχέση τους με το επίπεδο των μισθών που καταβάλλονται σε εργαζομένους που καλύπτονται από συλλογική σύμβαση.
• Οι κλαδικές συλλογικές συμβάσεις, για συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή και άλλες συλλογικές συμβάσεις με πολλούς εργοδότες, συμπεριλαμβανομένων των συλλογικών συμβάσεων που έχουν αναγορευθεί καθολικά εφαρμοστέες.

Η πρώτη έκθεση καλύπτει τα έτη 2021, 2022 και 2023 και υποβάλλεται έως την 1η Οκτωβρίου 2025⁴⁶.

Το εθνικό νομικό πλαίσιο για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και τη σύναψη συλλογικών συμβάσεων εργασίας στη Βουλγαρία περιέχεται στο Κεφάλαιο IV του Κ.Ε, στην Απόφαση № 129/ 5.07.1991 του Υ.Σ. και την συνοδευτική Εγκύκλιο «Περί διαπραγμάτευσης μισθού», καθώς και στο «Νόμο για την επίλυση συλλογικών εργατικών διαφορών»⁴⁷.

Τα επίπεδα στα οποία μπορούν να διεξαχθούν οι συλλογικές διαπραγματεύσεις και να συναφθούν οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας ορίζονται στο άρθρο 51, παρ. 1 του Κ.Ε. και είναι σε επίπεδο επιχείρησης, κλάδου ή τομέα και σε επίπεδο δήμου, για δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται από τους δημοτικούς προϋπολογισμούς (άρθρο 51, παρ. 1 σε συνδυασμό με το άρθρο 51γ του Κ.Ε.).

Η συλλογική σύμβαση εργασίας σύμφωνα με τον Κ.Ε. θεωρείται ότι έχει συναφθεί για περίοδο ενός έτους, εφόσον δεν έχει συμφωνηθεί άλλη περίοδος, αλλά όχι μεγαλύτερη των δύο ετών. Τα μέρη μπορούν να συμφωνήσουν για μικρότερη περίοδο ισχύος των επιμέρους ρητρών τους (άρθρο 54 παρ. 2).

Η συλλογική σύμβαση εργασίας ισχύει για εργαζόμενους που είναι μέλη της συνδικαλιστικής οργάνωσης – συμβαλλόμενο μέρος της σύμβασης (άρθρο 57, παρ. 1, του Κ.Ε.). Εργαζόμενοι που δεν είναι μέλη συνδικαλιστικής οργάνωσης που είναι συμβαλλόμενο μέρος της σύμβασης μπορούν να προσχωρήσουν στη συλλογική σύμβαση εργασίας που έχει συνάψει ο εργοδότης τους με γραπτή αίτηση προς αυτόν ή στη διοίκηση της συνδικαλιστικής οργάνωσης που συνήψε τη σύμβαση (άρθρο 75, παρ. 2 του Κ.Ε.).

Στη Βουλγαρία δεν υπάρχουν εξειδικευμένα εργατικά δικαστήρια. Ο «Νόμος για την επίλυση συλλογικών εργατικών διαφορών» (Ν.Ε.Σ.Ε.Δ.) καθορίζει τη διαδικασία επίλυσης συλλογικών εργατικών διαφορών μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών για θέματα εργασιακών και ασφαλιστικών σχέσεων και βιοτικού επιπέδου (άρθρο 1, παρ. 1 του Ν.Ε.Σ.Ε.Δ.). Ο νόμος αυτός εφαρμόζεται και για την επίλυση συλλογικών εργατικών διαφορών μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών – αλλοδαπών ή μικτών επιχειρήσεων στην επικράτεια της χώρας. (άρθρο 2 του Ν.Ε.Σ.Ε.Δ.). Οι συλλογικές εργατικές διαφορές επιλύονται με απευθείας διαπραγματεύσεις μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών ή μεταξύ των εκπροσώπων τους σύμφωνα με διαδικασία που καθορίζουν ελεύθερα οι ίδιοι (άρθρο 3 του Ν.Ε.Σ.Ε.Δ.). Όταν δεν επιτευχθεί συμφωνία ή κάποιο από τα μέρη αρνηθεί να διαπραγματευτεί, οποιοδήποτε μέρος μπορεί να ζητήσει βοήθεια για την επίλυση της διαφοράς μέσω διαμεσολάβησης ή/και εθελοντικής διαιτησίας από συνδικαλιστικές και εργοδοτικές οργανώσεις ή/και το Εθνικό Ινστιτούτο Συνδιαλλαγής και Διαιτησίας – Ε.Ι.Σ.Δ. (άρθρο 4, παρ. 1 του Ν.Ε.Σ.Ε.Δ.).  

Το Ε.Ι.Σ.Δ. βοηθά στην εκούσια επίλυση συλλογικών εργατικών διαφορών μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών. Είναι νομικό πρόσωπο του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Πολιτικής με έδρα τη Σόφια και με βαθμό εκτελεστικού φορέα (άρθρο 4α, παρ. 1 του Ν.Ε.Σ.Ε.Δ.), έχοντας ταυτόχρονα τριμερή συμμετοχή (από δύο εκπροσώπους καθεμίας από τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των εργαζομένων, των εργοδοτών και του κράτους) στο εποπτικό του συμβούλιο (άρθρο 4α, παρ. 4 του Ν.Ε.Σ.Ε.Δ.). Στον Ε.Ι.Σ.Δ. υπάρχουν δύο μηχανισμοί – η διαμεσολάβηση και η διαιτησία, αλλά ο πρώτος μηχανισμός είναι στην πραγματικότητα συνδιαλλαγή (καθώς δεν προτείνεται απόφαση από τον διαμεσολαβητή). Διαμεσολάβηση δεν υπάρχει αυτή καθαυτή, αφού οι «διαμεσολαβητές» του Ε.Ι.Σ.Δ. δεν κάνουν συστάσεις για την επίλυση της διαφοράς.

Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι η διαιτησία μπορεί να είναι εθελοντική ή υποχρεωτική. Είναι υποχρεωτική στην περίπτωση του άρθρου 14 παράγραφος 3, του Ν.Ε.Σ.Ε.Δ. – είναι η περίπτωση απεργίας, όταν η διοίκηση και η συνδικαλιστική οργάνωση της επιχείρησης δεν μπορούν να συμφωνήσουν σχετικά με τον κατάλογο των δραστηριοτήτων της επιχείρησης, οι οποίες δεν πρέπει να σταματήσουν όσο πραγματοποιείται η απεργία. Σε αυτήν την περίπτωση, καθένα από τα μέρη μπορεί να ζητήσει τη συνδρομή του Ε.Ι.Σ.Δ.  για την επίλυση του θέματος από έναν μοναδικό διαιτητή ή μια επιτροπή διαιτησίας. Εντός τριών εργάσιμων ημερών από την παραλαβή του αιτήματος, ο Διευθυντής του Ε.Ι.Σ.Δ. ορίζει έναν μοναδικό διαιτητή ή μια επιτροπή διαιτησίας. Εντός 7 ημερών από τον καθορισμό της, το διαιτητικό όργανο εξετάζει και επιλύει τη διαφορά.

Το Ε.Ι.Σ.Δ. διατηρεί εθνική βάση δεδομένων συλλογικών διαπραγματεύσεων και παρέχει ετήσιες και θεματικές αναλύσεις. Με βάση την τελευταία ετήσια έκθεση «Πληροφορίες για τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας που έχουν συναφθεί και είναι σε ισχύ στις 31.12.2023», το σύνολο των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και συμβάσεων δημοσίων υπαλλήλων που είναι σε ισχύ στις 31.12.2023 ανέρχονται σε 1 506. Από αυτές το 95,5% είναι επιχειρησιακές, το 0,9% κλαδικές και 3,6% δημοτικές (βλ. πιν. 4). Μετά το 2012 και μέχρι το 2022, ο συνολικός αριθμός των συμβάσεων και συμφωνιών που είναι σε ισχύ στο τέλος κάθε έτους μειώθηκε σταδιακά.

Ποσοστό κάλυψης από συλλογικές διαπραγματεύσεις στη Βουλγαρία

Το Eurofound συλλέγει πληροφορίες σε επίπεδο χώρας σχετικά με τις συλλογικές διαπραγματεύσεις στην ΕΕ μέσω του Δικτύου Ανταποκριτών του Eurofound⁴⁸. Σε ολόκληρη την ΕΕ, η κάλυψη των συλλογικών διαπραγματεύσεων είναι πολύ διαφορετική. Περίπου το 60% των εργαζομένων καλύπτεται από συλλογικές διαπραγματεύσεις στην ΕΕ, αλλά αυτό κυμαίνεται από 80% ή περισσότερο σε ορισμένες χώρες έως λιγότερο από 10% σε άλλες.

Στη Βουλγαρία για την περίοδο 2011-2023 η μέση κάλυψη σε επίπεδο επιχείρησης είναι 15,4% (βλ. πιν. 5). Μέχρι το τέλος του 2023, το μερίδιο των μισθωτών που καλύπτονται από επιχειρησιακές Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας και Συμβάσεις Δημοσίων Υπαλλήλων σημειώνει το υψηλότερο ποσοστό, αυξημένο κατά 0,5% σε σύγκριση με το τέλος του 2022. 

Πίσω από το χαμηλό ποσοστό κάλυψης 16,2%, τα αποτελέσματα είναι πιο απογοητευτικά εάν τα εξετάσουμε ξεχωριστά στο Δημόσιο και Ιδιωτικό τομέα (βλ. πιν. 6). Το 2023, από το σύνολο των 1 712 821 μισθωτών στον Ιδιωτικό τομέα, μόλις 107 327 μισθωτοί καλύπτονται από επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις εργασίας, δηλαδή το 6,3%. Την περίοδο 2011 -2023 το μέσο ποσοστό κάλυψης είναι 5,8%. Την αντίστοιχη περίοδο στο Δημόσιο τομέα το ποσοστό ανέρχεται στο 45,6%.

Ακόμα πιο αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία, εάν εξεταστούν με βάση την Ταξινόμηση των Οικονομικών Δραστηριοτήτων (βλ. πιν. 7 και διαγ. 8). Την περίοδο 2011 – 2023 την υψηλότερη κάλυψη έχει ο τομέας «Ορυχεία και Λατομεία» 69,9%, ακολουθούμενος από τον τομέα  «Παροχή Ηλεκτρικού Ρεύματος, Φυσικού Αερίου, Ατμού και Κλιματισμού» (63,5%), ο οποίος σημειώνει μία θεαματική άνοδο το 2023 στο 85,2%, από 54,2% ένα χρόνο πριν. Στην τρίτη θέση βρίσκεται η «Δημόσια Διοίκηση» με μέσο όρο για την περίοδο 61,4%, αν και από το 2015 σταθερά καταγράφει ποσοστά κάλυψης πάνω από το 70%. Ακολουθούν οι τομείς: «Παροχή Νερού· Επεξεργασία Λυμάτων, Διαχείριση Αποβλήτων και Δραστηριότητες Εξυγίανσης», «Μεταφορά και Αποθήκευση», «Εκπαίδευση», «Δραστηριότητες σχετικές με την ανθρώπινη Υγεία και την Κοινωνική Μέριμνα», «Χρηματοπιστωτικές και Ασφαλιστικές Δραστηριότητες» και «Τέχνες, Διασκέδαση και Ψυχαγωγία». Στον τομέα «Μεταποίηση» την περίοδο 2011-2023, οι μισθωτοί ανέρχονται κατά μέσο όρο σε  474 908, αποτελούν δηλαδή το 27% των μισθωτών του Ιδιωτικού τομέα και οι 68 412, δηλαδή το 14,4% καλύπτονται από επιχειρησιακές Σ.Σ.Ε. Κάτω από το μέσο συνολικό ποσοστό κάλυψης (15,4%) καταγράφουν και οι τομείς: «Γεωργία, Δασοκομία και Αλιεία», «Ενημέρωση και Επικοινωνία «Επαγγελματικές», «Επιστημονικές και Τεχνικές Δραστηριότητες», «Κατασκευές», «Δραστηριότητες Υπηρεσιών Παροχής Καταλύματος και Υπηρεσιών Εστίασης», «Διαχείριση Ακίνητης Περιουσίας», «Άλλες Δραστηριότητες», «Διοικητικές και Υποστηρικτικές Δραστηριότητες». Στον τομέα  «Χονδρικό και Λιανικό Εμπόριο· Επισκευή Μηχανοκίνητων Οχημάτων και Μοτοσυκλετών», οι μισθωτοί ανέρχονται σε 384 605 αποτελούν δηλαδή το 22% των μισθωτών του Ιδιωτικού τομέα και μόλις κατά μέσο όρο 1 531 καλύπτονται από επιχειρησιακές Σ.Σ.Ε., δηλαδή μόλις το 0,4%.

Ο πίνακας 8 παρουσιάζει με βάση το μέγεθος της επιχείρησης, τις επιχειρησιακές  Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας και Συμβάσεις Δημοσίων Υπαλλήλων που βρίσκονται σε ισχύ, καθώς και τον αντίστοιχο αριθμό των μισθωτών που καλύπτονται από τις παραπάνω συμβάσεις, για την περίοδο 2011 έως 2023. Για τις συμβάσεις που βρίσκονται στην τελευταία στήλη, το Ε.Ι.Σ.Δ. δεν κατάφερε να υπολογίσει των αριθμό των μισθωτών τους οποίους καλύπτουν.   

Να σημειώσουμε ότι ο «Νόμος για της μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις»⁴⁹, είναι σύμφωνος με τη Σύσταση 2003/361/ΕΚ της Επιτροπής, της 6ης Μαΐου 2003, σχετικά με τον ορισμό των πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ). Αυτός ο ορισμός λαμβάνει υπόψη τα ακόλουθα τρία κριτήρια: α) αριθμός απασχολούμενων· β) ετήσιος κύκλος εργασιών· γ) σύνολο ετήσιου ισολογισμού. Η κατηγορία των ΜΜΕ αποτελείται από επιχειρήσεις που απασχολούν λιγότερους από 250 εργαζομένους και των οποίων ο ετήσιος κύκλος εργασιών δεν υπερβαίνει τα 50 εκατομμύρια ευρώ ή το σύνολο του ετήσιου ισολογισμού δεν υπερβαίνει τα 43 εκατομμύρια ευρώ. Η πλήρωση του κριτηρίου του αριθμού απασχολούμενων είναι υποχρεωτική προκειμένου η επιχείρηση να θεωρηθεί ΜΜΕ. Ωστόσο, μια επιχείρηση μπορεί να επιλέξει να εκπληρώσει είτε το κριτήριο του κύκλου εργασιών είτε το ανώτατο όριο του συνόλου του ισολογισμού. Δεν χρειάζεται να πληροί αμφότερες οι απαιτήσεις και μπορεί να υπερβαίνει μία εξ αυτών χωρίς αυτό να έχει επιπτώσεις στο καθεστώς της ως ΜΜΕ.

Συγκρίνοντας τα στοιχεία της με τα όρια που έχουν θεσπιστεί για τα τρία κριτήρια, μια επιχείρηση μπορεί να καθορίσει κατά πόσον είναι πολύ μικρή, μικρή ή μεσαία επιχείρηση. Ως πολύ μικρές επιχειρήσεις ορίζονται οι επιχειρήσεις εκείνες που απασχολούν λιγότερους από δέκα εργαζόμενους και των οποίων ο ετήσιος κύκλος εργασιών ή το ετήσιο σύνολο ισολογισμού δεν υπερβαίνει τα 2 εκατομμύρια ευρώ. Ως μικρές επιχειρήσεις ορίζονται οι επιχειρήσεις εκείνες που απασχολούν λιγότερους από 50 εργαζόμενους και των οποίων ο ετήσιος κύκλος εργασιών ή το ετήσιο σύνολο ισολογισμού δεν υπερβαίνει τα 10 εκατομμύρια ευρώ. Ως μεσαίες επιχειρήσεις ορίζονται οι επιχειρήσεις εκείνες που απασχολούν λιγότερους από 250 εργαζόμενους και των οποίων ο ετήσιος κύκλος εργασιών δεν υπερβαίνει τα 50 εκατομμύρια ευρώ ή το ετήσιο σύνολο ισολογισμού δεν υπερβαίνει τα 43 εκατομμύρια ευρώ⁵⁰.

Στον αριθμό των απασχολούμενων περιλαμβάνονται: α) οι μισθωτοί, β) τα άτομα που εργάζονται για την επιχείρηση, έχουν σχέση εξάρτησης προς αυτήν και εξομοιούνται με μισθωτούς με βάση το εθνικό δίκαιο, γ) οι ιδιοκτήτες επιχειρηματίες, δ) οι εταίροι που ασκούν τακτική δραστηριότητα εντός της επιχείρησης και προσπορίζονται οικονομικά πλεονεκτήματα από την επιχείρηση. Στον αριθμό απασχολούμενων δεν περιλαμβάνονται οι μαθητευόμενοι ή οι σπουδαστές που βρίσκονται σε επαγγελματική εκπαίδευση και έχουν συμβάσεις μαθητείας ή επαγγελματικής κατάρτισης· οι εργαζόμενοι σε άδεια μητρότητας ή γονική άδεια. Ο πίνακας 8 και το διαγ. 10 περιλαμβάνει μόνο τους μισθωτούς.

Πιν. 8

Οι επιχειρησιακές  Σ.Σ.Ε. και Σ.Δ.Υ. που βρίσκονται σε ισχύ, στις μεγάλες επιχειρήσεις μετά την ετήσια αύξησή τους κατά 15,5% το 2013, ακολουθούν έναν διάδρομο μεταβολής από μείον 4,1% (2014) έως συν 3,2% (2020). Ο αριθμός των μισθωτών στις μεγάλες επιχειρήσεις που καλύπτονται από επιχειρησιακές συμβάσεις μετά την ετήσια αύξησή τους κατά 25,5% το 2012, τα επόμενα δύο χρόνια μειώνονται κατά 9,7% (2013) και κατά 4,5% (2014) για να ακολουθήσει μια σταδιακή τους αύξηση (με εξαίρεση το 2016) μέχρι το 2019. Η μεγάλη ετήσια  αύξηση κατά 14,7% το 2019, βέβαια οφείλεται στη Σ.Δ.Υ. που συνήφθη στο υπουργείο Εσωτερικών, η οποία κάλυπτε  πάνω από 41 χιλιάδες υπαλλήλους⁵¹. Θα ακολουθήσει μια τριετία σταδιακής πτώσης. Το 2023 ο αριθμός των μισθωτών στις μεγάλες επιχειρήσεις που καλύπτονται από επιχειρησιακές συμβάσεις και πάλι θα αυξηθεί κατά 5,8% σε σχέση με το 2022 και θα φτάσει τις 305 257, καταγράφοντας την υψηλότερη τιμή του από το 2011. Όπως φαίνεται από το διαγ. 10, η συντριπτική πλειοψηφία των μισθωτών (82,4%) που καλύπτονται από Σ.Σ.Ε. και Σ.Δ.Υ., το 2023, απασχολούνται σε μεγάλες επιχειρήσεις. Το ίδιο έτος οι παραπάνω συμβάσεις που βρίσκονται σε ισχύ (224) αποτελούν το 15,6% του συνόλου (βλ. διαγ.9)       

Οι επιχειρησιακές  Σ.Σ.Ε. και Σ.Δ.Υ. που βρίσκονται σε ισχύ, στις μεσαίες επιχειρήσεις μετά την ετήσια πτώση τους κατά 19,6% το 2012 και την αύξησή τους κατά 32% το 2013, ακολουθούν μια πτωτική πορεία, με εξαίρεση το 2018 και το 2020. Από τις 616 συμβάσεις το 2011, θα μειωθούν στις 447 το 2023, δηλαδή κατά 27,4%. Το 2023 από το σύνολο των επιχειρησιακών Σ.Σ.Ε. και Σ.Δ.Υ. που βρίσκονται σε ισχύ, οι συμβάσεις στις μεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν το 31,1% (βλ. διαγ. 9). Ο αριθμός των μισθωτών στις μεσαίες επιχειρήσεις που καλύπτονται από επιχειρησιακές συμβάσεις μετά την ετήσια μείωσή τους το 2012 κατά 20,1%, καταγράφουν μια μεγάλη αύξηση τον επόμενο χρόνο κατά 33,7%. Έκτοτε με εξαίρεση το 2018 και το 2020, η τάση είναι πτωτική (βλ. πίνακα 8). Όπως φαίνεται από το διαγ. 10, το 12,3% των μισθωτών που καλύπτονται από Σ.Σ.Ε. και Σ.Δ.Υ., απασχολούνται σε μεσαίες επιχειρήσεις.    

Οι επιχειρησιακές  Σ.Σ.Ε. και Σ.Δ.Υ. που βρίσκονται σε ισχύ, στις μικρές επιχειρήσεις μετά την μεγάλη ετήσια πτώση τους κατά 31% το 2012 και την μεγάλη αύξησή τους κατά 53,5% το 2013, ακολουθούν μια πτωτική πορεία, (με εξαίρεση το 2020), μέχρι το 2022, που θα φτάσουν στη χαμηλότερη τιμή τους – 637 συμβάσεις. Το 2023 θα επανακάμψουν κατά 7,2% (βλ. πίνακα 8). Από τις 1066 συμβάσεις το 2011, θα μειωθούν στις 683 το 2023, δηλαδή κατά 36%. Το 2023 από το σύνολο των επιχειρησιακών Σ.Σ.Ε. και Σ.Δ.Υ. που βρίσκονται σε ισχύ, οι συμβάσεις στις μικρές επιχειρήσεις αποτελούν το 47,5% (βλ. διαγ. 9). Ο αριθμός των μισθωτών στις μικρές επιχειρήσεις που καλύπτονται από επιχειρησιακές συμβάσεις μετά τη μεγάλη ετήσια πτώση τους κατά 32,2% το 2012 και τη μεγάλη αύξησή τους κατά 57,2% το 2013,  παρουσιάζουν, με εξαίρεση το 2020, πτωτική τάση μέχρι το 2022. Το 2023 ο αριθμός των μισθωτών που καλύπτονται με επιχειρησιακές συμβάσεις σε μικρές επιχειρήσεις αυξάνεται κατά 1 336 άτομα  ή κατά 7,5% (βλ. πίνακα 8).  Όπως φαίνεται από το διαγ. 10, μόλις το 5,1% των μισθωτών που καλύπτονται από Σ.Σ.Ε. και Σ.Δ.Υ., απασχολούνται σε μικρές επιχειρήσεις.   

Οι επιχειρησιακές  Σ.Σ.Ε. και Σ.Δ.Υ. που βρίσκονται σε ισχύ, στις πολύ μικρές επιχειρήσεις, δηλαδή σε αυτές που απασχολούν λιγότερους από δέκα εργαζόμενους και των οποίων ο ετήσιος κύκλος εργασιών ή το ετήσιο σύνολο ισολογισμού δεν υπερβαίνει τα 2 εκατομμύρια ευρώ, την περίοδο 2011 – 2023, κατά μέσον όρο είναι μόλις 86, με την υψηλότερη τιμή (104 συμβάσεις) να καταγράφεται το 2018  και τη χαμηλότερη (65 συμβάσεις) το 2022. Το 2023 από το σύνολο των επιχειρησιακών Σ.Σ.Ε. και Σ.Δ.Υ. που βρίσκονται σε ισχύ, οι συμβάσεις στις πολύ μικρές επιχειρήσεις αποτελούν το 5,6% (βλ. διαγ. 9).  Ο αριθμός των μισθωτών στις πολύ μικρές επιχειρήσεις που καλύπτονται από επιχειρησιακές συμβάσεις, την ίδια περίοδο (2011 – 2023), πάλι κατά μέσον όρο, είναι μόλις 543, με την υψηλότερη τιμή (650 μισθωτοί) να καταγράφεται το 2018  και τη χαμηλότερη (393 μισθωτοί) το 2022. Όπως φαίνεται από το διαγ. 10, μόλις το 0,1% των μισθωτών που καλύπτονται από Σ.Σ.Ε. και Σ.Δ.Υ., απασχολούνται σε πολύ μικρές επιχειρήσεις.   

Με βάση τις περιφερειακές  ενότητες – NUTS 3 την υψηλότερη κάλυψη από επιχειρησιακές Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας και Συμβάσεις Δημοσίων Υπαλλήλων σημειώνει ο νομός Στάρα Ζαγκόρα με μέση τιμή 27,8% για την περίοδο 2011 – 2023, φτάνοντας την υψηλότερη τιμή (30,1%) το 2023. Ακολουθούν το Γκάμπροβο, η Βράτσα, το Ταργκόβιστε και το Σλίβεν. Το 2023 η πρωτεύουσα βρίσκεται στην 23 θέση με μόλις 6,8% κάλυψη. Ακολουθούν το Χάσκοβο, η Μοντάνα, το Ράζγκραντ, προτελευταίο το Ιάμπολ με 3,4% και τελευταίο το Βίντιν με κάλυψη μόλις 2,7%. 

Σημειώσεις

1. Eurostat. Minimum wage statistics. Data extracted in July 2024. Αναρτήθηκε στο: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Minimum_wage_statistics#General_overview
2. Για τη μετατροπή των απόλυτων μισθών σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης χρησιμοποιούνται ειδικές ισοτιμίες μετατροπής (Ισοτιμίες Αγοραστικής Δύναμης – Purchasing power parities – PPPs).
3. Министерство на труда и социалната политика. Проект на Постановление на Министерския съвет за определяне размер на минимална работна заплата за страната от 01.01.2025 г.
4. КОДЕКС НА ТРУДА
5. Πάλι εκεί
6. Πάλι εκεί
7. Доклад от Ивайло Иванов – министър на труда и социалната политика. https://www.strategy.bg/publicconsultations/View.aspx?lang=bg-BG&Id=8529
8. Законопроект за изменение и допълнение на Кодекса на труда. Διαθέσιμο στο: https://www.parliament.bg/bg/bills/ID/164359
9. ΟΔΗΓΙΑ (ΕΕ) 2022/2041 ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 19ης Οκτωβρίου 2022 για επαρκείς κατώτατους μισθούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το επίσημο κείμενο της Οδηγίας είναι διαθέσιμο στο: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52020PC0682
10. Ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων μέσα από 20 αρχές. Διαθέσιμο στο:  https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1606&langId=en
11.  «Μια νέα στρατηγική ατζέντα 2019-2024». Διαθέσιμο στο: https://www.europeansources.info/record/a-new-strategic-agenda-2019-2024
12. Μια Ένωση που προσπαθεί για περισσότερα. Η ατζέντα μου για την Ευρώπη: πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές για την επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2019-2024. Διαθέσιμο στο: https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/43a17056-ebf1-11e9-9c4e-01aa75ed71a1
13. Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ανακοίνωση με θέμα «Μια ισχυρή κοινωνική Ευρώπη για δίκαιες μεταβάσεις». Διαθέσιμο στο: https://www.europeansources.info/record/communication-on-a-strong-social-europe-for-just-transitions/
14. Πρόταση ΟΔΗΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά με τους επαρκείς κατώτατους μισθούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση. COM/2020/682 τελικό
15. ΟΔΗΓΙΑ (ΕΕ) 2022/2041, άρθρο 3, παράγραφος 1
16. European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions (Eurofound), 2024. Minimum wages in 2024: Annual review
17. ΟΔΗΓΙΑ (ΕΕ) 2022/2041, άρθρο 3, παράγραφος 2
18. ΟΔΗΓΙΑ (ΕΕ) 2022/2041, άρθρο 3, παράγραφος 3
19. Πάλι εκεί, άρθρο 1, παράγραφος 1
20. Πάλι εκεί
21. Πάλι εκεί, αιτιολογικό σημείο (28)
22. Πάλι εκεί, άρθρο 5, παράγραφος 2
23. Πάλι εκεί, άρθρο 5, παράγραφος 3
24. Πάλι εκεί, άρθρο 5, παράγραφος 4
25. ΙΝΕ ΓΣΕΕ, 2024, σ. 15
26. ΟΔΗΓΙΑ (ΕΕ) 2022/2041, αιτιολογικό σημείο (28)
27. Eurofound: Towards adequate minimum wages: Fairness and a decent standard of living. 28 June 2024. Διαθέσιμο στο: https://www.eurofound.europa.eu/en/resources/article/2024/towards-adequate-minimum-wages-fairness-and-decent-standard-living
28. Ο κατώτατος μισθός στην Ελλάδα μέχρι το 2012 οριζόταν από την υπογραφή Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας (ΕΓΣΣΕ) που προέκυπτε μέσα από συλλογικές διαπραγματεύσεις μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών σε εθνικό επίπεδο.
29. Αναλυτικά, τα τρία βήματα της διαδικασίας καθορισμού του κατώτατου μισθού στην Ελλάδα είναι τα ακόλουθα: Βήμα 1 – Έναρξη, συντονισμός και διαβούλευση. Μια διαδικασία διαβούλευσης περιλαμβάνει τη συμμετοχή κοινωνικών εταίρων και των ιδρυμάτων τους (ΣΕΤΕ, ΣΒΕ, ΓΣΕΒΕΕ, ΣΕΒ,  ΓΣΕΕ, ΕΣΕΕ), εξειδικευμένων δημόσιων φορέων (όπως η Τράπεζα της Ελλάδας, η Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης – Δ.ΥΠ.Α. και η ΕΛ.ΣΤΑΤ) επιστημονικών ιδρυμάτων και συναφών φορέων (ΚΕΠΕ, ΙΟΒΕ, ΙΝΕΜΥ ΕΣΕΕ, INE ΓΣΕΕ, ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, ΟΜΕΔ., ΙΝΣΒΕ, INSETE). Συνήθως η διαβούλευση εκτείνεται σε μια περίοδο περίπου τεσσάρων μηνών, αν και μπορεί να συντομευθεί (όπως έχει συμβεί σε ορισμένες περιπτώσεις). Η διαδικασία διαβούλευσης εποπτεύεται από Συντονιστική Επιτροπή, που έχει συσταθεί ειδικά για το σκοπό αυτό. Η επιτροπή αποτελείται από τον πρόεδρο του Οργανισμού Διαμεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ) ως πρόεδρο, μαζί με έναν εκπρόσωπο που ορίζεται από το υπουργείο Εργασίας και έναν εκπρόσωπο που ορίζεται από το υπουργείο Οικονομικών. Υπεύθυνος για την έναρξη της διαδικασίας είναι ο ΟΜΕΔ. Η φάση της διαβούλευσης, με ρητά καθορισμένα χρονικά πλαίσια, περιλαμβάνει τη σύνταξη προτάσεων, εκθέσεων και υπομνημάτων που υποβάλλονται από τα εμπλεκόμενα μέρη. Το υλικό αυτό διαβιβάζεται στη συνέχεια στο Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ), που εποπτεύεται από το Υπουργείο Οικονομικών, με αποστολή να συντάξει Σχέδιο Πορίσματος Διαβούλευσης και να διατυπώσει πρόταση/σύσταση σχετικά με το επίπεδο κατώτατου μισθού. Βήμα 2 – Σχέδιο Πορίσματος Διαβούλευσης και πρόταση γνώμης για το επίπεδο κατώτατου μισθού από το ΚΕΠΕ. Η πρόταση αυτή διατυπώνεται μετά από εξέταση των προτάσεων, μελετών/μνημονίων που υποβλήθηκαν από όλα τα μέρη που συμμετέχουν στη διαδικασία διαβούλευσης, μαζί με τα αποτελέσματα της τριμερούς συνάντησης και του διαλόγου μεταξύ των κοινωνικών εταίρων που διεξάγεται από τη Συντονιστική Επιτροπή. Επιπρόσθετα, πενταμελής Επιτροπή ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων, που ορίζεται από τα υπουργεία Εργασίας (δύο εμπειρογνώμονες), Οικονομικών (δύο εμπειρογνώμονες) και Ανάπτυξης (ένας εμπειρογνώμονας), εισηγείται επίσης στο ΚΕΠΕ για το επίπεδο του κατώτατου μισθού. Βήμα 3 – Απόφαση για το ύψος του κατώτατου μισθού. Σε τελικό στάδιο, ο υπουργός Εργασίας υποβάλλει στο Υπουργικό Συμβούλιο πρόταση για το ύψος του κατώτατου μισθού, λαμβάνοντας υπόψη την Έκθεση Διαβούλευσης του ΚΕΠΕ και στη συνέχεια εκδίδει απόφαση για τον καθορισμό του κατώτατου μισθού, με ομόφωνη γνώμη του Υπουργικού Συμβουλίου.
30. КОДЕКС НА ТРУДА
31.  ПРАВИЛНИК за организацията и дейността на съветите за тристранно сътрудничество
32.  НАРЕДБА за договаряне на работната заплата
33.  ΟΔΗΓΙΑ (ΕΕ) 2022/2041 ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 19ης Οκτωβρίου 2022 για επαρκείς κατώτατους μισθούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση
34.  ЗАКОН ЗА ИЗМЕНЕНИЕ И ДОПЪЛНЕНИЕ НА КОДЕКСА НА ТРУДА (ДВ, БР. 26 И 27 ОТ 1986 Г.). Обн. ДВ. бр.14 от 10 Февруари 2023г.). Διαθέσιμο στο: https://www.ciela.net/svobodna-zona-darjaven-vestnik/document/2137231389/issue/6911/zakon-za-izmenenie-i-dopalnenie-na-kodeksa-na-truda-(dv-br-26-i-27-ot-1986-g
35.   Новите правила за определяне на минималната работна заплата в Кодекса на труда. Διαθέσιμο στο: https://knsb-bg.org/index.php/2023/02/20/novite-pravila-za-opredelyane-na-minimalnata-rabotna-zaplata-v-kodeksa-na-truda
36.  Новите правила за определяне на минималната работна заплата в Кодекса на труда https://knsb-bg.org/index.php/2023/02/20/novite-pravila-za-opredelyane-na-minimalnata-rabotna-zaplata-v-kodeksa-na-truda/
37.  Становище на КТ „Подкрепа“ относно Законопроект за изменение и допълнение на Кодекса на труда, № 49-354-01-6 от 20.04.2023 г., https://podkrepa.org/%d1%81%d1%82%d0%b0%d0%bd%d0%be%d0%b2%d0%b8%d1%89%d0%b5-%d0%bd%d0%b0-%d0%ba%d1%82-%d0%bf%d0%be%d0%b4%d0%ba%d1%80%d0%b5%d0%bf%d0%b0-%d0%be%d1%82%d0%bd%d0%be%d1%81%d0%bd%d0%be-%d0%b7%d0%b0%d0%ba-9/
38.  АОБР: С решението на НС за МРЗ се нарушава правото на ЕС. Διαθέσιμο στο: https://aobe.bg/2023-02-23-nicolas-schmit/
39.   АОБР: С решението на НС за МРЗ се нарушава правото на ЕС. Διαθέσιμο στο: https://aobe.bg/2023-02-23-nicolas-schmit/
40.  АОБР: Писмо изх. № 30/26.06.2023 до акад. Николай денков министър-председател на Република България относно: Предложение за изменение и допълнение на чл. 244, ал.2 на Кодекса на труда. Διαθέσιμο στο: https://aobe.bg/%d0%b0%d0%be%d0%b1%d1%80-%d0%bd%d0%b0%d1%81%d1%82%d0%be%d1%8f%d0%b2%d0%b0-%d0%b7%d0%b0-%d0%bf%d1%80%d0%be%d0%bc%d0%b5%d0%bd%d0%b8-%d0%b2-%d0%ba%d1%82-%d0%be%d1%82%d0%bd%d0%be%d1%81%d0%bd%d0%be-%d0%be/
41.   Πάλι εκεί
42.    Законопроект за изменение и допълнение на Кодекса на труда. Διαθέσιμο στο: https://www.parliament.bg/bg/bills/ID/164359
43.   Οδηγία (ΕΕ) 2022/2041, άρθρο 3 παρ. 3. Ο ορισμός αυτός αποτελεί εν μέρει επανάληψη του ορισμού που δίνεται στη Σύμβαση αριθ. 154 (1981) της ΔΟΕ, στο άρθρο 2: «Εις την παρούσαν Σύµβασιν, ο όρος “συλλογικαί διαπραγµατεύσεις” εφαρµόζεται εφ΄όλων των διαπραγµατεύσεων, αι οποίαι πραγµατοποιούνται µεταξύ ενός εργοδότου ή οµάδος εργοδοτών ή µίας ή περισσοτέρων εργοδοτικών οργανώσεων, αφ΄ενός και µίας ή περισσοτέρων εργατικών οργανώσεων, αφ΄ετέρου, προκειµένου να: (α) καθορισθούν οι όροι απασχολήσεως και αι συνθήκαι εργασίας, και/ή (β) ρυθµισθούν αι σχέσεις µεταξύ των εργοδοτών και των εργαζοµένων, και/ή (γ) ρυθµισθούν αι σχέσεις µεταξύ των εργοδοτών ή των οργανώσεών των και µιας ή περισσοτέρων εργατικών οργανώσεων.»
44.    Οδηγία (ΕΕ) 2022/2041, αιτιολογικό σημείο (22)
45.    Οδηγία (ΕΕ) 2022/2041, άρθρο 4 παρ. 2
46.    Πάλι εκεί, άρθρο 10
47.    ЗАКОН ЗА УРЕЖДАНЕ НА КОЛЕКТИВНИТЕ ТРУДОВИ СПОРОВЕ. Διαθέσιμο στο: https://lex.bg/laws/ldoc/2132290049
48.    Από την Βουλγαρία ανταποκριτής έχει οριστεί το Ινστιτούτο Φιλοσοφίας και Κοινωνιολογίας, Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών (ИФС-БАН), ενώ από την Ελλάδα το ΙΝΕ ΓΣΕΕ
49.     ЗАКОН ЗА МАЛКИТЕ И СРЕДНИТЕ ПРЕДПРИЯТИЯ, Обн. ДВ. бр.84 от 24 Септември 1999г.,…, изм. ДВ. бр.70 от 20 Август 2024г. https://lex.bg/laws/ldoc/2134682112
50.  Τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό του αριθμού απασχολούμενων και των χρηματοοικονομικών ποσών είναι εκείνα που αφορούν την τελευταία κλεισμένη διαχειριστική χρήση και υπολογίζονται σε ετήσια βάση. Το ύψος του κύκλου εργασιών υπολογίζεται χωρίς το φόρο προστιθέμενης αξίας και χωρίς άλλους έμμεσους δασμούς. Όταν, κατά την ημερομηνία κλεισίματος των λογαριασμών και σε ετήσια βάση, μια επιχείρηση βρίσκεται πάνω ή κάτω από τα όρια τα σχετικά με τον αριθμό των απασχολούμενων ή τα χρηματοοικονομικά όρια, η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την απόκτηση ή την απώλεια της ιδιότητας της μεσαίας, μικρής ή πολύ μικρής επιχείρησης μόνον εάν το φαινόμενο επαναληφθεί επί δύο διαδοχικά οικονομικά έτη. Στην περίπτωση νεοσύστατων επιχειρήσεων, οι λογαριασμοί των οποίων δεν έχουν κλείσει ακόμη, τα στοιχεία που λαμβάνονται υπόψη πρέπει να προκύπτουν από αξιόπιστες εκτιμήσεις που πραγματοποιούνται κατά τη διάρκεια του οικονομικού έτους. Ο αριθμός των απασχολούμενων ατόμων αντιστοιχεί στον αριθμό ετήσιων μονάδων εργασίας (ΕΜΕ), δηλαδή στον αριθμό των εργαζομένων πλήρους απασχόλησης που εργάστηκαν στην εξεταζόμενη επιχείρηση ή για λογαριασμό της επί ολόκληρο το υπόψη έτος. Τα άτομα που δεν εργάστηκαν ολόκληρο το έτος, οι εργαζόμενοι μερικής απασχόλησης, ανεξάρτητα από τη διάρκεια, και οι εργαζόμενοι σε εποχική βάση αντιστοιχούν σε κλάσματα των ΕΜΕ.
51.  Национален институт за помирение и арбитраж, 2024, σ. 31

Βιβλιογραφία

КОДЕКС НА ТРУДА. В сила от 01.01.1987 г., изм. ДВ. бр.70 от 20 Август 2024г. Ανακτήθηκε από: https://www.justice.government.bg/home/normdoc/1594373121

ЗАКОН ЗА УРЕЖДАНЕ НА КОЛЕКТИВНИТЕ ТРУДОВИ СПОРОВЕ. Ανακτήθηκε από: https://lex.bg/laws/ldoc/2132290049

Закон за изменение и допълнение на Кодекса на труда. Ανακτήθηκε από:   https://www.parliament.bg/en/desision/ID/164359)

ЗАКОН ЗА МАЛКИТЕ И СРЕДНИТЕ ПРЕДПРИЯТИЯ. Ανακτήθηκε από: https://lex.bg/laws/ldoc/2134682112

Министерство на труда и социалната политика. Проект на Постановление на Министерския съвет за определяне размер на минимална работна заплата за страната от 01.01.2025 г. Ανακτήθηκε από: https://www.strategy.bg/publicconsultations/View.aspx?lang=bg-BG&Id=8529

Министерство на труда и социалната политика. Проект на Постановление на Министерския съвет за определяне размер на минимална работна заплата за страната от 01.01.2025 г. Доклад от Ивайло Иванов – министър на труда и социалната политика. Ανακτήθηκε από: https://www.strategy.bg/publicconsultations/View.aspx?lang=bg-BG&Id=8529

Министерство на труда и социалната политика. Проект на Постановление на Министерския съвет за определяне размер на минимална работна заплата за страната от 01.01.2025 г. Частична предварителна оценка на въздействието. Ανακτήθηκε από: https://www.strategy.bg/publicconsultations/View.aspx?lang=bg-BG&Id=8529

НАРЕДБА за договаряне на работната заплата Приета с ПМС № 129 от 5.07.1991 г., обн., ДВ, бр. 55 от 12.07.1991 г., изм., бр. 30 от 9.04.1993 г., в сила от 1.03.1993 г., бр. 40 от 11.05.1993 г. Ανακτήθηκε από: https://www.mlsp.government.bg/uploads/15/spitao/dokumenti/naredbi/za-dogovaryane-na-rabotnata-zaplata.pdf

ПРАВИЛНИК за организацията и дейността на съветите за тристранно сътрудничество (обн., ДВ, бр. 57 от 26.06.2001 г., в сила от 30.05.2001 г., изм., бр. 17 от 23.02.2018 г.). Ανακτήθηκε από: https://www.bia-bg.com/uploads/files/NSTS/NSTS_Pravilnik.pdf

НАРЕДБА ЗА СТРУКТУРАТА И ОРГАНИЗАЦИЯТА НА РАБОТНАТА ЗАПЛАТА. В сила от 01.07.2007 г., изм. ДВ. бр.66 от 24 юли 2020г. Ανακτήθηκε από:  https://www.gli.government.bg/bg/node/9529

Национален институт за помирение и арбитраж, 2024. Информация за сключените и действащи колективни трудови договори към 31.12.2023г. Ανακτήθηκε από: https://www.nipa.bg/%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B8/%D0%B4%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%B8-%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B8/%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B2%D0%BD%D0%BE-%D1%82%D1%80%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%BE-%D0%B4%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8F%D0%BD%D0%B5/?lang=BG

ЕВРОПЕЙСКА КОМИСИЯ. Доклад Експертна група. Транспониране на Директива (ЕС) 2022/2041 относно адекватни минимални заплати в Европейския съюз.

 ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 131 «Για τον καθορισμό κατώτατων μισθών και ημερομισθίων ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες». Ανακτήθηκε από: https://www.elinyae.gr/sites/default/files/2019-07/DSE131.1117454050007.pdf

Πρόταση ΟΔΗΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά με τους επαρκείς κατώτατους μισθούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση. COM/2020/682 τελικό. Ανακτήθηκε από: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52020PC0682

ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ που συνοδεύει το έγγραφο: Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για επαρκείς κατώτατους μισθούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ανακτήθηκε από: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52020SC0246

ΟΔΗΓΙΑ (ΕΕ) 2022/2041 ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 19ης Οκτωβρίου 2022 για επαρκείς κατώτατους μισθούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ανακτήθηκε από: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32022L2041

European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions (Eurofound), 2024. Minimum wages in 2024: Annual review, Minimum wages in the EU series, Publications Office of the European Union, Luxembourg. Ανακτήθηκε από: https://www.eurofound.europa.eu/en/publications/2024/minimum-wages-2024-annual-review

Eurofound, 2024. Minimum wages for low-paid workers in collective agreements. Ανακτήθηκε από: https://www.eurofound.europa.eu/en/publications/2024/minimum-wages-low-paid-workers-collective-agreements

Αυτή η εργασία χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές .