Σχετικά με τη «νέα τακτική» του παρτιζάνικου αγώνα και τη συνεισφορά του Ζίβκοφ

 «Η διαμάχη με την Цола Драгойчева»

Στις 28 Απριλίου 1944 φτάνει στο σημείο που έχει στρατοπεδεύσει το Δεύτερο τάγμα της ταξιαρχίας Τσαβντάρ, ο επιτελάρχης της Πρώτης Επαναστατικής Επιχειρησιακής Ζώνης (ΕΕΖ) – Здравко Георгиев, ο οποίος έχει αναβαθμιστεί και σε αντιπρόσωπο του Κεντρικού Επιτελείου του Λαϊκό-απελευθερωτικού Επαναστατικού Στρατού (ΛΑΕΣ). Αυτό αναφέρει στα απομνημονεύματά του, ο ίδιος ο Георгиев, συμπληρώνοντας ότι αφού πρώτα ενημέρωσε το επιτελείο της ταξιαρχίας Τσαβντάρ για την γενικότερη κατάσταση, τους ανακοίνωσε τις νέες αποφάσεις του Κεντρικού επιτελείου του ΛΑΕΣ. Η μετακίνηση του Δεύτερου τάγματος της ταξιαρχίας προς την περιοχή δράσης του αποσπάσματος του Трън ακυρώνεται. Η νέα εντολή είναι – κατεύθυνση προς την Ροδόπη, όπου μαζί με τις τοπικές παρτιζάνικες δυνάμεις της Δεύτερης ΕΕΖ, θα αγωνιστούν για την ανακήρυξη ελεύθερης περιοχής¹.

Ακριβώς την ίδια πληροφορία για την άφιξη του Георгиев (αν και αναφέρουν την 29^η Απριλίου) και την αλλαγή των σχεδίων δράσης της ταξιαρχίας, δίνουν και οι συγγραφείς της επίσημης ιστορίας της παρτιζάνικης ταξιαρχίας Τσαβντάρ².

Στις 2 Μαΐου στο καταφύγιο «Владко» συνεδριάζει με διευρυμένη σύνθεση το επιτελείο της ταξιαρχίας Τσαβντάρ. Στη συνεδρίαση συμμετέχουν οι: Добри Джуров, Стамо Керезов, Димитър Кирков, Стоимен Костов, Веселин Андреев, Прокопи Хаджихристов, Благой Бонков, από την μεριά της Νομαρχιακής επιτροπής ο πληρεξούσιος Τόντορ Ζίβκοφ και από το Κεντρικό Επιτελείο, ο επιτελάρχης της Πρώτης ΕΕΖ Здравко Георгиев. Από τη συνεδρίαση απουσίαζε σε αποστολή ο διοικητής του  Δεύτερου τάγματος Тодор Дачев³. Σύμφωνα με την επίσημη ιστορία της παρτιζάνικης ταξιαρχίας Τσαβντάρ «Η διοίκηση είχε ήδη πολλές πληροφορίες που έδειχναν ότι ο εχθρός συγκέντρωνε μεγάλες δυνάμεις εναντίον της ταξιαρχίας. Έγινε ξεκάθαρο ότι ο στόχος του ήταν να αποκόψει τους παρτιζάνους από τις βάσεις τροφοδοσίας  με μια διπλή περικύκλωση γύρω από το Μουργκάς και να τους νικήσει σε ανοιχτή μάχη. Αυτή η νέα κατάσταση και το γεγονός ότι ο οπλισμός των παρτιζάνων ήταν απόλυτα μη ικανοποιητικός και πολλοί από αυτούς δεν είχαν στρατιωτική εμπειρία, επέβαλαν την συζήτηση και την επίλυση του ζητήματος της καταλληλότερης τακτικής της Ταξιαρχίας. Λαμβάνοντας υπόψη όλους τους παράγοντες και τις συνθήκες υπό τους/τις οποίους/ες η ταξιαρχία έπρεπε να διεξάγει τον αγώνα, το επιτελείο εκτίμησε   ότι οι τακτικές της συνεχούς μετακίνησης και του ελιγμού ήταν οι καταλληλότερες προς το παρόν. Έτσι, έγινε μια νέα αναδιοργάνωση των διαθέσιμων δυνάμεων.

Το Πρώτο και το Δεύτερο τάγμα μειώθηκαν αριθμητικά και με αυτούς τους ελεύθερους μαχητές συγκροτήθηκε νέο τάγμα που ονομάστηκε του Πεδίου […] Το Τρίτο τάγμα με διοικητή τον Стефан Халачев, το οποίο δρούσε ήδη στην περιοχή του Пирдоп, δεν επηρεάστηκε από την αναδιοργάνωση»⁴.

Ας δούμε τι αναφέρει για τη συνάντηση στις 2 Μαΐου άλλος ένας μάρτυρας – ο πιο υψηλόβαθμος στρατιωτικός καθοδηγητής που πήρε μέρος – ο Здравко Георгиев. Σύμφωνα λοιπόν με τον αντιπρόσωπο του Κεντρικού Επιτελείου την προηγούμενη μέρα – την Πρωτομαγιά, καθώς πήγαιναν με το Δεύτερο τάγμα προς το Μουργκάς όπου και θα συναντούσαν στο καταφύγιο «Βλάντκο» το Πρώτο τάγμα, ένας από τους βοηθούς – ο παππούς Μилутин τους προειδοποιεί ότι «ο εχθρός συγκεντρώνει συνέχεια νέες δυνάμεις με σκοπό να μας κυκλώσει…» Ο Γκεοργκίεφ συμπληρώνει ότι: «Στην ουσία η προειδοποίηση αυτή μόνο επιβεβαιώνει τις πληροφορίες που είχαμε και από άλλους βοηθούς και μέλη ομάδων μάχης. Ο εχθρός ετοιμαζόταν να μας συντρίψει και να μπούμε σε μια ανοιχτή μάχη τώρα, όταν οι περισσότεροι από τους νεοσύλλεκτους παρτιζάνους δεν είχαν ούτε όπλα, ούτε τουλάχιστον μια στοιχειώδη εμπειρία μάχης ήταν πραγματικά παράλογο. Η μόνη σωστή τακτική – συνεχής μετακίνηση και επιδέξιοι ελιγμοί. Αυτό κατέστησε αναγκαία την αναδιοργάνωση των σχηματισθέντων ταγμάτων. Το Τρίτο τάγμα με διοικητή τον Стефан Халачев – Велко, έμεινε ανεπηρέαστο από την αλλαγή, γιατί είχε ήδη μετακινηθεί στη νέα του επιχειρησιακή περιοχή – στο Пирдоп. Από την σύνθεση του Πρώτου και του Δεύτερου τάγματος συγκροτήθηκε άλλο ένα τάγμα – του Πεδίου, στο οποίο έμεινε ο Τόντορ Ζίβκοφ, και το οποίο θα επιχειρούσε στην περιοχή που δρούσε το απόσπασμα Τσαβντάρ»⁵.

Ας δούμε τώρα πως παρουσιάζουν την συνάντηση οι βιογράφοι του Ζίβκοφ: «Στις 2 Μαΐου υπό την καθοδήγηση του Τόντορ Ζίβκοφ στο καταφύγιο „Βλάντκο“, κοντά στην βουνοκορυφή Μουργκάς, συνεδριάζει το επιτελείο της ταξιαρχίας με την συμμετοχή του επιτελάρχη της Πρώτης ΕΕΖ. Αναλύοντας την κατάσταση ο Τόντορ Ζίβκοφ επισήμανε, ότι ο εχθρός συγκεντρώνει μεγάλες δυνάμεις έχοντας ξεκάθαρο στόχο να περικυκλώσει τους παρτιζάνους, να τους αποκόψει από τις βάσεις τροφοδοσίας και να τους εξοντώσει πολεμώντας τους σε ανοιχτό πεδίο. Ο αδύναμος οπλισμός των παρτιζάνων έθεσε το ζήτημα της πιο πρόσφορης τακτικής για έναν νικηφόρο αγώνα. Ο Τόντορ Ζίβκοφ εκφράζει για άλλη μια φορά την πεποίθησή του ότι η τακτική της συνεχούς κίνησης και των συνεχών ελιγμών είναι η πλέον κατάλληλη και ότι η οργάνωση και η δομή της ταξιαρχίας πρέπει να προσαρμοστούν κατάλληλα. Ο επιτελάρχης της Πρώτης ΕΕΖ, αντιτίθεται σε αυτή την άποψη και συνεχίζει να επιμένει στην συγκρότηση μεγάλων παρτιζάνικων μονάδων μάχης. Τελικά, επετεύχθη μια συμβιβαστική λύση – μείωση της αριθμητικής σύνθεσης των ταγμάτων Ι και ΙΙ και δημιουργία νέου τάγματος το οποίο επειδή θα παρέμενε να επιχειρεί στο πεδίο δράσης της ταξιαρχίας, ονομάστηκε τάγμα Πεδίου.»⁶.

Εδώ για το ίδιο γεγονός – τη συνεδρίαση στις 2 Μαΐου του επιτελείου της ταξιαρχίας, εξετάζονται τρεις πηγές: οι δύο πρώτες είναι από τους πρωταγωνιστές και αυτόπτες μάρτυρες και χαρακτηρίζονται πρωτογενείς πηγές, ενώ η τρίτη πηγή χαρακτηρίζεται δευτερογενής. Το περίεργο με τους συγγραφείς της τρίτης πηγής – τους βιογράφους του Ζίβκοφ – είναι ότι για την συγκεκριμένη συνεδρίαση δεν αναφέρουν ούτε κάποια  αρχειακή μαρτυρία, ούτε κάποιο υλικό γραμματείας, δεν αναφέρουν καμία πηγή. Από που λοιπόν προκύπτει ότι ο Ζίβκοφ ήταν ο εμπνευστής της  «τακτικής της συνεχούς κίνησης και των συνεχών ελιγμών» και ότι «ο επιτελάρχης της Πρώτης ΕΕΖ, αντιτίθεται σε αυτή την άποψη και συνεχίζει να επιμένει στην συγκρότηση μεγάλων παρτιζάνικων μονάδων μάχης»; Που στηρίζονται για να γράψουν ότι υπήρξε διαμάχη και τελικά «επετεύχθη μια συμβιβαστική λύση – μείωση της αριθμητικής σύνθεσης των ταγμάτων Ι και ΙΙ και δημιουργία νέου τάγματος»;

Οι συγγραφείς της ιστορίας της παρτιζάνικης ταξιαρχίας Τσαβντάρ, δύο από τους οποίους ήταν και οι ίδιοι μέλη της ταξιαρχίας, στηρίζονται στις μαρτυρίες των μελών του επιτελείου, ο δε Здравко Георгиев, ήταν αυτόπτης μάρτυρας και αντιπροσωπεύοντας το Κεντρικό Επιτελείο του ΛΑΕΣ, είναι λογικό, υπό την καθοδήγησή του και όχι υπό την καθοδήγηση του Ζίβκοφ, να συμμετέχει στη συνεδρίαση του επιτελείου της ταξιαρχίας. Η πρώτη πηγή αναφέρει ότι: «το επιτελείο εκτίμησε   ότι οι τακτικές της συνεχούς μετακίνησης και του ελιγμού ήταν οι καταλληλότερες προς το παρόν» και η δεύτερη πηγή επίσης λέει ότι η μόνη σωστή τακτική ήταν η «συνεχής μετακίνηση και επιδέξιοι ελιγμοί». Πουθενά δεν αναφέρουν ότι αυτή ήταν η άποψη του Ζίβκοφ, ούτε ότι υπήρξε κάποια διαφωνία σε αυτό. Επίσης πουθενά δεν αναφέρουν ότι η στρατιωτική καθοδήγηση ήταν της άποψης να επιχειρούν μόνο μεγάλοι σχηματισμοί, ενώ ο πληρεξούσιος της Νομαρχιακής επιτροπής να υποστηρίζει τη λειτουργία μόνο μικρότερων μονάδων. Ούτε ότι υπήρξε διαμάχη, ούτε ότι τελικά κατέληξαν σε μια συμβιβαστική λύση. Εξάλλου και ο ίδιος ο Ζίβκοφ, στα απομνημονεύματά του αξιολογεί τη μετεξέλιξη του αποσπάσματος «Τσαβντάρ» σε ταξιαρχία ως «πολυσήμαντο γεγονός» και με υπερηφάνεια δηλώνει: «…εγώ ανακοίνωσα την απόφαση της Πρώτης ΕΕΖ για τη μετεξέλιξη του αποσπάσματος „Τσαβντάρ“ σε ταξιαρχία. Σημαντικό είναι εκτός από το γεγονός της ίδιας της δημιουργίας της και το ότι ήταν η πρώτη παρτιζάνικη ταξιαρχία στο σύστημα του λαϊκό – απελευθερωτικού επαναστατικού στρατού στη Βουλγαρία. Για αυτό αυτή η ημερομηνία και αυτό το γεγονός θα μείνουν στα χρονικά, τόσο του „Τσαβντάρ“, όσο και γενικότερα του παρτιζάνικου κινήματος.»⁷.

Ο Ζίβκοφ, στα απομνημονεύματά του αναφερόμενος στην υποτιθέμενη διαφωνία, την τοποθετεί σε μια άλλη βάση. Η υποτιθέμενη διαφωνία του έγκειται στο στόχο – δημιουργία ελεύθερων παρτιζάνικων εδαφών, που είχε θέσει ήδη από την Εγκύκλιο № 1, αλλά πολύ πιο ξεκάθαρα με την Εγκύκλιο № 2, το Πολιτικό Γραφείο και όχι στο μέσο – δημιουργία μεγαλύτερων παρτιζάνικων μονάδων που θα ήταν ικανά να αναμετρηθούν με τις δυνάμεις του Στρατού και της Αστυνομίας. Ο Ζίβκοφ θέλει να δείξει ότι δεν είχε υποπέσει στο λάθος, όπως φάνηκε εκ των υστέρων, της καθοδήγησης εσωτερικού – του Πολιτικού Γραφείου. Όχι αυτός στην αυτοβιογραφία του θέλει να  δείξει ότι είχε αποκρυπτογραφήσει σωστά τις οδηγίες του Γραφείου Εξωτερικού και του ηγέτη του Κόμματος – Γκεόργκι Ντιμίτροφ και μάλιστα ισχυρίζεται ότι ήρθε σε σύγκρουση με την ηγεσία του Κόμματος στο πρόσωπο του μέλους του ΠΓ – Цола Драгойчева⁸.

Για αυτή του τη διαφωνία για πρώτη φορά κάνει λόγο στις αυτοβιογραφικές του σημειώσεις που εκδίδονται σε βιβλίο το 1993 με τίτλο: «Тодор Живков – Срещу някои лъжи»: «Για δεύτερη φορά σθεναρά εναντιώθηκα στην Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος το 1943. Ο καθοδηγητικός πυρήνας στη χώρα ήταν οι: Антон Югов, Цола Драгойчева, Добри Терпешев. Απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής επιχειρηματολογούσε για την αναγκαιότητα το παρτιζάνικο κίνημα να καταλάβει εδάφη και να ασκήσει λειτουργική εξουσία – ένοπλη άμυνα κ.ο.κ. […] Για μένα ήταν απολύτως ξεκάθαρο ότι δεν είχαν ωριμάσει οι συνθήκες για κάτι τέτοιο. Ήταν παράλογο να καταλάβουμε εδάφη. Η ταξιαρχία Τσαβντάρ είχε 500 – 600 παρτιζάνους, ενώ απέναντί μας – δεκάδες χιλιάδες τμήματα του στρατού, της χωροφυλακής, των κυνηγετικών ομάδων.[…] Αντιστάθηκα σθεναρά. Χαρακτήρισα την απόφαση επιπόλαιη, ανώριμη, απερίσκεπτη. Στη συνάντηση με την Цола Драгойчева μια νύχτα, το φθινόπωρο του 1943, στο χωριό Κουμπράτοβο, παρέθεσα τα επιχειρήματά μου. Η πιο ξεκάθαρη από κατηγορίες και απειλές, απάντησή της συνοψίζεται στο εξής: „Εκτελείς την απόφαση του Πολιτικού Γραφείου! Αν όχι – παραπέμπεσαι σε κομματική δίκη!“ Έχοντας πλήρη επίγνωση της πραγματικότητας και της σοβαρότητας της απειλής, αντέδρασα λακωνικά: „Εσύ, τον Τόντορ Ζίβκοφ, δεν μπορείς να τον τρομάξεις. Πρόκειται για εγκληματικό τυχοδιωκτισμό τον οποίο δεν μπορώ να ακολουθήσω! Μπορείτε να άρετε την πολιτική εμπιστοσύνη σας προς το πρόσωπό μου!“. „Θα περάσεις από κομματικό δικαστήριο!“, απάντησε απότομα η Цола Драгойчева. Από όσο γνωρίζω, δύο ακόμη άτομα στη Βουλγαρία -στελέχη- αντιτάχθηκαν.»⁹.

Το 1997 στα απομνημονεύματά του ο Ζίβκοφ αναφέρει ξανά την συνάντησή του με την Драгойчева, αλλά αυτή την φορά λέει ότι δεν θυμάται πότε ακριβώς έγινε. Εάν είχε ανατρέξει στα απομνημονεύματα της Драгойчева ίσως να θυμόταν ότι η συνάντησή τους δεν έγινε το φθινόπωρο του 1943, αλλά την άνοιξη του 1944: «Προγραμματίσαμε μια συνάντηση με την Цола Драгойчева στο χωριό Κουμπράτοβο. Δεν θυμάμαι την ακριβή ημερομηνία, αλλά ήταν αργά το βράδυ. Κρυβόταν σε μια οικογένεια. Παρουσία του παρτιζάνου που με συνόδευε από την ταξιαρχία «Τσαβντάρ», της είπα με διακριτικότητα, αλλά ξεκάθαρα, ότι η γραμμή για την κατάληψη εδαφών δεν ήταν σύμφωνη με τις συγκεκριμένες συνθήκες και θα οδηγούσε αναπόφευκτα στην ήττα του παρτιζάνικου κινήματος. «Τέτοια γραμμή εγώ δεν μπορώ να υλοποιήσω» – της είπα κατηγορηματικά ενώ αυτή με απείλησε με κομματικό δικαστήριο.

Της είπα ότι γνωρίζω πολύ καλά την κατάσταση. Μετά τον αποκλεισμό των χωριών, η χωροφυλακή θα προχωρήσει σε αποκλεισμό των συνοικιών, των μαντριών… Θα αποκλειστούμε από παντού. Για αυτό η σωστή τακτική είναι να αναδιοργανωθούμε και να ξεφύγουμε από την περικύκλωση. Σε αυτή την κατάσταση θα ήταν τυχοδιωκτισμός η κατάληψη εδαφών. 

Η Цола Драгойчева με άκουσε προσεκτικά, κάρφωσε το αιχμηρό γκριζογάλανο βλέμμα της πάνω μου, αλλά δεν συμφώνησε με τα επιχειρήματά μου και απείλησε ξανά. Της είπα ότι είναι δουλειά της καθοδήγησης του κόμματος να κρίνει τις θέσεις και τη συμπεριφορά μου. Και αυτό είναι όλο. Έτσι χωρίσαμε¹⁰.

Στα απομνημονεύματά της και η Цола Драгойчева αναφέρεται σε αυτή την συνάντηση που έχει με τον Ζίβκοφ και τον Димитър Тошков. Εάν και δεν αναφέρει την ακριβή ημερομηνία της συναντήσεως τους, λέγοντας ότι ήταν ένα βράδυ του Μαρτίου, έμμεσα μπορούμε να υποθέσουμε πότε έγινε. Η Драгойчева γράφει ότι «πριν χωρίσουμε, ενημέρωσα εν συντομία τους δυο τους για τις οδηγίες που έλαβαν από τον Γκεόργκι Ντιμίτροφ για τις νέες τακτικές του ένοπλου αγώνα, καθώς και για τα επερχόμενα καθήκοντα»¹¹. Η Драгойчева αναφέρεται στην λεγόμενη «Οδηγία του ДЕД» (ДЕД – ψευδώνυμο του Ντιμίτροφ) η οποία στέλνετε από τον Ντιμίτροφ στις 28 Μαρτίου 1944. Το περιεχόμενο της οδηγίας η Драгойчева θα το γνώριζε το νωρίτερο την επομένη, 29 Μαρτίου. Το ίδιο βράδυ από τις 21:14 μέχρι τις 21:34 η Σόφια δέχεται αγγλικούς αεροπορικούς βομβαρδισμούς με 10 νεκρούς. Την επομένη – στις 30 Μαρτίου, στις 9:45 και στις 10:10, την σκυτάλη θα πάρουν οι Αμερικανοί, πραγματοποιώντας τους πιο καταστροφικούς βομβαρδισμούς στη Σόφια. Συνολικά ρίπτονται περίπου 3 000 βόμβες υψηλής ισχύος και περίπου 30 000 εμπρηστικές βόμβες. Σε μια περίπου εκκενωμένη πόλη, μετά τους βομβαρδισμούς της 10^ης Ιανουαρίου 1944, οι νεκροί ανέρχονται σε 139, ενώ υπάρχει αδιευκρίνιστος αριθμός τραυματιών. Τα κτίρια που υπέστησαν ζημιές είναι 3 575¹². Και οι λιγοστοί κάτοικοι της πρωτεύουσας που δεν την είχαν εγκαταλείψει το έκαναν τότε. Ο πυρήνας της ηγεσίας του Κόμματος απομακρύνθηκε και αυτός από την πόλη με προορισμό την Кална. Η Драгойчева την 1^η του Απρίλη προετοιμάζει το ταξίδι της μαζί με τους Владо Тричков, Свилен Русев και Веселин Георгиев και την επομένη αναχωρούν από την Σόφια. Άρα λογικά η συνάντησή της με τον Ζίβκοφ, έγινε το βράδυ στις 29 Μαρτίου, πριν την έναρξη των βομβαρδισμών. Όμως σύμφωνα με την Цола Драгойчева, ο λόγος που συναντήθηκαν, ήταν άλλος.

Στα απομνημονεύματά της γράφει ότι το Φεβρουάριο και Μάρτιο 1944 κρυβόταν στο σπίτι του Рангел Митров στο χωριό Кубратово. Το σπίτι αυτό χρησιμοποιούνταν ως βάση του αποσπάσματος Τσαβντάρ και βασική γιάφκα του δικτύου που συνέδεε την καθοδήγηση της Νομαρχιακής Επιτροπής και του επιτελείου της Πρώτης ΕΕΖ με τους παρτιζάνους του Μουργκάς. Ο Митров ήταν μέλος της αχτιδικής επιτροπής της περιοχής Лукорско και γραμματέας της κομματικής οργάνωσης βάσης του Кубратово. Ο ξάδερφός του Герасим Митров, μέλος της τοπικής αχτιδικής επιτροπής της Εργατικής Ένωσης Νεολαίας – ΕΕΝ, αποφάσισε να ενταχθεί στο απόσπασμα Τσαβντάρ, χωρίς να πάρει την έγκριση του πατέρα του με αποτέλεσμα ο τελευταίος να απειλεί ότι θα αναφέρει το γεγονός στις αρχές, που σημαίνει και άμεσος κίνδυνος αποκάλυψης της επιστράτευσης. Παρά τις συζητήσεις με τον ανιψιό του Рангел, ήταν ανένδοτος: «Φέρτε μου πίσω το γιό μου»¹³. Τότε είναι που ο Рангел Митров ζητά την βοήθεια της Цола Драгойчева. Να τι αναφέρει η ίδια: «Συμβούλεψα τον Рангел να υποσχεθεί στον θείο του ότι θα έχει απάντηση μέσα σε μια εβδομάδα, αλλά ταυτόχρονα να τον προειδοποιήσει – μέχρι τότε, ούτε λέξη σε κανέναν. Στη συνέχεια του ζήτησα να μου κανονίσει συνάντηση με έναν τοπικό υπεύθυνο των παρτιζάνων: κάτι έπρεπε να γίνει για να εξαλειφθεί ο κίνδυνος εν τη γενέσει του.»¹⁴. Ο Рангел Митров την επόμενη μέρα θα κανονίσει συνάντηση με τον γραμματέα της τοπικής αχτιδικής επιτροπής – Димитър Тошков (Захари) που είναι και ο υπεύθυνος της επιστράτευσης νέων παρτιζάνων από την περιοχή του Локорско. Μαζί του θα έρθει ακάλεστος  και ο καθοδηγητής του, Ιάνκο – Τόντορ Ζίβκοφ. Η Драгойчева αναφέρει ότι τότε συνάντησε τον Ιάνκο για πρώτη φορά. «Παρέθεσα εν συντομία το θέμα και εξέφρασα τις ανησυχίες μου. Ο Захари, που γνώριζε την περιοχή, από την πλευρά του έκρινε την υπόθεση ως σοβαρή […] πρότεινε μια έξυπνη και λογική λύση: ο νεαρός προσωρινά να επιστρέψει στο χωριό, και μετά από μια-δυο βδομάδες όταν ο πατέρας του ηρεμίσει, να ξαναπάρει το δρόμο για το Μουργκάς.»¹⁵. Αφού είχαν συμφωνήσει πως θα χειριστούν το θέμα του Герасим Митров, η Драгойчева πριν τους χαιρετήσει τους ενημερώνει, εν συντομία, για την τελευταία Οδηγία του ηγέτη του Κόμματος: «Ο Ντιμίτροφ τόνισε για άλλη μια φορά την ανάγκη προσέλκυσης όλων των υγιών εθνικών δυνάμεων υπό τη σημαία του Πατριωτικού Μετώπου. Και πάλι τόνισε την αποφασιστική σημασία του έργου μας στο στρατό, να τον πάρουμε με το μέρος μας. Σχετικά με το παρτιζάνικο κίνημα,  αυτό θα πρέπει να αυξηθεί αριθμητικά, τα μικρά αποσπάσματα και οι τσέτες να μετατραπούν σε μεγάλες στρατιωτικές μονάδες, ικανές να επιφέρουν όλο και πιο βαριά και οδυνηρά πλήγματα στον εχθρό μέχρι να συντριβεί τελείως.»¹⁶.  Άρα η τακτική του ΠΓ και του ΛΑΕΣ για τη μαζικοποίηση του παρτιζάνικου κινήματος και τη δημιουργία ταξιαρχιών, είναι και η γραμμή του ΓΕ και του ηγέτη του Κόμματος.

Μετά από αυτή την σύντομη ενημέρωση η Драгойчева αναφέρει ότι η συνάντησή τους ολοκληρώθηκε σε κλίμα συντροφικό. Καμία αντίρρηση στην γραμμή του Κόμματος από την μεριά του Ζίβκοφ. Καμία απειλή από την μεριά της Драгойчева. Βέβαια αυτή είναι η εκδοχή της Драгойчева για την συνάντησή τους, η οποία αναφέρεται στον τρίτο τόμο των απομνημονευμάτων της, που εκδόθηκε το 1979.

Από την άλλη υπάρχει η μαρτυρία του Ζίβκοφ στις αυτοβιογραφικές του σημειώσεις που εκδίδονται το 1993, την χρονιά που απεβίωσε η Драгойчева, και αργότερα στην ολοκληρωμένη αυτοβιογραφία του, το 1997. Ο τρίτος αυτόπτης μάρτυρας – Димитър Тошков, σκοτώνεται στις 17 Μαΐου 1944, άρα υπάρχει ο λόγος του Ζίβκοφ απέναντι στο λόγο της Драгойчева. Ποιον να πιστέψουμε;

Από τα λεγόμενα του ο Ζίβκοφ αφήνει να εννοηθεί ότι είχε κανονιστεί συνάντηση με την Драгойчева για να συζητηθεί η γραμμή του Κόμματος για την κατάληψη εδαφών. Ο Ζίβκοφ μας καλεί να πιστέψουμε ότι το μέλος του ΠΓ θα συναντούσε ένα μέλος της Νομαρχιακής Επιτροπής Σόφιας για να συζητήσουν την γραμμή του Κόμματος! Εάν έχει αντιρρήσεις με την κομματική γραμμή, γιατί δεν απευθύνεται στον καθοδηγητή του,  τον γραμματέα της Νομαρχιακής – Г. Чанков; Ας υποθέσουμε ότι μετά την σύντομη παρουσίαση των βασικών σημείων της Οδηγίας από την Драгойчева, ακολούθησε διάλογος με τον Ζίβκοφ. Πως έφτασε η συζήτηση στο θέμα της κατάληψης εδαφών και της ανακήρυξης κυβέρνησης του Πατριωτικού Μετώπου; Ο Ζίβκοφ μας καλεί να πιστέψουμε ότι παρουσία τρίτου προσώπου που είναι καθοδηγούμενός του, «διακριτικά», λέει στο μέλος του ΠΓ ότι η γραμμή για την κατάληψη εδαφών θα είναι τυχοδιωκτισμός! Ο Ζίβκοφ μας καλεί να πιστέψουμε ότι απαντώντας το μέλος του ΠΓ, παρουσία τρίτου προσώπου, θα τον απειλήσει ότι εάν δεν εκτελέσει την απόφαση του ΠΓ παραπέμπεται σε κομματικό δικαστήριο! Τέλος ο Ζίβκοφ μας καλεί να πιστέψουμε ότι ανταπάντησε «Εσύ, τον Τόντορ Ζίβκοφ, δεν μπορείς να τον τρομάξεις»! Αυτό εάν της το έλεγε την δεκαετία του ’60, ίσως να γινόταν πιστευτός, αν και  λέγετε ότι ακόμη και τότε την φοβόταν. Αλλά να της μιλήσει έτσι στην πρώτη τους συνάντηση τον Μάρτιο του ’44, μπορούμε μετά βεβαιότητας να το αποκλείσουμε. Τέτοιους διαλόγους δεν θα μπορούσαν να γράψουν ούτε τριτοκλασάτοι σεναριογράφοι του Χόλυγουντ.

Συνεχίζεται

Σημειώσεις

1. Георгиев З., 1973, σ. 94 και σσ. 225 – 226
2. Колектив, 1979, σ. 132
3. Георгиев З., 1973, σ. 216 και σσ. 226 – 227,  Колектив, 1979, σσ. 133 – 134
4. Колектив, 1979, σσ. 133 – 134
5. Георгиев З., 1973, σσ. 226 – 227
6. Колектив, 1981, σσ. 81-82
7. Живков Т., 2006, σ. 106
8. Η Σόνια (το ψευδώνυμο της Цола Нинчева Драгойчева) το 1919 έγινε μέλος του ΒΚΚ. Συμμετείχε στη μεγάλη απεργία των μεταφορών (1919–1920) και στην εξέγερση του Σεπτέμβρη 1923, μετά την οποία συνελήφθη και καταδικάστηκε σε 15 χρόνια φυλάκιση. Τον Μάιο του 1924 έλαβε αμνηστία. Εντάχθηκε στη Στρατιωτική Οργάνωση του Βουλγαρικού Κομμουνιστικού Κόμματος και διετέλεσε στέλεχος του στις τοπικές οργανώσεις του Ρούσε, της Βάρνα και του Πλόβντιφ. Μετά την τρομοκρατική επίθεση στον καθεδρικό ναό «Свети Крал» («Света Неделя») στις 16 Απριλίου 1925, η Цола Драгойчева καταδικάζεται σε θάνατο, βάσει του Νόμου για την Προστασία του Κράτους (ΝΠΚ), αλλά η εκτέλεση της ποινής αναβλήθηκε επειδή ήταν έγκυος. Στις 25 Δεκεμβρίου 1925 γεννήθηκε στη φυλακή ο γιος της, Чавдар Драгойчев, (αργότερα διάσημος Βούλγαρος χειρουργός). Τον Ιανουάριο του 1926 η ποινή της μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη. Το 1932 έλαβε αμνηστία και το Κόμμα την έστειλε στην ΕΣΣΔ. Στη Μόσχα αποφοίτησε από τη Διεθνή Σχολή Λένιν και άρχισε να εργάζεται σε τμήμα της Κομιντέρν. Η Драгойчева επέστρεψε στη Βουλγαρία το 1936. Από το 1937 ήταν μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος, και από το 1941 μέλος του Πολιτικού Γραφείου υπεύθυνη για τη μαζική δουλειά. Για τη συμμετοχή της στην αντίσταση το 1941, συνελήφθη και στάλθηκε στο στρατόπεδο του Αγίου Νικολάου, από όπου κατάφερε να δραπετεύσει την ίδια χρονιά. Στη δίκη κατά της Κεντρικής Επιτροπής του ΒΕΚ το 1942 καταδικάστηκε και πάλι ερήμην σε θάνατο βάσει του ΝΠΚ. Από το ΠΓ ήταν υπεύθυνη για την οικοδόμηση του Πατριωτικού Μετώπου.
9. Живков Т., 1993, σσ. 56-57
10. Живков Т., 2006, σσ. 107 – 108
11. Драгойчева Ц., 1980. Книга 3, σ. 463
12. Руменин Р. 1990, σσ. 104 – 108
13. Драгойчева Ц., 1980. Книга 3, σ. 458
14. Πάλι εκεί, σ. 459
15. Πάλι εκεί, σ. 463
16. Πάλι εκεί, σ. 463

Βιβλιογραφία

Алтънков Н., 2018. История на БКП 1919-1989. София: Изд. „Факел“

Андреев В., 1991. ЖИВКОВ – МЪРТЪВ ПРИЖИВЕ. София: Изд. „ЛЕТОПИСИ“

Андрейчин Л., 1986. Из историята на нашето езиково строителство. София: Изд. „Народна просвета“

Атанасов Г., 1986. По избрания път. София: Изд. „Партиздат“

Баева Ис., (съставител и научен редактор), 2015. 70 ГОДИНИ ОТ ПОВРАТА НА ДЕВЕТИ СЕПТЕМВРИ 1944 ГОДИНА – ИСТОРИЧЕСКИ ПРЕДПОСТАВКИ И ПОСЛЕДСТВИЯ. Сборник с научни изследвания. http://www.anamnesis.info/sites/default/files/SbornikDokladi.pdf

Бакалов И., 2008. Превратаджии – от първо лице. София: Изд. „Милениум“

Балкански Т., 1996. Тодор Живков. Един езиковед за просопографията на Диктатора. Велико Търново: Издател ИК „Знак’94“

Везенков Ал., 2008. Властовите структури на Българската комунистическа партия (1944 – 1989). София: Изд. „Сиела”

Везенков Ал., 2014.  „9 септември 1944 г.“ София: Изд. „Сиела“

Везенков Ал., 2013. Спасяването на българските евреи – уникално ли е наистина? Първа част Στο: Либерален преглед: http://wp1109248.server-he.de/librev250/index.php/2013-03-30-08-56-39/discussion/bulgaria/2200-2013-10-18-08-56-00

 Везенков Ал., 2014. Спасяването на българските евреи – уникално ли е наистина? Втора част Στο: Либерален преглед: http://wp1109248.server-he.de/librev250/index.php/2013-03-30-08-56-39/discussion/bulgaria/2443-2014-07-25-13-29-15

Георгиев Г., 1974. НОВА: Бойната дейност на народо-освободителната въстаническа армия 1943-1944. София: Държавно военно издателство

Георгиев З., 1973. Когато умирахме. Записки на началник-щаба на зоната. София: Изд. на ЦК на ДКМС

Григоров А., 1994. Тодор Живков – живот с въпросителни. София: Изд. „Супер 7“

Гунев, Г. Илчев И., 1989. Уинстън Чърчил и Балканите. София: Издателство на Отечествения фронт

Димитров Г., 2003. Дневник март 1933 – февруари 1949.  Избрано. София: Изд. „Изток – Запад“

Баева Ис., 2006. ТОДОР ЖИВКОВ. София: ИК „КАМА“

Данова Н. & Аврамов Р., (съставителство и обща редакция), 2013. ДЕПОРТИРАНЕТО НА ЕВРЕИТЕ ОТ ВАРДАРСКА МАКЕДОНИЯ, БЕЛОМОРСКА ТРАКИЯ И ПИРОТ. МАРТ 1943 г. Том I, Том II. София: Изд. „Обединени издатели“. Στο:  http://www.marginalia.bg/knigi/biblioteka-marginaliya-deportiraneto-na-evreite-ot-vardarska-makedoniya-belomorska-trakiya-i-pirot-mart-1943/

Даскалов Д., 1991. Жан съобщава. София: Изд. „Св. Климент Охридски“

Даскалов Р., 2010. От Стамболов до Живков: Големите спорове за новата българска история. София: Изд. „Гутенберг“

Джурови Д. и Е., 1966. Мургаш. София: Държавно военно издателство

Драгойчева Ц., 1980. Повеля на дълга. Книга 1: Несломимите. София: Изд. „Партиздат“

Драгойчева Ц., 1980. Повеля на дълга. Книга 2: Щурмът. София: Изд. „Партиздат“

Драгойчева Ц., 1980. Повеля на дълга. Книга 3: ПОБЕДАТА. София: Изд. „Партиздат“

Живков Т., 1977. Избрани съчинения. Том 20. София: Изд. „Партиздат“

Живков Т., 1978. Избрани съчинения. Том 24. София: Изд. „Партиздат“

Живков Т., 1993. Срещу някои лъжи. ИК „Делфин прес“

Живков Т., 2006. Мемоари. София: Изд. „Труд и право“

Иванов Д., 2017. ПРОТИВОПОСТАВЯНЕТО. Заговорите срещу Тодор Живков 1956 – 1989 г. София: Изд. „Сиела”

Йорданов В., 2011. Дело № 4. Икономическата катастрофа на социализма. София: Изд. „Дамян Яков“

Исусов М., 1990. Последната година на Трайчо Костов. София: Изд. „Христо Ботев“

Исусов М., 2000. Политическият живот в България 1944-1948. София: Изд. „Св. Климент Охридски“

Калинова, Е., 2012. ВЪЗНИКВАНЕ НА ОТЕЧЕСТВЕНИЯ ФРОНТ В ГОДИНИТЕ НА ВТОРАТА СВЕТОВНА ВОЙНА. Στο: Баева Ис., (съставител и научен редактор) ИСТОРИЯ НА ОТЕЧЕСТВЕНИЯ ФРОНТ/СЪЮЗ В БЪЛГАРИЯ.  Том 1. София: Изд. „Св. Климент Охридски“

Калинова, Е. & Баева Ис., 2010. БЪЛГАРСКИТЕ ПРЕХОДИ 1939 – 2010. София: Изд. „Парадигма“

Кастелов Б. 2005. Тодор Живков: Мит и истина. София: Изд. „Труд“

Коен Д., Добриянов Т, Манафова Р., Танев Ст., 1978. Борбата на българския народ за защита и спасяване на евреите в България през Втората световна война (Документи и материали). София: Изд. на БАН

Колектив, 1981. Тодор Живков. Биографичен очерк. София: Изд. „Партиздат“

Колектив, 1976. История на антифашистката борба в България 1939/1944. Том 1-2. София: Изд. „Партиздат“

Колектив, 1979. Партизанската бригада “Чавдар”. София: Изд. „Партиздат“

Колектив, 1984. ИСТОРИЯ НА БЪЛГАРСКАТА КОМУНИСТИЧЕСКА ПАРТИЯ. София: Изд. „Партиздат“

Колев, Ж., 1979. Моят партизански дневник в чета „Бачо Киро“. София: Издателство на Отечествения фронт

Марков Г., Баева Ис., 2012 История на Отечествения фронт/съюз в България. Том 1-2, София: Изд. „Св. Климент Охридски“

Марчева И., 2000. ТОДОР ЖИВКОВ – ПЪТЯТ КЪМ ВЛАСТТА. ПОЛИТИКА И ИКОНОМИКА В БЪЛГАРИЯ 1953-1964 Г. София: ИНСТИТУТ ПО ИСТОРИЯ – БАН

Марчева И., 2016. Политиката за стопанска модернизация в България по време на Студената война. София: Изд. „Летера“

Мигев, В., 2015. За някои дискусионни и спорни въпроси около датата 9 септември 1944 г. – Στο: 70 години от поврата на Девети септември 1944 година – исторически предпоставки и последствия. Сборник с научни изследвания. София: Изд. „Манта принт“

Митев Сτ. και Ковачев Х., 1966. Партизанската война. София: Изд. „Военно издателство“

Леонидова, М. 1972. И ние обичахме. София: Изд. „Народна младеж“

Недев, Недю, 2007. Три държавни преврата или Кимон Георгиев и неговото време. София, Изд. „Сиела“

Недев Н., 2015. Людмила Живкова. София: Изд. „Труд“

Недев Н., 2016. Дворцовият преврат срещу Тодор Живков. София: Изд. „Труд“

Николова В., Куманов М., 1983. Кратък исторически справочник. Том 3: България. София: Изд. „Народна просвета“

Оливер, Хаим, 1967. Ние, спасените: или Как евреите в България бяха изтръгнати от лагерите на смъртта. Хроника от близкото минало. София: „Изд. за литература и чужди езици“

Павлова П., 1976. Явки и пароли. София: Изд. „Партиздат“

Радева, М., (επιμ.), 2005. Българските държавници 1944-1989. София: Изд. „Скорпио“

Руменин Р. 1990. ЛЕТЯЩИ КРЕПОСТИ НАД БЪЛГАРИЯ. София: Изд. „Христо Ботев“

Сборник, 1972. Партизанската бригада “Чавдар”. София: Изд. „Партиздат“

Сборник, 1978. Тя обичаше хората Спомени за д-р Мара Малеева-Живкова. София: Изд. „ Профиздат“

Семерджиев П., 1985. НИЩОЖЕСТВО В ДОСПЕХИТЕ НА ВЕЛИЧИЕ. Изд. „Дике“

Станев В., 2022. ШУМЪТ ОТ ДЕБРИ И БАЛКАНИ…ПАРТИЗАНИТЕ В БЪЛГАРИЯ (1941 – 1944). София: УНИВЕРСИТЕТСКО ИЗДАТЕЛСТВО „СВ. КЛИМЕНТ ОХРИДСКИ“

Стоянов П., 2009. Шесто управление: Моята истина. Том 1-2. София: Изд. Даниела Убенова

Тодоров В. & Поппетров Н., 2013 „VІІ състав на Народния съд“. София: Изд. „Изток-Запад“

Трънски Сл., 1969  Из тактиката на партизанската борба в България. София: Изд. „Военно издателство“

Христов Ф., 2006. Истината за Антон Югов. Революционер и държавник от Димитровската школа. София: Изд. „ААлександрова Дизайн“

Христов, Х., 2009. Тодор Живков. Биография. София: Изд. „Сиела“

Христозов Р., 2004. На границата между две епохи. Част 1: За победата на Социалистическата революция. София: Изд. „Славина“

Цветански Ст., Димитров Т. (Съставители), 2006. ПЪТЕВОДИТЕЛ ПО ФОНДОВЕТЕ НА БКП, СЪХРАНИЯВАНИ В ЦЕНТРАЛНИЯ ДЪРЖАВЕН АРХИВ. ВТОРО ДОПЪЛНИТЕЛНО ИЗДАНИЕ. София, Издател на поредицата „АРХИВНИ СПРАВОЧНИЦИ“: ГЛАВНО УПРАВЛЕНИЕ НА АРХИВИТЕ ПРИ МИНИСТЕРСКИЯ СЪВЕТ. https://www.archives.government.bg/guides/12_P_BKP1.pdf

Чакъров, К. 1990. Вторият етаж. София: ИК „К сие М-ООД“

Чанков Г., 2000. Равносметка. Спомени и размисли за революционната борба и строителството на социализма. София: Изд. „Христо Ботев“

Шопкин, М., (επιμ.), 1982. Младост, наречена борба: Спомени за младежките години на др. Тодор Живков. Сборник. София: Изд. „Народна младеж“

Яхиел Н., 1997. ТОДОР ЖИВКОВ И ЛИЧНАТА ВЛАСТ. Спомени Документи Анализи. София: Изд. „Omda“

ДЪРЖАВНА АГЕНЦИЯ „АРХИВИ“, 2014. ПЪТЕВОДИТЕЛ ПО ФОНДОВЕТЕ НАСТРОИТЕЛНИ ВОЙСКИ В ДЪРЖАВЕН ВОЕННОИСТОРИЧЕСКИ АРХИВ – ВЕЛИКО ТЪРНОВО 1920–2000 г. http://archives.government.bg/guides/9_P_SV.pdf

 Ντιμίτροφ Γ., 1975. Ο φασισμός. Αθήνα: Εκδόσεις Πορεία

Μπακάλοφ Γ., Ματάνοφ, Χ., Μίτεφ Π., Ίλτσεφ Ι., Μαρίνοβα – Χριστίδη Ρ., 2015. Ιστορία της Βουλγαρίας. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Επίκεντρο

Αυτή η εργασία χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές .