Το δεύτερο μέρος του αφιερώματος στη ζωή και τα έργα του Τόντορ Ζίβκοφ έκλεισε με ένα ανέκδοτο για το είδος της παρανομίας του πριν την 9^η του Σεπτέμβρη 1944. Για την συμμετοχή του στον παρτιζάνικο αγώνα υπάρχει ένα άλλο ανέκδοτο:

«Την ώρα του μαθήματος η δασκάλα δείχνει στους μαθητές αρχειακές φωτογραφίες του Τ. Ζίβκοφ. Στην πρώτη – αυτός χαιρετά διά χειραψίας τους παρτιζάνους της δεύτερης ταξιαρχίας „Чавдар“ κατά την είσοδός τους στη Σόφια στις 9.IX.1944, στην άλλη χαιρετά τους πιονέρους σηκώνοντας τα χέρια του και στην τρίτη είναι ο Ζίβκοφ κατά την διάρκεια μιας επίσκεψής του σε ένα εργοστάσιο. Στην ερώτηση της δασκάλας ποια από τις τρεις φωτογραφίες τους άρεσε πιο πολύ ο Γιαννάκης αυτοστιγμεί απάντησε: Αυτή που ο σύντροφος Ζίβκοφ συστήνεται στους παρτιζάνους».

Με την ευφυή απάντηση του μικρού Γιαννάκη αποκαλύπτεται το κοινό μυστικό για την συμμετοχή του Ζίβκοφ στον παρτιζάνικο αγώνα. Ο λαός με ανέκδοτο απαντά στο «ανέκδοτο» της επίσημης ιστοριογραφίας ότι ο Ζίβκοφ ήταν ένας από τους επικεφαλής του αγώνα και αυτός που ηγήθηκε της κατάληψης της πρωτεύουσας τα ξημερώματα της 9^ης του Σεπτέμβρη 1944.

Με βάση τα αρχειακά δεδομένα, από τον Μάρτιο του 1938 μέχρι τον Νοέμβριο του 1942, το όνομα του Τόντορ Ζίβκοφ δεν αναφέρεται στην σύνθεση κανενός κομματικού καθοδηγητικού οργάνου, δεν υπάρχει καμία καταγεγραμμένη σύλληψη ούτε καν προσαγωγή του στην Ασφάλεια. Όπως είδαμε στο δεύτερο μέρος, αυτή την περίοδο βρίσκεται άεργος στο πλευρό της συζύγους του που εργάζεται ως γιατρός διαδοχικά στα χωριά Дъскот, Лесичево, Правец, Оризово, Говедарци. Μάλιστα όπως είδαμε από το καλοκαίρι του 1941, ο Ζίβκοφ πέρα από την ενασχόλησή του με το θέατρο και το τάβλι, αρχίζει και τις εξορμήσεις του στα μονοπάτια του βουνού Ρίλα, όχι ως παρτιζάνος, αλλά ως συνεκδρομέας των φασιστών φίλων του Христо Велчев και Георги Йончев. Έπειτα ενώ δηλώνει παράνομος, το καλοκαίρι του ’42, εμφανίζεσαι με την ταυτότητά του και με όλα τα δικαιολογητικά και παίρνει  μέρος στις απολυτήριες εξετάσεις γυμνασίου, και το φθινόπωρο γράφεται στο πρώτο έτος της Νομικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο Σόφιας «Св. Климент Охридски». Χωρίς να ακολουθεί πρωτόκολλα συνωμοτικότητας όπως είθισται για έναν παράνομο, όπως ο ίδιος λέει ότι είναι, ποζάρει κουστουμαρισμένος στο φακό και βγάζει οικογενειακές φωτογραφίες στο χωριό Говедарци ακόμα και την άνοιξη του 1943.

Στο επόμενο -τέταρτο μέρος-  του αφιερώματός μας θα γίνει μια προσπάθεια να εμπλουτίσουμε με αποδείξεις την ορθή απάντηση του Γιαννάκη και την ψευδή θέση της τότε επίσημης ιστοριογραφίας, αλλά πριν προχωρήσουμε με τα υποτιθέμενα μεγάλα κατορθώματα του Ζίβκοφ που γεμίζουν τις σελίδες του «Биографичен очерк», στο σημερινό τρίτο μέρος θα ανοίξουμε μια μεγάλη παρένθεση για να δούμε τον πραγματικό κόσμο της αντίστασης και τους πρωταγωνιστές της, τότε που ο ήρωας μας έπαιζε θέατρο, τάβλι και έκανε τον περιηγητή. Αλλά ας τα πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Δομή και στελεχιακό δυναμικό του Κόμματος πριν την έναρξη του ένοπλου αγώνα

Το ανώτατο καθοδηγητικό όργανο του Κομμουνιστικού κόμματος είναι το Συνέδριο. Το 1919 συγκλήθηκε το XXII Συνέδριο του Βουλγαρικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (στενοί σοσιαλιστές), το οποίο αποδεχόμενο το πρόγραμμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς (ΚΔ), θα μετατραπεί στο I Συνέδριο  του μετονομασμένου Βουλγαρικού Κομμουνιστικού Κόμματος – ΒΚΚ (στενοί σοσιαλιστές). Μέχρι το 1922 θα συγκληθούν τέσσερα συνέδρια, ενώ την περίοδο 1924 – 1944 το Κόμμα είναι παράνομο και δεν διοργανώνει συνέδρια. Οι αλλαγές στη στρατηγική και στην τακτική, καθώς και τα οργανωτικά ζητήματα όπως η εκλογή Κεντρικής Επιτροπής, εκείνη την περίοδο αποφασίζονταν σε κομματικές Συνδιασκέψεις και Ολομέλειες (Συνόδους). Το καθοδηγητικό όργανο ανάμεσα στα συνέδρια, και την περίοδο της παρανομίας ανάμεσα στις Συνδιασκέψεις και στις Ολομέλειες, είναι η Κεντρική Επιτροπή (ΚΕ). Στην πρώτη ΚΕ που εκλέχτηκε από το I Συνέδριο μέλη της ήταν οι: Димитър Благоев, Георги Кирков, Христо Кабакчиев, Васил Коларов, Георги Димитров, Тодор Луканов και Никола Пенев².

Το ΒΚΚ αποτελεί ιδρυτικό μέλος και μέχρι το 1943 τμήμα της ΚΔ. Ο πρώτος εκπρόσωπος του Κόμματος στην Εκτελεστική Επιτροπή (ΕΕ) της ΚΔ ήταν ο Иван Недялков – Шаблин. Ο Васил Коларов θα διατελέσει ΓΓ της ΕΕΚΔ την περίοδο 1922 – 1924, και ο Георги Димитров την περίοδο 1935 – 1943. Στο στελεχιακό δυναμικό της ΕΕΚΔ θα ενταχθούν κατά καιρούς αρκετοί Βούλγαροι όπως οι: Христо Кабакчиев, Стела Благоева, Петър Искров (Ради), Станке Димитров – Марек, Георги Дамянов, Трайчо Костов, Вълко Червенков, Наим Исаков, κ.ά.³

Στην δεύτερη τακτική παράνομη Συνδιάσκεψη του Κόμματος που έγινε στο Βερολίνο (8 Δεκέμβρη 1927 – 15 Γενάρη 1928), εκλέγεται Γραφείο Εξωτερικού – ΓΕ (Задгранично бюро) της ΚΕ με μέλη τους Васил Коларов, Георги Димитров και Петър Искров και Κεντρική Επιτροπή που δρα στη χώρα με μέλη τους Младен Стоянов, Методи Шатаров, Георги Даскалов, Никола Кофарджиев (Сашо) κ.ά. Αντιπρόσωπος της ΚΕ στην Εκτελεστική Επιτροπή της ΚΔ τοποθετήθηκε ο Коларов. Έδρα του ΓΕ ήταν αρχικά η Βιέννη (1928), μετά το Βερολίνο (1929 – 1930) και τελικά η Μόσχα (1930 – 1944). Το ΓΕ ελέγχεται όλη αυτή την περίοδο, από τα δύο μόνιμα μέλη του, τον Димитров και τον Коларов. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και με την ΚΕ που δρούσε στη Βουλγαρία. Από τη δεύτερη Ολομέλεια της, στο Βερολίνο το 1929, μέχρι και την έκτη διευρυμένη Ολομέλεια της, στη Μόσχα το 1936, κυριαρχούν οι αριστεροί σεχταριστές με ηγέτη τους, τον Петър Искров που ήταν και μέλος του ΓΕ, τον γραμματέα της ΚΕ Илия Василев (Бойко), τον Иван Павлов (Енчо), τον Георги Ламбрев (Росен), τον Никола Кофарджиев κ.ά. Μετά την έκτη Ολομέλεια, θα σταλθεί επιτροπή από το ΓΕ στη Σόφια με επικεφαλής τον Трайчо Костов και μέλη τον Станке Димитров – Марек και τον Георги Дамянов, με σκοπό να επιβλέψει τις εκκαθαρίσεις στο Κόμμα από τους αριστερούς σεχταριστές, να καθοδηγήσει το Κόμμα στην εφαρμογή της τακτικής του Ενιαίου Μετώπου, όπως αποφασίστηκε στο 7^ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς το 1935 και να προχωρήσει στην ένωση του ΒΚΚ (στενοί σοσιαλιστές) με το Εργατικό Κόμμα – ΕΚ.

Η Κεντρική Επιτροπή εκλέγει από τα μέλη της Πολιτικό Γραφείο, το οποίο έχει την ευθύνη της καθοδήγησης του Κόμματος ανάμεσα στις Ολομέλειες της ΚΕ με βάση τις αποφάσεις της. Την περίοδο της παρανομίας, το ΠΓ είναι ιεραρχικά το δεύτερο ανώτατο όργανο, μετά το ΓΕ, ανάμεσα στις Ολομέλειες της ΚΕ.⁴

Λίγο πριν την έναρξη του ένοπλου αγώνα στην Έβδομη Ολομέλεια (16-17 Φλεβάρη 1941) του ενιαίου πλέον Βουλγαρικού Εργατικού Κόμματος – ΒΕΚ, το ΓΕ απαρτίζεται από τους: Георги Димитров, Васил Кола­ров, Георги Дамянов, Станке Димитров.

Την ίδια περίοδο το ΠΓ απαρτίζεται από τους: Трайчо Костов, Антон Иванов, Цола Драгойчева. Μετά την απόδρασή του από το στρατόπεδο συγκέντρωσης Гонда вода, τον Οκτώβριο του 1941, μέλος του ΠΓ γίνεται και ο Антон Танев γνωστός αργότερα με το ψευδώνυμο Югов.

Μέλη της ΚΕ είναι και όλοι οι γραμματείς των 19 νομαρχιακών επιτροπών του Κόμματος. Προφανώς η κομματική διαίρεση της επικράτειας σε 19 νομαρχιακές περιοχές δεν συμπίπτει με την κρατική διοικητική διαίρεση των εννέα νομαρχιών που ήταν χωρισμένη η χώρα, μέχρι την άνοιξη του 1941 ή των δώδεκα, μετά την κατάληψη εδαφών της Ελλάδας και της Γιουγκοσλαβίας.      

Την περίοδο της παρανομίας δεν υπήρχε Γραμματεία η οποία να ασχολείται με την καθοδήγηση των Οργανώσεων, με τον έλεγχο της εφαρμογής των αποφάσεων και την διεκπεραίωση τρεχόντων ζητημάτων της ΚΕ, του ΓΕ και του ΠΓ. Αρμόδιος για τα παραπάνω ήταν ο Γραμματέας της ΚΕ. Από το 1937 τη θέση αυτή κατέχει το μέλος του ΠΓ Трайчо Костов. Μάλιστα στην Έβδομη Ολομέλεια θα του δοθεί ο τίτλος «Πολιτικός Γραμματέας της ΚΕ» και ουσιαστικά θα είναι ο «νούμερο δύο» μετά τον Георги Димитров. Ο τελευταίος είναι ο ηγέτης του Κόμματος χωρίς να έχει κάποια ξεχωριστή οργανική θέση πέραν του μέλους του ΓΕ του Κόμματος. Ήταν βέβαια ΓΓ της ΕΕΚΔ.⁵

Τα μέλη του Κόμματος σύμφωνα με την έκθεση που έστειλε ο Трайчо Костов στις 19 Ιανουάριο του 1941, στην ΕΕΚΔ ανέρχονται σε 9 680 άτομα. Το 41% αυτών είναι συγκεντρωμένοι σε δύο κομματικές νομαρχιακές περιοχές: της Σόφιας με 2 160 μέλη και του Πλόβντιφ με 1 810 μέλη. Στις υπόλοιπες περιοχές υπάρχουν άλλα 5 710 μέλη. Πιο συγκεκριμένα η κατανομή τους ανά κομματική νομαρχιακή περιοχή έχει ως εξής: Пазарджик – 850, Варна – 540, Русе – 480, Сливен – 420, Стара Загора – 360, Ямбол – 340, Бургас – 330, Хасково – 310, Горна Джумая – 290, Плевен – 240, Шумен – 210, Габрово – 210, Видин – 860, Враца – 150, Добруджа – 120. Δεν υπάρχουν στοιχεία για τις περιοχές Бяла Слатина και Горна Оряховица. Τα μέλη της  Εργατικής Ένωσης Νεολαίας (РМС) ανέρχονται σε 15 000 άτομα⁶.

Το Κόμμα τον πρώτο χρόνο του ένοπλου αγώνα

Στις 3:15 το πρωί της 22ας Ιουνίου 1941, οι Γερμανοί εξαπολύουν επίθεση κατά της Σοβιετικής Ένωσης («Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα»). Στις 7:00 το πρωί την ίδια μέρα, ο Ντιμίτροφ, όπως γράφει στο ημερολόγιο του, καλείται στο Κρεμλίνο, στο γραφείο του Στάλιν. Εκεί παρευρίσκονται ο Στάλιν, ο Μόλοτοφ, ο Βοροσίλοφ, ο Καγκανόβιτς και ο Μαλενκόφ:

«Συνεννοηθήκαμε για την δικιά μας δουλειά. Για την ώρα η Κομιντέρν δεν πρέπει να βγαίνει ανοιχτά. Τα κατά τόπους Κόμματα να αναπτύξουν κινήματα για την υπεράσπιση της ΕΣΣΔ. Να μην τίθεται το ζήτημα για τη σοσιαλιστική επανάσταση. Ο Σοβιετικός λαός διεξάγει πατριωτικό αγώνα ενάντια στη φασιστική Γερμανία. Τίθεται το ζήτημα της συντριβής του φασισμού, που υποδούλωσε μια σειρά από λαούς και προτίθεται να υποδουλώσει κι άλλους… Στείλαμε οδηγίες προς τα κομμουνιστικά κόμματα της Αμερικής, Αγγλίας, Σουηδίας, Βελγίου και Γαλλίας, Ολλανδίας, Βουλγαρίας, Γιουγκοσλαβίας και Κίνας. Λάβαμε μια σειρά μέτρων οργανωτικού χαρακτήρα. Κηρύξαμε επιστράτευση όλων των δυνάμεών μας.»⁷

Είναι φανερό ότι η γραμμή έχει αλλάξει. Να τι ανέφερε ο Στάλιν στις 7 του Σεπτέμβρη του 1939 μια βδομάδα μετά την έναρξη του Β’ΠΠ, σε συνάντηση που είχε με τους Μόλοτοφ, Ζντάνοφ, Ντιμίτροφ, όπως τα έχει καταγράψει ο τελευταίος στο ημερολόγιό του:

«Στάλιν: Ο πόλεμος διεξάγεται ανάμεσα σε δύο ομάδες καπιταλιστικών χωρών (φτωχών και πλούσιων για αποικίες, για πρώτες ύλες κτλ). Για αναδιανομή του κόσμου, για παγκόσμια επικυριαρχία! Εμείς δεν είμαστε αντίθετοι στο να πολεμήσουν όμορφα και καλά μεταξύ τους και να αποδυναμώσουν οι μεν τους δε. Δεν είναι κακό, εάν από τα χέρια της Γερμανίας, κλονιστεί η θέση των πιο πλούσιων καπιταλιστικών χωρών, ειδικά της Αγγλίας.[…] Πριν το πόλεμο η αντιπαράθεση ανάμεσα στο φασισμό και στο δημοκρατικό καθεστώς ήταν απόλυτα ορθή. Την περίοδο του πολέμου ανάμεσα στα ιμπεριαλιστικά κράτη πλέον παύει να είναι ορθή. Η διαίρεση των καπιταλιστικών κρατών σε φασιστικά και δημοκρατικά χάνει την προηγούμενη σημασία του. Ο πόλεμος προκαλεί ριζικές αλλαγές. Το ενιαίο λαϊκό μέτωπο της χθεσινής μέρας ήταν για την ανακούφιση της κατάστασης των δούλων στο καπιταλιστικό καθεστώς. Στις συνθήκες ιμπεριαλιστικού πολέμου τίθεται το ζήτημα του αφανισμού της δουλείας! Να στέκεσαι σήμερα στις θέσεις του χθες (ενιαίο λαϊκό μέτωπο, ενότητα του έθνους) – σημαίνει να κατολισθήσεις στις θέσεις της μπουρζουαζίας. Αυτό το σύνθημα κατεβαίνει.»⁸

Ο Ντιμίτροφ και η ηγεσία της Κομμουνιστικής Διεθνούς ήταν υποχρεωμένοι να υπακούσουν στη νέα γραμμή που επέβαλε ο Βοζντ στη θέση της παλιάς γραμμής του 7^ου Συνεδρίου της Κομιντέρν για το «ενιαίο μέτωπο της εργατικής τάξης ενάντια στο φασισμό»⁹. Έτσι από τα μέσα του Οκτώβρη 1939 στα κείμενα της Κομιντέρν εξαφανίζεται η διατύπωση περί «γερμανικού φασισμού». Μόνο μετά το καλοκαίρι του 1940 όταν η Γερμανία είχε πλέον καταλάβει μια σειρά από χώρες (Δανία, Νορβηγία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Βέλγιο, Γαλλία), ο Ντιμίτροφ προσπαθεί να επαναφέρει ορισμένες θέσεις του 7^ου Συνεδρίου της Κομιντέρν. Βέβαια ο ίδιος ακόμα και μετά την προσχώρηση της Βουλγαρίας στις δυνάμεις του Άξονα, με την υπογραφή του Τριμερούς Συμφώνου την 1^η του Μάρτη του 1941 και την ταυτόχρονη εισβολή στις 6 Απριλίου της Χιτλερικής Γερμανίας, από τα εδάφη της Βουλγαρίας, στην Ελλάδα και Γιουγκοσλαβία, θα γράψει στο ημερολόγιό του στις 9 του Απρίλη 1941:

«Τα βαλκανικά γεγονότα δεν μεταβάλουν την γενική μας θέση προς τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και τις δύο εμπόλεμες καπιταλιστικές ομάδες. Εμείς δεν εγκρίνουμε την γερμανική επέκταση στα Βαλκάνια. Αλλά αυτό δεν σημαίνει, ότι εμείς υποχωρούμε από την συμφωνία με την Γερμανία (σσ. πρόκειται για την συμφωνία μη επίθεσης μεταξύ Γερμανίας και ΕΣΣΔ που υπογράφουν στις 23 Αυγούστου 1939) και στρίβουμε προς το μέρος της Αγγλίας.»¹⁰       

Από τον Μάιο του 1941, με την έγκριση του Στάλιν, στις οδηγίες της Γραμματείας της ΕΕΚΔ προς τα κομμουνιστικά κόμματα αναγεννάτε η ιδέα για «πλατύ εθνικό μέτωπο», αν και ακόμα στα κείμενα αποφεύγεται ο όρος «γερμανικός φασισμός». Μόνο μετά την γερμανική επίθεση κατά της ΕΣΣΔ, ο πραγματιστής και τακτικιστής Στάλιν θα αλλάξει όπως είδαμε και πάλι θέση.

Στις 22 Ιουνίου 1941 συνεδριάζει το Γραφείο Εξωτερικού του ΒΕΚ για να συζητήσει την νέα κατάσταση και να δώσει οδηγίες στο Κόμμα. Την ίδια μέρα ο Ντιμίτροφ στέλνει ραδιογράμμα στην ΚΕ του ΒΕΚ στο οποίο θέτει τα κεντρικά καθήκοντα του Κόμματος: «Είναι απαραίτητο να παρθούν όλα τα μέτρα για να διευκολυνθεί ο αγώνας του Σοβιετικού λαού, να υπάρχει αντίδραση στα αντισοβιετικά πλάνα της Βουλγάρικης κυβέρνησης, να εδραιωθεί ενιαίο λαϊκό μέτωπο ενάντια στο γερμανικό φασισμό, να αναπτυχθεί κίνημα για την δημιουργία ενιαίου διεθνιστικού μετώπου πάλης των λαών ενάντια στους Γερμανούς και Ιταλούς εγκληματίες, που επιδιώκουν να υποδουλώσουν τους βαλκανικούς λαούς, η ανεξαρτησία και ύπαρξη των οποίων είναι συνδεδεμένη με την νίκη της ΕΣΣΔ.»¹¹

Στις 24 Ιουνίου 1941 στην Σόφια σε διευρυμένη συνεδρίαση του το Πολιτικό Γραφείο της ΚΕ του ΒΕΚ, αποφασίζει: «να προχωρήσει άμεσα στην προετοιμασία του Βουλγαρικού λαού για τον ένοπλο αγώνα ενάντια στους χιτλερικούς εισβολείς και τους Βούλγαρους μοναρχοφασίστες.»¹² Για τον λόγο αυτό αναφέρει η απόφαση θα πρέπει να δημιουργηθούν παρτιζάνικες ομάδες. Στην ΚΕ  μάλιστα δημιουργείται Κεντρική Στρατιωτική Επιτροπή – ΚΣΕ (Централна военна комисия – ЦВК). Στην απόφασή του, το ΠΓ επίσης τονίζει ότι θα πρέπει για την προφύλαξη του στελεχιακού δυναμικού του Κόμματος και της οργάνωσης Νεολαίας, όλοι τους (τα μέλη της ΚΕ, των νομαρχιακών και αχτιδικών επιτροπών, των γραφείων ΚΟΒ, πρώην πολιτικοί κρατούμενοι, κ.ά.) να περάσουν στην παρανομία, όσοι είναι εξόριστοι να επιχειρήσουν αποδράσεις, όσοι έχουν δικαστεί ερήμην να προσέχουν να μην συλληφθούν.¹³               

Το ΓΕ του ΒΕΚ στις 30 Ιουνίου 1941, εξέδωσε το Ψήφισμα: «Η επίθεση της φασιστικής Γερμανίας στην Σοβιετική Ένωση και τα δικά μας καθήκοντα» το οποίο την 1^η του Ιούλη 1941, εγκρίθηκε από την ΚΕ του ΒΕΚ και αποτέλεσε τον βασικό μπούσουλα δράσης. Το ΓΕ στο Ψήφισμα καθόριζε το βασικό καθήκον του Κόμματος: «Τώρα που ο Χίτλερ εξαπολύει την ληστρική του επίθεση ενάντια στην ΕΣΣΔ, το κύριο, το μοναδικό, το άμεσο καθήκον των Βουλγάρων κομμουνιστών είναι να συνδράμουν για την ολοκληρωτική συντριβή της φασιστικής Γερμανίας και του στρατού της.»¹⁴ Στο Ψήφισμα γινόταν ειδική μνεία «Στο συγκεκριμένο στάδιο του παγκόσμιου πολέμου δεν τίθενται τα καθήκοντα ούτε της δικτατορίας του προλεταριάτου και της σοβιετικής εξουσίας, ούτε του σοσιαλισμού.»¹⁵ Και παρακάτω: «Οποιοδήποτε άλλος στόχος θα αποδυνάμωνε τον παλλαϊκό αγώνα για την επίτευξη του κύριου καθήκοντος – ο αγώνας ενάντια στη χιτλερική Γερμανία.»¹⁶  Αυτό βέβαια δεν σήμαινε ότι το Κόμμα παραιτείται από τον τελικό προγραμματικό του στόχο – την οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Στο Ψήφισμα τονίζεται ότι αυτός ο απώτερος στόχος μπορεί να επιτευχθεί μόνο μετά την συντριβεί του φασισμού. Η κομματική ηγεσία πίστευε ότι στον αγώνα για την σωτηρία της χώρας από τον χιτλερικό ζυγό εκτός από τους εργαζόμενους, τα πατριωτικά και αντιφασιστικά λαϊκά στρώματα, μπορούν να συμμετέχουν και αντιγερμανικοί κύκλοι της εγχώριας μπουρζουαζίας. Η δημιουργία ενιαίου αντιφασιστικού μετώπου απαιτούσε το Κόμμα να μεταβάλει την σχέση του προς την αγγλοφιλική αντιπολίτευση. Στο ψήφισμα τονίζεται: «Η δικιά μας αρχή τακτικής πρέπει να είναι: αυτός ο οποίος βοηθά την ΕΣΣΔ στον πόλεμο ενάντια της φασιστικής Γερμανίας, αυτός είναι δικός μας σύμμαχος ανεξαρτήτου κομματικής και κοινωνικής τοποθέτησης και κοσμοθεώρησης.»¹⁷

Η αρχική κεντρική οδηγία της ΕΕΚΔ προς τα κομμουνιστικά κόμματα όπως αναφέρει ο Ντιμίτροφ στο ημερολόγιο του στις 30 Ιουνίου 1941 είναι: «να αποδιοργανώνουν τα μετόπισθεν του εχθρού»¹⁸. Για τον σκοπό αυτό όσον αφορά τη Βουλγαρία ήδη από τις 25 Ιουνίου 1941 στο Λαϊκό Κομισαριάτο Εσωτερικών Υποθέσεων (НКВД) είχε συσταθεί ένα σοβιετικό-βουλγαρικό τμήμα, με το κωδικό όνομα «Братушки» που σκοπό είχε σε βουλγαρικό έδαφος να κατασκοπεύει προς όφελος της ΕΣΣΔ, να φέρει σε πέρας αποστολές δολιοφθοράς, σαμποτάζ σε στρατιωτικές, αποθηκευτικές βάσεις του εχθρού, σε κτηριακές και τηλεπικοινωνιακές υποδομές και μεταφορικά μέσα. Στο πρόγραμμα «Братушки» συμμετείχαν κυρίως Βούλγαροι εμιγκρέδες με στρατιωτική εμπειρία, που ορισμένοι από αυτούς είχαν αποκτήσει στον Ισπανικό εμφύλιο.

Ταυτόχρονα στη Βουλγαρία στις δομές του Κόμματος αρχίζουν να λειτουργούν ένοπλα τμήματα καθοδηγούμενα από την νεοϊδρυόμενη Κεντρική Στρατιωτική Επιτροπή – ΚΣΕ. Πρώτος επικεφαλής της ΚΣΕ αναλαμβάνει το μέλος της ΚΕ του ΒΕΚ, Христо Михайлов. Στις νομαρχιακές επιτροπές του Κόμματος, στήνονται στρατιωτικές επιτροπές που βρίσκονται υπό την καθοδήγηση των αντίστοιχων νομαρχιακών επιτροπών, ενώ επιχειρησιακά δρουν υπό τις οδηγίες της ΚΣΕ. Στις 26 του Ιούλη 1941 συστήθηκε η πρώτη παρτιζάνικη ομάδα (чета) στην περιοχή του Разлог με επικεφαλής τον Никола Парапунов¹⁹. Οι πρώτες ομάδες των παρτιζάνων ήταν ολιγομελής, σπανίως αριθμούσαν πάνω από 10 με 15 άτομα και η δράση τους περιοριζόταν σε ατομικές επιθέσεις εναντίον εκπροσώπων του καθεστώτος, εξασφάλιση διαβίωσης τους στα βουνά ή σαμποτάζ σε μια προσπάθεια υπονόμευσης του ανεφοδιασμού του γερμανικού στρατού με πρώτες ύλες²⁰.  

Στο ημερολόγιο του ο Ντιμίτροφ στις 30 Ιουλίου 1941 αναφέρει ότι έλαβε τηλεγράφημα από Σόφια στο οποίο οι σύντροφοί του τον ενημερώνουν ότι όλοι βρίσκονται στα πόστα τους και έχουν ξεκινήσει τα σαμποτάζ. Επίσης τον ρωτούν σε περίπτωση εξέγερσης τι είδους βοήθεια θα μπορούσαν να αναμένουν από την ΕΣΣΔ; Ο ίδιος θα μεταφέρει την ερώτηση των συντρόφων του από τη Σόφια στον Στάλιν, στις 2 Αυγούστου 1941 και μετά από δύο μέρες θα λάβει την εξής απάντηση από τον Βοζντ σε συνάντησή τους: «Καμία εξέγερση τώρα. Θα συντρίψουν τους εργαζόμενους. Για την ώρα εμείς δεν μπορούμε να δώσουμε καμία βοήθεια. Η απόπειρα εξέγερσης θα είναι προβοκάτσια». Ο ίδιος ο Ντιμίτροφ συμπληρώνει στο ημερολόγιο: «Τώρα το ζήτημα είναι η υπεράσπιση του σοσιαλισμού και όχι της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Πρέπει να παραχθούν πολλά τανκς. Να μειωθεί η παραγωγή αγροτικών μηχανημάτων»²¹. Μετά την ολοκλήρωση της ταχύρυθμης εκπαίδευσης τους σε λιγότερο από δύο μήνες (από τις 11 του Αυγούστου μέχρι τις 6 του Οκτώβρη 1941) στη Βουλγαρία καταφθάνουν από την Μόσχα 9 ομάδες ειδικών αποστολών του προγράμματος «Братушки». Οι τέσσερις πρώτες αποβιβάζονται από υποβρύχια στη Μαύρη Θάλασσα, για αυτό ονομάστηκαν και «υποβρύχιοι» („подводничари“). Η πρώτη ομάδα αποτελούμενη μόνο από τέσσερα άτομα με επικεφαλής τον συνταγματάρχη της НКВД Иван Винаров αποβιβάστηκε στα τουρκικά παράλια με σκοπό να περάσει χερσαίος τα σύνορα Τουρκίας – Βουλγαρίας. Τελικά η μία δυάδα συνελήφθηκε από του Τούρκους και παραδόθηκε στις Βουλγαρικές αρχές, ενώ ο Винаров και ο Атанас Мискетов κατάφεραν να επιστρέψουν στη Μόσχα. Της δεύτερης ομάδας (8 άτομα) επικεφαλής είναι ο συνταγματάρχης του Κόκκινου Στρατού Цвятко Радойнов, της τρίτης ομάδας (6 άτομα) ο Съби Димитров και της τέταρτης ομάδας (8 άτομα) ο Аврам Стоянов. Τον Σεπτέμβρη και τον Οκτώβρη με αλεξίπτωτα, για αυτό και ονομάστηκαν «αλεξιπτωτιστές» („парашутисти“), φτάνουν οι άλλες πέντε ομάδες. Επικεφαλής τους ήταν οι: Груди Грудев (5 άτομα), Атанас Дамянов (5 άτομα), Стоян Палаузов (8 άτομα), Продан Табаков (7 άτομα) και Йордан Кискинов (8 άτομα). Οι περισσότεροι επικεφαλής ήταν αξιωματικοί του Κόκκινου Στρατού και του НКВД.

Συνολικά έφτασαν στη Βουλγαρία πενήντα πέντε  Βούλγαροι, πέντε Σοβιετικοί και ένας Τσέχος. Από αυτούς έντεκα σκοτώθηκαν είτε επιτόπου κατά την προσγείωση τους, είτε τις πρώτες μέρες σε ενέδρες, ενώ δύο (Ангел Георгиев και Съби Димитров) αυτοκτόνησαν λίγο πριν τους συλλάβουν. Ανάμεσα στους νεκρούς της ομάδας του Кискинов και ο Васил Танев, ο συγκατηγορούμενος του Георги Димитров, στη δίκη της Λειψίας για τον εμπρησμό του Ράιχσταγκ. Ο επικεφαλής όλων των ομάδων Цвятко Радойнов τους πρώτους 3 μήνες κρύβεται στο Σλίβεν, χωρίς να έχει καμία δραστηριότητα. Μόνο μετά την παρέμβαση του μέλους του ΠΓ Антон Иванов προς τον Γ. Ντιμίτροφ, δίνεται εντολή στον Радойнов να ενεργοποιηθεί και να αναλάβει την διοίκηση της Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής. Άλλα μέλη των «парашутисти и подводничари» θα αναλάβουν επικεφαλής σε Στρατιωτικές Επιτροπές (ΣΕ) κομματικών νομαρχιακών επιτροπών όπως ο Симеон Славов (Капитан Рак) που θα αναλάβει τη ΣΕ της Σόφιας, ο Марко Станков του Πλόβντιφ, ο Аврам Стоянов του Σλίβεν, ο Иван Щерев του Μπουργκάς, ο Георги Гърбачев της Στάρα Ζαγκόρα²².

Παράλληλα με τις παρτιζάνικες ομάδες, δρούσαν μέσα στις πόλεις και τα χωριά μικρές ομάδες μάχης (бойни групи) δύο μέχρι πέντε  ατόμων, που με ελαφρύ οπλισμό έκαναν δολιοφθορές κυρίως τις νυχτερινές ώρες και μετά επέστρεφαν στις οικογένειές τους. Εντολές έπαιρναν από τις νομαρχιακές επιτροπές ή τις κατά τόπους  οργανώσεις του Κόμματος. Σε σχέση με τις παρτιζάνικες ομάδες, μέχρι και τις αρχές του 1943, οι ομάδες μάχης ήταν πιο αποτελεσματικές. Με βάση τα αστυνομικά αρχεία την περίοδο αυτή πραγματοποιήθηκαν 260 σαμποτάζ σε παραγωγικές, αποθηκευτικές και μεταφορικές μονάδες που εκτελούσαν υποστηρικτικές δραστηριότητες για τον γερμανικό στρατό. Για παράδειγμα η ανατίναξη στις 22 Αυγούστου 1941, στη Βάρνα τρένου που μετέφερε καύσιμα που προορίζονταν για το Ανατολικό Μέτωπο, ο εμπρησμός τον Οκτώβρη του 1941, αποθήκης καυσίμων της εταιρίας «Петрол» στο Русе, ο εμπρησμός στις 19 Σεπτέμβρη 1942 αποθήκης δερμάτινων παλτών στη Σόφια που προοριζόταν για τους γερμανούς στρατιώτες του μετώπου κ.ά.²³

Αποκομμένη από τα δρώμενα στο εσωτερικό της χώρας, η βουλγάρικη καθοδήγηση από την Μόσχα, χρησιμοποίησε το ραδιόφωνο ως μέσο προπαγάνδας, αλλά κυρίως ως μέσο να «κατεβάζει» τη γραμμή του Κόμματος στις δομές του στη Βουλγαρία. Από τη Μόσχα το Γραφείο Εξωτερικού της ΚΕ έδινε οδηγίες να παρακολουθούνται προσεκτικά οι «εκπομπές καθοδήγησης» και η πολιτική του Κόμματος στο εσωτερικό της χώρας να κινείται εντός των πλαισίων τους. Πέρα από τις εκπομπές στα βουλγαρικά από το Ράδιο «Μόσχα», με απόφαση του Γραφείου Εξωτερικού, στις 23 Ιουλίου 1941 αρχίζουν οι εκπομπές του ραδιοσταθμού «Христо Ботев» οι εγκαταστάσεις του οποίου βρίσκονται στη Σοβιετική πρωτεύουσα. Μπροστά από το μικρόφωνο στάθηκαν πρωτοκλασάτα στελέχη όπως οι Васил Коларов, Карло Луканов, Станке Димитров, Вълко Червенков. Τα κυριότερα  κείμενα πριν διαβαστούν στον αέρα, εγκρίνονταν από τον ίδιο τον Ντιμίτροφ. Επίσης πάνω στις συχνότητες του κρατικού «Радио София» και των περιφερειακών ραδιοσταθμών γινόντουσαν παρεμβολές, πάλι από τη Μόσχα, από το ραδιοσταθμό «Народен глас». Αρχικά από τον Станке Димитров και αργότερα από τον Светослав Колев, σχολιάζονταν οι ειδήσεις και οι εκπομπές που μόλις είχαν ακουστεί. Με αυτό τον τρόπο άμεσα όλοι οι ακροατές άκουγαν την θέση του Κόμματος. Οι εκπομπές του «Народен глас» ήταν μια καλή λύση στο πρόβλημα του σφραγίσματος των ραδιοφώνων και της επιλογής μόνο της κρατικής συχνότητας του «Радио София»²⁴.

Στην κομματική γραμμή της «οργάνωσης και ανάπτυξης ένοπλου αγώνα ενάντια στους χιτλερικούς εισβολείς και των Βουλγάρων υπηρετών τους», το Κράτος δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια. Στις 3 Ιουλίου 1941 η αστυνομία προχωρά στην σύλληψη 244 κομμουνιστών σε όλη τη χώρα. Οι 137 από αυτούς θα κλειστούν στο στρατόπεδο εξορίας «Горна вода» στο Асеновград, στο οποίο ήδη βρίσκονταν άλλοι 25 εξόριστοι. Εδώ βρίσκεται το μέλος του ΠΓ Раденко Видински, τα μέλη της ΚΕ Антон Танев (Югов), Емил Марков και Борис Копчев, το μέλος της ΚΣΕ Димо Дичев, ο διεκπεραιωτής (деловодител) της ΚΕ του ΒΕΚ Никола Павлов, κ.ά. Το μέλος του ΠΓ Цола Драгойчева θα εξοριστεί στο μοναδικό στρατόπεδο γυναικών «Свети Никола» στο Асеновград. Λόγω των χαλαρών μέτρων φύλαξης πολλοί θα μπορέσουν να αποδράσουν και να ενταχθούν εκ νέου στον ένοπλο αγώνα²⁵.

Τον Ιούλιο 1941, η Εθνοσυνέλευση άρει την βουλευτική ασυλία από τους δέκα κομμουνιστές βουλευτές που είχαν εκλεγεί στις τελευταίες εκλογές (Δεκέμβριος 1939 – Ιανουάριος 1940) ως ανεξάρτητοι μιας και η συμμετοχή στις εκλογές των πολιτικών κομμάτων δεν επιτρεπόταν. Λίγο αργότερα όλοι τους θα συλληφθούν.

Συνολικά το 1941, σύμφωνα με τα στοιχεία της αστυνομίας, συνελήφθησαν με την κατηγορία της «αντικρατικής δράσης» 845 άτομα και εκτελέστηκαν 36, ενώ το 1942, τα νούμερα ήταν αντίστοιχα 3 663 και 34²⁶. Το μεγαλύτερο χτύπημα της Κρατικής Ασφάλειας με την βοήθεια χαφιέδων θα γίνει την άνοιξη του 1942. Θα συλληφθούν με την κατηγορία της «αντικρατικής δράσης» συνολικά πάνω από 1100 άτομα. Ανάμεσα στους συλληφθέντες είναι και ο επικεφαλής της ΚΣΕ Цвятко Радойнов μαζί με 26 μέλη των ομάδων που είχαν σταλθεί με το πρόγραμμα «Братушки» το καλοκαίρι του 1941. Όλοι τους θα οδηγηθούν στις 9 Ιουνίου 1942, σε δίκη (дело № 503 от 1942 г.) που θα γίνει γνωστή και ως «η δίκη των αλεξιπτωτιστών και υποβρύχιων» („Процесът на парашутистите и подводничарите“).

Ο Ντιμίτροφ γράφει στο ημερολόγιο του στις 7 Μαΐου 1942:

«Έλαβα ειδοποίηση από Σόφια, ότι στα τέλη του Απρίλη συνελήφθηκαν ο Радионов, ο βοηθός του Попов και μια σειρά μέλη του Κόμματος. Εάν αυτό επιβεβαιωθεί, τότε το Κόμμα έχει δεχθεί ιδιαίτερα βαρύ πλήγμα.»²⁷

Στις 26 Ιουνίου 1942, θα εκδοθεί η απόφαση του δικαστηρίου. Θα καταδικαστούν σε θάνατο δια τουφεκισμού 18 άτομα, 7 άτομα σε ισόβια κάθειρξη σε κελιά απομόνωσης και 2 άτομα σε δεκαπενταετή  κάθειρξη και αυτά στην απομόνωση.

Η άλλη μεγάλη δίκη θα ξεκινήσει στις 6 Ιουλίου (дело № 585 от 1942 г.) και θα γίνει γνωστή ως «η δίκη ενάντια στην ΚΕ του ΒΕΚ» („Процесът срещу ЦК на БРП“). Ανάμεσα στους 60 κατηγορούμενους είναι και όλα τα μέλη του ΠΓ: Трайчо Костов (Πολιτικός Γραμματέας της ΚΕ), Антон Иванов, Цола Драгойчева, Антон Югов, όλα τα μέλη της ΚΕ, ο επικεφαλής της ΚΣΕ Цвятко Радойнов (ήταν κατηγορούμενος και στη δίκη № 503) και οι βοηθοί του  Атанас Романов, Никола Вапцаров και Антон Попов καθώς και τα έμπειρα στελέχη Никола Павлов, Георги Минчев και  Петър Богданов.

Στις 16 Ιουλίου 1942, ο Ντιμίτροφ γράφει στο ημερολόγιό του: «Προφανώς είναι σοβαρή, μεγάλη προδοσία. Η ΚΕ είναι συντετριμμένη. Έχουν αποκαλυφθεί πολλές γιάφκες στο στρατό. Αυτό δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς προβοκάτορες στα κεντρικά του Κόμματος.»²⁸

Στις 23 Ιουλίου 1942, θα εκδοθεί η απόφαση του δικαστηρίου: 12 θανατικές καταδίκες, από τις οποίες οι 6 ερήμην (Цола Драгойчева, Борис Копчев, Христо Михайлов, Антон Югов, Дико Диков, Аврам Стоянов). Την ίδια μέρα θα εκτελεστούν δια τουφεκισμού στο σκοπευτήριο της Σχολής εφέδρων αξιωματικών οι: Антон Иванов, Антон Попов, Атанас Романов, Петър Богданов, Никола Вапцаров και Георги Минчев. Επίσης 6 άτομα θα καταδικαστούν σε ισόβια κάθειρξη στην απομόνωση. Ανάμεσά τους και ο νούμερο δύο του Κόμματος, ο Πολιτικός Γραμματέας της ΚΕ, Трайчо Костов, ο οποίος την τελευταία στιγμή γλίτωσε από την θανατική καταδίκη, μετά από παρέμβαση του συμβούλου και γραμματέα του τσάρου Μπορίς Γ’, του Станислав Балан, ο οποίος παρακάλεσε τον τσάρο να μην απαγγελθεί θανατική ποινή στον παλιό του συμμαθητή²⁹.                 

Τέλος 17 άτομα θα καταδικαστούν σε κάθειρξη από 10 έως 20 χρόνια και 25 άτομα θα αθωωθούν.

Μετά την «δίκη ενάντια στην ΚΕ του ΒΕΚ» τα μέλη του Πολιτικού Γραφείου που αν και καταδικασμένοι ερήμην με θανατικές ποινές, παρέμεναν ελεύθεροι ήταν η Цола Драгойчева και ο Антон Югов. Το ΠΓ συμπληρώνεται αρχικά με τους Димитър Ганев και Йордан Катранджиев. Χρέη Γραμματέα της ΚΕ μετά την φυλάκιση του Трайчо Костов, εκτελεί ο Антон Югов. Επικεφαλής της ΚΣΕ μετά την σύλληψη και εκτέλεση του Цвятко Радойнов αναλαμβάνει ο Емил Марков.

Η δημιουργία του Πατριωτικού Μετώπου

Η εμπειρία της αντίστασης τον πρώτο χρόνο έδειξε ότι αυτή για να έχει επιτυχία θα πρέπει από υπόθεση του Κόμματος να γίνει υπόθεση ενός «λαϊκού μετώπου». Στις 15 Ιουνίου 1942, στη συνεδρίαση του ΓΕ του ΒΕΚ, ο Ντιμίτροφ γράφει στο ημερολόγιό του ότι έδωσε οδηγίες για «το πέρασμα από την αντίσταση κατά της φιλοχιτλερικής γραμμής της Βουλγαρικής κυβέρνησης, στην επίθεση για την εξουδετέρωση αυτής της γραμμής» που σημαίνει «τη ρήξη των σχέσεων με την φασιστική Γερμανία, το διώξιμο των χιτλερικών ενόπλων δυνάμεων και πρακτόρων από τη Βουλγαρία, την επιδίωξη σύναψης φιλικών σχέσεων με την Σοβιετική Ένωση και με ολόκληρο τον αντιχιτλερικό συνασπισμό, … με τη δημιουργία αληθινά εθνικής βουλγαρικής κυβέρνησης, ικανής να εφαρμόσει μια τέτοια πολιτική»³⁰. Ο Ντιμίτροφ θέτει την οργάνωση της επίθεσης, ως το κεντρικό καθήκον του Κόμματος, ενώ διατυπώνει ως στόχο του Κόμματος την «άμεση συμφωνία» με αντιχιτλερικές ομάδες της ένωσης των αγροτών, των σοσιαλδημοκρατών, των δημοκρατών, των ριζοσπαστών και άλλων, για την δημιουργία «αντιχιτλερικού Πατριωτικού Μετώπου για τη σωτηρία της Βουλγαρίας από τη φασιστική δουλεία.»³¹ Αυτή η συμμαχία, σύμφωνα με τον Ντιμίτροφ, πρέπει να γίνει στη βάση πολιτικού προγράμματος, που να περιλαμβάνει τις αρχές και τους στόχους του αγώνα, αλλά και να σκιαγραφεί την κατεύθυνση ανάπτυξης της μεταπολεμικής Βουλγαρίας.

Στη βάση των κατευθύνσεων του Ντιμίτροφ, την επεξεργασία της πολιτικής πλατφόρμας του Πατριωτικού Μετώπου (ΠΜ) αναλαμβάνει ο Β. Κολάροφ. Το κείμενο αφού διορθώθηκε από τον Ντιμίτροφ και εγκρίθηκε από το ΓΕ, στις 17 Ιουλίου 1942, διαβάστηκε από τον Карло Луканов, από τη συχνότητα του ραδιοσταθμού «Христо Ботев».

То πρόγραμμα του ΠΜ στο πρώτο μέρος του (σημεία 1 έως 5) θέτει τους άμεσους στόχους εξωτερικής πολιτικής την περίοδο του πολέμου: Να αποτρέψει τη συμμετοχή της Βουλγαρίας στον εγκληματικό και θανατηφόρο πόλεμο του Χίτλερ· Να αποσύρει αμέσως τα βουλγαρικά στρατεύματα από τα εδάφη της Γιουγκοσλαβίας (σσ. ενώ δεν γίνεται αναφορά για την αποχώρηση από τα Ελληνικά εδάφη)· Η Βουλγαρία να καταγγείλει και να αποχωρήσει από το Τριμερές Σύμφωνο του Άξονα· Να διασφαλίσει, σύμφωνα με τη Χάρτα του Ατλαντικού, τα εθνικά συμφέροντα του βουλγαρικού λαού μέσω συμφωνίας με τους άλλους λαούς των Βαλκανίων και μέσω στενής φιλίας και συνεργασίας της Βουλγαρίας με τη Σοβιετική Ένωση, την Αγγλία και τις ΗΠΑ.

Το δεύτερο μέρος του Προγράμματος του ΠΜ (σημεία 6 έως 12) θέτει στόχους εσωτερικής πολιτικής όπως να αποκατασταθούν τα πολιτικά δικαιώματα και οι ελευθερίες, να καταργηθούν τα νομοθετήματα που είναι αντισυνταγματικά, να εκδημοκρατιστεί το στράτευμα και να απαγορευτούν οι φασιστικές οργανώσεις και οι φασίστες δήμιοι και εγκληματίες να τιμωρηθούν παραδειγματικά. Το Πρόγραμμα βάζει επίσης ως στόχο να προστατευθεί ο πλούτος και η εργασία του λαού από την ξένη επιβουλή και να δημιουργηθούν συνθήκες για την ορθή οικονομική ανάπτυξη της χώρας ως ένα ελεύθερο και ανεξάρτητο κράτος.

Το Πρόγραμμα αναφέρει ότι για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι είναι αναγκαίο άμεσα να συσταθεί μια πραγματικά λαϊκή δημοκρατική κυβέρνηση: «Στηριζόμενη στη θέληση και υποστήριξη ολόκληρου του Βουλγαρικού λαού, αυτή η κυβέρνηση, θα προετοιμάσει επίσης τις συνθήκες για την σύγκλιση Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης, η οποία θα ορίσει το μελλοντικό τύπο διακυβέρνησης της Βουλγαρίας και θα δώσει τις απαραίτητες συνταγματικές και υλικές εγγυήσεις για την ελευθερία, την ανεξαρτησία και την ακμή της πατρίδας μας.»³²  Το κείμενο του  Προγράμματος είναι προσεχτικά διατυπωμένο για να μπορεί να γίνει αποδεκτό από τα υπόλοιπα δημοκρατικά κόμματα και επίσης είναι ανοικτό σε συμπληρώσεις των μελών που θα πάρουν μέρος στο ΠΜ.

Η αρχική ιδέα του ΠΜ ήταν αυτό να οικοδομηθεί «από πάνω», με την συμμετοχή και των ηγετών των απαγορευμένων αστικών κομμάτων της αντιπολίτευσης. Από τη μεριά του ΒΕΚ επικεφαλής των συνομιλιών είναι το μέλος του ΠΓ, υπεύθυνη για την μαζική δουλειά και τις επαφές με τα άλλα κόμματα, η δύο φορές καταδικασμένη σε θάνατο, Цола Драгойчева, ενώ στην ΚΕ δημιουργείται ειδική επιτροπή για το ΠΜ με επικεφαλής τον Кирил Драмалиев³³. Στις αρχές του Σεπτέμβρη του 1942, το Κόμμα, ξεκινά συνομιλίες με πολιτικούς της κοινοβουλευτικής αντιπολίτευσης όπως τους: Никола Мушанов (Демократическа партия), Димитър Гичев (БЗНС – “Врабча“), проф. Петко Стайнов, Атанас Буров (πρώην Народна партия), Григор Чешмеджиев, Кръстю Пастухов, Коста Лулчев (БРСДП), Никола Петков (БЗНС – „Пладне“), Кимон Георгиев („Звено“). Βεβαίως δεν γίνονται επαφές με την κοινοβουλευτική αντιπολίτευση των λεγόμενων «εθνικών δυνάμεων» με κύριο εκπρόσωπο τον ηγέτη της φασιστικής ακροδεξιάς Алексантър Цанков. Για τους περισσότερους από τους παραπάνω πολιτικούς ο ένοπλος αγώνας που προτείνουν οι κομμουνιστές δεν είναι αποδεκτός και αντιπροτείνουν «ειρηνικό» αγώνα από το βήμα της βουλής³⁴. Μέχρι το τέλος του 1942 οι μοναδικοί πολιτικοί που συμφωνούν να συμμετέχουν στο ΠΜ είναι ο Никола Петков και ο Кимон Георгиев. Και οι δύο τους γνωρίζουν ότι θα δυσκολεύονταν να βρουν θέση ανάμεσα σε πολιτικούς όπως ο Мушанов, ο Гичев, ο Г.М. Димитров (Гемето). Ο Кимон Георгиев  λόγω της συμμετοχής του σε δύο πραξικοπήματα κατά το παρελθόν (9 Ιουνίου 1923 και 19 Μαΐου 1934) και ο Никола Петков λόγω του μικρότερου πολιτικού εκτοπίσματος από τον πραγματικό ηγέτη του БЗНС – „Пладне“ Г.М. Димитров που βρίσκεται φυγάς στο Λονδίνο. Οι δυσκολίες που αντιμετώπισε η καθιέρωση του ΠΜ «από πάνω» οδήγησαν το Κόμμα να ξεκινήσει μια ευρεία προπαγάνδα του προγράμματός του, προκειμένου να δώσει ώθηση «από κάτω», στη σύσταση τοπικών επιτροπών του ΠΜ. Μέχρι το τέλος του 1942, στη χώρα υπάρχουν 136 τοπικές επιτροπές του ΠΜ, αλλά σε αυτές συμμετέχουν κυρίως κομμουνιστές,  ορισμένα μέλη του БЗНС – „Пладне“ και μεμονωμένα στελέχη άλλων κομμάτων³⁵.

Λαϊκό-απελευθερωτικός Επαναστατικός Στρατός

Στις 2 Φεβρουαρίου 1943 ο στρατάρχης Φον Πάουλους, θα γίνει ο πιο υψηλόβαθμος αξιωματικός στην ιστορία του γερμανικού στρατού  που αναγκάστηκε να παραδοθεί. Θα το πράξει μαζί με άλλους 22 στρατηγούς και τους εναπομείναντες 91 000 στρατιώτες της Γερμανικής 6ης Στρατιάς. Η «Μάχη του Στάλινγκραντ», που είχε ξεκινήσει στις 23 Αυγούστου 1942 μόλις είχε λήξη με συντριπτική νίκη του Κόκκινου Στρατού. Αυτή η μάχη είναι το σημείο καμπής της πολεμικής αναμέτρησης μεταξύ Γερμανίας και Σοβιετικής Ένωσης, αλλά και της συνολικής αντιστροφής του κλίματος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η νίκη του Κόκκινου Στρατού στο Στάλινγκραντ θα δώσει νέα ώθηση στα κινήματα αντίστασης. Για την καλύτερη οργάνωση του ένοπλου αγώνα στη Βουλγαρία, το ΠΓ του ΒΕΚ, τον Μάρτιο του 1943, αποφασίζει να μετατρέψει την Κεντρική Στρατιωτική Επιτροπή σε  Κεντρικό Επιτελείο (Главен щаб) της νέας παρτιζάνικης δομής που ονομάζεται Λαϊκό-απελευθερωτικός Επαναστατικός Στρατός  (Народоосвободителна въстаническа армия – НОВА). Στη σύνθεση του πρώτου Κεντρικού Επιτελείου συμμετέχουν οι: Емил Марков (επικεφαλής) και Петър Вранчев, Петър Илиев, Свилен Русев (μέλη). Σύμφωνα με το νέο στρατιωτικό επιχειρησιακό οργανόγραμμα η χώρα χωρίζεται σε 12 Επαναστατικές Επιχειρησιακές Ζώνες – ΕΕΖ (Въстанически оперативни зони – ВОЗ) οι οποίες αντιστοιχούν σε μία ή περισσότερες από τις κομματικές νομαρχιακές περιοχές: Η Πρώτη ΕΕΖ με κέντρο την Σόφια, η Δεύτερη ΕΕΖ με κέντρο το Πλόβντιφ, η Τρίτη ΕΕΖ με κέντρο το Πάζαρντζικ, η Τέταρτη ΕΕΖ με κέντρο την Γκόρνα Τζουμαγιά, η Πέμπτη ΕΕΖ με κέντρο την Στάρα Ζαγκόρα, η Έκτη ΕΕΖ με κέντρο το Ιάμπολ (περιλαμβάνει τρεις νομαρχιακές περιοχές του Ιάμπολ, του Σλίβεν και του Μπουργκάς), η Έβδομη ΕΕΖ με κέντρο το Χάσκοβο, η Όγδοη ΕΕΖ με κέντρα την Γκόρνα Οριάχοβιτσα και το Γκάμπροβο (περιλαμβάνει τις νομαρχιακές περιοχές της Γκόρνα Οριάχοβιτσα και του Γκάμπροβο), η Ένατη ΕΕΖ με κέντρο το Σούμεν, η Δέκατη ΕΕΖ με κέντρο τη Βάρνα, η Ενδεκάτη ΕΕΖ με κέντρο το Πλέβεν (περιλαμβάνει τις νομαρχιακές περιοχές του Πλέβεν και του Τσερβέν Μπριάγκ) και η Δωδέκατη ΕΕΖ με κέντρα τη Βράτσα και το Φέρντιναντ (περιλαμβάνει τις νομαρχιακές περιοχές της Βράτσα και του Βίντιν)³⁶  Κάθε ζώνη είναι χωρισμένη σε τομείς και διοικείται από το Επιτελείο της ΕΕΖ στο οποίο συμμετέχουν ο διοικητής της ΕΕΖ, ο πολιτικός κομισάριος (επίτροπος), ο επικεφαλής του Επιτελείου της ΕΕΖ και τα μέλη του Επιτελείου της ΕΕΖ.

Το Κεντρικό Επιτελείο της НОВА, τον Απρίλιο του 1943, εξέδωσε την Οδηγία «Χαρακτήρας, οργάνωση και καθήκοντα του λαϊκό – απελευθερωτικού επαναστατικού και παρτιζάνικου κινήματος». Η Οδηγία ήταν ουσιαστικά το καταστατικό της  НОВА. Τονιζόταν ο εθνικός και διεθνιστικός χαρακτήρας των παρτιζάνικων ομάδων που είχαν ως βασικό στόχο την πραγματοποίηση του προγράμματος του ΠΜ. Οι παρτιζάνοι αναφέρεται στην Οδηγία «δεν θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν την μαζική λαϊκή εξέγερση», αλλά αποτελούν «βασικό παράγοντα και προωθητική δύναμη για την κινητοποίηση και προετοιμασία των λαϊκών μαζών» για την πραγματοποίηση της³⁷. Η Οδηγία ξεκαθάριζε ότι «η οργανωτική δομή, η σύνθεση, η εσωτερική ζωή, καθώς και η τακτική, οι μέθοδοι και τα μέσα δράσης των ομάδων, καθορίζονται από τους κανόνες του παρτιζάνικου πολέμου, από τους στόχους και τα καθήκοντα του Πατριωτικού Μετώπου και των συγκεκριμένων συνθηκών.»³⁸

Το Κεντρικό Επιτελείο εξέδωσε ξεχωριστή Οδηγία και για  την «Οργάνωση και καθήκοντα των βοηθητικών ομάδων μάχης». Αυτές οι ομάδες μάχης (бойни групи) αποτελούν την ένοπλη δύναμη του Κόμματος και του ΠΜ, μέσα στις κατοικημένες περιοχές (πόλεις και χωριά). Ήδη από τα τέλη του 1942 οι ομάδες μάχης, πέρα από τα σαμποτάζ, περνούν σε νέες μορφές δράσης με εκτελέσεις αξιωματούχων του Βουλγαρικού κράτους, δοσίλογων και χαφιέδων του Κόμματος, στη βάση ενός καταλόγου στόχων που συνέταξε το ΠΓ, ως αντίποινα για τις επιχειρήσεις εξολόθρευσης της ΚΣΕ και της ΚΕ, την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1942. Επικεφαλής της οργάνωσης των εκτελέσεων από την ΚΕ, ήταν ο γραμματέας της νομαρχιακής επιτροπής Σόφιας Методи Шаратов και επιχειρησιακός επικεφαλής ο Славчо Радомирски. Η ομάδα αποτελούνταν από δεκατέσσερα άτομα που επιχειρούσαν ανά δυάδες. Ανάμεσα σε αυτούς που εκτελέστηκαν ήταν ο  Христо Луков, πρώην υπουργός Πολέμου (1935 – 1938) και επικεφαλής της ακροδεξιάς φασιστικής οργάνωσης «Съюз на българските национални легиони». Την εκτέλεση ανέλαβαν και έφεραν σε πέρας ο Иван Буруджиев και η Виолета Якова, στις 13 Φεβρουαρίου 1943. Η χαριστική βολή δίνεται από την Якова, με το ίδιο όπλο που εκτελέστηκε πέντε μέρες πριν και ο χαφιές  Никола Христов – Кутуза.  Στις 16 Φεβρουαρίου η ομάδα μάχης του Съби Дичев (Строгов) στη Σόφια εκτελεί έναν πράκτορα της αστυνομίας που παρακολουθούσε μέλη της ΚΕ του Κόμματος. Στις 15 Απριλίου εκτελείται ο φασίστας βουλευτής Сотир Янев, από τους Никола Драганов και Йордан Петров. Στις 3 Μαΐου 1943 εκτελείται ο πρώην Αρχηγός της Αστυνομίας και μετά δικαστής του Ακυρωτικού Στρατοδικείου, Атанас Пантев, από τους Величко Николов και Митка Гръбчева. Βέβαια υπήρξαν και ανεπιτυχείς επιχειρήσεις εκτέλεσης, όπως εκείνες για τον ραδιομηχανικό Кулчо Янакиев, ο οποίος με επιτυχία εξουδετέρωνε τις παρεμβολές που επιχειρούσε το Κόμμα πάνω στις συχνότητες του Ράδιο Σόφια. Η τελευταία επιτυχής εκτέλεση από τον κατάλογο του ΠΓ ήταν αυτή του βουλευτή Πλόβντιφ, Запрян Клявков, στις 30 Μαΐου 1943. Έκτοτε οι επιλεγμένες εκτελέσεις από τις ομάδες μάχης σταμάτησαν λόγω του κινδύνου αντιποίνων.

Η Митка Гръбчева, χρόνια μετά, θα εξιστορήσει τις επιχειρήσεις των ομάδων μάχης της Σόφιας στα απομνημονεύματά της «В името на народа», ενώ το 1970, θα γυριστεί ταινία με τίτλο «Черните Ангели» που είναι βασισμένη στο βιβλίο της.

Σημειώσεις

1. Кастелов Б. 2005, σ. 68
2. Алтънков Н., 2018, 39
3. Цветански Ст., Димитров Т. (Съставители), 2006, σ. 24
4. Μετά την 9η του Σεπτέμβρη 1944, το ΓΕ καταργείται μιας και το Κόμμα είναι πλέον νόμιμο και στην εξουσία.
5. Τυπικά όμως μόλις στην όγδοη διευρυμένη Ολομέλεια (27 Φεβρουαρίου – 1 Μαρτίου 1945) ο Ντιμίτροφ θα εκλεγεί Πρόεδρος της ΚΕ, και μέλος του ΠΓ. Στη 14ο Ολομέλεια (4 Γενάρη 1948) καταργείται η θέση του Προέδρου της ΚΕ και δημιουργείται αυτή του Γενικού Γραμματέα που φυσικά καταλαμβάνει ο Ντιμίτροφ.
6. Алтънков Н., 2018, 318
7. Димитров Г., 2003, σ. 118
8. Πάλι εκεί, σσ. 79-80
9. Βλ. Απόφαση πάνω στην εισήγηση του σ. Ντιμίτροφ που ψηφίσθηκε από το 7ο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς. 20 Αυγούστου 1935, ΚΟΜΕΠ, αριθ. 13 σσ. 591 – 603.
10. Димитров Г., 2003, σ. 107
11. Колектив, 1976, σσ.171 – 173
12. Колектив, 1976, σ.171
13. Πάλι εκεί, σ.177
14. Πάλι εκεί, σ.173
15. Πάλι εκεί
16. Πάλι εκεί
17. Πάλι εκεί, σ. 174
18. Димитров Г., 2003, σ. 120
19. Николова В., Куманов М., 1983, σ. 334
20. Μπακάλοφ Γ., Ματάνοφ, Χ., Μίτεφ Π., Ίλτσεφ Ι., Μαρίνοβα – Χριστίδη Ρ., 2015, σ. 420
21. Димитров Г., 2003, σσ. 124 – 125
22. Даскалов Д., 1991, σσ. 70 – 72
23. Николова В., Куманов М., 1983, σσ. 67 – 68
24. Везенков Ал., 2014, σσ. 63 – 65
25. Алтънков Н., 2018, σ. 309
26. Μπακάλοφ Γ., Ματάνοφ, Χ., Μίτεφ Π., Ίλτσεφ Ι., Μαρίνοβα – Χριστίδη Ρ., 2015, σ. 420
27. Димитров Г., 2003, σ. 145
28. Πάλι εκεί, σ. 155
29. Έχει η ζωή γυρίσματα, την εποχή των λαϊκών δικαστηρίων ο Станислав Балан καταδικάζεται σε θάνατο. Ο παλιός του συμμαθητής Трайчо Костов, παρεμβαίνει και η ποινή του μετατρέπεται σε ισόβια κάθειρξη. Η ιστορία όμως έχει και συνέχεια. Το 1949 ο Костов καθαιρείται από μέλος του ΠΓ και της κυβέρνησης, συλλαμβάνεται και δικάζεται για αντικομματική δράση, κατασκοπία προς όφελος της Μεγάλης Βρετανίας και του Τίτο, ενώ στις αποδείξεις αναφέρεται και η αποφυγή της θανατικής του καταδίκης το 1942. Αν και ζήτησε την μαρτυρία του Станислав Балан, δεν επετράπη στον τελευταίο να καταθέσει και έτσι αυτό που απέφυγε το 1942 από τους εχθρούς του δεν μπόρεσε να αποφύγει από τους συντρόφους του. Στις 2.30 π.μ. στις 17 Δεκεμβρίου 1949 θα εκτελεστεί δια απαγχονισμό. Η ιστορία όμως έχει και συνέχεια. Μετά την Ολομέλεια του 1956 επανεξετάζεται η υπόθεση του Трайчо Костов και καλείται να καταθέσει και ο Балан, ο οποίος αναφέρει πως ο ίδιος είχε παρακαλέσει τον τσάρο να παρέμβει και να σώσει τον παλιό του συμμαθητή. Επτά χρόνια μετά την εκτέλεση του ο Костов αποκαθίσταται, μάλιστα θα τιμηθεί και με το μετάλλιο του «Ήρωα της σοσιαλιστικής εργασίας», τον Ιανουάριο του 1963. Τον Δεκέμβρη του 1989 το Κόμμα θα αποκαταστήσει τον Трайчо Костов και πολιτικά.
30. Димитров Г., 2003, σσ. 152 – 153
31. Πάλι εκεί, σ. 153
32. Колектив, 1976, σ. 244
33. Калинова, Е., 2012, σ. 15
34. Колектив, 1976, Том 1, σ. 261
35. Калинова, Е., 2012, σ. 15
36. Колектив, 1976, Том 2, σ. 37
37. Πάλι εκεί, σσ.37 – 38
38. Πάλι εκεί, σ. 38

Βιβλιογραφία

Живков Т., 1977. Избрани съчинения. Том 20. София: Изд. „Партиздат“

Живков Т., 1978. Избрани съчинения. Том 24. София: Изд. „Партиздат“

Живков Т., 1993. Срещу някои лъжи. ИК „Делфин прес“.

Живков Т., 2006. Мемоари. София: Изд. „Труд и право“

Колектив, 1981. Тодор Живков. Биографичен очерк. София: Изд. „Партиздат“

Колектив, 1976. История на антифашистката борба в България 1939/1944. Том 1-2. София: Изд. „Партиздат“

Сборник, 1972. Партизанската бригада “Чавдар”. София: Изд. „Партиздат“

Сборник, 1978. Тя обичаше хоратаСпомени за д-р Мара Малеева-Живкова. София: Изд. „ Профиздат“

Шопкин, М., (επιμ.), 1982. Младост, наречена борба: Спомени за младежките години на др. Тодор Живков. Сборник. София: Изд. „Народна младеж“

Алтънков Н., 2018. История на БКП 1919-1989. София: Изд. „Факел“  

Атанасов Г., 1986. По избрания път. София: Изд. „Партиздат“

Димитров Г., 2003. Дневник март 1933 – февруари 1949.  Избрано. София: Изд. „Изток – Запад“

Баева Ис., 2006. ТОДОР ЖИВКОВ. София: ИК „КАМА“

Баева Ис., (съставител и научен редактор), 2015. 70 ГОДИНИ ОТ ПОВРАТА НА ДЕВЕТИ СЕПТЕМВРИ 1944 ГОДИНА – ИСТОРИЧЕСКИ ПРЕДПОСТАВКИ И ПОСЛЕДСТВИЯ. Сборник с научни изследвания. http://www.anamnesis.info/sites/default/files/SbornikDokladi.pdf

Бакалов И., 2008. Превратаджии– от първо лице. София: Изд. „Милениум“

Балкански Т., 1996. Тодор Живков. Един езиковед за просопографията на Диктатора. Велико Търново: Издател ИК „Знак’94“

Везенков Ал., 2008. Властовите структури на Българската комунистическа партия (1944 – 1989). София: Изд. „Сиела”

Везенков Ал., 2014.  „9 септември 1944 г.“ София: Изд. „Сиела“

Везенков Ал., 2013. Спасяването на българските евреи – уникално ли е наистина? Първа част Στο: Либерален преглед: http://wp1109248.server-he.de/librev250/index.php/2013-03-30-08-56-39/discussion/bulgaria/2200-2013-10-18-08-56-00

 Везенков Ал., 2014. Спасяването на българските евреи – уникално ли е наистина? Втора част Στο: Либерален преглед: http://wp1109248.server-he.de/librev250/index.php/2013-03-30-08-56-39/discussion/bulgaria/2443-2014-07-25-13-29-15

Григоров А., 1994. Тодор Живков – живот с въпросителни. София: Изд. „Супер 7“

Данова Н. & Аврамов Р., (съставителство и обща редакция), 2013. ДЕПОРТИРАНЕТО НА ЕВРЕИТЕ ОТ ВАРДАРСКА МАКЕДОНИЯ, БЕЛОМОРСКА ТРАКИЯ И ПИРОТ. МАРТ 1943 г. Том I, Том II. София: Изд. „Обединени издатели“ 

Даскалов Д., 1991. Жан съобщава. София: Изд. „Св. Климент Охридски“

Даскалов Р., 2010. От Стамболов до Живков: Големите спорове за новата българска история. София: Изд. „Гутенберг“   

Иванов Д., 2017. ПРОТИВОПОСТАВЯНЕТО. Заговорите срещу Тодор Живков 1956 – 1989 г. София: Изд. „Сиела”

Йорданов В., 2011. Дело № 4. Икономическата катастрофа на социализма. София: Изд. „Дамян Яков“

Исусов М., 1990. Последната година на Трайчо Костов. София: Изд. „Христо Ботев“

Исусов М., 2000. Политическият живот в България1944-1948. София: Изд. „Св. Климент Охридски“

Калинова, Е., 2012. ВЪЗНИКВАНЕ НА ОТЕЧЕСТВЕНИЯ ФРОНТ В ГОДИНИТЕ НА ВТОРАТА СВЕТОВНА ВОЙНА. Στο: Баева Ис., (съставител и научен редактор) ИСТОРИЯ НА ОТЕЧЕСТВЕНИЯ ФРОНТ/СЪЮЗ В БЪЛГАРИЯ.  Том 1. София: Изд. „Св. Климент Охридски“

Калинова, Е. & Баева Ис., 2010. БЪЛГАРСКИТЕ ПРЕХОДИ 1939 – 2010. София: Изд. „Парадигма“

Кастелов Б. 2005. Тодор Живков: Мит и истина. София: Изд. „Труд“

Коен Д., Добриянов Т, Манафова Р., Танев Ст., 1978. Борбата на българския народ за защита и спасяване на евреите в България през Втората световна война (Документи и материали). София: Изд. на БАН

Марков Г., Баева Ис., 2012 История на Отечествения фронт/съюз в България. Том 1-2, София: Изд. „Св. Климент Охридски“

Марчева И., 2000. ТОДОР ЖИВКОВ – ПЪТЯТ КЪМ ВЛАСТТА. ПОЛИТИКА И ИКОНОМИКА В БЪЛГАРИЯ 1953-1964 Г. София: ИНСТИТУТ ПО ИСТОРИЯ – БАН

Марчева И., 2016. Политиката за стопанска модернизация в България по време на Студената война. София: Изд. „Летера“

Недев, Недю, 2007. Три държавни преврата или Кимон Георгиев и неговото време. София, Изд. „Сиела“

Недев Н., 2015. Людмила Живкова. София: Изд. „Труд“

Недев Н., 2016. Дворцовият преврат срещу Тодор Живков. София: Изд. „Труд“

Николова В., Куманов М., 1983. Кратък исторически справочник. Том 3: България. София: Изд. Народна просвета

Оливер, Хаим, 1967. Ние, спасените: или Как евреите в България бяха изтръгнати от лагерите на смъртта. Хроника от близкото минало. София: „Изд. за литература и чужди езици“

Павлова П., 1976. Явки и пароли. София: Изд. „Партиздат“

Радева, М., (επιμ.), 2005. Българските държавници 1944-1989. София: Изд. „Скорпио“

Тодоров В. & Поппетров Н., 2013 „VІІ състав на Народния съд“. София: Изд. „Изток-Запад“

Трънски Сл., 1969  Из тактиката на партизанската борба в България. София: Изд. „Военно издателство“

Христов, Х., 2009. Тодор Живков. Биография. София: Изд. „Сиела“

Чакъров, К. 1990. Вторият етаж. София: ИК „К сие М-ООД“

Чанков Г., 2000. Равносметка. Спомени и размисли за революционната борба и строителството на социализма. София: Изд. „Христо Ботев“

Яхиел Н., 1997. ТОДОР ЖИВКОВ И ЛИЧНАТА ВЛАСТ. Спомени Документи Анализи. София: Изд. „Omda“

ДЪРЖАВНА АГЕНЦИЯ „АРХИВИ“, 2014. ПЪТЕВОДИТЕЛ ПО ФОНДОВЕТЕ НАСТРОИТЕЛНИ ВОЙСКИ В ДЪРЖАВЕН ВОЕННОИСТОРИЧЕСКИ АРХИВ – ВЕЛИКО ТЪРНОВО 1920–2000 г. http://archives.government.bg/guides/9_P_SV.pdf

Цветански Ст., Димитров Т. (Съставители), 2006. ПЪТЕВОДИТЕЛ ПО ФОНДОВЕТЕ НА БКП, СЪХРАНИЯВАНИ В ЦЕНТРАЛНИЯ ДЪРЖАВЕН АРХИВ. ВТОРО ДОПЪЛНИТЕЛНО ИЗДАНИЕ. София, Издател на поредицата „АРХИВНИ СПРАВОЧНИЦИ“: ГЛАВНО УПРАВЛЕНИЕ НА АРХИВИТЕ ПРИ МИНИСТЕРСКИЯ СЪВЕТ. https://www.archives.government.bg/guides/12_P_BKP1.pdf

 Ντιμίτροφ Γ., 1975. Ο φασισμός. Αθήνα: Εκδόσεις Πορεία.

Μπακάλοφ Γ., Ματάνοφ, Χ., Μίτεφ Π., Ίλτσεφ Ι., Μαρίνοβα – Χριστίδη Ρ., 2015. Ιστορία της Βουλγαρίας. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Επίκεντρο

Αυτή η εργασία χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές .