Η επιλογή της κατάληψης και ανακήρυξης ελεύθερων εδαφών

Αν και όπως είδαμε στο όγδοο μέρος του αφιερώματος, η σύγκρουση Драгойчева – Ζίβκοφ ήταν αποκύημα της φαντασίας του δεύτερου, το θέμα που επέλεξε να χρησιμοποιήσει ως αντικείμενο διαφωνίας – η κατάληψη περιοχών και η ανάδειξη κυβέρνησης του Πατριωτικού Μετώπου, εδώ και τώρα, όντως αποτέλεσε θέμα διαφωνίας στο Πολιτικό Γραφείο του Βουλγαρικού Εργατικού Κόμματος.

Εκ των υστέρων ο Τόντορ Ζίβκοφ θα μάθει για τις διαφωνίες των μελών του ΠΓ, Христо Михайлов και Димитър Ганев και τη ζωηρή συζήτηση μεταξύ των μελών του ΠΓ που προηγήθηκε της εγκρίσεως της Εγκυκλίου № 2, στις 16 Ιανουαρίου 1944. Όπως αναφέρθηκε στο έκτο μέρος του αφιερώματος, η Драгойчева στα απομνημονεύματά της γράφει ότι: «Ορισμένα μέλη του ΠΓ[…] πιστεύουν ότι η επαναστατική κατάσταση δεν έχει ακόμη ωριμάσει, ότι ο στρατός δεν έχει περάσει με το μέρος μας, ότι το παρτιζάνικο κίνημα δέχεται βαριά πλήγματα, επομένως πρέπει να περιμένει κανείς πρώτα την άφιξη του Κόκκινου στρατού. Όμως η πλειοψηφία του ΠΓ είναι υπερ της άποψης ότι ο ρυθμός του αγώνα δεν πρέπει να μειωθεί· θύματα υπήρξαν και θα υπάρξουν, αλλά εάν κάνουμε σημειωτόν… ο λαός και η ιστορία θα μας καταδικάσει. […] Οι συζητήσεις τελείωσαν: Το ΠΓ ομόφωνα έγκρινε την Εγκύκλιο № 2.»¹. Σύμφωνα με τον Д. Терпешев, υπέρ αυτής της πολιτικής ήταν ο А. Югов, η Ц. Драгойчева και ο ίδιος, ενώ ο Христо Михайлов και ο Димитър Ганев, εξέφρασαν τις αντιρρήσεις τους, αλλά στο τέλος συμφώνησαν². Ίσως αυτά τα δύο μέλη του ΠΓ να εννοούσε ο Ζίβκοφ: «Από όσο γνωρίζω, δύο ακόμη άτομα στη Βουλγαρία -στελέχη- αντιτάχθηκαν.»³.

Εκ των υστέρων ο Ζίβκοφ θα μάθει ότι μετά την ομόφωνη τελικά έγκριση της Εγκυκλίου № 2, υπήρξαν νέες διαφωνίες τόσο για την περιοχή που θα επιχειρηθεί να καταληφθεί και σε αυτή να συγκροτηθεί κυβέρνηση του Πατριωτικού Μετώπου, όσο και για την αναγκαιότητα προσωρινής μετεγκατάστασης των Κεντρικών Επιτροπών του Κόμματος, της Νεολαίας και του Κεντρικού Επιτελείου του ΛΑΕΣ, από την Σόφια, η οποία βομβαρδίζεται, σε άλλη περιοχή. Όπως ήταν αναμενόμενο η περιοχή που προτεινόταν για να ξεκινήσει η εξέγερση, ήταν και η περιοχή που προτεινόταν να μεταφερθούν τα κέντρα καθοδήγησης του Κόμματος και των παρτιζάνων. Από τις αφηγήσεις των πρωταγωνιστών δεν είναι ξεκάθαρο εάν οι επιλογές ήταν αποτέλεσμα αποφάσεων των οργάνων ή αποφάσεων ομάδων ή μεμονωμένων προσώπων.

Ο ινστρούχτορας της ΚΕ Руси Христозов στα απομνημονεύματά του αναφέρει: «Σε σχέση με την απόφαση να καταληφθεί μια περιοχή και σε αυτή να δημιουργηθεί μια κυβέρνηση του Πατριωτικού Μετώπου, στα τέλη του Φεβρουαρίου επικράτησε η άποψη, η εξέγερση να ξεσπάσει στο Πλόβντιφ. […] ταυτόχρονα αποφασίστηκε προσωρινά να μεταφερθεί εκεί με μειωμένη σύνθεση το ΠΓ και το Κεντρικό Επιτελείο του ΛΑΕΣ… Τις τελευταίες μέρες του Φλεβάρη ο Антон Югов με ενημέρωσε για αυτή την απόφαση του ΠΓ και μου ανέθεσε να πάω στο Πλόβντιφ, όπου μαζί με τον γραμματέα της Νομαρχιακής επιτροπής του Κόμματος Васил Марков και τον πολιτικό κομισάριο της Ζώνης Гочо Грозев να κάνω τις αναγκαίες προετοιμασίες. Αναχώρησα αμέσως και με τη βοήθεια των συντρόφων από το Πλόβντιφ επιλέξαμε ορισμένα διαμερίσματα, τα οποία τον πρώτο καιρό θα χρησιμοποιούσαν τα μέλη του ΠΓ. Επέστρεψα στην Σόφια… Στις 6 Μαρτίου αναχωρήσαμε για Πλόβντιφ – Антон Югов,  Стоян Караджов, εγώ και ορισμένοι συνεργάτες της ΚΕ του Κόμματος.»⁴.

Στις αυτοβιογραφικές σημειώσεις του ο Югов είναι πιο προσεχτικός. Πουθενά δεν κάνει αναφορά σε απόφαση του ΠΓ για την επιλογή του Πλόβντιφ ως κέντρου της εξέγερσης, αλλά ως προσωρινού κέντρου του πυρήνα της ηγεσίας του Κόμματος: «Στις αρχές του 1944, μετά τον μαζικό βομβαρδισμό της Σόφιας από την αγγλοαμερικανική αεροπορία, η κατάσταση στην πρωτεύουσα έγινε εξαιρετικά δύσκολη. Η πόλη άδειασε. Στη Σόφια παρέμειναν τα παράνομα στελέχη του Κόμματος και της Νεολαίας, οι οποίοι έπρεπε να βρίσκονται στα μάχιμα πόστα τους, και – η αστυνομία. Στις 8 Φεβρουαρίου σε συμπλοκή με την αστυνομία σκοτώθηκε ο Христо Михайлов, λίγο αργότερα ο Владо Георгиев. Η κατάσταση έκανε αναγκαία την απόφαση του ΠΓ να μεταφέρει προσωρινά το αρχηγείο του. Ο πυρήνας του ΠΓ – А. Югов, Д. Терпешев, Ц. Драгойчева – στο Πλόβντιφ. […] Η κατάσταση απαιτούσε επίσης να σταλούν μέλη της Κεντρικής Επιτροπής σε άλλες βασικές περιοχές. Ως πληρεξούσιοι της Κεντρικής Επιτροπής με ευρείες εξουσίες στάλθηκαν οι σύντροφοι: Димитър Ганев – στη Βάρνα, Йордан Катранджиев – στη Βράτσα, […] Οι σύντροφοι Георги Чанков, Йорданка Николова (πρόκειται για την σύζυγο του Чанков σσ.), Владо Тричков κατευθύνθηκαν δυτικά προς το ιστορικό χωριό Кална…»⁵.

Από τα λεγόμενα του Югов αφήνεται να εννοηθεί ότι υπάρχει μια συγκεκριμένη απόφαση του ΠΓ η οποία αναφέρει όλες τις παραπάνω μετακινήσεις του στελεχικού δυναμικού της ΚΕ Τέτοια απόφαση δεν υπάρχει. Όπως είδαμε στο έκτο μέρος του αφιερώματος, στα πλαίσια υλοποίησης της Εγκυκλίου № 2, αποφασίζεται ένας πυρήνας του ΠΓ αποτελούμενος από τους Антон Югов, Добри Терпешев, Цола Драгойчева και Христо Михайлов να παραμείνουν στη Σόφια, ενώ τα υπόλοιπα δύο μέλη – Димитър Ганев και Йордан Катранджиев να μετακινηθούν στη Βάρνα και τη Βράτσα αντίστοιχα. Αυτή η απόφαση θα πρέπει να ελήφθη μετά της έγκριση της Εγκυκλίου № 2 (16 Ιανουαρίου 1944) και πριν σκοτωθεί ο Христо Михайлов (8 Φεβρουαρίου 1944).         

Ο γραμματέας της ΚΕ – А. Югов, επιχειρώντας να επιβάλει την άποψή του, με πρόφαση τους βομβαρδισμούς στην πρωτεύουσα που έθεταν σε κίνδυνο τον ηγετικό πυρήνα του Κόμματος, στις 6 Μαρτίου, αναχωρεί για το Πλόβντιφ μαζί με τους  ινστρούχτορες της ΚΕ Руси Христозов και Стоян Караджов και ορισμένους συνεργάτες του μηχανισμού υποστήριξης της ΚΕ.

Η Ц. Драгойчева στα δικά της απομνημονεύματα αναφέρεται σε αυτή την απόφαση του Югов και όχι του ΠΓ, να μεταφερθεί το κέντρο λήψης αποφάσεων στο Πλόβντιφ: «Με αυτόν τον τρόπο, ο Терпешев και εγώ βρεθήκαμε αντιμέτωποι με ένα τετελεσμένο γεγονός: η μεταφορά γινόταν πριν το επιλύσουμε συλλογικά και πριν συζητήσουμε τα σχετικά θέματα. Περίπου μια εβδομάδα αργότερα, σε μια επιστολή προς εμάς, ο Дончо (Югов, σσ.) εξήγησε την αποχώρησή του ως „επείγουσα ανάγκη“, επιμένοντας να τον ακολουθήσουμε. […] Και εγώ, όπως ο Терпешев, δεν σχεδίαζα να ετοιμάσω αμέσως τις βαλίτσες μου για το ταξίδι. Αντιμέτωποι όμως με ένα τετελεσμένο γεγονός, έπρεπε να συγκεντρωθούμε στο Пловдив. Η απομόνωση μας από την οργανωτική δουλειά, τους ινστρούχτορες, την γραμματειακή υποστήριξη, και γενικά ο κατακερματισμός της κεντρικής ηγεσίας, θα μπορούσε να έχει εξαιρετικά δυσμενείς επιπτώσεις στην πορεία της γενικής δραστηριότητας. Έπρεπε να φύγουμε, αν και δεν ήμασταν πεπεισμένοι για την ορθότητα αυτού του εγχειρήματος. Την διαφωνία μου την εξέφρασα σε μία επιστολή μου προς τον Дончо… Πρωταρχικό μου μέλημα εκείνη τη στιγμή ήταν κυρίως οι επαφές με τους συμμάχους στο Πατριωτικό Μέτωπο, αλλά και οι σχέσεις με τις περιφερειακές οργανώσεις του Μετώπου – στο μέλλον αυτές θα έπρεπε όχι μόνο να διατηρηθούν, αλλά να διευρυνθούν και να ενισχυθούν. Ταυτόχρονα συνέχιζα να είμαι υπεύθυνη για την μαζική και ιδεολογική δουλειά στη ΚΕ και όπως ήταν φυσικό οι καθοδηγητές των τομέων δεν θα μπορούσαν να μετακινηθούν και αυτοί στο Πλόβντιφ.  Έτσι κι αλλιώς, η μετακίνηση δεν θα μπορούσε να γίνει συντομότερα από έναν ή δύο μήνες.»⁶.

Αν και δεν υπάρχει απόφαση του ΠΓ, Драгойчева και  Терпешев αποφασίζουν να υπακούσουν τον γραμματέα της ΚΕ, А. Югов. Όπως γράφει ο Георги Чанков στα απομνημονεύματά του: «…μετά τη μεγάλη προδοσία της ΚΕ του Κόμματος την Άνοιξη του 1942, ο Югов ορίστηκε από την ΚΕ να συντονίζει τη δουλειά, να ηγηθεί του ΠΓ του κόμματος στη χώρα, να γίνει γραμματέας του. Και πραγματικά αυτό το ρόλο ο Югов εκτελούσε μέχρι την 9^η -10^η Σεπτέμβρη 1944, όταν ο Трайчо Костов ανέλαβε το πόστο και ο Югов έγινε υπουργός Εσωτερικών στην πρώτη κυβέρνηση του Πατριωτικού Μετώπου. Εκ των υστέρων, κάποιοι προσπαθούν να αρνηθούν ή να συσκοτίσουν τη συμμετοχή του Югов ως καθοδηγητή του ΠΓ στη δύσκολη, αλλά ένδοξη περίοδο της ιστορίας μας από το 1942 μέχρι την 9^η Σεπτέμβρη 1944. Προσπαθούν να αποδείξουν ότι αφού ο αδιαμφισβήτητος  ηγέτης και δάσκαλος του κόμματος Γκεόργκι Ντιμίτροφ βρισκόταν τότε στη Μόσχα, το ΠΓ στη χώρα, ως συλλογικό όργανο, δεν είχε γραμματέα. Οι εργασίες του ΠΓ φέρεται να καθοδηγούνται πότε από ένα μέλος και πότε από ένα άλλο. Τέτοιες εκτιμήσεις είναι παράλογες και έρχονται σε πλήρη ρήξη με την αλήθεια. Δεν έχουν καμία σχέση με την ιστορική πραγματικότητα. Το ΠΓ του κόμματος στη χώρα μετά την προδοσία της ΚΕ του 1942 είχε δικό του γραμματέα και αυτός ήταν ο Антон Югов.»⁷.

Την Άνοιξη του 1944 στο ΠΓ συμμετέχουν οι Антон Югов, Добри Терпешев, Цола Драгойчева, Димитър Ганев, Йордан Катранджиев και στη θέση του Христо Михайлов, η Йорданка Чанкова. Οι Ганев και Катранджиев είχαν σταλεί στη Βάρνα και στη Βράτσα αντίστοιχα. Ο Югов στις 6 Μαρτίου αναχωρεί για το Πλόβντιφ και περιμένει και τους υπόλοιπους τρεις να έρθουν.     

Όπως παρατηρεί ο Христозов: «Η άφιξη των υπολοίπων μελών του ΠΓ καθυστέρησε πολύ και αρχίσαμε να ανησυχούμε. Όπως μάθαμε αργότερα, λίγες μόνο μέρες μετά την αναχώρησή μας, στις 15 Μαρτίου 1944, επέστρεψε στη Σόφια από την περιοχή του Трън, ο Владо Тричков δηλώνοντας ότι εκεί υπάρχουν οι συνθήκες για την απελευθέρωση της περιοχής. Στις 22 Μαρτίου 1944 φτάνει στη Σόφια από της Γιουγκοσλαβία και ο Боян Българанов, ο οποίος ανακοινώνει μια ακόμη πιο αισιόδοξη είδηση, ότι στην περιοχή δράσης του αποσπάσματος του Трън έχει ήδη δημιουργηθεί ελεύθερη παρτιζάνικη περιοχή.»⁸. Ταυτόχρονα με τα καλά νέα από το Трън, οι Αγγλοαμερικανικοί αεροπορικοί βομβαρδισμοί της Σόφιας, μετά από μια δίμηνη διακοπή, ξαναρχίζουν.

Η «ψυχολογική πίεση» που ασκούσαν οι βομβαρδισμοί προς την Βουλγαρική κυβέρνηση και ειδικά αυτός της 10ης Ιανουαρίου για μια στιγμή φάνηκε να αποδίδει. Τον Φεβρουάριο ο πρωθυπουργός Божинов καλεί τις ΗΠΑ, να ξεκινήσουν οι συνομιλίες για την έξοδο της Βουλγαρίας από τον πόλεμο, αρκεί να σταματήσουν οι βομβαρδισμοί. Οι Βρετανοί θεωρούν αυτή την κίνηση της Βουλγαρικής κυβέρνησης ως τακτικό ελιγμό. Μάλιστα ο Τσώρτσιλ σε απαντητική του επιστολή προς τον Ρούσβελτ γράφει σχετικά με την βουλγαρική πρόταση για τον τερματισμό των βομβαρδισμών: «αφού το φάρμακο έχει κάνει τόσο καλή δουλειά, ας συνεχίσουν να παίρνουν επιπλέον δόσεις από αυτό»⁹.  Έτσι και έγινε. Στις 16 Μαρτίου το βράδυ, στην κατά 2/3 εκκενωμένη  πρωτεύουσα, πενήντα Βρετανικά αεροπλάνα ρίχνουν στο κέντρο της, περίπου 4 000 εμπρηστικές βόμβες μαγνησίου, προκαλώντας περισσότερες από 70 πυρκαγιές. Το ίδιο βράδυ θα ακολουθήσει δεύτερο χτύπημα στην περιοχή του Κεντρικού Σιδηροδρομικού Σταθμού και στην συνοικία Лозенец. Το αποτέλεσμα είναι 43 νεκροί, 58 τραυματίες 45 κατεστραμμένα κτίρια. Στις 17 Μαρτίου, οι νεκροί είναι 33 και οι τραυματίες 76. Στις 18 και 19 Μαρτίου στο στόχαστρο των βομβαρδιστικών μπαίνουν το Пловдив, το Борисовград, το Любеново, ο σταθμός Раковски, το Девин, το Карлово, το Самоков. Στις 24 και στις 29 Μαρτίου σειρά έχει πάλι η Σόφια και τα γειτονικά χωριά. Θα προστεθούν άλλα 10 θύματα¹⁰.  Στις 30 Μαρτίου η Σόφια, όπως είδαμε, θα υποστεί τους πιο  καταστροφικούς βομβαρδισμούς. 

H Драгойчева σημειώνει ότι δέκα μέρες μετά τον βομβαρδισμό του Πλόβντιφ¹¹, αμέσως μετά την «Οδηγία του ДЕД»¹², δηλαδή στις 29 Μαρτίου 1944, σε μια άτυπη συνάντηση στη Σόφια στην οποία πήραν μέρος δύο μέλη του ΠΓ – Д. Терпешев και Йорданка Чанкова, το μέλος της ΚΕ και γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής Σόφιας – Георги Чанков, ο διοικητής της Πρώτης ΕΕΖ και μέλος του Κεντρικού Επιτελείου του ΛΑΕΣ  – Владо Тричков και το μέλος της ΚΕ και πληρεξούσιος της, στο Κεντρικό Επιτελείο του Γιουγκοσλάβικου Λαϊκό-απελευθερωτικού Στρατού – Боян Българанов, αποφασίστηκε «η Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος, η ΚΕ της Νεολαίας και το Κεντρικό Επιτελείο του ΛΑΕΣ, να μεταφερθούν  άμεσα δυτικά από το Трън, στις περιοχές Църна Трава και Кална, όπου δρούσαν τα θρυλικά αποσπάσματα των Славчо Трънски (στη δικιά μας επικράτεια) και Живоин Николич-Бърко (στην επικράτεια της Γιουγκοσλαβίας)»¹³. Σε αυτή την άτυπη συνάντηση η Драгойчева δεν συμμετέχει γιατί δεν κατάφεραν να την βρουν και να την ειδοποιήσουν, όπως η ίδια λέει. Στο όγδοο μέρος του αφιερώματος είδαμε ότι βρισκόταν στο Κουμπράτοβο και εκείνη την ημέρα, αργά το απόγευμα, συναντήθηκε με τους Ζίβκοφ και Тошков. Για το τι συζητήθηκε, τις αντιρρήσεις του Терпешев και τελικά τις αποφάσεις της συνάντησης, η Драгойчева θα ενημερωθεί από τον ίδιο τον Терпешев την επόμενη μέρα¹⁴. «Η απόφαση να περάσουμε τα δυτικά βουνά της χώρας, να δημιουργηθεί ελεύθερη παρτιζάνικη περιοχή και να ανακηρυχτεί παράνομη κυβέρνηση του Πατριωτικού Μετώπου πολύ με ανησύχησε. Δεν θα το κρύψω – αυτή η απόφαση, ήρθε τόσο ξαφνικά και απροσδόκητα (πριν καν αποδεκτό για σωστή την προηγούμενη απόφαση για το Πλόβντιφ). Δεν δίστασα να αναφέρω στον Терпешев αρκετά αντεπιχειρήματα. […] Ο Терпешев συμμερίστηκε πλήρως τις αντιρρήσεις μου. Μάλιστα ορισμένες από αυτές ο ίδιος παρουσίασε στη συνάντηση όπου παρεμπιπτόντως, η ανταλλαγή επιχειρημάτων μετατράπηκε σε σοβαρή διαμάχη. Όμως επικράτησαν οι άλλοι. Οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές αυτής της ιδέας ήταν οι σύντροφοι που λίγο πριν είχαν επιστρέψει από τη Σερβία και τη Μακεδονία.[…] αλλά μήπως αυτή η τακτική που εφάρμοζε το γιουγκοσλαβικό παρτιζάνικο κίνημα δεν ανταποκρινόταν στις δικές μας ιδιαίτερες συνθήκες;

Και πρότεινα εκ νέου να μαζευτούμε, να σκεφτούμε με κάθε λεπτομέρεια τα συν και τα πλην αυτής της ιδέας.

Αδύνατο! Κούνησε το κεφάλι του ο Терпешев. Η απόφαση έχει παρθεί και όλα έχουν πλέον δρομολογηθεί. Το επιτελείο της ζώνης ετοιμάζει και σχέδιο εκκένωσης. Εσύ αναχωρείς με τους Владо Тричков, Свилен Русев και Веселин Георгиев. Εγώ – με τα παιδιά από το επιτελείο. Η Йорданка – με τους Чанков, Българанов και όλο το γραφείο της ΕΕΝ… Στάλθηκε επίσης ένα γράμμα στον Дончо που τον καλούμε να μας ακολουθήσει… Και έτσι: ήμουν υποχρεωμένη να συμμορφωθώ με τηληφθείσα απόφαση. Αλλά είπα στον Терпешев, ότι δεν σκοπεύω να μείνω μόνιμα στην Кална, γιατί έχω κομματικές ευθύνες και κανείς δεν με είχε απαλλάξει από αυτές. Ήμουν βαθειά πεπεισμένη (όπως και με τη διαμάχη για την μετακίνηση στο Πλόβντιφ), ότι σε κάθε περίπτωση η κεντρική καθοδήγηση πρέπει να παραμείνει στη Σόφια.

Έτσι και χωρίσαμε: διχασμένοι, χωρίς την απαραίτητη εσωτερική συναίνεση, με αυτή την εσπευσμένη, ανεπαρκώς αιτιολογημένη απόφαση.»¹⁵. Εδώ σε υποσημείωση της η Драгойчева υποστηρίζει ότι αυτή ήταν και η θέση του Терпешев¹⁶.

Ο Христозов θυμάται ότι: «Ήδη στις 2 Απριλίου λάβαμε ειδοποίηση για την απόφασή τους και την πρόταση να αναχωρήσουμε για το απόσπασμα του Трън. Ο Антон Югов αντιτάχθηκε κατηγορηματικά στην πρότασή τους, πιστεύοντας ότι αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει στην αποκοπή της ΚΕ του Κόμματος και του Κεντρικού επιτελείου από τις νομαρχιακές επιτροπές και το παρτιζάνικο κίνημα στη χώρα. Στοιχειοθετώντας γραπτώς την διαφωνία του αμέσως την έστειλε με τον Никола Георгиев.»¹⁷. Εν τω μεταξύ τα μέλη του ΠΓ Цола Драгойчева και Йорданка Чанкова χρησιμοποιώντας διαφορετικές διαδρομές, ήδη είχαν αναχωρήσει για την περιοχή του Трън, ενώ το ίδιο ετοιμαζόταν να κάνει και ο Добри Терпешев, αφού πρώτα τακτοποιούσε κάποια οργανωτικά ζητήματα. Η Йорданка μαζί με τον σύζυγό της Георги Чанков, και τους: Боян Българанов, Нинко Стефанов, Свилен Русев, Д. Алексиев, με οδηγό τον Славчо Радомирски ακολούθησαν την  διαδρομή από το χωριό Църква και Батановци προς την περιοχή του Трън και από κει στα γιουγκοσλάβικα εδάφη, στο χωριό Кална όπου είχαν στρατοπεδεύσει οι παρτιζάνοι¹⁸. Εκεί θα φτάσουν και ο Владо Тричков με τον Веселин Георгиев, αλλά χωρίς τη Драгойчева¹⁹. Οι τρεις τους με τραίνο φτάνουν στο Радомир και από κει στο Кочериново. Στη διαδρομή διαπιστώνουν ότι σε όλη την περιοχή είχαν στηθεί μπλόκα της αστυνομίας και της χωροφυλακής. Κατάφεραν να κρυφτούν στο σπίτι της βοηθού της Драгойчева, Елена Савова. Μετά από τρεις μέρες ο Тричков και ο Георгиев πεζοί αναχωρούν για την περιοχή του Трън, ενώ η Драгойчева που όπως η ίδια αναγνωρίζει: «η αμφιβολία για όλο αυτό το εγχείρημα με την μετακίνηση στην Кална με ξανακυρίευσε», αποφασίζει να επιστρέψει στη Σόφια²⁰. Εδώ, σύμφωνα με τα απομνημονεύματά της, θα συναντηθεί με τον Терпешев, που ακόμη βρισκόταν στην πρωτεύουσα, και αποφασίζουν να πάνε στο Πλόβντιφ:  «Πρώτος αναχώρησε ο Терпешев και μετά από καμιά δεκαπενταριά μέρες – στο δεύτερο μισό του Απρίλη, αναχώρησα και εγώ για το Νότο. Σωστό ή όχι, πεπεισμένη ή όχι, έπρεπε να πάω. Η καθοδηγητική τρόικα του ΠΓ δεν έπρεπε να είναι διασκορπισμένη: Οποιαδήποτε παραβίαση αυτής της έως τώρα αυστηρά τηρούμενης αρχής θα μπορούσε να απορρυθμίσει την κεντρική καθοδήγηση.»²¹.

Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του Георги Чанков, αλλά κυρίως του Руси Христозов που είχε επιφορτιστεί από τον Югов, να βρει και να συνοδεύσει την Драгойчева στο Πλόβντιφ, τα πράγματα εξελίχθηκαν λίγο διαφορετικά. Τον Терпешев τον είχε βρει ο απεσταλμένος του Югов, ινστρούχτορας της ΚΕ Никола Георгиев και του απέδωσε το γράμμα του γραμματέα. Ο Терпешев θυμάται ότι «πριν ακόμη λάβω το γράμμα του Югов είχα τις αμφιβολίες μου με την απόφαση να μεταφερθούμε εκτός χώρας αν και κοντά στα σύνορά της. Έβλεπα ότι θα αποκοπούμε από το κίνημα στο εσωτερικό.»²². Έτσι, στις 6 Απριλίου, αναχωρεί για το Πλόβντιφ μαζί με τον Георгиев,  παίρνοντας μαζί τους και την υπεύθυνη γραμματειακής υποστήριξης της ΚΕ, Катя Аврамова.

Ο Христозов αναφέρει: «…Югов και Терпешев αποφάσισαν, ότι έπρεπε οριστικά να εγκαταλειφτεί το σχέδιο του Трън και να προχωρήσουμε στην εφαρμογή της αρχικής απόφασης, να συγκεντρωθούν όλοι στο Πλόβντιφ. Αυτή τους η απόφαση έπρεπε γρήγορα να ανακοινωθεί στη Цола Драгойчева και στους υπόλοιπους που αναχώρησαν για το Трън, στα μέλη και στους συνεργάτες της ΚΕ του Κόμματος, της ΚΕ της ΕΕΝ και του Κεντρικού επιτελείου του ΛΑΕΣ. Η εκτέλεση αυτού του καθήκοντος ανατέθηκε σε μένα. Αναχώρησα στις 10 του Απρίλη. Πρώτα έπρεπε να ψάξω και να έρθω σε επαφή με την Цола Драгойчева και αφού της ανακοινώσω την νέα απόφαση, να την οδηγήσω στο Πλόβντιφ.»²³. Ο Христозов με την βοήθεια της Ирина Гьочева, θα την βρει τελικά στις 16 Απριλίου: «Η ίδια μου είπε ότι είχε ήδη πειστεί για τη λάθος απόφαση να κινηθούν προς το Трън την ώρα που όλη η περιοχή είχε αποκλειστεί από τόσες πολλές δυνάμεις του στρατού, της αστυνομίας και της χωροφυλακής… Αποφασίσαμε αμέσως να ετοιμαστούμε για την αναχώρησή μας. Συμφωνήσαμε την επόμενη μέρα 17 Απριλίου να περάσω και να την πάρω από το διαμέρισμα που διέμενε στη συνοικία „Надежда“.»²⁴.

Την ημέρα της αναχώρησης τους στις 11:45 ηχούν οι σειρήνες. Η πρωτεύουσα βομβαρδίζεται (για τελευταία φορά) από 350 βομβαρδιστικά, συνοδευόμενα από 150 μαχητικά. Περίπου 2 500 βόμβες θα πέσουν στις περιοχές του κεντρικού σιδηροδρομικού σταθμού, στο σταθμό Сердика, στη συνοικία Лозенец, θα χτυπηθούν το σχολείο «Пенчо Славейков», η σχολή Πολέμου, το Δικαστικό μέγαρο, το χωριό Надежда. Αποτέλεσμα 120 νεκροί, 76 τραυματίες και 749 κατεστραμμένα κτίρια²⁵. Το ίδιο βράδυ όμως θα βομβαρδιστεί και το Πλόβντιφ από 30 αεροπλάνα που θα ρίξουν 150 βόμβες. Το αποτέλεσμα είναι να σκοτωθούν 44 άτομα, να τραυματιστούν άλλα 32 και να καταστραφούν 18 κτίρια²⁶. Η πόλη είχε βομβαρδιστεί ξανά στις 6 Νοεμβρίου 1943 και στις 18 Μαρτίου 1944, χωρίς όμως τότε να αναφερθούν θύματα. Στις 19 Απριλίου θα ακολουθήσει ο τελευταίος βομβαρδισμός του Πλόβντιφ με άλλους 7 νεκρούς, 29 τραυματίες και 80 κατεστραμμένα κτίρια²⁷.

Ο Христозов, χωρίς να αναφέρει τίποτα για τον βομβαρδισμό της 18^ης Απριλίου, συνεχίζει την αφήγησή του: «…. η Ирина Гьочева – Олга μας είχε αγοράσει εισιτήρια για το τραίνο. Όταν άρχισε να σουρουπώνει φύγαμε από το διαμέρισμά της και κινηθήκαμε προς το σταθμό Искър […] περιμέναμε το τραίνο, στο διαμέρισμα του Владимир Костадинов,…μέχρι περίπου τις 23:00 […] Δέκα λεπτά πριν την άφιξη του τραίνου πήγαμε στο σταθμό. […] Το ταξίδι ολοκληρώθηκε χωρίς προβλήματα. Τα ξημερώματα της επόμενης μέρας φτάσαμε στο Πλόβντιφ. […] το ίδιο βράδυ στο διαμέρισμά της συναντήθηκαν με τον Антон Югов και τον Добри Терпешев»²⁸.

Η τρόικα του ΠΓ (Югов, Терпешев, Драгойчева) είναι πάλι μαζί. Αν και τα μέλη του ΠΓ είναι έξι οι ομόφωνες αποφάσεις της τρόικα δίνουν τουλάχιστον μια νομιμότητα σε σχέση με τις προηγούμενες   νομιμοφανείς αποφάσεις.

Η πρώτης τους απόφαση είναι να σταλεί αμέσως ο Христозов στο αρχηγείο της Кална και να επιδώσει μια σειρά προφορικών διαταγών του ΠΓ. Καταρχάς η απόφαση να καταληφθεί η περιοχή του Трън  και στα εδάφη αυτά να ανακηρυχθεί κυβέρνηση του Πατριωτικού Μετώπου είναι άκυρη και παραμένει σε ισχύ η αρχική απόφαση για το Πλόβντιφ. Ο Христозов θα πρέπει να ενημερώσει την Йорданка Николова – Чанкова και τον Владо Тричков ότι με απόφαση του ΠΓ θα πρέπει να έρθουν αμέσως στο Πλόβντιφ για να αναλάβουν  η μεν Чанкова την καθοδήγηση της Εργατικής Ένωσης Νεολαίας, ο δε Тричков την στρατιωτική ηγεσία του Κεντρικού Επιτελείου του ΛΑΕΣ, μιας και μετά την απώλεια του Михайлов, τη θέση κάλυπτε το μέλος του ΠΓ και πολιτικός κομισάριος – Терпешев. Στη θέση του Тричков, ως διοικητής της Πρώτης ΕΕΖ, αναλαμβάνει ο Боян Българанов. Ως μέλος του Επιτελείου της Πρώτης ΕΕΖ τοποθετείται ο διοικητής του αποσπάσματος Трън, Славчо Стаменов Савов, ο οποίος θα γίνει αργότερα γνωστός με το ψευδώνυμο Трънски. Τις σχέσεις με την ΚΕ του Γιουγκοσλαβικού Κομμουνιστικού Κόμματος θα αναλάβει ο Георги Чанков, ο οποίος θα παραμείνει στην Кална για να συντονίζει από την πλευρά του ΛΑΕΣ και τις κοινές επιχειρήσεις με τους Γιουγκοσλάβους παρτιζάνους στα σύνορα των δύο χωρών. Στο Πλόβντιφ θα πρέπει να έρθει και η Αγγλική στρατιωτική αντιπροσωπία με τον λοχαγό Φρανκ Τόμσον, καθώς και ο νέος εκπρόσωπος του Κεντρικού Επιτελείου του ΛΑΕΣ στην Αγγλική αντιπροσωπία – Начо Иванов και ο βοηθός του – Гочо Гопин²⁹. Τέλος ο  Христозов είχε εντολή από το ΠΓ να έρθει σε επαφή με μια ομάδα που είχε στείλει ο Γκεόργκι Ντιμίτροφ και να τους φέρει στο Πλόβντιφ³⁰.

Ο Христозов αναχωρεί από το Πλόβντιφ στις 24 Απριλίου και φτάνει στην Кална στις 3 Μαΐου³¹. Στα απομνημονεύματά του ο Христозов παραδέχεται ότι: «Το χωριό Кална εκείνες τις ημέρες ήταν ένα πραγματικό στρατιωτικό στρατόπεδο. Η ελεύθερη περιοχή, αν και πάνω στα σύνορα, είχε όντως κατακτηθεί. Επομένως η απόφαση του ΠΓ για τη σύσταση κυβέρνησης του Πατριωτικού Μετώπου εδώ, θα ήταν απολύτως εφικτή.»³². Όπως όμως αναφέρθηκε παραπάνω η τελική απόφαση ήταν άλλη. Το ΠΓ σε μειωμένη σύνθεση επέλεξε το Πλόβντιφ όπου θα ανακηρύσσονταν και η προσωρινή κυβέρνηση, μέχρι την κατάληψη και της πρωτεύουσας. Μάλιστα σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του Терпешев και της Драгойчева,  ο πρώτος μαζί με τα μέλη του Κεντρικού Επιτελείου που βρίσκονταν στο Πλόβντιφ (ο εν ενεργεία λοχαγός Петър Илиев, ο έφεδρος ταγματάρχης Тодор Тошев και ο Петър Вранчев) ετοίμασαν το επιχειρησιακό σχέδιο της κατάληψης του Πλόβντιφ. Η Драгойчева μετά την αναλυτική παρουσίαση του σχεδίου αναφέρει ότι: «Όταν το σχέδιο οριστικοποιήθηκε, για την Кална αναχώρησε ο ινστρούχτορας της Κεντρικής Επιτροπής Руси Христозов. […] Πριν απ’ όλα αυτός θα έπρεπε να ενημερώσει τους συντρόφους για το εγκριθέν σχέδιο και να διευκρινίσει τα καθήκοντα τα οποία είχαν αναλάβει οι παρτιζάνικοι σχηματισμοί την ώρα της επίθεσης στο Πλόβντιφ.»³³.

Το ενδιαφέρον είναι ότι ο  Христозов στα απομνημονεύματά του, αν και πολύ αναλυτικά αναφέρεται σε όλα τα ζητήματα που έχει επιφορτιστεί να μεταφέρει  στους συντρόφους του στην Кална, δεν αναφέρει κανένα σχέδιο κατάληψης του Πλόβντιφ.

 Από την μεριά του ο Георги Чанков που ήταν παρόν στη συνάντηση με τον Христозов,  στα δικά του απομνημονεύματα γράφει: «Για άλλη μια φορά θέλω να τονίσω ότι απόφαση του ΠΓ για εξέγερση με κέντρο το Πλόβντιφ τον Απρίλιο, Μάιο ή Ιούνιο του 1944 δεν υπήρξε. Ήταν αδύνατο υπό τις συνθήκες εκείνες. Μερικές φορές γινόταν ανταλλαγή σκέψεων και συζητήσεων για αυτό το θέμα, αλλά η νηφάλια εκτίμηση της κατάστασης δεν μας επέτρεπε να προβούμε σε τέτοιες ενέργειες. […]  Επομένως, κάποιες αντίθετες απόψεις που διατυπώνονται στην επιστημονική και αυτοβιογραφική βιβλιογραφία δεν ανταποκρίνονται στην αλήθεια.»³⁴.

Πριν τις δημοσιεύσεις των απομνημονευμάτων του Христозов (2004) και του Чанков (2000) είχε προηγηθεί το 1988 μια κοινή μακροσκελή επιστολή των А. Югов, Ц. Драгойчева, Г. Чанков, П. Илиев, К. Аврамова και Р. Христозов προς την ΚΕ του ΒΚΚ, το Κεντρικό κομματικό αρχείο και το Ινστιτούτο Ιστορίας του Κόμματος που ανάμεσα στα άλλα αναφέρει ότι την περίοδο των Αγγλο-αμερικανικών βομβαρδισμών της Σόφιας και πιο συγκεκριμένα την περίοδο Μάρτιος – Απρίλιος, ο πυρήνας του ΠΓ (А. Югов, Д. Терпешев, Ц. Драгойчева), μαζί με το Κεντρικό Επιτελείο του ΛΑΕΣ, εγκαταστάθηκαν προσωρινά στο Πλόβντιφ. Στην επιστολή ακολουθεί η εξής παράγραφος: «Σε αυτό το σημείο πρέπει να σημειωθεί ότι εκείνη την περίοδο το ΠΓ δεν πήρε απόφαση και δεν ενέκρινε σχέδιο προετοιμασίας και διεξαγωγής ένοπλης εξέγερσης στο Πλόβντιφ, γιατί δεν υπήρχαν ευνοϊκές συνθήκες για μια τέτοια εξέγερση – ούτε εσωτερικές ούτε εξωτερικές.»³⁵. Το εντυπωσιακό είναι ότι αυτό το κείμενο το υπογράφει και η Драгойчева αναιρώντας αυτά που είχε γράψει στην αυτοβιογραφία της πριν δέκα χρόνια.

Στις 3 Μαΐου 1944, ο ινστρούχτορας της ΚΕ Руси Христозов παρουσιάζει στους Йорданка Чанкова, Владо Тръчков, Георги Чанков και Боян Българанов, τις αποφάσεις του ΠΓ σχετικά με τις οργανωτικές μεταβολές και τις οδηγίες: «για την τακτική που θα έπρεπε να ακολουθηθεί ενάντια στη φασιστική εξουσία. Ήταν αναγκαίο να περάσουμε από τις τσέτες και τα αποσπάσματα σε μεγαλύτερες στρατιωτικές μονάδες – τάγματα και ταξιαρχίες… Όμως θα έπρεπε τα τμήματα αυτών των μονάδων και κυρίως τα επιτελεία τους να επανδρωθούν κατάλληλα, ώστε να έχουν επιχειρησιακή αυτονομία. Μόνο κατά την εκτέλεση μεγάλων επιχειρήσεων – καταλήψεις μεγάλων χωριών και πόλεων, επιθέσεις σε γερμανικές μονάδες ή σε μονάδες της φασιστικής αστυνομίας και χωροφυλακής – να επιχειρεί μαζί όλο το τάγμα ή η ταξιαρχία. Να αποφεύγονται οι ανοιχτές συγκρούσεις με το στρατό. Μετά την ολοκλήρωση τέτοιων μεγάλων επιχειρήσεων, τα τμήματα των ταγμάτων και των ταξιαρχιών να ανασυντάσσονται στις προκαθορισμένες περιοχές δράσης τους και να συνεχίζουν τον αγώνα τους, ως αυτόνομες τσέτες.»³⁶.  Στα απομνημονεύματά του ο Христозов αναφέρει ότι «ο πιο ένθερμος εκφραστής της αποδοκιμασίας της προτεινόμενης τακτικής του ΠΓ και του Κεντρικού Επιτελείου ήταν ο Боян Българанов. Στηριζόμενος στην εμπειρία του γιουγκοσλαβικού παρτιζάνικου κινήματος, σκέφτηκε ότι δεν ήταν σωστό να αποφεύγουμε την ανοιχτή μάχη με το στρατό. Πρότεινε να δημιουργήσουμε μεγάλους σχηματισμούς, όχι μόνο τάγματα και ταξιαρχίες,…, αλλά εάν το επιτρέψουν οι συνθήκες ακόμη και μεραρχίες, όπως στη Γιουγκοσλαβία… Αυτή την άποψη σε γενικές γραμμές διατύπωσε και ο Владо Тръчков, ενώ ο Георги Чанков σιωπηλά συμφώνησε μαζί τους. Η Йорданка Чанкова σημείωσε μόνο ότι δεν πρέπει να μεταφέρουμε μηχανικά την γιουγκοσλαβική εμπειρία, στις δικές μας συνθήκες.»³⁷. Τελικά όμως λόγω του ότι και ο Българанов και ο Тръчков, είχαν μεγάλη στρατιωτική εμπειρία ως αξιωματικοί στον Α’ ΠΠ και ειδικά ο Тръчков που συμμετείχε ως διοικητής και στον ισπανικό εμφύλιο, επικράτησε, μετά από τρίωρη συζήτηση, η δικιά τους άποψη – να δημιουργηθούν μεγάλοι στρατιωτικοί σχηματισμοί και να εμπλακούν σε ανοιχτές μάχες με το Στρατό, αψηφώντας τις οδηγίες του ΠΓ³⁸.

Βλέπουμε λοιπόν ότι σύμφωνα με τον Христозов όντως υπάρχουν ανώτατα στελέχη του Κόμματος και μάλιστα ο νέος διοικητής του Κεντρικού Επιτελείου του ΛΑΕΣ(Владо Тръчков)  και ο νέος διοικητής του επιτελείου της Πρώτης ΕΕΖ (Българанов,) που υιοθετούν την τακτική της ανοιχτής σύγκρουσης και αυτή θα ακολουθήσουν με τους νέους παρτιζάνικους σχηματισμούς³⁹.

Την επόμενη μέρα, στις 4 Μαΐου, σε νέα τους μάζωξη τα τέσσερα στελέχη, παρουσία του απεσταλμένου του ΠΓ – Христозов, αποφασίζουν τη δημιουργία δύο ταξιαρχιών.

Η «Πρώτη Λαϊκό-απελευθερωτική ταξιαρχία Σόφιας», θα αποτελούνταν από το πρώτο τάγμα του αποσπάσματος «Трън» και τους νεοσύλλεκτους μαχητές που είχαν συγκεντρωθεί εκεί⁴⁰, συνολικά 270 άτομα⁴¹ και η «Δεύτερη Λαϊκό-απελευθερωτική ταξιαρχία Σόφιας», από το τάγμα «Васил Левски», του αποσπάσματος «Трън» και του Στρατιωτικού τάγματος «Христо Ботев»⁴²,  συνολικά 160 άτομα⁴³.

Διοικητής  της Πρώτης Λαϊκό-απελευθερωτικής ταξιαρχίας Σόφιας τοποθετείται ο Славчо Трънски, υποδιοικητής ο Кирил Марков, πολιτικός κομισάριος ο Нинко Стефанов, και βοηθός  κομισάριος ο Григор Илиев, ο οποίος ταυτόχρονα είναι και ο κομματικός γραμματέας. Η ταξιαρχία χωρίζεται σε τρία τάγματα των 90 ατόμων το καθένα. Στις 8 Μαΐου επανδρώνεται και το επιτελείο της Δεύτερης ταξιαρχίας. Διοικητής  της τοποθετείται ο Денчо Гюров – Знеполски, υποδιοικητής ο Дичо Петров και πολιτικός κομισάριος ο Трифон Балкански. Η ταξιαρχία διατηρεί τα δύο τάγματα της και επιπλέον δημιουργείται μια τσέτα του Επιτελείου της ταξιαρχίας από 30 – 40 άτομα. Διοικητής της τσέτας τοποθετείται ο Иван Бонев – Витан και πολιτικός κομισάριος ο Добри Алексиев⁴⁴.

Στις αυτοβιογραφικές πηγές υπάρχουν σοβαρές αποκλίσεις τόσο με ποιανού εντολή συστάθηκαν οι δύο ταξιαρχίες, όσο και με το πεδίο δράσης τους. Ήταν μία από τις εντολές του ΠΓ που μετέφερε ο  Христозов, όπως αναφέρουν ο Терпешев⁴⁵ και η Драгойчева⁴⁶  και ο σκοπός τους ήταν να κινηθούν προς το Πλόβντιφ για να βοηθήσουν στην κατάληψή του, ή  ήταν μια απόφαση της ομάδας των στελεχών που βρίσκονταν στο πεδίο, όπως υποστηρίζουν ο Чанков⁴⁷ και ο Христозов⁴⁸  στη βάση της Εγκυκλίου № 2 και δεν είχαν σκοπό να κινηθούν προς το Πλόβντιφ, αλλά να δράσουν κυρίως στην περιοχή ευθύνης της Πρώτης ΕΕΖ;

Σε κάθε περίπτωση σε αυτό που συμφωνούν όλοι είναι ότι το Στρατιωτικό τάγμα «Христо Ботев», θα έπρεπε να συνοδεύσει την Αγγλική στρατιωτική αντιπροσωπία με τον Φρανκ Τόμσον στο Πλόβντιφ. Αν και οι οδηγίες του ΠΓ έλεγαν η Йорданка Чанкова και ο Владо Тръчков, να ακολουθήσουν αμέσως τον Христозов στο Πλόβντιφ, σιδηροδρομικώς, τα δύο στελέχη αποφάσισαν να μετακινηθούν και αυτοί μαζί με το Στρατιωτικό τάγμα «Христо Ботев». Άλλη μια εντολή του ΠΓ δεν τηρήθηκε – ο Георги Чанков, ενώ θα έπρεπε να παραμείνει στην Кална για να συντονίζει από την πλευρά του ΛΑΕΣ τις κοινές επιχειρήσεις με τους Γιουγκοσλάβους παρτιζάνους στα σύνορα των δύο χωρών, τελικά θα ακολουθήσει τη σύζυγό του και τους υπόλοιπους με το Στρατιωτικό τάγμα «Христо Ботев». Το ίδιο θα κάνει και ο Благой Иванов, ο επικεφαλής της ομάδας που είχε σταλθεί από την Μόσχα, για να αποκαταστήσει την άμεση επαφή του Γραφείου Εξωτερικού με το Πολιτικό Γραφείο του Κόμματος.

Στις 8 Μαΐου το μεσημέρι η Πρώτη Λαϊκό-απελευθερωτική ταξιαρχία Σόφιας αναχωρεί με πορεία νοτιοανατολικά προς Пирин – Рила, στην περιοχή δράσης της Τέταρτης ΕΕΖ με κέντρο την Γκόρνα Τζουμαγιά (Μπλαγκόεβγκραντ). Ο σκοπός είναι να ενισχυθεί η αντίσταση νοτίως της Σόφιας και να αποκοπεί ο άξονας Σόφιας – Θεσσαλονίκης. Μαζί τους είναι και ο νέος διοικητής της Πρώτης ΕΕΖ – Боян Българанов και ο πληρεξούσιος της ΚΕ της Εργατικής Ένωσης Νεολαίας – Свилен Русев⁴⁹. Μετά από πολλές μάχες που έδωσε με δυνάμεις του Στρατού, της Χωροφυλακής και της Αστυνομίας, χάνοντας περίπου το 1/3 των δυνάμεών της,  η πορεία της τελικά ανακόπηκε στις 5 Ιουνίου μετά την μάχη που έδωσε στην περιοχή του Разлог, κοντά στο χωριό Добърско και την σύλληψη περίπου 40 μαχητών. Μετά από αυτή την μάχη η ταξιαρχία διαλύθηκε. Ορισμένες ομάδες εντάχθηκαν στο απόσπασμα του Радомир, ενώ άλλες κατάφεραν να επιστρέψουν στην περιοχή του Трън. Ανάμεσα σε αυτούς που σκοτώθηκαν ήταν о Свилен Русев και ο διοικητής του πρώτου τάγματος – Любчо Баръмов.

Στις 13 Μαΐου ξεκινά τη δική της πορεία η Δεύτερη Λαϊκό-απελευθερωτική ταξιαρχία Σόφιας. Από την Кална προς το Цариброд και το Пирот, στη βουνοκορφή της Стара Планина, στην περιοχή της Берковица. Από  εκεί κινούνται ανατολικά για να φτάσουν στην περιοχή δράσης της ταξιαρχίας «Τσαβντάρ», στο Мургаш. Σύμφωνα με τις οδηγίες του ΠΓ, εδώ η Δεύτερη ταξιαρχία θα πρέπει να διαλυθεί και να συνεχίσουν να επιχειρούν ξεχωριστά τα δύο τάγματα της. Το τάγμα «Васил Левски» και μέρος της τσέτας του Επιτελείου της ταξιαρχίας θα παρέμεναν στην περιοχή και θα έκαναν κοινές επιχειρήσεις με την ταξιαρχία «Τσαβντάρ», ενώ το Στρατιωτικό τάγμα «Христо Ботев», με τους υπόλοιπους μαχητές της τσέτας του Витан και τα στελέχη που περίμενε το ΠΓ, θα συνέχιζαν για το Πλόβντιφ⁵⁰. Στις 23 Μαΐου και σε μικρή απόσταση από το Мургаш η ταξιαρχία εξαντλημένη από την πορεία μέσα από δύσβατες περιοχές, στρατοπεδεύει στην τοποθεσία «Марина мъртвина», έξω από το χωριό Батулия. Εκεί περικυκλώνεται από μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις. Περίπου στις 14:00 ξεκινά η επίθεση. Από τους πρώτους που θα πέσουν νεκροί είναι ο Дичо Петров. Μέχρι το τέλος της ημέρας μαχόμενοι θα σκοτωθούν άλλοι 32 παρτιζάνοι. Σε σχέση με την συνολική δύναμη των 220 παρτιζάνων, οι απώλειες δεν είναι μεγάλες, όμως προκλήθηκε πανικός και οι δυνάμεις άρχισαν να υποχωρούν ατάκτως. Μέχρι το τέλος της ημέρας αιχμαλωτίζονται άλλοι 10 παρτιζάνοι. Κατά την φυγή τους δημιουργούνται ορισμένες ομάδες: η ομάδα του Владо Тричков, της Йорданка Чанкова, του Начо Иванов, στην οποία βρίσκεται και η αγγλική αντιπροσωπία – συνολικά 37 άτομα, η ομάδα του Благой Иванов με 12 άτομα, η ομάδα του Денчо Знеполски με 13 παρτιζάνους που κατάφεραν να επιστρέψουν στο Трън και τέλος η ομάδα του Делчо Симов με 22 άτομα. Οι υπόλοιποι διασκορπίστηκαν και κατευθύνθηκαν άλλοι στη Σόφια, όπως ο τραυματίας Христозов, ο Георги Чанков, ο Веселин Георгиев ο Никола Лазов-Миро και άλλοι επέστρεψαν στα μέρη τους. Τις επόμενες μέρες το κυνηγητό συνεχίζεται. Στις 24 Μαΐου πιάνονται ζωντανοί και εκτελούνται άλλοι 4 παρτιζάνοι.  Στις 30 Μαΐου κοντά στο χωριό Елешница τραυματισμένη αιχμαλωτίζεται από την Χωροφυλακή η Йорданка Чанкова και την επομένη εκτελείται. Την 1^η Ιουνίου σκοτώνεται ο Начо Иванов, ενώ στις 4 Ιουνίου θα είναι η σειρά του Владо Тричков να πέσει νεκρός από τα πυρά της Αστυνομίας στο χωριό Горно Камарци του Пирдоп. Στις 10 Ιουνίου, αφού προηγουμένως είχε ανακριθεί από την Υπηρεσία Πληροφοριών στο Αρχηγείο του Στρατού, εκτελείται στην τοποθεσία «Калето» του χωριού Литаково, ο Φρανκ Τόμσον, μαζί με τους Лазар Атанасов και Христо Гурбов⁵¹.  

Τόσο η Цола Драгойчева, όσο και ο Терпешев, αναφέρουν διάφορες αιτίες που οδήγησαν στην αποτυχία του σχεδίου κατάκτησης ελεύθερων εδαφών στο Πλόβντιφ (ο μικρός χρόνος προετοιμασίας, η αποτυχία να πείσουν μονάδες του στρατού να περάσουν με το μέρος των παρτιζάνων, η έλλειψη πολεμοφοδίων, κ.ά.), αλλά κυρίως «δεν είχε ωριμάσει η επαναστατική κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας, ούτε οι συγκεκριμένες συνθήκες εξωτερικής πολιτικής ήταν ευνοϊκές: Ο Κόκκινος στρατός ήταν ακόμη σχετικά μακριά από τα σύνορά μας, και χωρίς τη βοήθειά του δεν θα τα καταφέρναμε.»⁵². Η Цола Драгойчева αναφέρει ότι: «Μετά τη συντριβή των δύο ταξιαρχιών της Σόφιας και των αιματηρών απωλειών που υπέστη η Κεντρική Επιτροπή, το σχέδιο για την κατάληψη του Πλόβντιφ εγκαταλείφτηκε, όπως και η ιδέα για την ανακήρυξη παράνομης κυβέρνησης του Πατριωτικού Μετώπου.»⁵³. Μετά και από νέες απώλειες στελεχών (Александър Димитров, Райчо Кирков, Лиляна Димитрова), αυτή την φορά στο ίδιο το Πλόβντιφ, η ηγεσία του Κόμματος και το Κεντρικό Επιτελείο του ΛΑΕΣ στα τέλη Ιουνίου, αρχές Ιουλίου, μεταφέρουν τα αρχηγεία τους ξανά στην πρωτεύουσα. 

Συνεχίζεται           

Σημειώσεις

1. Драгойчева, Ц., 1980. Кн. 3., σσ. 422 – 424
2. Станев В., 2022, σ. 244
3. Живков Т., 1993, σ. 57
4. Христозов Р., 2004. Част 1, σ. 127
5. Автобиографични Бележки от Антон Югов στο βιβλίο του Христов Ф., 2006, σσ. 89 – 90.
6. Драгойчева, Ц., 1980. Кн. 3., σσ. 453 – 454
7. Чанков Г., 2000, σσ. 48 – 49
8. Христозов Р., 2004. Част 1, σ. 131
9. Гунев, Г. Илчев И., 1989, σ. 220
10. Руменин Р. 1990, σσ. 102 – 105
11. Драгойчева, Ц., 1980. Кн. 3., σ. 471
12. Πάλι εκεί, σ. 472
13. Πάλι εκεί, σ. 471
14. Πάλι εκεί
15. Драгойчева, Ц., 1980. Кн. 3., σσ. 471 – 473
16. Драгойчева, Ц., 1980. Кн. 3., σ. 473
17. Христозов Р., 2004. Част 1, σ. 132
18. Чанков Г., 2000, σ. 64
19. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι στα απομνημονεύματα της Цола Драгойчева και του Георги Чанков, ο Веселин Георгиев ταξιδεύει με την Цола, ενώ στα δικά του απομνημονεύματα ο Георгиев εξιστορεί πως συνταξιδεύει με την ομάδα της Чанкова!
20. Драгойчева, Ц., 1980. Кн. 3., σ. 481
21. Драгойчева, Ц., 1980. Кн. 3., σσ. 481 – 482
22. Даскалов Д., 1991, σ. 219
23. Христозов Р., 2004. Част 1, σ. 133
24. Πάλι εκεί, σ. 134
25. Руменин Р. 1990, σσ. 114 -115
26. Πάλι εκεί, σ. 116
27. Руменин Р. 1990, σ. 117
28. Христозов Р., 2004. Част 1, σ. 134
29. Христозов Р., 2004. Част 1, σσ. 135 – 144 και Даскалов Д., 1991, σ. 221
30. Христозов Р., 2004. Част 1, σ. 152
31. Εδώ για τους πιο παρατηρητικούς να σημειώσουμε ότι στην αρχή του όγδοου μέρους του αφιερώματος, αναφέρθηκε ότι στις 28 Απριλίου 1944 φτάνει στο σημείο που έχει στρατοπεδεύσει το Δεύτερο τάγμα της ταξιαρχίας «Τσαβντάρ», ο επιτελάρχης της Πρώτης Επαναστατικής Επιχειρησιακής Ζώνης (ΕΕΖ) – Здравко Георгиев, ο οποίος είναι ήδη γνώστης των νέων αποφάσεων του Κεντρικού επιτελείου του ΛΑΕΣ. Πως γίνεται αυτό; Αυτό σημαίνει ότι οι δύο άντρες – Христозов και  Георгиев, ανάμεσα στις 24 και 28 Απριλίου κινούμενοι ο καθένας προς τον προορισμό του, θα πρέπει να συναντήθηκαν και ο δεύτερος να ενημερώθηκε από τον πρώτο. Μόνο έτσι μπορεί να εξηγηθεί πως ενημέρωσε ο Георгиев τη διοίκηση της ταξιαρχίας «Τσαβντάρ», πριν να ενημερωθούν καν τα στελέχη που βρίσκονταν στην Кална.
32. Христозов Р., 2004. Част 1, σ. 143
33. Драгойчева, Ц., 1980. Кн. 3., σ. 497
34. Чанков Г., 2000, σσ. 71 – 72
35. Христов Ф., 2006, σ. 122
36. Христозов Р., 2004. Част 1, σ. 144
37. Πάλι εκεί, σ. 145
38. Πάλι εκεί
39. Ο Τόντορ Ζίβκοφ εκ των υστέρων θα μάθει για αυτή την τακτική και θα υποθέσει λανθασμένα, ότι αυτή ήταν η τακτική που είχε προτείνει το ΠΓ
40. Колектив, 1976. Том 2, σ. 117
41. Даскалов Д., 1991, σ. 223
42. Христозов Р., 2004. Част 1, σ. 146
43. Даскалов Д., 1991, σ. 223
44. Христозов Р., 2004. Част 1, σ. 146
45. Станев В., 2022, σσ. 264 – 265
46. Драгойчева, Ц., 1980. Кн. 3., σ. 497
47. Чанков Г., 2000, σσ. 69 – 72
48. Христозов Р., 2004. Част 1, σσ. 146 – 147
49. Πάλι εκεί, σσ. 146 – 147, σ. 151
50. Πάλι εκεί, σσ. 152 – 159
51. Христозов Р., 2004. Част 1, σσ. 171 – 179 και Чанков Г., 2000, σ. 73 και σσ. 80 – 81, с. 194, Колектив, 1976, σ.152
52. Драгойчева, Ц., 1980. Кн. 3., σσ. 509 – 510
53. Πάλι εκεί, σ. 509

Βιβλιογραφία

Алтънков Н., 2018. История на БКП 1919-1989. София: Изд. „Факел“

Андреев В., 1991. ЖИВКОВ – МЪРТЪВ ПРИЖИВЕ. София: Изд. „ЛЕТОПИСИ“

Андрейчин Л., 1986. Из историята на нашето езиково строителство. София: Изд. „Народна просвета“

Атанасов Г., 1986. По избрания път. София: Изд. „Партиздат“

Баева Ис., (съставител и научен редактор), 2015. 70 ГОДИНИ ОТ ПОВРАТА НА ДЕВЕТИ СЕПТЕМВРИ 1944 ГОДИНА – ИСТОРИЧЕСКИ ПРЕДПОСТАВКИ И ПОСЛЕДСТВИЯ. Сборник с научни изследвания. http://www.anamnesis.info/sites/default/files/SbornikDokladi.pdf

Бакалов И., 2008. Превратаджии – от първо лице. София: Изд. „Милениум“

Балкански Т., 1996. Тодор Живков. Един езиковед за просопографията на Диктатора. Велико Търново: Издател ИК „Знак’94“

Везенков Ал., 2008. Властовите структури на Българската комунистическа партия (1944 – 1989). София: Изд. „Сиела”

Везенков Ал., 2014.  „9 септември 1944 г.“ София: Изд. „Сиела“

Везенков Ал., 2013. Спасяването на българските евреи – уникално ли е наистина? Първа част Στο: Либерален преглед: http://wp1109248.server-he.de/librev250/index.php/2013-03-30-08-56-39/discussion/bulgaria/2200-2013-10-18-08-56-00

 Везенков Ал., 2014. Спасяването на българските евреи – уникално ли е наистина? Втора част Στο: Либерален преглед: http://wp1109248.server-he.de/librev250/index.php/2013-03-30-08-56-39/discussion/bulgaria/2443-2014-07-25-13-29-15

Георгиев Г., 1974. НОВА: Бойната дейност на народо-освободителната въстаническа армия 1943-1944. София: Държавно военно издателство

Георгиев З., 1973. Когато умирахме. Записки на началник-щаба на зоната. София: Изд. на ЦК на ДКМС

Григоров А., 1994. Тодор Живков – живот с въпросителни. София: Изд. „Супер 7“

Гунев, Г. Илчев И., 1989. Уинстън Чърчил и Балканите. София: Издателство на Отечествения фронт

Димитров Г., 2003. Дневник март 1933 – февруари 1949.  Избрано. София: Изд. „Изток – Запад“

Баева Ис., 2006. ТОДОР ЖИВКОВ. София: ИК „КАМА“

Данова Н. & Аврамов Р., (съставителство и обща редакция), 2013. ДЕПОРТИРАНЕТО НА ЕВРЕИТЕ ОТ ВАРДАРСКА МАКЕДОНИЯ, БЕЛОМОРСКА ТРАКИЯ И ПИРОТ. МАРТ 1943 г. Том I, Том II. София: Изд. „Обединени издатели“. Στο:  http://www.marginalia.bg/knigi/biblioteka-marginaliya-deportiraneto-na-evreite-ot-vardarska-makedoniya-belomorska-trakiya-i-pirot-mart-1943/

Даскалов Д., 1991. Жан съобщава. София: Изд. „Св. Климент Охридски“

Даскалов Р., 2010. От Стамболов до Живков: Големите спорове за новата българска история. София: Изд. „Гутенберг“

Джурови Д. и Е., 1966. Мургаш. София: Държавно военно издателство

Драгойчева Ц., 1980. Повеля на дълга. Книга 1: Несломимите. София: Изд. „Партиздат“

Драгойчева Ц., 1980. Повеля на дълга. Книга 2: Щурмът. София: Изд. „Партиздат“

Драгойчева Ц., 1980. Повеля на дълга. Книга 3: ПОБЕДАТА. София: Изд. „Партиздат“

Живков Т., 1975. Избрани съчинения. Том 1. София: Изд. „Партиздат“

Живков Т., 1977. Избрани съчинения. Том 20. София: Изд. „Партиздат“

Живков Т., 1978. Избрани съчинения. Том 24. София: Изд. „Партиздат“

Живков Т., 1993. Срещу някои лъжи. ИК „Делфин прес“

Живков Т., 2006. Мемоари. София: Изд. „Труд и право“

Иванов Д., 2017. ПРОТИВОПОСТАВЯНЕТО. Заговорите срещу Тодор Живков 1956 – 1989 г. София: Изд. „Сиела”

Йорданов В., 2011. Дело № 4. Икономическата катастрофа на социализма. София: Изд. „Дамян Яков“

Исусов М., 1990. Последната година на Трайчо Костов. София: Изд. „Христо Ботев“

Исусов М., 2000. Политическият живот в България 1944-1948. София: Изд. „Св. Климент Охридски“

Исусов М., 2004. ГЕОРГИ ДИМИТРОВ. Жизнен път и политически идеи. София: Изд. Център за стратегически изследвания. ИК „Христо Ботев“

Калинова, Е., 2012. ВЪЗНИКВАНЕ НА ОТЕЧЕСТВЕНИЯ ФРОНТ В ГОДИНИТЕ НА ВТОРАТА СВЕТОВНА ВОЙНА. Στο: Баева Ис., (съставител и научен редактор) ИСТОРИЯ НА ОТЕЧЕСТВЕНИЯ ФРОНТ/СЪЮЗ В БЪЛГАРИЯ.  Том 1. София: Изд. „Св. Климент Охридски“

Калинова, Е. & Баева Ис., 2010. БЪЛГАРСКИТЕ ПРЕХОДИ 1939 – 2010. София: Изд. „Парадигма“

Кастелов Б. 2005. Тодор Живков: Мит и истина. София: Изд. „Труд“

Коен Д., Добриянов Т, Манафова Р., Танев Ст., 1978. Борбата на българския народ за защита и спасяване на евреите в България през Втората световна война (Документи и материали). София: Изд. на БАН

Колектив, 1981. Тодор Живков. Биографичен очерк. София: Изд. „Партиздат“

Колектив, 1976. История на антифашистката борба в България 1939/1944. Том 1-2. София: Изд. „Партиздат“

Колектив, 1979. Партизанската бригада “Чавдар”. София: Изд. „Партиздат“

Колектив, 1984. ИСТОРИЯ НА БЪЛГАРСКАТА КОМУНИСТИЧЕСКА ПАРТИЯ. София: Изд. „Партиздат“

Колев, Ж., 1979. Моят партизански дневник в чета „Бачо Киро“. София: Издателство на Отечествения фронт

Марков Г., Баева Ис., 2012 История на Отечествения фронт/съюз в България. Том 1-2, София: Изд. „Св. Климент Охридски“

Марчева И., 2000. ТОДОР ЖИВКОВ – ПЪТЯТ КЪМ ВЛАСТТА. ПОЛИТИКА И ИКОНОМИКА В БЪЛГАРИЯ 1953-1964 Г. София: ИНСТИТУТ ПО ИСТОРИЯ – БАН

Марчева И., 2016. Политиката за стопанска модернизация в България по време на Студената война. София: Изд. „Летера“

Мигев, В., 2015. За някои дискусионни и спорни въпроси около датата 9 септември 1944 г. – Στο: 70 години от поврата на Девети септември 1944 година – исторически предпоставки и последствия. Сборник с научни изследвания. София: Изд. „Манта принт“

Митев Сτ. και Ковачев Х., 1966. Партизанската война. София: Изд. „Военно издателство“

Леонидова, М. 1972. И ние обичахме. София: Изд. „Народна младеж“

Недев, Недю, 2007. Три държавни преврата или Кимон Георгиев и неговото време. София, Изд. „Сиела“

Недев Н., 2015. Людмила Живкова. София: Изд. „Труд“

Недев Н., 2016. Дворцовият преврат срещу Тодор Живков. София: Изд. „Труд“

Николова В., Куманов М., 1983. Кратък исторически справочник. Том 3: България. София: Изд. „Народна просвета“

Оливер, Хаим, 1967. Ние, спасените: или Как евреите в България бяха изтръгнати от лагерите на смъртта. Хроника от близкото минало. София: „Изд. за литература и чужди езици“

Павлова П., 1976. Явки и пароли. София: Изд. „Партиздат“

Радева, М., (επιμ.), 2005. Българските държавници 1944-1989. София: Изд. „Скорпио“

Руменин Р. 1990. ЛЕТЯЩИ КРЕПОСТИ НАД БЪЛГАРИЯ. София: Изд. „Христо Ботев“

Сборник, 1972. Партизанската бригада “Чавдар”. София: Изд. „Партиздат“

Сборник, 1978. Тя обичаше хората Спомени за д-р Мара Малеева-Живкова. София: Изд. „ Профиздат“

Семерджиев П., 1985. НИЩОЖЕСТВО В ДОСПЕХИТЕ НА ВЕЛИЧИЕ. Изд. „Дике“

Станев В., 2022. ШУМЪТ ОТ ДЕБРИ И БАЛКАНИ…ПАРТИЗАНИТЕ В БЪЛГАРИЯ (1941 – 1944). София: УНИВЕРСИТЕТСКО ИЗДАТЕЛСТВО „СВ. КЛИМЕНТ ОХРИДСКИ“

Стоянов П., 2009. Шесто управление: Моята истина. Том 1-2. София: Изд. Даниела Убенова

Тодоров В. & Поппетров Н., 2013 „VІІ състав на Народния съд“. София: Изд. „Изток-Запад“

Трънски Сл., 1969  Из тактиката на партизанската борба в България. София: Изд. „Военно издателство“

Христов Ф., 2006. Истината за Антон Югов. Революционер и държавник от Димитровската школа. София: Изд. „ААлександрова Дизайн“

Христов, Х., 2009. Тодор Живков. Биография. София: Изд. „Сиела“

Христозов Р., 2004. На границата между две епохи. Част 1: За победата на Социалистическата революция. София: Изд. „Славина“

Фосколо М., 2013. ГЕОРГИ ДИМИТРОВ. Една критическа биография. София: Изд. „Просвета“

Цветански Ст., Димитров Т. (Съставители), 2006. ПЪТЕВОДИТЕЛ ПО ФОНДОВЕТЕ НА БКП, СЪХРАНИЯВАНИ В ЦЕНТРАЛНИЯ ДЪРЖАВЕН АРХИВ. ВТОРО ДОПЪЛНИТЕЛНО ИЗДАНИЕ. София, Издател на поредицата „АРХИВНИ СПРАВОЧНИЦИ“: ГЛАВНО УПРАВЛЕНИЕ НА АРХИВИТЕ ПРИ МИНИСТЕРСКИЯ СЪВЕТ. https://www.archives.government.bg/guides/12_P_BKP1.pdf

Чакъров, К. 1990. Вторият етаж. София: ИК „К сие М-ООД“

Чанков Г., 2000. Равносметка. Спомени и размисли за революционната борба и строителството на социализма. София: Изд. „Христо Ботев“

Шопкин, М., (επιμ.), 1982. Младост, наречена борба: Спомени за младежките години на др. Тодор Живков. Сборник. София: Изд. „Народна младеж“

Яхиел Н., 1997. ТОДОР ЖИВКОВ И ЛИЧНАТА ВЛАСТ. Спомени Документи Анализи. София: Изд. „Omda“

ДЪРЖАВНА АГЕНЦИЯ „АРХИВИ“, 2014. ПЪТЕВОДИТЕЛ ПО ФОНДОВЕТЕ НАСТРОИТЕЛНИ ВОЙСКИ В ДЪРЖАВЕН ВОЕННОИСТОРИЧЕСКИ АРХИВ – ВЕЛИКО ТЪРНОВО 1920–2000 г. http://archives.government.bg/guides/9_P_SV.pdf

 Ντιμίτροφ Γ., 1975. Ο φασισμός. Αθήνα: Εκδόσεις Πορεία

Μπακάλοφ Γ., Ματάνοφ, Χ., Μίτεφ Π., Ίλτσεφ Ι., Μαρίνοβα – Χριστίδη Ρ., 2015. Ιστορία της Βουλγαρίας. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Επίκεντρο

Αυτή η εργασία χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές .