Ο θάνατος του Στάλιν και η μάχη της διαδοχής (Τέταρτο Μέρος)

Ο ετοιμοθάνατος Στάλιν και η μοιρασιά της εξουσίας γύρω απ’ το νεκροκρέβατο του

Οι γιατροί καταφτάνουν στην Κοντινή ντάτσα το πρωί της 2ας Μαρτίου. Ο Μαλενκόφ είχε τηλεφωνήσει στο νέο υπουργό Υγείας, Α.Φ. Τρετιακόφ (А.Ф. Третьяков), και εκείνος επέλεξε μια ομάδα Ρώσων γιατρών (ειπώθηκε ρητά ότι έπρεπε να είναι Ρώσοι, μιας και η υπόθεση της «Συνωμοσίας των γιατρών» ήταν επίσημα, ακόμα ανοιχτή) για την πρώτη εξέταση. Στην αρχική ομάδα που ήρθε να εξετάσει τον Στάλιν συμμετείχαν ο νέος επικεφαλής (στην θέση του συλληφθέντα Πιοτρ Γεγκόροφ) της Διεύθυνσης Ιατρικής και Σανατορίων του Κρεμλίνου, καθηγητής Ι.Ι. Κουπέριν (И.И. Куперин), ο αρχίατρος του υπουργείου Υγείας, καθηγητής καρδιολογίας Π.Ε. Λουκόμσκι (П.Е. Лукомский), οι καθηγητές νευροπαθολογίας Π.Α. Τκατσιόφ (Р.А. Ткачев) και Ι.Σ. Γκλαζουνόφ (И.С. Глазунов), και ο υφηγητής Β.Ι. Ιβανόφ-Νεζνάμοφ (В.И. Иванов-Незнамов).

Μολονότι ο Στάλιν ήταν αναίσθητος, ο φόβος και η αγωνία εξακολουθούσαν να βασανίζουν τους πάντες γύρο του. Οι γιατροί φοβούνταν ως και να πλησιάσουν τον ασθενή τους. Ο Χρουστσόφ είδε πως ο καθηγητής Λουκόμσκι, που πρώτος εξέτασε τον Στάλιν, τον πλησίασε πολύ προσεκτικά και του άγγιξε το χέρι, λες και ήταν πυρακτωμένο σίδερο. Ο Λοζγκαστόφ επίσης αναφέρει ότι όλοι τους ήταν τρομαγμένοι, έπρεπε να τον εξετάσουν, αλλά τα χέρια τους έτρεμαν τόσο πολύ που δεν μπορούσαν να τον γδύσουν, ώσπου αναγκάστηκε ο ίδιος να χρησιμοποιήσει ψαλίδι. Με τις εφημερίδες να καταδικάζουν μια «συνωμοσία γιατρών» με στόχο την δολοφονία ηγετών του Κρεμλίνου, κανένας γιατρός δεν μπορούσε να νιώθει σίγουρος ότι δεν θα θεωρούνταν υπεύθυνος για τον θάνατο του Στάλιν. Δεν τους έφτανε η τρομάρα τους είχαν και τον Μπέρια να κάθεται στο σβέρκο τους και να τους ρωτά απειλητικά: «Μπορείτε να εγγυηθείτε τη ζωή του συντρόφου Στάλιν; Καταλαβαίνετε το βάρος της ευθύνης σας για την υγεία του συντρόφου Στάλιν; Θέλω να σας προειδοποιήσω…»¹.

Οι γιατροί ζήτησαν να τους φέρουν αμέσως από το νοσοκομείο του Κρεμλίνου το ιατρικό ιστορικό του Στάλιν, υποθέτοντας – αρκετά λογικά – ότι τέτοιος φάκελος έπρεπε να υπάρχει. Δεν μπόρεσε όμως να βρεθεί ούτε ίχνος από οποιοδήποτε ντοκουμέντο που να έχει σχέση με τις προηγούμενες ασθένειες του. Να θυμίσουμε ότι μετά την έρευνα για τη «Συνωμοσία των γιατρών», το 1952, ο Στάλιν είχε δώσει διαταγή να καταστραφούν όλα τα ιατρικά του αρχεία για να σιγουρευτεί ότι δεν θα είχε κανείς πρόσβαση σε αντικειμενικά στοιχεία για τη φυσική του κατάσταση.

Στην αναφορά του το ιατρικό επιτελείο, στις 07:00 π.μ. στις 2 Μαρτίου, σημειώνει ότι βρήκαν τον ασθενή να κείτεται σε ένα καναπέ ανάσκελα με το κεφάλι γυρισμένο προς τα αριστερά και με τα μάτια κλειστά. Η υπεραιμία του προσώπου ήταν μέτρια, υπήρχε ακούσια ούρηση (ρούχα εμποτισμένα με ούρα). Η αναπνοή δεν ήταν διαταραγμένη. Ο σφυγμός ήταν στους 78 χτύπους το λεπτό, οι ήχοι της καρδιάς ήταν πνιχτοί. Η πίεση του αίματος ήταν 190/110. Το στομάχι ήταν μαλακό και το ήπαρ πολύ διογκωμένο, εξείχε 3-4 εκατοστά ανάμεσα στα πλευρά του. Ο δεξιός του αγκώνας ήταν μωλωπισμένος και πρησμένος. Το δεξί χέρι και πόδι είχαν παραλύσει. Από καιρό σε καιρό το αριστερό του πόδι κινούνταν λίγο. Όταν σήκωσαν τα βλέφαρά του, οι οφθαλμοί του κινήθηκαν δεξιά – αριστερά, φανερώνοντας πλήρη απουσία ελέγχου της εστίασης. Ο Στάλιν ήταν αναίσθητος. Η κατάστασή του ασθενούς ήταν πολύ ανησυχητική. Το ιατρικό επιτελείο διέγνωσε ομόφωνα, μαζική εγκεφαλική αιμορραγία στην αριστερή πλευρά του εγκεφάλου, προκληθείσα από υψηλή αρτηριακή πίεση και αρτηριοσκλήρωση. Οι γιατροί συνέστησαν απόλυτη ησυχία· τοποθέτηση 8 βδελλών πίσω από τ’ αυτιά· κρύες κομπρέσες στο κεφάλι· κλύσμα με γάλα μαγνησίας (υδροξείδιο του μαγνησίου) και αφαίρεση της τεχνητής οδοντοστοιχίας του ασθενούς. Επίσης συνέστησαν να μην γίνει καμία προσπάθεια να τον ταΐσουν, αλλά υγρά όπως σούπα και γλυκό τσάι με λεμόνι να του χορηγηθούν προσεκτικά με το κουτάλι, εφόσον δεν πνιγόταν². Τέλος, του χορηγούν οξυγόνο και του παίρνουν ένα δείγμα για εξέταση ούρων.

Στα απομνημονεύματά της, η κόρη του Στάλιν, Σβετλάνα, θυμάται ότι εκείνο το πρωί την κάλεσαν από την τάξη της των γαλλικών και της είπαν πως ο Μαλενκόφ της ζήτησε να έρθει στην Κοντινή ντάτσα. «Ήταν πρωτάκουστο κάποιος εκτός απ’ τον πατέρα μου να μου ζητά να πάω στην ντάτσα. Πήγα νιώθοντας μια παράξενη ανησυχία». Μονάχα όταν αντίκρισε τον Χρουστσόφ και τον Μπουλγκάνιν μπροστά στο σπίτι, αντιλήφθηκε τη σοβαρότητα της κατάστασης. Ήταν δακρυσμένοι και οι δύο και την προσκάλεσαν μέσα, όπου ο Μαλενκόφ θα τις έλεγε όλες τις λεπτομέρειες³. Στο βιβλίο της «Είκοσι γράμματα σ’ έναν φίλο» η Σβετλάνα, διηγείται: «Στο μεγάλο δωμάτιο, όπου κείτονταν ο πατέρας, είχε μαζευτεί πολύς κόσμος. Άγνωστοι γιατροί, που έρχονταν για πρώτη φορά σ’ επαφή με τον άρρωστο (ο ακαδημαϊκός Β.Ν. Βινογκράντοφ, προσωπικός γιατρός του πατέρα επί πολλά χρόνια, ήταν στη φυλακή), ιδρωκοπούσαν, τρέχοντας πέρα-δώθε. Του έβαζαν βδέλλες στον αυχένα και το λαιμό, του έβγαζαν καρδιογραφήματα, του έκαναν ακτινογραφίες στους πνεύμονες. Μια νοσοκόμα του έκανε συνέχεια ενέσεις. Ένας άλλος γιατρός κατέγραφε ασταμάτητα την πορεία της ασθένειας. Όλα έγιναν όπως έπρεπε. Όλοι κατέβαλαν εναγώνιες προσπάθειες για να σώσουν μια ζωή που είχε ήδη χαθεί»⁴. Η Σβετλάνα θυμάται ότι ο αδελφός της ο Βασίλι ήταν ήδη μεθυσμένος και μπαινόβγαινε πότε στην μεγάλη τραπεζαρία που βρισκόταν ο πατέρας τους και πότε στα δωμάτια της υπηρεσίας, κατσάδιαζε τους γιατρούς και φώναζε ότι σκότωναν τον πατέρα του ή ότι τον είχαν σκοτώσει⁵. Ο Βοροσίλοφ και ο Χρουστσόφ προσπαθούσαν να τον ηρεμήσουν.

Στις 10:40 π.μ., στις 2 Μαρτίου συνήλθε το Γραφείο του Πρεζίντιουμ της Κεντρικής Επιτροπής, στο Κρεμλίνο, στο Ανάκτορο της Γερουσίας, στο γραφείο του Στάλιν, στην λεγόμενη «Γωνίτσα». Με βάση το Ημερολόγιο επισκεπτών εκτός από όλα τα μέλη του Γραφείου (πλην του Στάλιν), συμμετείχαν οι Μόλοτοφ, Μικογιάν, Νικολάι Σβέρνικ (ο πρόεδρος του Ανωτάτου Σοβιέτ), Μ.Φ. Σκιριάτοφ (ο πρόεδρος της Εξελεγκτικής Επιτροπής του Κόμματος), καθώς και ο Ι.Ι. Κουπέριν (ο επικεφαλής της Διεύθυνσης Ιατρικής και Σανατορίων του Κρεμλίνου) και ο νευροπαθολόγος Π.Α. Τκατσιόφ. Πήραν όλοι θέση κατά μήκος του τραπεζιού, όπως έκαναν πάντα, με την καρέκλα του Στάλιν να μένει άδεια. Επί είκοσι λεπτά η ομάδα συσκέφθηκε πάνω σε ένα ζήτημα: «Το εύρημα του συμβουλίου γιατρών αναφορικά με την εγκεφαλική αιμορραγία του συντρόφου Ι.Β. Στάλιν, που συνέβη στις 2 Μαρτίου, και με τη συνακόλουθη σοβαρή κατάσταση της υγείας του». Το Γραφείο στην αρχή άκουσε την εισήγηση των γιατρών και ενέκρινε την διάγνωση τους. Πριν αποδεσμεύσουν τους δύο καθηγητές το λόγο πήρε μόνο ο Μπέρια για να τους επιστήσει και πάλι την προσοχή στο θέμα της διάσωσης της ζωής του συντρόφου Στάλιν, με κάθε τρόπο. Κουπέριν και Τκατσιόφ επέστρεψαν στο Κούντσεβο περισσότερο αγχωμένοι και φοβισμένοι από την «διαταγή» του Μπέρια. Το Γραφείο του Πρεζίντιουμ στη συνεδρίαση του καθόρισε και το πρόγραμμα με βάση το οποίο τα μέλη του θα επαγρυπνούσαν με βάρδιες σε δυάδες, στο πλευρό του βοζντ. Το πρώτο ζευγάρι που θα έκανε βάρδια ήταν οι Μαλενκόφ και Μπέρια, το δεύτερο οι Καγκανόβιτς και Περβούχιν, μετά οι Βοροσίλοφ και Σαμπούροφ και την νύχτα οι Μπουλγκάνιν και Χρουστσόφ. Βοηθητικές βάρδιες έκαναν και οι Μικογιάν και Μόλοτοφ, αν και ο τελευταίος δεν πήγαινε τακτικά, καθώς δεν ήταν και ο ίδιος καλά, λόγω μιας φλεγμονής των πνευμόνων ύστερα από γρίπη. Η έγκριση της συμμετοχής των Μόλοτοφ και Μικογιάν, παρότι είχαν περιπέσει στη δυσμένεια του Στάλιν και δεν ήταν μέλη του Γραφείου, συνιστούσε μια πράξη απείθειας απέναντι στον βοζντ από την ανώτατη ηγεσία⁶. Το Γραφείο αποφάσισε να συνεδριάσει πάλι το ίδιο βράδυ με σκοπό να ενημερωθεί για την πορεία της υγείας του Στάλιν και να εγκρίνει τα μέτρα θεραπείας του.

Η βραδινή συνεδρίαση πάλι στο γραφείο του Στάλιν, ξεκινά στις 08:25 μ.μ και διαρκεί μία ώρα. Σύμφωνα με το νεότερο ανακοινωθέν της ιατρικής ομάδας, η κατάσταση της υγείας του ασθενούς έχει χειροτερέψει σε σχέση με το πρωί. Συνεχίζει να είναι αναίσθητος, με δυσκολίες στην αναπνοή, η αρτηριακή του πίεση αυξήθηκε κι άλλο (210/110) με παλμούς 80 το λεπτό, ασταθείς, κυμαινόμενους και με αρρυθμία. Οι γιατροί συνέστησαν και το Γραφείο του Πρεζίντιουμ ενέκρινε, να συνεχιστεί η πρωινή θεραπευτική αγωγή. Αποφασίστηκε επίσης να διευρυνθεί η ομάδα των θεραπόντων γιατρών με τους ακαδημαϊκούς Α.Λ. Μιασνικόφ (А. Л. Мясников), Ε.Μ. Ταρέγεφ (Е.М. Тареев), Ν.Β. Κονοβάλοφ (Н.В. Коновалов), και τον καθηγητή Ι.Ν. Φιλιμόνοφ (И.Н. Филимонов). Τέλος ενέκριναν την τοποθέτηση πειραματικού μηχανήματος ανάνηψης που είχε κατασκευάσει ο καθηγητής εντατικολόγος Νεγκόφσκι. Όταν το ίδιο βράδυ άρχισαν να συναρμολογούν τον εξοπλισμό, ο Μπέρια φωναχτά και απειλητικά απευθυνόμενος στους τρομαγμένους γιατρούς Νεγκόφσκι και Τσεσνοκόβα είπε: «Τώρα θα εξηγήσετε τι είναι αυτό που φέρατε και τι σκέφτεστε να κάνετε και εγώ θα σας ακούσω πολύ προσεκτικά». Η γιατρός Τσεσνοκόβα θυμάται ότι οι άνθρωποι της φρουράς, δεν σταμάτησαν να τους παρακολουθούν, ακόμα και «στην τουαλέτα πήγαινα με συνοδεία αστυνομικού»⁷.

Τώρα γνωρίζουμε πως ζητήθηκε η συμβουλή κι άλλων ειδικών. Ένας από τους φυλακισμένους Εβραίους γιατρούς, ο Γιάκοφ Ράποπορτ, παθολόγος που έχαιρε μεγάλης εκτίμησης, ανέφερε αργότερα πως οι ανακριτές έγιναν αίφνης περιποιητικοί. Άρχισαν να ζητούν ιατρικές συμβουλές για το ποια ήταν η καλύτερη αγωγή για ένα θύμα εγκεφαλικού επεισοδίου, τι ήταν η αναπνοή «Cheyne-Stokes» και πως μπορούσε να ελεγχθεί. «Ένα σοβαρό σύμπτωμα που συχνά συνοδεύει την επιθανάτια αγωνία», τους είπε ο Ράποπορτ, «και στις περισσότερες περιπτώσεις ο θάνατος είναι αναπόφευκτος». Όταν τον ρωτούν σχετικά με τους καλύτερους ειδικούς για την περίσταση, απαντά ότι αγνοεί αν κάποιος από αυτούς είναι ακόμα ελεύθερος· οι εννέα γιατροί που προτείνει είναι όλοι φυλακισμένοι. Αργότερα έμαθε πως ζητήθηκε η συμβουλή τουλάχιστον άλλων δύο γιατρών που η σύλληψή τους σχετιζόταν με την «συνωμοσία των γιατρών»⁸. Ανεξαρτήτως της επιστημονικής επάρκειας των θεραπόντων γιατρών, οι δυνατότητες να παρασχεθεί θεραπεία σε ένα άτομο στην κατάσταση του Στάλιν ήταν εξαιρετικά περιορισμένες. Η εγκεφαλική αιμορραγία ήταν πολύ σοβαρή – ακόμα και σήμερα ένα τέτοιο εγκεφαλικό επεισόδιο είναι σχεδόν πάντα μοιραίο ή, τουλάχιστον, οδηγεί σε σοβαρή αναπηρία. Ακόμα και να είχαν κληθεί οι γιατροί την 1^η Μαρτίου αμέσως μετά το εγκεφαλικό επεισόδιο, παίρνοντας υπόψιν το επίπεδο της ιατρικής επιστήμης την δεκαετία του ’50, λίγα πράγματα θα μπορούσαν να γίνουν⁹. Στη Δύση βέβαια δεν θα χρησιμοποιούσαν βδέλλες για τη μείωση του όγκου του αίματος στο σώμα και ως εκ τούτου της πίεσης. Μάλλον οι γιατροί θα είχαν τρυπήσει μια φλέβα, που ήταν ευκολότερος και πιθανώς πιο αποτελεσματικός τρόπος για αργή άντληση αίματος. Όμως όπως εύστοχα έγραψε το περιοδικό Time, οι γιατροί του Στάλιν μπορεί να σκέφτηκαν ότι η χρήση βδελλών «θα έπειθε ως και τους Ρώσους με τις πλέον παλαιομοδίτικες αντιλήψεις ότι κατέφυγαν σε κάθε μέσο που θα μπορούσε να τον σώσει»¹⁰

Οι γιατροί είχαν και τον Μπέρια να τους επιβάλει παράλογες συνθήκες εργασίας – πριν πραγματοποιηθεί οποιαδήποτε ιατρική παρέμβαση, έπρεπε να εγκρίνεται από όποια μέλη της ηγεσίας του Κόμματος ήταν παρόντα εκείνη την στιγμή. Κάθε μισή ώρα καταγράφονταν όλες οι μετρήσεις και η ακολουθούμενη αγωγή. Δύο φορές την ημέρα συνεδρίαζε το Γραφείο του Πρεζίντιουμ της Κ.Ε., και ενέκρινε τις εκθέσεις του συμβουλίου των θεραπόντων γιατρών για την έως τότε πορεία της θεραπείας και τις προτάσεις τους για την συνέχισή της! Εάν εξαιρέσουμε τις δύο πρώτες συνεδριάσεις, στις 2 Μαρτίου, που έχουν καταγραφεί στο ημερολόγιο των επισκεπτών, στο γραφείο του Στάλιν στο Κρεμλίνο, οι υπόλοιπες συνεδριάσεις, πριν το θάνατο του βοζντ, έλαβαν χώρα στο Κούντσεβο.

Στο ιατρικό ημερολόγιο, στις 10:45 μ.μ. (2 Μαρτίου) αναφέρεται ότι: «Η κατάσταση είναι σοβαρή, ο ασθενής άνοιξε τα μάτια του και προσπάθησε να μιλήσει με τους συντρόφους Μαλενκόφ και Μπέρια. Ο ασθενής ιδρώνει πολύ. Θερμοκρασία 38 βαθμούς»¹¹.

Στις 3 Μαρτίου, 07:10 π.μ.: «Ο ασθενής είναι ανήσυχος – μετά την αλλαγή των μαξιλαριών και του πόσιμου νερού με χυμό λεμονιού και γλυκόζη – ηρέμησε.»¹²

Στις 10:30 π.μ. πραγματοποιείται η τακτική σύσκεψη του συμβούλιο των γιατρών με το Γραφείο του Πρεζίντιουμ. Στην έκθεση των γιατρών αναφέρετε ότι: « …τις τελευταίες 24 ώρες, η κατάσταση του ασθενούς επιδεινώθηκε σημαντικά: η απώλεια της συνείδησης έγινε βαθύτερη, η αναπνευστική διαταραχή εντατικοποιήθηκε, η καρδιακή δραστηριότητα εξασθενεί. Το συμβούλιο θεωρεί την κατάσταση του ασθενούς κρίσιμη»¹³. Κάθε ώρα που περνούσε για τους γιατρούς και την Σοβιετική ηγεσία γινόταν όλο και πιο σαφές: Ο Στάλιν δε θα ζούσε για πολύ ακόμη. Ο ακαδημαϊκός Αλεξάντερ Μιασνικόφ αναφέρει στα απομνημονεύματά του: «Το πρωί της 3^ης Μαρτίου το συμβούλιο των γιατρών έπρεπε να συντάξει μια απάντηση στο ερώτημα του Μαλενκόφ για την πρόγνωση. Η μοναδική απάντηση που μπορούσαμε να δώσουμε ήταν αρνητική: ο θάνατος ήταν αναπόφευκτος. Ο Μαλενκόφ μας έδωσε να καταλάβουμε ότι ανέμενε ένα τέτοιο εύρημα, αλλά μετά δήλωσε ότι έλπιζε τα ιατρικά μέτρα να παρατείνουν τη ζωή του για επαρκές χρονικό διάστημα, ακόμη και αν δεν μπορούσαν να τη σώσουν. Καταλάβαμε ότι αναφερόταν στην ανάγκη κάποιας πίστωσης χρόνου για να συγκροτηθεί μια νέα κυβέρνηση, και παράλληλα να προετοιμαστεί η κοινή γνώμη.»¹⁴

Η ομόφωνη πρόγνωση των θεραπόντων γιατρών ήταν επαρκές επιχείρημα για να κληθούν επειγόντως όλα τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής και της κυβέρνησης, με σκοπό να συζητήσουν κάποια βασικά μέτρα που ήταν απαραίτητο να ληφθούν εν όψει του επικείμενου θανάτου του βοζντ. Το μεσημέρι της 3^ης Μαρτίου πραγματοποιήθηκε άλλη μια σύσκεψη του Γραφείου, αυτή τη φορά χωρίς τους γιατρούς, και αποφασίστηκε να ανακοινωθεί το πρόβλημα υγείας του Στάλιν στον τύπο και να συγκληθεί σε κοινή συνεδρίαση η Κεντρική Επιτροπή, το Υπουργικό Συμβούλιο και το Πρεζίντιουμ του Ανωτάτου Σοβιέτ. Η συνεδρίαση απαιτούσε την παρουσία περίπου 300 ανώτατων στελεχών από όλη τη χώρα για αυτό και η πιο σύντομη ημερομηνία κρίθηκε ότι ήταν η 5^η Μαρτίου. Έτσι η κοινή συνεδρίαση προγραμματίστηκε για τις 08:00 το βράδυ της 5^ης Μαρτίου. Η απόφαση σύγκλισης των ανώτατων οργάνων του Κόμματος και του Κράτους, σηματοδότησε την έναρξη των διαδικασιών για τη μετάβαση της εξουσίας, έστω και αν παρέμενε ανοιχτό το ζήτημα της σύνθεσης της νέας ηγεσίας. Οι Μαλενκόφ και Μπέρια ανέλαβαν να διαμορφώσουν συγκεκριμένες προτάσεις. Οι βάρδιες τους στην Κοντινή ντάτσα τους έδινε την δυνατότητα για εκτενείς συζητήσεις. Το ίδιο έκανε και το άλλο δίδυμο Χρουστσόφ – Μπουλγκάνιν¹⁵. Σύμφωνα με τα απομνημονεύματά του, ο Χρουστσόφ προειδοποίησε τον Μπουλγκάνιν κατά την νυχτερινή τους βάρδια πως ο Μπέρια επιδίωκε να ξαναπάρει το υπουργείο Κρατικής Ασφάλειας «Εμείς δεν πρέπει επιτρέψουμε να γίνει αυτό. Αν ο Μπέρια αναλάβει το υπουργείο Κρατικής Ασφάλειας – αυτό θα είναι το τέλος μας. Την θέση αυτή τη χρειάζεται για να μας καταστρέψει. Και αυτός θα το κάνει! Ο Μπουλγκάνιν μου είπε ότι συμφωνεί μαζί μου. Αρχίσαμε να συζητάμε πως θα δράσουμε. Του είπα: “Θα μιλήσω στον Μαλενκόφ. Νομίζω ότι και αυτός είναι της ίδιας άποψης, δεν μπορεί να μη καταλαβαίνει. Πρέπει να γίνει κάτι ειδάλλως το Κόμμα το περιμένει η καταστροφή”.[…] Θα ξαναζούσαμε τα γεγονότα του 1937 – 1938 ή ακόμα χειρότερα» (Хрушчов, Н.,2011, σ. 408).

Το ημερολόγιο των γιατρών (3 Μαρτίου), στις 13:30 μ.μ. αναφέρει:

«…Με τη χρήση οξυγόνου ο αναπνευστικός ρυθμός γίνεται πιο κανονικός και ομοιόμορφος…υπάρχουν στιγμές που ανακτά τις αισθήσεις του, προσπαθεί, χωρίς επιτυχία, να αρθρώσει λέξεις. … μερικές φορές ανοίγει τα μάτια του, χωρίς να εστιάζει το βλέμμα του, με την αύξηση των αναπνευστικών διαταραχών, οι βολβοί των ματιών κάνουν ταλαντώσεις, είτε στην κάθετη, είτε στην οριζόντια κατεύθυνση. Οι κόρες των ματιών είναι σε συστολή, η αντίδραση στο φως είναι αργή, η δεξιά ρινοχειλική πτυχή μειώνεται, η γλώσσα δεν προεξέχει. Υπάρχουν στιγμές που παρατηρείται κινητική διέγερση των αριστερών άκρων (δάκτυλα στον αέρα, ανύψωση χεριού, ακούσιο ανοιγοκλείσιμο της γροθιάς)¹⁶

Την ίδια μέρα στις 19.00 μ.μ.«Για περίπου 50 λεπτά ο ασθενής ήταν χωρίς οξυγόνο. Για μικρά διαστήματα ανακτά τις αισθήσεις του και δείχνει να αντιλαμβάνεται την παρουσία των συντρόφων του.»¹⁷

Ο Χρουστσόφ στα απομνημονεύματά του περιγράφει μια σκηνή που αν και δεν αναφέρει πότε συνέβη από το παραπάνω ιατρικό δελτίο φαίνεται ότι διαδραματίστηκε το απόγευμα της Τρίτης, 3 Μαρτίου: «Κάποια στιγμή, κατά τη διάρκεια της ημέρας, ο Στάλιν ανέκτησε τις αισθήσεις του. Αυτό φαινόταν από την έκφραση του προσώπου του. Μολονότι εξακολουθούσε να μην μπορεί να μιλήσει, σήκωσε το χέρι κι έδειξε κάτι στο ταβάνι ή στον τοίχο. Τα χείλη του σχημάτισαν ένα αδιόρατο χαμόγελο. Έπειτα άρχισε να σφίγγει ένα προς ένα τα χέρια όλων μας. Του έδωσα το χέρι μου και το έσφιξε με το αριστερό χέρι του, γιατί δεν μπορούσε να κουνήσει το δεξί. Με αυτό το σφίξιμο των χεριών έδειχνε τα αισθήματά του. Τότε εγώ είπα: “ξέρετε γιατί έδειχνε με το χέρι;” Στον τοίχο ήταν κρεμασμένη μια κομμένη φωτογραφία από το περιοδικό „Огонёк“, μια ρεπροντιξιόν, πίνακα ενός καλλιτέχνη. Απεικονίζει ένα κοριτσάκι να θηλάζει με ένα κέρατο ένα αρνάκι. Τη στιγμή εκείνη ο Στάλιν έπαιρνε τροφή με το κουτάλι και δείχνοντας μας με το δάκτυλο τον πίνακα, χαμογελώντας ήταν σαν να ήθελε να μας πει: „δείτε, βρίσκομαι στην ίδια θέση με το αρνάκι”.»¹⁸. Η ιστορία με την φωτογραφία από το περιοδικό „Огонёк“, είχε πρωτοειπωθεί στον Άβερελ Χάρριμαν, όπως είδαμε (βλ. Πρώτο Μέρος) το 1959, μόνο που τότε το κοριτσάκι τάιζε με κουταλάκι ένα κατσικάκι, ενώ τώρα με την χρησιμοποίηση ως θήλαστρου ενός κούφιου κέρατου θηλάζει ένα αρνάκι.

Ο Μιασνικόφ στα δικά του απομνημονεύματα συνεχίζοντας να εξιστορεί για τα γεγονότα της 3^ης Μαρτίου αναφέρει: «…Ο Στάλιν που και που αναστέναζε. Μόνο για μια στιγμή, μου φάνηκε ότι με συνειδητό βλέμμα παρατήρησε τους γύρω του. Τότε ο Βοροσίλοφ είπε: “Σύντροφε Στάλιν, εμείς, οι πιστοί σου φίλοι και συμπολεμιστές, είμαστε εδώ. Πως αισθάνεσαι αγαπητέ;” Αλλά το βλέμμα πλέον δεν έκφραζε τίποτα…Τα μέλη του Πολίτμπιρο πλησίαζαν τον ετοιμοθάνατο, άλλοι πιο χαμηλόβαθμοι έβλεπαν από την πόρτα. Θυμάμαι ότι και ο Χρουστσόφ στεκόταν κοντά στην πόρτα. Σε κάθε περίπτωση η ιεραρχία τηρούνταν: μπροστά – Μαλενκόφ και Μπέρια, πίσω τους Βοροσίλοφ, Καγκανόβιτς, Μπουλγκάνιν και Μικογιάν. Ο Μόλοτοφ δεν ήταν υγιής, αλλά ήρθε για λίγο, δυο τρεις φορές.»¹⁹.

Στις 4 Μαρτίου, την αυγή, το πρώτο κυβερνητικό ανακοινωθέν μεταδίδεται από το Ράδιο-Μόσχα και δημοσιεύεται στην πρώτη σελίδα της Πράβντα, της Ιζβέστια, αλλά και σε ολόκληρο τον διεθνή τύπο. Καθώς δεν υπήρχε ελπίδα ανάρρωσης, η μοναδική επιλογή ήταν να προετοιμαστεί η χώρα και ο κόσμος για το επικείμενο μοιραίο.«Το βράδυ της 2ης Μαρτίου, ο σύντροφος Στάλιν, ενώ βρισκόταν στη Μόσχα, στο διαμέρισμά του, υπέστη εγκεφαλική αιμορραγία, η οποία κατέλαβε σημαντικές ζωτικές περιοχές του εγκεφάλου. Ο σύντροφος Στάλιν έχει χάσει τις αισθήσεις του, εμφανίστηκε παράλυση του δεξιού χεριού και ποδιού και απώλεια ικανότητας ομιλίας. Σοβαρές επιπλοκές παρουσιάστηκαν στην καρδιακή και αναπνευστική λειτουργία», αναφέρει το ανακοινωθέν. Η κομματική και κρατική ηγεσία – συνεχίζει το ανακοινωθέν – διαβεβαιώνει το σοβιετικό λαό ότι ο Στάλιν λάμβανε τη δέουσα ιατρική φροντίδα από διαπρεπείς γιατρούς, συμπεριλαμβανομένου του υπουργού Δημόσιας Υγείας και του επικεφαλής γιατρού του Κρεμλίνου (αναφέρονται και οι δέκα ονομαστικά), υπό τη συνεχή επίβλεψη της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ και της Σοβιετικής κυβέρνησης. Μολαταύτα, έπρεπε όλοι να αντιληφθούν ότι η σοβαρή ασθένεια του συντρόφου Στάλιν συνεπάγεται, την προσωρινή αποχώρηση του από τις κορυφαίες κρατικές και κομματικές υποθέσεις – καταλήγει η ανακοίνωση.

Το ιατρικό ανακοινωθέν που ακολουθούσε παρείχε πιο ακριβείς διαγνωστικές λεπτομέρειες:

«Στις 2 π.μ. της 4ης Μάρτη 1953, η κατάσταση του Ι.Β. Στάλιν παραμένει σοβαρή. Αξιοσημείωτες επιπλοκές της αναπνοής παρατηρήθηκαν: η συχνότητα της αναπνοής είναι 36 ανά λεπτό και ο ρυθμός της αναπνοής είναι ακανόνιστος με περιοδικές μακρές παύσεις. Παρατηρήθηκε ότι οι παλμοί φτάνουν τους 120 ανά λεπτό και υπάρχει παντελής αρρυθμία. H μεγάλη πίεση είναι 220, η μικρή 120. Η θερμοκρασία είναι στους 38.2. Σε συνάρτηση με τη δυσκολία αναπνοής και κυκλοφορίας του αίματος, παρατηρήθηκε οργανική ανεπάρκεια. Ο βαθμός περιπλοκών της εγκεφαλικής λειτουργίας έχει κατά τι αυξηθεί. Την παρούσα στιγμή μια σειρά από θεραπευτικά μέτρα εφαρμόζονται για να αποκαταστήσουν ζωτικά σημαντικές λειτουργίες του οργανισμού.»²⁰

Το ιατρικό ανακοινωθέν εκδόθηκε υπογεγραμμένο από δέκα διαπρεπείς γιατρούς, συμπεριλαμβανομένου του υπουργού Υγείας και του επικεφαλής της Διεύθυνσης Ιατρικής και Σανατορίων του Κρεμλίνου. Το καθεστώς δήλωνε ξεκάθαρα ότι παρείχε την πλέον αποτελεσματική αγωγή για την αντιμετώπιση ενός κρίσιμου ιατρικού περιστατικού, ότι οι ηγέτες του Κόμματος παρακολουθούσαν το έργο των γιατρών που όπως έδειχναν τα ονόματά τους κανένας δεν ήταν Εβραίος. Τούτο ήταν ζωτικής σημασίας, επειδή μόλις επτά βδομάδες νωρίτερα, στις 13 Ιανουαρίου, το καθεστώς είχε ανακοινώσει την αποκάλυψη της «Συνωμοσίας των γιατρών» που σκοπό είχαν να δολοφονήσουν κορυφαίους Σοβιετικούς αξιωματούχους. Τώρα που ο Στάλιν είχε νοσήσει οι Σοβιετικοί πολίτες έπρεπε να είναι ήσυχοι ότι ο σύντροφος Στάλιν κουράρετε μόνο από Ρώσους γιατρούς και περιφρουρείται από την ηγεσία του Κόμματος.

Εκμεταλλευόμενοι τη διαφορά ώρας, οι New York Times μπόρεσαν να ειδοποιήσουν τους αναγνώστες τους για την ασθένεια του Στάλιν αργότερα την ίδια μέρα. Ένας τίτλος που καταλάμβανε το μεγαλύτερο μέρος της πρώτης σελίδας ανακοίνωνε: «Βαριά άρρωστος ο Στάλιν από αποπληξία: Μερικώς παράλυτος και αναίσθητος: Η Μόσχα αποκαλύπτει την ανησυχία της γι’ αυτό».

Ο ανταποκριτής της εφημερίδας Χάρισον Σόλσμπερι πρόσθεσε στο ημερολόγιο του περισσότερες λεπτομέρειες για το τι έβλεπε στους δρόμους της Μόσχας: «Κανένας δεν γνωρίζει πότε θα εκδοθεί το επόμενο ιατρικό ανακοινωθέν. Τα ραδιόφωνα είναι συνεχώς ανοιχτά. Υπήρχαν μακριές ουρές στα περίπτερα – μερικές με εκατό ή και περισσότερους ανθρώπους – για ν’ αγοράσουν εφημερίδες. Πολλοί πιστοί έχουν πάει στις εκκλησίες να προσευχηθούν για τον Στάλιν. Ο πατριάρχης εξέδωσε μια γενική ανακοίνωση όπου ζητά την αναπομπή δεήσεων για τον Στάλιν και θα τελέσει ο ίδιος επίσημη Θεία Λειτουργία στον πατριαρχικό ναό των Επιφανίων. Στις εφτά απόψε ο αρχιραβίνος θα τελέσει ειδική λειτουργία στη Χορωδιακή Συναγωγή.»²¹

Στις 4 Μαρτίου, σε κάποιο δωμάτιο δίπλα από τον ετοιμοθάνατο βοζντ, μαζεύτηκε το Γραφείο του Πρεζίντιουμ της Κ.Ε. με την συμμετοχή και των Μικογιάν – Μόλοτοφ, για να συζητήσει τις προτάσεις των Μαλενκόφ – Μπέρια σχετικά με την αναδιοργάνωση των ανώτατων κλιμακίων της εξουσίας. Το έγγραφο της 4^ης Μαρτίου που περιείχε αυτές τις προτάσεις κατασχέθηκε, το 1956, από το χρηματοκιβώτιο του Σουχάνοφ, προϊστάμενου της γραμματείας του Μαλενκόφ. Σύμφωνα με το Όλεγκ Χλεβνιούκ, προς το παρόν δε γνωρίζουμε τι περιείχε το αρχικό έγγραφο, αλλά γνωρίζουμε ότι σκιαγραφούσε τις κύριες αποφάσεις που υιοθετήθηκαν επίσημα την επόμενη μέρα²².

Στις 02:00 π.μ., Πέμπτη 5 Μαρτίου, εκδόθηκε ένα δεύτερο ιατρικό ανακοινωθέν. Οι γιατροί ανέφεραν: «Την ημέρα που πέρασε, η κατάσταση της υγείας του Ι.Β. Στάλιν παρέμεινε σοβαρή. Η αρτηριοσκλήρωση, που εμφανίστηκε κατά τη νύχτα της 2ας Μαρτίου δεδομένης της υποτονίας και της εγκεφαλικής αιμορραγίας στο αριστερό ημισφαίριο, οδήγησε, πέρα από την παράλυση των δεξιών άκρων και απώλεια αισθήσεων, σε κλονισμό τμήματος του εγκεφάλου, σε συνδυασμό με επιπλοκές ζωτικών λειτουργιών της αναπνοής και της κυκλοφορίας του αίματος. Κατά τη διάρκεια της νύχτας της 3^ης προς 4^ης Μαρτίου οι δυσκολίες αναπνοής και κυκλοφορίας αίματος συνεχίστηκαν. Οι μεγαλύτερες αλλαγές παρατηρήθηκαν στην αναπνευστική λειτουργία. Έγιναν πιο συχνά τα φαινόμενα της αναπνοής Cheyne-Stokes. Σε συνάρτηση με αυτό, η κατάσταση της κυκλοφορίας του αίματος επιδεινώθηκε και ο βαθμός έλλειψης οξυγόνου αυξήθηκε. Συστηματική παροχή οξυγόνου και φαρμάκων για ομαλοποίηση της αναπνοής και της λειτουργίας των καρδιακών αρτηριών βελτίωσαν κατά τι βαθμιαία την κατάσταση και ο βαθμός της έλλειψης αναπνοής μειώθηκε κατά τι. Επιπλέον, το πρωί της 4ης Μαρτίου, σοβαρές επιπλοκές της αναπνοής ξανάρχισαν. Η συχνότητα της αναπνοής είναι 36 ανά λεπτό. Η πίεση του αίματος συνέχισε να παραμένει υψηλή (210 η μεγάλη, 110 η μικρή) με παλμούς 108-116 το λεπτό, ασταθείς, κυμαινόμενους και με αρρυθμία. Η καρδιά διεστάλη σε μέτριο βαθμό. Κατά το τελευταίο 24ωρο, βασικές αλλαγές στην κατάσταση του φάρυγγα και των οργάνων της κοιλότητας του περιτοναίου δεν παρατηρήθηκαν. Τα λευκώματα και τα ερυθρά αιμοσφαίρια βρέθηκαν σε φυσιολογική ποσότητα.

Όταν το αίμα εξετάστηκε, παρατηρήθηκε αύξηση των λευκών αιμοσφαιρίων ως 17 000. Η θερμοκρασία το πρωί και το απόγευμα έφτασε τους 38,6. Ελήφθησαν ιατρικά μέτρα κατά την 4η Μαρτίου τα οποία συνίσταντο στην παροχή οξυγόνου, μείγματος καμφοράς, καφεΐνης και γλυκόζης. Για δεύτερη φορά χρησιμοποιήθηκαν βδέλλες για τη άντληση του αίματος. Σε συνάρτηση με την αυξημένη θερμοκρασία και την υψηλή ποσότητα λευκών αιμοσφαιρίων, αυξήθηκε η ποσότητα πενικιλίνης, (η παροχή της οποίας επιβλήθηκε για το σκοπό της προφύλαξης από την αρχή της ασθένειας). Προς το τέλος της 4ης Μαρτίου η κατάσταση της υγείας του Ι.Β. Στάλιν παραμένει σοβαρή. Ο ασθενής είναι σε κατάσταση βαθιάς αναισθησίας. Ασταθής παραμένει τόσο η λειτουργία της αναπνοής όσο και της καρδιάς»²³ .

Την ίδια μέρα, αργά το απομεσήμερο, στις 04:00 μ.μ., το Κρεμλίνο εξέδωσε και τρίτο ιατρικό ανακοινωθέν:

«Κατά τη διάρκεια της νύχτας και του πρώτου μισού της 5ης Μαρτίου, η κατάσταση του Ι.Β. Στάλιν επιδεινώθηκε. Οξείες επιπλοκές στο καρδιοαγγειακό σύστημα προστέθηκαν στα προβλήματα των ζωτικών λειτουργιών του εγκεφάλου. Για τρεις ώρες το πρωί παρατηρήθηκε σοβαρή αναπνευστική ανεπάρκεια, που υποχώρησε με δυσκολία έπειτα από την απαραίτητη θεραπευτική αγωγή. Στις 08:00 το πρωί, εμφανίστηκαν σημάδια οξείας καρδιαγγειακής ανεπάρκειας, (κατάρρευση)· η πίεση του αίματος έπεσε, ο παλμός επιτάχυνε· αυξήθηκε η φυσική ωχρότητα. Έκτακτη αγωγή εξαφάνισε αυτές τις εξελίξεις. Ηλεκτροκαρδιογράφημα στις 11:00 π.μ. αποκάλυψε οξείς περιπλοκές στην κυκλοφορία του αίματος στις στεφανιαίες αρτηρίες της καρδίας με βλάβες στο πίσω τοίχωμα της καρδιάς (το ηλεκτροκαρδιογράφημα της 2ας Μαρτίου δεν είχε δείξει τέτοιες αλλαγές). Στις 11.30 π.μ. υπήρξε μια δεύτερη σοβαρή κατάρρευση, από την οποία επανήλθε με δυσκολία μετά από την κατάλληλη αγωγή. Αργότερα μέσα στη μέρα, οι καρδιαγγειακές επιπλοκές υποχώρησαν μέχρι ενός σημείου, αλλά η κατάσταση του ασθενούς παρέμεινε εξαιρετικά σοβαρή. Στις 04:00 μ.μ., η πίεση του αίματος κυμάνθηκε η μέγιστη στα 160 και η ελάχιστη στα 100· ο παλμός ήταν 120 ανά λεπτό με αρρυθμία, η αναπνοή 36 ανά λεπτό, η θερμοκρασία 37,6· αριθμός λευκοκυττάρων 21 000. Η αγωγή αυτή τη στιγμή στοχεύει καταρχάς στην καταπολέμηση των επιπλοκών στην αναπνοή και την κυκλοφορία του αίματος, ειδικά στη στεφανιαία κυκλοφορία.»²⁴.

Από το τελευταίο ιατρικό ανακοινωθέν φάνηκε ότι η κατάσταση της υγείας του ασθενούς επιδεινώθηκε από το πρωί της Πέμπτης. Ο Στάλιν ήταν πελιδνός, και έκανε επανειλημμένες αιμοπτύσεις που εξασθένισαν την πίεση και τον σφυγμό του. Ήταν μια αναπάντεχη τροπή που σάστισε τους γιατρούς. Του έκαναν ενέσεις καφεΐνης που διήγειρε το νευρικό του σύστημα, κάμφορας που του δυνάμωνε την καρδιά και καρδιαζόλης, ένα φάρμακο που χρησιμοποιείτο άλλοτε ως τονωτικό της κυκλοφορίας του αίματος και της αναπνοής. Ο Μπουλγκάνιν ήταν επικεφαλής εκείνο το πρωί και παρακολουθούσε κάθε κίνησή τους. Ο Αλεξάντερ Μιασνικόφ ήταν μεταξύ των γιατρών. Πρόσεξε πώς τους κοιτούσε ο Μπουλγκάνιν «καχύποπτα, ίσως και εχθρικά». Ρώτησε το λόγο που ο Στάλιν είχε αιμοπτύσεις. Ο Μιασνικόφ μπορούσε μονάχα να πει ότι, κατά την γνώμη του, είναι πιθανό να είχε σχέση με μικρές αιμορραγίες στον γαστρικό βλεννογόνο, οι οποίες συνδέονταν με την πίεση του αίματός του και με το εγκεφαλικό επεισόδιο. Ο Μπουλγκάνιν απάντησε σαρκαστικά: «Είναι πιθανόν;» τους είπε μιμούμενος τον τόνο της φωνής του Μιασνικόφ. «Μήπως έχει ο Στάλιν καρκίνο του στομάχου;»²⁵ Στη φωνή του υπήρχε φανερή απειλή, όμως τους άφησε να συνεχίσουν τις θεραπείες τους. Ο Μπουλγκάνιν θα ήταν ο μοναδικός που θα έμενε στην Κοντινή ντάτσα, οι υπόλοιποι θα πήγαιναν στο Κρεμλίνο να μοιράσουν την εξουσία.

Στις 08:00 το βράδυ της 5^ης Μαρτίου στην «Αίθουσα Σβερτλόφ» του Κρεμλίνου ξεκινά η ασυνήθιστη κοινή συνεδρίαση της Ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ, των μελών του Υπουργικού Συμβουλίου και του Πρεζίντιουμ του Ανωτάτου Σοβιέτ.

Ένας από τους αξιωματούχους που συμμετέχει είναι και ο συγγραφέας Κοσταντίν Σιμόνοφ (К.М. Симонов). Στα απομνημονεύματά του που έγραψε το 1979 και εκδόθηκαν σε βιβλίο το 1988 με τίτλο: «Μέσα από τα μάτια ενός ανθρώπου της γενιάς μου. Σκέψεις για τον I.Β. Στάλιν» μας άφησε την ακόλουθη περιγραφή: «Έφτασα πολύ νωρίτερα από την καθορισμένη ώρα, γύρω στα σαράντα λεπτά, αλλά πάνω από τους μισούς συμμετέχοντες είχαν ήδη συγκεντρωθεί στην αίθουσα, και μέσα σε δέκα λεπτά βρίσκονταν όλοι εκεί.[…] Αρκετές εκατοντάδες άνθρωποι, σχεδόν όλοι γνωστοί μεταξύ τους […] κάθονταν απολύτως σιωπηλοί και περίμεναν να ξεκινήσει η συνεδρίαση. Καθόμασταν πλάι πλάι, ώμο με ώμο, κοιταζόμασταν, αλλά κανένας δεν έλεγε κουβέντα σε κανένα. […] Μέχρι και την τελευταία στιγμή πριν από την έναρξη επικρατούσε τόση ησυχία στην αίθουσα, ώστε, αν δεν την είχα βιώσει και ο ίδιος επί σαράντα λεπτά αυτή τη σιωπή, δε θα πίστευα ποτέ ότι τριακόσιοι άνθρωποι που κάθονταν τόσο κοντά ο ένας στον άλλο μέσα σε μια αίθουσα θα έκαναν τόση ησυχία. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτή τη σιωπή μέχρι το θάνατό μου.»²⁶ Φυσικά οι περισσότεροι πιστεύουν ότι ο Στάλιν βρισκόταν υπό ιατρική φροντίδα ένα-δύο διαδρόμους παραπέρα, όπως ανέφερε το πρώτο ιατρικό ανακοινωθέν στις 4 Μαρτίου.

…………………………………………………………………………………………………………………

Πηγή: https://imwerden.de/pdf/istochnik_1994_1__ocr.pdf

Η συνεδρίαση διαρκεί 40 λεπτά και προεδρεύει ο Νικίτα Χρουστσόφ. Αρχικά οι συγκεντρωμένοι ακούν μια σύντομη ενημέρωση από τον υπουργό Υγείας, τον Τρετιάκοφ, έτσι ώστε να μην μπορεί να υπάρξει καμία αμφιβολία ως προς την αναπόφευκτη έκβαση της ασθένειας του Στάλιν. Ακολουθεί μια σύντομη ομιλία του Γκεόργκι Μαλενκόφ, ο οποίος υπενθυμίζει στους παρόντες την ανάγκη για «σταθερή ηγεσία» και ενότητα. Βάσει του σεναρίου που είχε γραφτεί ήδη από τις 3 Μαρτίου, με βασικούς σεναριογράφους τον Μπέρια και τον Μαλενκόφ, ο προεδρεύων της συνεδρίασης, Χρουστσόφ, καλεί στο βήμα τον Μπέρια, για να τοποθετηθεί σχετικά με τον υποψήφιο για τη θέση του προέδρου του Συμβουλίου των υπουργών – θέση που κατέχει ο Στάλιν.

Εν ονόματι του Γραφείου του Πρεζίντιουμ, ο Μπέρια προτείνει τον Μαλενκόφ. Η υποψηφιότητα εγκρίνεται δια βοής. Κατόπιν ο Μαλενκόφ προτείνει ένα πακέτο 17 οργανωτικών μεταβολών που αναδιανέμουν την εξουσία στο Κόμμα και το Κράτος.

Ο στρατάρχης Κλίμεντ Βοροσίλοφ προτείνεται για πρόεδρος του Πρεζίντιουμ του Ανωτάτου Σοβιέτ, – θέση που κατείχε ο Ν.Μ. Σβέρνικ.

Το υπουργείο Κρατικής Ασφάλειας (МГБ) και το υπουργείο Εσωτερικών (МВД) θα συγχωνεύονταν σε ένα υπουργείο υπό τη διοίκηση του Μπέρια. Αυτό που φοβόταν ο Χρουστσόφ έγινε.

Το υπουργείο Άμυνας θα αναλάμβανε ο στρατάρχης Νικολάι Μπουλγκάνιν με πρώτους αναπληρωτές τον μέχρι τότε υπουργό Άμυνας στρατάρχη Α.Μ. Βασιλιέφσκι (Александр Михайлович Василевский) και τον στρατάρχη Γ.Κ. Ζούκοφ (Георгий Константинович Жуков).

Στο υπουργείο Εξωτερικών θα επέστρεφε ο Βιάτσεσλαφ Μόλοτοφ.

Πρώτοι αναπληρωτές πρόεδροι του Συμβουλίου των υπουργών ανακοινώθηκαν οι Μπέρια, Μόλοτοφ, Μπουλγκάνιν και Καγκανόβιτς.

Το υπουργείο Εξωτερικού και Εσωτερικού Εμπορίου θα αναλάβει ο Αναστάς Μικογιάν.

Ο Χρουστσόφ δεν θα πάρει κυβερνητικό χαρτοφυλάκιο, αλλά προτείνεται να επικεντρωθεί στη δουλειά της Γραμματείας της Κ.Ε. του ΚΚΣΕ, και να απαλλαχθεί των καθηκόντων του ως γραμματέας του Κόμματος στη Μόσχα. Παύονται από μέλη της Γραμματείας οι Πονομαρένκο, Μπρέζνιεφ, Ιγκνάτοφ, Πέγκοφ. Στη νέα Γραμματεία εκτός τον Χρουστσόφ συμμετέχουν οι: Ιγκνάτιεφ, Ποσπελόφ, Σατάλιν, Μαλενκόφ, Σουσλόφ, Μιχάηλοφ και Άριστοφ. Στις 14 Μαρτίου 1953, τα μέλη της Γραμματείας θα μειωθούν σε τέσσερα (Χρουστσόφ, Σατάλιν, Σουσλόφ, Ποσπελόφ).

Πηγή: https://en.ppt-online.org/526095

Ανάμεσα στις οργανωτικές μεταβολές η βασικότερη είναι η κατάργηση του 9μελούς Γραφείου του Πρεζίντιουμ και η μείωση του αριθμού των μελών του Πρεζίντιουμ της Κ.Ε. του ΚΚΣΕ, από 25 σε 11 και των αναπληρωματικών μελών από 11 σε 4, για χάρη υποτίθεται της μεγαλύτερης αποτελεσματικότητας. Ουσιαστικά πρόκειται για την εκπαραθύρωση του νέου αίματος που είχε βάλει ο Στάλιν στο 19^ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ, το 1952. Πρόκειται για τους: Β.Μ. Αντριάνοφ, Α.Α. Μπορίσοβιτς, Σ.Ν. Ιγκνάτιεφ, Ντ.Σ. Κορότσενκο, Β.Β. Κουζνετσόφ, Ο.Β. Κοουσίνεν, Β. Α. Μαλίσεφ, Λ. Γκ. Μέλνικοφ, Ν.Α. Μιχάηλοφ, Π.Κ. Πονομαρένκο, Μ.Α. Σουσλόφ, Ντ.Ι. Τσεσνοκόφ, Ν.Μ. Σβέρνικ, Μ.Φ. Σκιριάτοφ.

Τακτικά μέλη μένουν σε αλφαβητική σειρά οι: Л. П. Берия, Н. А. Булганин, К. Е. Ворошилов, Л. М. Каганович, Г. М. Маленков, М. Г. Первухин, М.3.Сабуров, И. В. Сталин, Н. С. Хрущёв και επιστρέφουν οι А. И. Микоян, В. М. Молотов.

Οι Λ. Γκ. Μέλνικοφ, Π.Κ. Πονομαρένκο, Ν.Μ. Σβέρνικ, από τακτικά μέλη του προηγούμενου Πρεζίντιουμ, υποβιβάζονται σε αναπληρωματικά του νέου Πρεζίντιουμ. Το νέο τέταρτο αναπληρωματικό μέλος του Πρεζίντιουμ είναι ο Μ.Λ. Μπαγκίροφ. Παύουν να είναι αναπληρωματικά μέλη οι: Λ.Ι. Μπρέζνιεφ, Α.Ι Βισίνσκι, Α.Γκ. Ζβέρεφ, Ν.Γκ. Ιγκνάτοφ, Ι.Γκ. Καμπάνοφ, Α.Ν. Κοσίγκιν, Ν.Σ. Πατόλιτσεφ, Ν.Μ. Πέγκοφ, Ι.Φ. Τεβοσιάν, Π.Φ. Ιούντιν²⁷.

Ο Λ.Ι. Μπρέζνιεφ δεν μπόρεσε, στη φάση εκείνη, να κρατηθεί στα υψηλά κλιμάκια της ηγεσίας. Μετά την καθαίρεσή του από το αξίωμα του αναπληρωματικού μέλους του Πρεζίντιουμ και μέλους της Γραμματείας, τον διόρισαν διευθυντή της Κεντρικής Πολιτικής Διεύθυνσης του Σοβιετικού Στρατού και Στόλου.

Μετά το τέλος της ανάγνωσης των 17 οργανωτικών αλλαγών ο Μαλενκόφ έθεσε σε έγκριση και την εξής πρόταση: «το Γραφείο του Πρεζίντιουμ της Κεντρικής Επιτροπής ανέθεσε στους συντρόφους Μαλενκόφ, Μπέρια και Χρουστσόφ το καθήκον να τακτοποιήσουν κατάλληλα τα ντοκουμέντα και τα έγγραφα του συντρόφου Στάλιν, τόσο στο αρχείο του όσο και κάθε τρέχον υλικό»²⁸. Μετά το τέλος της εισήγησης του Μαλενκόφ, χωρίς να διεξαχθεί συζήτηση επί των προτάσεων, ακολούθησε η δια βοής έγκρισή τους.

Σύμφωνα με τον Κ.Μ. Σιμόνοφ, τα μέλη του Πρεζίντιουμ που βρίσκονταν πάνω στην εξέδρα δεν έδειχναν κανένα σημάδι θλίψης ή «πένθους», παρά μόνο ανακούφισης. «Ένιωθε κανείς ότι ακριβώς εκεί μπροστά του, στο Πρεζίντιουμ, είχαν όλοι απελευθερωθεί από μια καταπιεστική δύναμη, και αυτό ήταν ένα συναίσθημα που τους ένωνε»²⁹.

Ο Χρουστσόφ στις 8.40 μ.μ. κηρύσει το πέρας της συνεδρίασης. Τα μέλη του νεοεκλεγμένου Πρεζίντιουμ της Κ.Ε. σπεύδουν στη «Κοντινή Ντάτσα» στο Κούντσεβο.

Μετά από δύο μέρες, στις 7 Μαρτίου, τα πρακτικά αυτής της συνεδρίασης δημοσιεύτηκαν με ορισμένες συντομεύσεις. Δεν υπήρχε καμία αναφορά στην ημερομηνία της συνεδρίασης, το όνομα του Στάλιν απουσίαζε από τον κατάλογο των μελών του νέου Πρεζίντιουμ (λογικό αφού εν τω μεταξύ είχε πεθάνει) και η παράγραφος για την «κατάλληλη τακτοποίηση» των εγγράφων του Στάλιν έλειπε, καθώς θεωρήθηκε εμπιστευτική. Το πρωτότυπο κείμενο χαρακτηρίστηκε «άκρως απόρρητο» και τοποθετήθηκε στο αρχείο του Πολιτμπιρό. Θα δημοσιευθεί μόλις το 1994 στο περιοδικό „Источник“.

Στα απομνημονεύματά του ο Χρουστσόφ «ξεχνά» ότι η αλλαγή της ηγεσίας γίνεται ενώ ο Στάλιν είναι ακόμα ζωντανός: «Αφότου πέθανε ο Στάλιν,[…] Αποφασίσαμε να καλέσουμε εδώ τα μέλη του Γραφείου και, εάν είναι δυνατόν, όλα τα μέλη του Πρεζίντιουμ της Κ.Ε. του Κόμματος.[…] Να που μαζεύτηκαν όλοι. Και είδαν πως ο Στάλιν πέθανε.[…] Και να που ξεκίνησε η κατανομή των “χαρτοφυλακίων”. Ο Μπέρια πρότεινε να διορίσουμε για πρόεδρο του Υπουργικού Συμβουλίου της ΕΣΣΔ τον Μαλενκόφ.[…] πρότεινε εγώ να απαλλαγώ από την θέση του γραμματέα της Επιτροπής Πόλης της Μόσχας προκειμένου να επικεντρώσω τις δυνάμεις μου στη δουλειά της Κ.Ε. του Κόμματος. Κάναμε και άλλους διορισμούς. Εγκρίναμε τα διαδικαστικά της κηδείας και τον τρόπο που θα ανακοινωθεί στο λαό, ο θάνατος του Στάλιν»³⁰. Σύμφωνα λοιπόν με τον Χρουστσόφ, αφότου πέθανε ο Στάλιν, συνεδριάζει εκεί το ίδιο βράδυ, στην Κοντινή ντάτσα, το Πρεζίντιουμ και γίνονται οι προτάσεις για την κατανομή των «χαρτοφυλακίων» όπως τα ονομάζει.

Όταν μετά από δύο μέρες θα ανακοινωθούν οι αποφάσεις της κοινής συνεδρίασης της Ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ, του Υπουργικού Συμβουλίου και του Πρεζίντιουμ του Ανωτάτου Σοβιέτ, όποιος διαβάσει τα απομνημονεύματα του Χρουστσόφ θα μείνει με την εντύπωση ότι όλα έγιναν όπως έπρεπε: πεθαίνει ο Στάλιν, συγκαλείται το Πρεζίντιουμ για να προτείνει και τα ανώτατα όργανα συνεδριάζουν την επομένη (6^η Μάρτη) και αποφασίζουν. Στην πραγματικότητα οι «τριανδρία» (Μπέρια, Μαλενκόφ, Χρουστσόφ) επιβάλλει, ελέγχοντας τα υπόλοιπα μέλη του Γραφείου, και αγνοώντας τα υπόλοιπα μέλη του Πρεζίντιουμ, την διανομή των νέων ρόλων, πριν ο παραγωγός-σκηνοθέτης-πρωταγωνιστής, Στάλιν παραδώσει το πνεύμα του στην Ιστορία.

Εάν εξαιρέσουμε τον Σιμόνοφ που αναλυτικά αναφέρει για την κοινή συνεδρίαση της 5^ης Μαρτίου στα απομνημονεύματά του, το 1979, που θα εκδοθούν το 1989, κανείς δεν «παρατήρησε» ή δεν «διέρρευσε», την χρονική αλληλουχία των γεγονότων. Οι περισσότεροι πίστευαν ότι η κοινή συνεδρίαση και η αλλαγή φρουράς έγινε στις 6 Μαρτίου μετά το θάνατο του Στάλιν.

Ας δούμε για παράδειγμα τι αναφέρει ο γνωστός σοβιετολόγος Αμπντουραχμάν Αφτορχάνοφ, το 1976 στο βιβλίο του «Загадка смерти Сталина: заговор Берия»:

«Αφού πρώτα διατυμπάνισαν σε όλο τον κόσμο πως αγωνίστηκαν για την ζωή του Στάλιν, οι συνωμότες όχι μόνο προσεκτικά αποσιωπούν το όνομά του στην “Απόφαση της κοινής συνεδρίασης”, αλλά και ανοιχτά προσδίδουν νομιμότητα στο κατ’ ουσίαν πραξικόπημα: στις 6 Μαρτίου 1953 το Σταλινικό Πρεζίντιουμ της Κ.Ε. των 25 τακτικών μελών και 11 αναπληρωματικών μελών, εκδιώχθηκε από την μειοψηφία του Πρεζίντιουμ – την «τετρανδρία». Αποκαταστάθηκε το παλιό Πολίτμπιρο, το οποίο ο Στάλιν εκκαθάρισε πρακτικά τον Οκτώβριο του 1952 και του οποίου αυτός ήθελε την φυσική του εξόντωση σε σχέση με την “υπόθεση των γιατρών”»³¹.

Αλλά και ο Βολκογκόνοφ στο «ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΚΑΙ ΤΡΑΓΩΔΙΑ», αφού περιγράφει την σκηνή του θανάτου του Στάλιν στις 09:50 μ.μ. (στην ελληνική μετάφραση αναφέρεται λάθος «Ήταν δέκα παρά δέκα το πρωί της 5ης του Μάρτη 1953.») λέει παρακάτω ότι: «Την επομένη (άρα στις 6 Μαρτίου, σημ. δική μου) συνεδρίασαν από κοινού η Κεντρική Επιτροπή, το Υπουργικό Συμβούλιο και το Προεδρείο του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ»³² και περιγράφει την διανομή των θέσεων εξουσίας.

Τον Ιανουάριο του 1991, το μηνιαίο περιοδικό της Κ.Ε. του ΚΚΣΕ «ИЗВЕСТИЯ», σε άρθρο για την «Υπόθεση Μπέρια» και τις αποφάσεις της Ολομέλειας της Κ.Ε. του ΚΚΣΕ που διεξήχθη τον Ιούλιο του 1953, οι συγγραφείς του, στην υποσημείωση №45, αναφέρουν: «Στις 5 Μαρτίου 1953, πραγματοποιήθηκε κοινή συνεδρίαση της Ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ, του Συμβουλίου Υπουργών της ΕΣΣΔ και του Προεδρείου του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ, η οποία διήρκεσε από τις 20:00 μ.μ. έως και 20:40 μ.μ, δηλαδή έληξε 1 ώρα και 10 λεπτά, πριν από το θάνατο του Ι. Β. Στάλιν (όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση για τον θάνατο του Ι. Β. Στάλιν, πέθανε στις 5 Μαρτίου 1953 στις 9.50 μ.μ.)…»³³

Το 1994 το περιοδικό «Источник» παρουσιάζει για πρώτη φορά το Πρωτόκολλο της κοινής συνεδρίασης και οι ιστορικοί ξαναγράφουν πλέον για το ιστορικής στιγμής σαραντάλεπτο, με βάση το ντοκουμέντο εκείνο³⁴. Έτσι για παράδειγμα ο Βολκογκόνοφ στην σύντομη βιογραφία του Στάλιν το 1996, χωρίς να δίνει εξηγήσεις για την αλλαγή του σεναρίου του: «Το βράδυ όλοι αναχωρούν για το Κρεμλίνο. Δίπλα από το νεκροκρέβατο μένει μόνο ο Μπουλγκάνιν. Ο κόσμος που αναχωρεί με τις μαύρες λιμουζίνες, υπολογίζει ότι ο θάνατος του βοζντ είναι πλέον θέμα λεπτών. Στις 20:40μ.μ. αρχίζει η συνεδρίαση της Κ.Ε., του Υπουργικού Συμβουλίου και του Προεδρίου του Ανωτάτου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ. Γιατί καθυστερούν την έναρξη κατά 40 λεπτά; Οι Μπέρια, Μαλενκόφ και Χρουστσόφ, από στιγμή σε στιγμή περιμένουν να τους τηλεφωνήσει ο Μπουλγκάνιν και να τους ανακοινώσει τον θάνατο του Στάλιν. Αλλά το τηλέφωνο σιωπά…»³⁵. Για άλλη μια φορά ο «πολύς» Βολκογκόνοφ δημιουργεί «ιστορία», αντί να κοιτάξει το ντοκουμέντο και να καταγράψει αυτό που βλέπει. Ποια καθυστέρηση, ποια 40 λεπτά;

Ο Στάλιν άντεξε μόλις μία ώρα και δέκα λεπτά την επίσημη στέρηση της εξουσίας του. Να τι έχει καταγραφεί στο ιατρικό ημερολόγιο:

«20.10: […] Κώμα… Απότομη γενική εφίδρωση. Ατελές κλείσιμο των βλεφάρων.

21.10: Σοβαρή κυάνωση του προσώπου. Το δέρμα είναι υγρό. […] Η κοιλιά είναι πρησμένη

21.30: Απότομη εφίδρωση. Ο ασθενής είναι υγρός. Ο σφυγμός είναι νηματοειδής. Η κυάνωση έχει γίνει πιο έντονη.

21.40: Carbogen (4,6% CO2) 30 δευτερόλεπτα και μετά οξυγόνο. Η κυάνωση παραμένει. Ο σφυγμός μόλις και ψηλαφίζεται. Ο ασθενής είναι υγρός. Η αναπνοή επιταχύνθηκε, ρηχή. Carbogen (6% CO2) και οξυγόνο επαναλαμβάνονται. Γίνονται ενέσεις καμφοράς και αδρεναλίνης. Τεχνητή αναπνοή.

21.50: Ο σύντροφος Ι.Β. Στάλιν πέθανε.

(Третьяков, Лукомский, Тареев, Коновалов, Мясников, Филимонов, Глазунов, Ткачев, Иванов.)»³⁶

Η σκηνή του θανάτου μέσα από τα μάτια της κόρης του Σβετλάνα έχει ως εξής:

«Η επιθανάτια αγωνία ήταν κάτι το τρομερό. Κυριολεκτικά πνιγόταν μέχρι θανάτου μπροστά στα μάτια όλων…την ακροτελεύτια στιγμή, άνοιξε τα μάτια και το βλέμμα του περιεργάστηκε αυτούς που βρίσκονταν τριγύρω. Ήταν ένα βλέμμα φρικτό, παρανοϊκό ή ίσως θυμωμένο και γεμάτο φόβο απέναντι στο θάνατο και στα άγνωστα πρόσωπα των γιατρών που ήτανε σκυμμένοι από πάνω του. Το βλέμμα του σάρωσε μονομιάς όλους τους παρόντες. Τότε συνέβη κάτι ακατανόητο και απόκοσμο, το οποίο δεν μπορώ να ξεχάσω ούτε να εξηγήσω μέχρι σήμερα. Ξαφνικά ύψωσε το αριστερό χέρι του, σαν να έδειχνε κάτι που βρισκόταν ψηλά και να έριχνε μια κατάρα πάνω σε όλους μας. Η χειρονομία ήταν ακατανόητη και άκρως απειλητική, και κανένας δεν μπορούσε να πει ποιον ή τι αφορούσε. Την επόμενη στιγμή, μετά από μια έσχατη προσπάθεια, το πνεύμα, με ένα βίαιο σκίρτημα, έσπασε τα δεσμά της σάρκας.»³⁷

Τη σκηνή με το σηκωμένο χέρι την αναφέρει και η εντατικολόγος Τσεσνοκόβα: «Η αναπνοή απότομα έγινε ακανόνιστη. Το αριστερό χέρι σηκώθηκε σαν να χαιρετά και έπεσε. Αυτή ήταν επιθανάτια αγωνία. Διακοπή αναπνοής.»³⁸

Ο Χρουστσόφ με την σειρά του περιγράφει την σκηνή του θανάτου ως εξής: «Οι γιατροί μας είπαν ότι ξεκινά η επιθανάτιος αγωνία. Αυτός σταμάτησε να αναπνέει. Του έκαναν τεχνητή αναπνοή. Εμφανίζεται κάποιος τεράστιος άνδρας (μάλλον θα ήταν ο εντατικολόγος Νεγκόφσκι – σημ. δική μου) και αρχίζει να του κάνει μαλάξεις για να του επαναφέρει την αναπνοή. Έτσι που τον πίεζε, το παραδέχομαι, τον λυπήθηκα τον Στάλιν. Και είπα: “Ακούστε, σταματήστε σας παρακαλώ. Ο άνθρωπος πέθανε. Τι θέλετε. Δεν θα ανανήψει”…Οι ανώφελες προσπάθειες σταμάτησαν.»³⁹

Ο καθηγητής Αλεξάντρ Μιασνικόφ, θυμάται: «Μόλις βεβαιωθήκαμε ότι ο παλμός και η αναπνοή είχαν σταματήσει κι ότι η καρδιά είχε πάψει να χτυπά, σιωπή έπεσε στο μεγάλο δωμάτιο μεταξύ των ηγετών του Κόμματος και της κυβέρνησης, της κόρης του Σβετλάνα, του γιου του Βασίλι και των φρουρών. Οι πάντες στέκονταν ασάλευτοι, μέσα σε βαριά σιωπή, για τριάντα λεπτά ή και περισσότερο…Ένας μεγάλος δικτάτορας, που μέχρι πρόσφατα ήταν παντοδύναμος, είχε μετατραπεί σ’ αξιολύπητο άμοιρο πτώμα, που την επαύριο οι παθολόγοι θα το κομμάτιαζαν.»⁴⁰

Η εντατικολόγος Τσεσνοκόβα περιγράφει τις πρώτες αντιδράσεις της ομήγυρης δίπλα από τον νεκρό: «Ο Βοροσίλοφ έκλαιγε. Ο Μαλενκόφ έδειχνε ήρεμος. Μόνο ο Μπέρια συνέχιζε να στριφογυρίζει και φωνάζοντας να διατάζει: “Φέρτε τη στολή και τα παράσημα. Ετοιμάστε τ’ αυτοκίνητο”. Τα μέλη της κυβέρνησης βγήκαν απ’ την αίθουσα. Έμεινε η Σβετλάνα η οποία με παρακάλεσε να μείνω μαζί της. Την βοήθησα να χτενίσει τον πατέρα της και να του κλείσει τα μάτια. Ο Μπέρια έφερε κάμποσους φρουρούς και μεγαλόφωνα τους διέταξε: “Εσείς θα συνοδέψετε το πτώμα του συντρόφου Στάλιν. Σας καθιστώ υπεύθυνους. Εάν κάτι γίνει θα πέσουν τα κεφάλια σας!”»⁴¹

Τα μέλη του νεοεκλεγμένου Πρεζίντιουμ παρατάσσονται για να δώσουν το στερνό αντίο στον βοζντ τους. Πρώτος ο Μπέρια φιλά το ζεστό ακόμα μέτωπο του και όπως θυμάται η Σβετλάνα Αλιλούγεβα: «Πετάχτηκε πρώτος έξω στο διάδρομο και στη σιωπηρή αίθουσα, όπου οι πάντες ήταν μαζεμένοι γύρω από την νεκρική κλίνη, ακούστηκε η δυνατή του φωνή, που χωρίς να κρύβει τον θριαμβευτικό της τόνο λέει: Χρουσταλόφ! Αμάξι!» (Аллилуева С., 1990). Δεν θα πρέπει, όπως κάνει ο Ραντζίνσκι, να μπερδεύουμε τον οδηγό του Μπέρια, Χρουσταλόφ, με τον σωματοφύλακα του Στάλιν⁴². Απλή συνωνυμία!

Παρακάτω η κόρη του Στάλιν γράφει: «…τα μέλη της κυβέρνησης έσπευσαν στην έξοδο, έπρεπε να πάνε στη Μόσχα, στην Κ.Ε., όπου όλοι περίμεναν νέα. Πήγαν να ανακοινώσουν την είδηση που όλοι κρυφά ανέμεναν. Ας μην γελιόμαστε – και αυτούς τους κατασπάραζαν τα ίδια με τα δικά μου αντιφατικά συναισθήματα θλίψης και ανακούφισης…Στην αίθουσα παρέμειναν ο Ν.Α. Μπουλγκάνιν και ο Α.Ι. Μικογιάν, παρέμεινα κι εγώ καθισμένη στον απέναντι καναπέ. Σβήσανε τα μισά από τα φώτα, οι γιατροί αποχώρησαν. Η μόνη που παρέμεινε ήταν η νοσοκόμα, μια ηλικιωμένη νοσοκόμα, την οποία γνώριζα εδώ και πολύ καιρό από το νοσοκομείο του Κρεμλίνου.[…] Οι υπηρέτες και οι φρουροί ήρθαν να αποχαιρετήσουν. Να που ήταν τα πραγματικά συναισθήματα, η ειλικρινή θλίψη. Ο μάγειρας, οι οδηγοί, οι φρουροί, οι σερβιτόροι, οι κηπουροί – όλοι μπήκαν ήσυχα, πλησίασαν το κρεβάτι σιωπηλά και όλοι έκλαιγαν. Σκούπισαν τα δάκρυα τους σαν παιδιά, με τα χέρια, τα μανίκια, τα μαντίλια. Πολλοί έκλαιγαν απαρηγόρητα και η δακρυσμένη νοσοκόμα τους έδινε σταγόνες βαλεριάνας. Ενώ εγώ έβλεπα απολιθωμένη και ούτε ένα δάκρυ δεν κυλούσε. Και να βγω δεν μπορούσα, όλο έβλεπα, έβλεπα, δεν μπορούσα να τραβήξω το βλέμμα μου.

Για το στερνό αντίο ήρθε η Βαλεντίνα Βασίλιεβνα Ιστόμινα – η Βάλετσκα, όπως όλοι την φώναζαν, η οικονόμος, που φρόντιζε τον πατέρα μου στη ντάτσα για δεκαοκτώ χρόνια. Αυτή σωριάστηκε στα γόνατα, έβαλε το κεφάλι στο στέρνο του αποθανόντος και θρήνησε δυνατά, όπως θρηνούν στα χωριά. Συνέχισε έτσι για πολλή ώρα και κανένας δεν προσπάθησε να τη σταματήσει.»⁴³ Ήταν λογικό να θρηνούσε τον αγαπημένο της, γιατί η εχέμυθος τριανταοκτάχρονη Βάλετσκα, ήταν και η ερωτική σύντροφος του Στάλιν. Όταν ο Φέλιξ Ιβάνοβιτς Τσούεφ ρωτά τον Μόλοτοφ στο βιβλίο του «140 συζητήσεις με το Μόλοτοφ» για την καθημερινότητα του Στάλιν, σε ένα σημείο για την Βάλετσκα λέει: «Εάν ήταν και κάτι σαν σύζυγος δεν πέφτει λόγος σε κανέναν»⁴⁴.

Η Σβετλάνα Αλληλούγεβα αναφέρει στη συνέχεια ότι ήρθαν κατά το χάραμα και πήραν το πτώμα του πατέρα της για νεκροψία. Τότε για πρώτη φορά είδε τον πατέρα της γυμνό και της έκανε εντύπωση το όμορφο, καθόλου γερασμένο του σώμα. «Και ένας περίεργος πόνος με κυρίευσε, με κάρφωσε σαν μαχαίρι στην καρδιά – και ένιωσα και κατάλαβα τι σημαίνει να είσαι “σάρκα της σάρκας”. Και συνειδητοποίησα ότι το σώμα από το οποίο δόθηκε η ζωή μου έπαψε να ζει και να αναπνέει, ενώ εγώ θα εξακολουθώ να ζω και να ζω σε αυτήν τη γη.»⁴⁵. Με ένα φορείο μετέφεραν το σώμα του νεκρού σε ένα άσπρο αυτοκίνητο που είχε σταματήσει στην είσοδο του κτιρίου. Η Σβετλάνα, ο Μπουλγκάνιν, και όλο το προσωπικό ξεπροβόδισαν το Αφεντικό. «Όλοι βγήκαν. Έβγαλαν τα καπέλα τους. Στεκόμουν στην πόρτα, κάποιος μου έβαλε ένα παλτό. Έτρεμα ολόκληρη. Κάποιος με αγκάλιασε από τους ώμους – ήταν ο Ν.Α. Μπουλγκάνιν. Έκλεισαν την πόρτα του αυτοκινήτου και αυτό αναχώρησε. Έχωσα το πρόσωπό μου στο στήθος του Νικολάι Αλεξάντροβιτς και τελικά ξέσπασα σε κλάματα. Χαϊδεύοντάς μου το κεφάλι, έκλαιγε και κείνος. Όλοι στάθηκαν στην είσοδο και μετά άρχισαν να διαλύονται.»⁴⁶

Καθώς η Σβετλάνα και το οικιακό προσωπικό κάθονταν ήσυχα και καρτερικά στην κουζίνα της ντάτσας, στις 06:00 π.μ. ακριβώς, από το Ράδιο – Μόσχα, η γνώριμη στιβαρή φωνή του εκφωνητή Γιούρι Λεβιτάν, αργά, με φόντο τον πένθιμο ήχο των καμπανών, ανακοινώνει την είδηση. Τώρα ήταν και επίσημο. Ο Στάλιν είναι νεκρός. «Και όλοι – αναφέρει η Σβετλάνα – μαζί και εγώ, ξανακλάψαμε και αισθάνθηκα καλά που δεν είμαι μόνη μου»⁴⁷.

Συνεχίζεται

Σημειώσεις

1. ΒΟΛΚΟΓΚΟΝΟΦ ΝΤ., 1990, Βιβλίο 2ο, Μέρος 2ο, σ. 271

2. Волкогонов, Д. 1996, σσ. 286 – 287

3. RUBENSTEIN, J., 2017, σ. 30

4. ΒΟΛΚΟΓΚΟΝΟΦ ΝΤ., 1990, Βιβλίο 2ο, Μέρος 2ο, σ. 271

5. Авторханов, А., 1991, σ. 207

6. KHLEVNIUK, O., 2018, σ. 390

7. Зенкович Н., 2000, Книга 4, σσ. 126 – 128

8. RUBENSTEIN, J., 2017, σ. 29

9. ΜΕΝΤΒΕΝΤΙΕΦ ΖΟΡΕΣ & ΡΟΪ, 2004, σ. 61

10. RUBENSTEIN, J., 2017, σ. 42

11. Добрюха Н., 2007, σ. 114

12. Πάλι εκεί

13. Πάλι εκεί

14. Радзински Е., 1997, σσ. 505 – 506

15. KHLEVNIUK, O., 2018, σ. 391

16. Добрюха Н., 2007, σ. 114

17. Πάλι εκεί

18. Хрушчов, .Н.,2011, σ. 408

19. Радзински Е., 1997, σ. 506

20. Ιατρικό Ανακοινωθέν, 2 π.μ., 4 Μαρτίου 1953, στο φ. της Πράβντα 4 Μαρτίου 1953, σ. 1

21. RUBENSTEIN, J., 2017, σ. 33

22. KHLEVNIUK, O., 2018, σ. 391

23. Ιατρικό Ανακοινωθέν, 2 π.μ., 5 Μαρτίου 1953, στο φ. της Πράβντα 5 Μαρτίου 1953, σ. 1

24. Ιατρικό Ανακοινωθέν, 04:00 μ.μ., 5 Μαρτίου 1953, στο φ. της Πράβντα 6 Μαρτίου 1953, σ. 1

25. Зенкович, Н. 2000, σ. 194

26. Симонов К.М. Глазами человека моего поколения. Размышления о И.В.Сталине, 4 апреля 1979 года, στο: http://www.hrono.info/libris/lib_s/simonov20.php

27. https://kommynist.ru/%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B8%D1%83%D0%BC_%D0%A6%D0%9A_%D0%9A%D0%9F%D0%A1%D0%A1

28. ΜΕΝΤΒΕΝΤΙΕΦ ΖΟΡΕΣ & ΡΟΪ, 2004, σ. 140

29. Симонов К.М. Глазами человека моего поколения. Размышления о И.В. Сталине. М., 1989. Στο: http://www.hrono.info/libris/lib_s/simonov21.php

30. Хрушчов, Н.,2011, σ. 409

31. Авторханов, А., 1991, σ. 231

32. ΒΟΛΚΟΓΚΟΝΟΦ ΝΤ., 1990 Βιβλίο 2ο Μέρος 2ο σ. 276

33. В. Белянов, С. Мельчин, Н. Михайлов, Л. Мошков, Ю. Мурин, Н. Соболев, А. Степанов, ИЗВЕСТИЯ, 1 (312) январь 1991, Дело Берия. Пленум ЦК КПСС — 2—7 июля 1953 г. Стенографический отчет, σσ. 139 – 214

34. Источник 1/1994, Последняя «ОТСТАВКА» Сталина, σσ. 106 – 111

35. Волкогонов, Д. 1996, σ. 295

36. Добрюха Н., 2007, σ. 116

37. Аллилуева С., 1990. Двадцать писем к другу. http://www.lib.ru/MEMUARY/ALLILUEWA/letters.txt

38. Радзински Е., 1997, σ. 506

39. Хрушчов, Н.,2011, σ. 409

40. RUBENSTEIN, J., 2017, σ. 49

41. Карпов, В., σ. 73

42. Радзински Е., 1997, σ. 507

43. Аллилуева С. 1990, http://www.lib.ru/MEMUARY/ALLILUEWA/letters.txt

44. Чуев Ф. , 1998, Том Първи, σ. 378

45. Аллилуева С., 1990, http://www.lib.ru/MEMUARY/ALLILUEWA/letters.txt

46. Πάλι εκεί

47. Πάλι εκεί

Βιβλιογραφία

Хрушчов, Н., 1956. ОТЧЕТЕН ДОКЛАД НА ЦЕНТРАЛНИЯ КОМИТЕТ НА КПСС ПРЕД XX КОНГРЕС НА ПАРТИЯТА. СОФИЯ: ИЗДАТЕЛСТВО НА БЪЛГАРСКАТА КОМУНИСТИЧЕСКА ПАРТИЯ

Хрушчов, Н., 1956. ЗА КУЛТА КЪМ ЛИЧНОСТТА И ЗА ПОСЛЕДИЦИТЕ ОТ НЕГО. Доклад на първи секретар на ЦК на КПСС пред XX конгрес на партията. СОФИЯ: Изд. Къща „АРТ – Кентавър“, 1991.

XX КОНГРЕС НА КПСС, 1956. РЕЗОЛЮЦИЯ, ДИРЕКТИВИ, ПОСТАНОВЛЕНИЯ. СОФИЯ: ИЗДАТЕЛСТВО НА БЪЛГАРСКАТА КОМУНИСТИЧЕСКА ПАРТИЯ

XX КОНГРЕС НА КПСС, 1956. РЕЧИ НА ЧЛЕНОВЕТЕ И КАНДИДАТ-ЧЛЕНОВЕТЕ НА ПРЕЗИДИУМА И НА СЕКРЕТАРИТЕ НА ЦК НА КПСС. СОФИЯ: ИЗДАТЕЛСТВО НА БЪЛГАРСКАТА КОМУНИСТИЧЕСКА ПАРТИЯ

Постановление на Централния комитет на КПСС за преодоляване на култа към личността и последиците от него, 1956. СОФИЯ: ИЗДАТЕЛСТВО НА БЪЛГАРСКАТА КОМУНИСТИЧЕСКА ПАРТИЯ

XXI ИЗВЪНРЕДЕН КОНГРЕС НА КПСС, 1959. Н.С. ХРУШЧОВ. КОНТРОЛНИ ЦИФРИ ЗА РАЗВИТИЕ НА НАРОДНОТО СТОПАНСТВО НА СССР ПРЕЗ 1959 – 1965 ГОДИНА. СОФИЯ: ИЗДАТЕЛСТВО НА БЪЛГАРСКАТА КОМУНИСТИЧЕСКА ПАРТИЯ

XXII КОНГРЕС НА КПСС, 1961. Отчет на Централния комитет на КПСС пред XXII на Комунистическата партия на Съветския съюз. Доклад на първия секретар на Централния комитет другария Н. С. Хрушчов. СОФИЯ: ИЗДАТЕЛСТВО НА БЪЛГАРСКАТА КОМУНИСТИЧЕСКА ПАРТИЯ

XXII КОНГРЕС НА КПСС, 1961. Заключителното слово на първия секретар на Централния комитет другария Н. С. Хрушчов пред XXII конгрс на КПСС. СОФИЯ: ИЗДАТЕЛСТВО НА БЪЛГАРСКАТА КОМУНИСТИЧЕСКА ПАРТИЯ

Червенков В., 1952. XIX конгрес на КПСС. СОФИЯ: ИЗДАТЕЛСТВО НА БЪЛГАРСКАТА КОМУНИСТИЧЕСКА ПАРТИЯ

Авторханов, А., 1991. Загадката около смъртта на Сталин. София: Издателство Интерпринт

Авторханов, А., 1994. Технология на властта. Том 1§2 София: Издателска къща „Хр. Ботев“

Болън Ч. Е., 2020. СВИДЕТЕЛ НА ИСТОРИЯТА 1929 – 1969. София Университетско Издателство „Св. Климент Охридски“

Хрушчов, Н.,2011. Хора. Години. Власт. Мемоари в три тома. София: Издателство ПРОЗОРЕЦ.

Власик Н. С. & Рибин А. Т.2017. РЕДОМ ДО СТАЛИН.Исторически портрет. София: Издателство ПАРИТЕТ

Волкогонов, Д. 1991. ТРИУМФ И ТРАГЕДИЯ. Политически портрет на Й.В.СТАЛИН. София: ВОЕННО ИЗДАТЕЛСТВО

Волкогонов, Д. 1996. СЕДЕМТЕ ВОЖДОВЕ. София: Издателство Труд.

Дюран, А., 2017. НИКИТА ХРУШЧОВ – ЧОВЕКЪТ, ДАРИЛ СВОБОДА. МИТОВЕ И РЕАЛНОСТ. София: Издателство ПАРИТЕТ

Зенкович Н., 1999. Тайните на отминаващия век. Книга 3, София: Издателство Мириам

Зенкович Н., 2000. Тайните на отминаващия век. Книга 4, София: Издателство Мириам

Наумов Л., 2017. Сталин и НКВД. София: Издателство Паритет

Млечин, Л., 2018. Сталин. Злата съдба на Русия. София: Издателство ПАРИТЕТ

Млечин, Л., 2019. ТАЙНИ И ЗАГАДКИ НА СТУДЕНАТА ВОЙНА. ОТ РЕЧТА ВЪВ ФУЛТЪН ДО РАЗПАДА НА СССР. София: Издателство ПАРИТЕТ

Монтефиоре С., 2007. СТАЛИН. Дворът на червения цар. София: Издателство ПРОЗОРЕЦ

Монтефиоре, С. 2009. Младият Сталин. София: Издателство Прозорец.

Мухин Ю., 2017. Тайните за Берия. За какво убиха съратника на Сталин. София: Издателство Паритет

Найт, Е., 2004. БЕРИЯ. Дясната ръка на Сталин. София: ИК „АНИМАР“.

Карпов, В., 2004. ГИБЕЛТА НА СТАЛИН. София: Издателство „Нова зора“

Коткин, С., 2015 Сталин – том1: Пътят към властта (1878 – 1928). София: Издателство „Милениум“

Коткин, С., 2018. Сталин – том 2: В очакване на Хитлер (1929 – 1941). София: Издателство „Милениум“

Радзински Е., 1997. Сталин. София: Издателство Прозорец.

Суваров В., 2014. КРАХЪТ. Хроника на Великото десетилетие. Книга втора. София: Издателство „ФАКЕЛ ЕКСПРЕС“.

Судоплатов П., 2008. Кремъл и Лубянка. Спецоперации 1930-1950. София: Издателство Прозорец.

Чуев Ф. , 1998. Молотов си спомня. Сто и четиридесет беседи на Феликс Чуев с Молотов. Том 1-2. София: Издателство Абагар

ΒΟΛΚΟΓΚΟΝΟΦ ΝΤ., 1990. ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΚΑΙ ΤΡΑΓΩΔΙΑ. Πολιτικό πορτρέτο του Ι.Β.Στάλιν. Αθήνα: Εκδόσεις «ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ»

ΜΕΝΤΒΕΝΤΙΕΦ ΖΟΡΕΣ & ΡΟΪ, 2004. Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΣΤΑΛΙΝ. Αθήνα: Εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

RUBENSTEIN, J., 2017. ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΣΤΑΛΙΝ. Αθήνα: Εκδόσεις «ΨΥΧΟΓΙΟΣ».

KHLEVNIUK, O., 2018. ΣΤΑΛΙΝ. ΜΙΑ ΝΕΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.

FITZPATRICK, S. ΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΤΟΥ ΣΤΑΛΙΝ. Τα επικίνδυνα χρόνια της σοβιετικής πολιτικής 1923 – 1957. Αθήνα: Εκδόσεις

Crasnianski, T. 2019. Η εξουσία με ιατρική συνταγή, Ηγέτες του 20ού αιώνα υπό την επήρεια ουσιών. Αθήνα: Εκδόσεις Μεταίχμιο

Костин А. Л., 2011 “Смерть Сталина. При чем здесь Брежнев?” Издательство: Эксмо https://history.wikireading.ru/409989

Добрюха Н., 2007 „Как убивали Сталина“ Издательско-полиграфическое объединение «У Никитских ворот» https://libking.ru/books/sci-/sci-politics/477897-114-nikolay-dobryuha-kak-ubivali-stalina.html#book

ИЗВЕСТИЯ, 1 (312) январь 1991, Дело Берия. Пленум ЦК КПСС — 2—7 июля 1953 г. Стенографический отчет, σσ. 139 – 214

Click to access izvestiya_ck_kpss_1991_01__ocr.pdf

Источник 1/1994, Последняя «ОТСТАВКА» Сталина, σσ. 106 – 111

Click to access istochnik_1994_1__ocr.pdf

Источник, 6/2003, «Я являюсь продуктом сталинскои эпохи». Речь Н. С. Хрущева на товарищеском ужине в Евксинограде (Варна), 16 мая 1962 года. http://publ.lib.ru/ARCHIVES/I/”Istochnik”/_”Istochnik”.html

Аллилуева С. 1990. Двадцать писем к другу. http://www.lib.ru/MEMUARY/ALLILUEWA/letters.txt

Н. Ковалева, А. Коротков, С. Мельчин, Ю. Сигачев, А. Степанов, 1998. “Молотов, Маленков, Каганович. 1957. Стенограмма Июньского пленума ЦК КПСС и другие документы”. Москва. Издательство: Международный Фонд “Демократия” http://xn--80aagr1bl7a.net/index.php?md=books&to=art&id=945

А.Артизов, Ю.Сигачев, В.Хлопов, И.Шевчук. 2000. “Реабилитация: как это было (документы Президиума ЦК КПСС и другие материалы. Март 1953 – февраль 1956)” Том 1. Москва. Издательство: Международный Фонд “Демократия” http://xn--80aagr1bl7a.net/index.php?md=books&to=art&id=854

В.Наумов, Ю. Сигачев, 1999. “Лаврентий Берия. 1953. Стенографический июльского Пленума ЦК КПСС и другие документы. Россия ХХ век. Документы”. Москва. Издательство: Международный Фонд “Демократия” http://xn--80aagr1bl7a.net/static/upload/books/file/4346.pdf

В. Наумов, М. Прозуменщиков, Ю. Сигачев, Н. Томилина, И. Шевчук, 2001. “Георгий Жуков. Стенограмма октябрьского (1957 г.) Пленума ЦК КПСС и другие документы”. Москва. Издательство: Международный Фонд “Демократия” http://xn--80aagr1bl7a.net/static/upload/books/file/4537.pdf

Οπτικοακουστικό υλικό

Сообщение о смерти И.Сталина 1953г.: https://www.youtube.com/watch?v=h4-ffZcXFM8

Великое прощание.. (1953): https://www.youtube.com/watch?v=_kyJD0lkkpc&t=2051s

Радзинский – Смерть Сталина. Другая версия: https://www.youtube.com/watch?v=V0dhaAiZR80

ЭКСКУРСИЯ ПО ДАЧЕ СТАЛИНА: https://www.youtube.com/watch?v=vTwVXkFQRQA

Дача Сталина: https://www.youtube.com/watch?v=zYF8Bz4FCKU

Ближняя дача Сталина на сайте Кунцево-онлайн: https://www.kuncevo-online.ru/kinozal_kino_dacha_stalina.php#opicaniedachi

Как умер Сталин (2 серии) Документальный Фильм:

https://www.youtube.com/watch?v=os0PiMBcGK4

Сталин: https://www.youtube.com/watch?v=UIcnJldLYSs

“Последнее явление Сталина – 19 съезд КПСС” доклад (наследника) Георгия Маленкова, 1952, Москва: https://www.youtube.com/watch?v=85kWlRXLz_w&t=24s

Последнее выступление Тов. Сталина. XIX съезд КПСС 1952 г.: