Πριν από 71 χρόνια, το Σάββατο 2 Ιουλίου 1949 και ώρα 8.35 π.μ., ο Γκεόργκι Ντιμιτρόφ (Георги Димитров Михайлов, 1882 – 1949) αφήνει την τελευταία του πνοή, 22 χιλιόμετρα δυτικά της Μόσχας, στο σανατόριο «Μπαρβίχα» (Барвиха). Έπασχε από «καρδιακή ανεπάρκεια ΙΙ βαθμού, κίρρωση του ήπατος, διαβήτη, χρόνια προστατίτιδα», όπως αναφέρει ο ιατρικός του φάκελος.
Στη Σόφια την ίδια μέρα, στις 4.00 μ.μ., συνεδριάζει το Πολιτικό Γραφείο (ΠΓ) της Κεντρικής Επιτροπής (ΚΕ) του Βουλγαρικού Κομμουνιστικού Κόμματος (ΒΚΚ) και αποφασίζει το κείμενο της ανακοίνωσης της ΚΕ του ΒΚΚ, του Υπουργικού Συμβουλίου (ΥΣ) της Λαϊκής Δημοκρατίας της Βουλγαρίας (ΛΔΒ) και του Εθνικού Συμβουλίου του Πατριωτικού Μετώπου (ΠΜ), σχετικά με το θάνατο του Γκεόργκι Ντιμιτρόφ, που θα πρέπει να εγκρίνει η Ολομέλεια της ΚΕ. Στις 5.30 μ.μ., συγκαλείται το όργανο (τα μέλη και αναπληρωματικά μέλη που βρίσκονται εκείνη την στιγμή στη Σόφια) και εγκρίνει την πρόταση του ΠΓ, η οποία και αμέσως δίνεται προς δημοσίευση στον έντυπο τύπο και εκφωνείται από το ραδιόφωνο. Σε λίγες ώρες το νέο του θανάτου του «μεγάλου ηγέτη και δασκάλου», του «φλογερού ακλόνητου κομμουνιστή» του «πιστού μαθητή των Λένιν και Στάλιν», του «σπουδαίου αγωνιστή κατά του φασισμού και ιμπεριαλισμού», θα φτάσει σε κάθε γωνιά της χώρας και της οικουμένης.
Πηγή: http://politburo.archives.bg/bg/2013-04-24-11-12-48/dokumenti/1944-1949/202–41-29-1949-
Σε δεύτερη συνεδρίαση του ΠΓ στις 8.00 μ.μ., αποφασίζεται από τις 2 Ιουλίου να κηρυχθεί η χώρα σε παλλαϊκό πένθος (всенароден траур). Η ημερομηνία ολοκλήρωσης του αποφασίζεται στη συνεδρίαση του ΠΓ στις 9 Ιουλίου να είναι η 12η Ιουλίου.
Η απόφαση του Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Στάλιν είναι η σορός του Ντιμιτρόφ να ταριχευθεί και να τοποθετηθεί σε μαυσωλείο, όπως είχε γίνει και με την σορό του Λένιν (παρά τις αντίθετες γνώμες τότε των Τρότσκι, Μπουχάριν και Κάμενεφ). Μάλιστα την ταρίχευση θα αναλάβει ο βιοχημικός Μπόρις Ζμπάρσκι ένας εκ των ταριχευτών της σορού του Λένιν το 1924. Εφόσον και άλλος πέραν του Λένιν θα έμπαινε σε μαυσωλείο, τότε σίγουρα και η σορός του ίδιου του Στάλιν θα είχε την ίδια τύχη. Εν μέρη αυτό επιτεύχθηκε γιατί όντως η παράδοση της ταριχεύσεως θα συνεχιστεί με την σορό του Στάλιν που θα τοποθετηθεί δίπλα σε εκείνη του Λένιν, από τον θάνατο του, τον Μάρτιο του 1953, μέχρι τον Οκτώβριο του 1961, οπότε απομακρύνεται στα πλαίσια της «αποσταλινοποίησης» και θάβεται στη Νεκρόπολη του Τείχους του Κρεμλίνου, ακριβώς κάτω από το τείχος.
Η τυπική έγκριση της απόφασης για το μαυσωλείο και την τοποθεσία του, θα παρθεί την επόμενη μέρα, 3 Ιουλίου, μετά από πρόταση του ΠΓ της ΚΕ του ΒΚΚ, προς το ΥΣ. Το τελευταίο λοιπόν εγκρίνει την πρόταση του ΠΓ, το μαυσωλείο να ανεγερθεί – απέναντι από το κτίριο του ΥΣ (πρώην Πριγκιπικό Παλάτι και σήμερα Εθνική Πινακοθήκη) στην αρχή της „градска градина“, στη πλατεία „9 септември“. Η ανέγερση θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί το Σάββατο 9 Ιουλίου το μεσημέρι.
………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Πηγή: http://politburo.archives.bg/bg/2013-04-24-11-12-48/dokumenti/1944-1949/202–41-29-1949-
Εν τω μεταξύ, η σορός του Ντιμιτρόφ μετά την νεκροψία και την προσωρινή ταρίχευση τοποθετείται στην Αίθουσα των Κιόνων στον Οίκο των Συνδικάτων, όπου ο Στάλιν μαζί με μέλη του ΠΓ (από αριστερά προς τα δεξιά: Μπέρια, Μαλενκόφ, Βοροσίλοφ, Σβέρνικ, Μπουλγκάνιν, Μικογιάν, Καγκάνοβιτς) μεταμεσονύχτια στέκονται ως τιμητική φρουρά δίπλα από τη σορό του Ντιμιτρόφ για να αποτυπωθεί από τον σοβιετικό και παγκόσμιο τύπο η σκηνή.
Το 1953 στην αντίστοιχη φωτογραφία στον ίδιο χώρο από την τιμητική φρουρά δίπλα από τη σορό του Στάλιν από τα αριστερά έχει προστεθεί ο Μόλοτοφ και στα δεξιά αντί του Σβέρνικ έχει μπει ο Χρουστσόφ.
Το πρωί 3 Ιουλίου тο βαλσαμωμένο σώμα μέσα σε ειδική σαρκοφάγο ξεκινά το ταξίδι του με τραίνο από την Μόσχα για την Σόφια. Ο στρατάρχης Βοροσίλοφ ηγείται της σοβιετικής αντιπροσωπείας. Από την Σόφια την ίδια μέρα στις 19:50 αναχωρεί σιδηροδρομικός, αντιπροσωπεία που θα προϋπαντήσει στη πόλη Ούνγκεν της Μολδαβίας, στα σύνορα με την Ρουμανία, την σορό του βούλγαρου ηγέτη, ενώ ορίζεται και δεύτερη αντιπροσωπεία που θα αναχωρήσει για το Ρούσε στις 5 Ιουλίου για να περιμένει εκεί την σορό του εκλιπόντα.
Το βράδυ της 3ης Ιουλίου επιλέγεται η „Главпроект“ να παρουσιάσει μέχρι την επόμενη μέρα το πρωί, προτάσεις για την αρχιτεκτονική και στατική μελέτη του οικοδομήματος. Η πρόταση του καταξιωμένου αρχιτέκτονα Георги Овчаров (έργα του ο σχεδιασμός κτιρίων όπως: Биологически факултет, Министерство на вътрешните работи, къщата на Сирак Скитник, Военното издателство, κ.ά) κερδίζει τις εντυπώσεις, αν και δεν γίνεται δεκτή η πρόταση του για κολώνες δωρικού ρυθμού. Μετά από τις αναγκαίες διορθώσεις, υπό την επίβλεψη του αρχιτέκτονα Рачо Рибаров και την έγκριση του διοικητή του Κατασκευαστικού Σώματος Στρατού (Строителни войски) στρατηγού Иван Винаров, την ίδια μέρα τα σχέδια είναι έτοιμα και ξεκινούν οι κατασκευαστικές εργασίες. Το μαυσωλείο θα πρέπει να παραδοθεί σε λιγότερο από 6 μέρες. Το εργοτάξιο με υπεύθυνο τον Георги Натов λειτουργεί με 4 βάρδιες και 600 εργάτες και τεχνίτες.
Πηγή: https://www.flagman.bg/article/138813
Πηγή: http://politburo.archives.bg/bg/2013-04-24-11-12-48/dokumenti/1944-1949/202–41-29-1949-
Στη συνεδρίαση του ΠΓ στις 4 Ιουλίου αποφασίζεται ότι η σορός του Ντιμιτρόφ θα τοποθετηθεί στο μαυσωλείο στις 10 Ιουλίου. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει να ειδοποιηθούν τα αδερφά κόμματα και κυβερνήσεις, από το τμήμα διεθνών σχέσεων της ΚΕ και από το υπουργείο Εξωτερικών. Βέβαια και για τυπικούς λόγους, το λαϊκό προσκύνημα της σορού του πρωθυπουργού στην αίθουσα συνεδριάσεων της εθνοσυνέλευσης, της ανέργεσης του μαυσωλείου και της τοποθέτησης της σορού του κομμουνιστή ηγέτη, θα πρέπει να γίνει με την έγκριση του ΥΣ, το οποίο θα εγκρίνει και όλα τα έξοδα της κηδείας να γίνουν δημοσία δαπάνη.
Το τραίνο φτάνει στο κεντρικό σταθμό την Τετάρτη 6 Ιουλίου στις 5.00 μ.μ. Σειρήνες ηχούν σε όλη την Σόφια. Στην αποβάθρα του σιδηροδρομικού σταθμού από τις 4.45 μ.μ. βρίσκονται παρατεταγμένοι: Κεντρικά της εισόδου τα μέλη του ΠΓ της ΚΕ του ΒΚΚ, η σοβιετική αντιπροσωπεία, οι αρχηγοί των ξένων αντιπροσωπειών, κοντινά συγγενικά πρόσωπα του εκλιπόντος και τα μέλη του ΥΣ. Αριστερά της κεντρικής εισόδου τα τακτικά και αναπληρωματικά μέλη της ΚΕ, τα μέλη των ξένων αντιπροσωπειών, οι στρατηγοί του Λαϊκού Στρατού, της Λαϊκής Πολιτοφυλακής και του Κατασκευαστικού Σώματος Στρατού, η μουσική μπάντα της Λαϊκής σχολής πολέμου „Васил Левски“ και τιμητικό άγημα της ίδιας σχολής. Δεξιά της κεντρικής εισόδου το διπλωματικό σώμα, οι ηγεσίες του Πατριωτικού Μετώπου (ОФ) και της Βουλγαρικής Αγροτικής Λαϊκής Ένωσης – ΒΑΛΕ (БЗНС), το Προεδρείο της Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης, βουλευτές και υφυπουργοί της κυβέρνησης, οι ηγεσίες μαζικών οργανώσεων και οι σύζυγοι των μελών του ΠΓ, των υπουργών και των επικεφαλής των διπλωματών. Όλοι οι παραβρισκόμενοι ακολούθησαν τον ενδυματολογικό οδηγό που προέβλεπε η απόφαση του ΠΓ – «να είναι ντυμένοι στα μαύρα, οι άντρες να φορούν μαύρο περιβραχιόνιο και όποιος έχει παράσημα – μετάλλια να τα φορέσει». Από το τρένο αποβιβάζονται η σύζυγος του εκλιπόντος ηγέτη Роза Димитрова μαζί με τα θετά παιδιά τους Фаня και Бойко, τα μέλη του ΠΓ – Βέλκο Τσερβένκοφ (Вълко Червенков ήταν και ο κουνιάδος του Димитров), Георги Чанков και Антон Югов, ενώ ακολουθεί ο επικεφαλής της σοβιετικής αντιπροσωπείας, το μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΣΕ στρατάρχης Κλιμέντ Εφραίμοβιτς Βοροσίλοφ, από το ξεχωριστό βαγόνι το οποίο είχε διατεθεί για τον υψηλό προσκεκλημένο. Ο υπουργός Πολέμου στρατηγός Γ. Νταμιάνοφ (Георги Дамянов) αναφέρεται στον στρατάρχη Βοροσίλοφ.
Το βαγόνι που μεταφέρει την σαρκοφάγο βρίσκεται απέναντι από την κεντρική είσοδο του σταθμού. Τα μέλη του ΠΓ μεταφέρουν το φέρετρο από την αποβάθρα έξω από την κεντρική είσοδο, και το τοποθετούν πάνω σε κιλλίβαντα τηλεβόλου που τον σέρνουν τρία ζεύγη μαύρων αλόγων, ενώ η μουσική μπάντα παίζει πένθιμα εμβατήρια, και το τιμητικό άγημα αποδίδει τιμές.
Στην νεκρική πομπή έτσι όπως είχε αποφασιστεί στις 4 Ιουλίου θα έπρεπε να προπορεύεται το «Παράσημο του Λένιν» να ακολουθούν τα υπόλοιπα παράσημα και μετάλλια του Ντιμιτρόφ και στη τρίτη σειρά να ακολουθούν τα στεφάνια του ΠΓ του ΒΚΚ και του ΠΓ του Πανενωσιακού Κομμουνιστικού κόμματος (Μπολσεβίκων), ενώ μετά τον κιλλίβαντα με τη σορό, να ακολουθούν τα κοντινά συγγενικά πρόσωπα, μετά το ΠΓ του ΒΚΚ και τρίτη η σοβιετική αντιπροσωπεία. Ναι αλλά όχι. Σε διορθωτική απόφαση του ΠΓ στις 6 Ιουλίου έγιναν κάποιες «μικροαλλαγές». Το στεφάνι του Στάλιν δεν μπορεί παρά να προπορεύεται. Γιατί η σύζυγος και τα παιδιά του εκλιπόντα να βρίσκονται αμέσως πίσω από το φέρετρο; Ο Ντιμιτρόφ ήταν πάνω από όλα «σύντροφος», άρα πιο κοντά του τιμητικά πρέπει να βρίσκονται το ΠΓ του ΒΚΚ και ο σύντροφος Βοροσίλοφ, μετά τα υπόλοιπα 4 μέλη της σοβιετικής αντιπροσωπείας, μετά τα 4 μέλη του ΠΓ των Ρουμάνων συντρόφων και μόνο μετά από όλους αυτούς τα πολύ συγγενικά πρόσωπα. Ακόμα και στις κηδείες δεν πρέπει να υπάρχει τίποτα το ανθρώπινο! Και η τελευταία λάθος λεπτομέρεια μπορούσε να αποβεί μοιραία για τους οργανωτές της κηδείας.
………………………………………………………………………………………………..
Πηγή: http://politburo.archives.bg/bg/2013-04-24-11-12-48/dokumenti/1944-1949/202–41-29-1949-
Το στεφάνι του Στάλιν προπορεύεται στη νεκρική πομπή
Ο Τσερβένκοφ (δεύτερος από τα δεξιά), ο Βοροσίλοφ (τρίτος από τα δεξιά), η υπουργός Εξωτερικών της Ρουμανίας Άννα Πάουκερ (δεύτερη από τα αριστερά), στη νεκρική πομπή, στη λεωφόρο „Г. Димитров“ (σημ. „Княгиня Мария Луиза“).
Σε όλη την διαδρομή υπάρχει πλήθος κόσμου
Πηγή: http://politburo.archives.bg/bg/2013-04-24-11-12-48/dokumenti/1944-1949/202–41-29-1949-
Η νεκρική πομπή ξεκινά από την πλατεία του κεντρικού σταθμού (централна гара) περνά από την λεωφόρο „Георги Димитров“ (σημ. „Княгиня Мария Луиза“), φτάνει στην πλατεία „Ленин“ (σημ. „Света Неделя“), στρίβει αριστερά στη λεωφόρο „Ал. Стамболийски (σημ. ул. Съборна), συνεχίζει στην οδό „Молотов“а“ (σημ. ул. „Княз Александър I“), στρίβει δεξιά στη λεωφόρο „Цар Освободител“ και σταματά μπροστά από το κτίριο της Εθνοσυνέλευση. Τα μέλη του ΠΓ μεταφέρουν το φέρετρο στην κεντρική αίθουσα συνεδριάσεων της βουλής που έχει διαρρυθμιστεί κατάλληλα.
Η σύζυγος Роза (Флайшман) Димитрова και τα δύο θετά παιδιά της οικογένειας η Фаня και ο Бойко. Πηγή: http://stara-sofia.blogspot.com/2012/07/blog-post.html
Η είσοδος στη βουλή βάσει του αρχικού πρωτοκόλλου θα έπρεπε να ξεκινούσε με την οικογένεια, αλλά για πρακτικούς λόγους, γίνεται αλλαγή και μπαίνουν μέσα πρώτα τα μέλη του ΠΓ, που κουβαλούν το φέρετρο και μετά η οικογένεια. Ακολουθούν η σοβιετική αντιπροσωπεία, οι επικεφαλής των άλλων ξένων αντιπροσωπειών, το ΥΣ, τα μέλη της ΚΕ, τα μέλη ξένων αντιπροσωπειών, η ηγεσία του ΠΜ και της ΒΑΛΕ και το Προεδρείο της Βουλής. Οι υπόλοιποι της πομπής διαλύονται. Μπροστά από το φέρετρο τοποθετούνται στεφάνια των βασικότερων αντιπροσωπειών και οργανώσεων και δίπλα του τα παράσημα και μετάλλια του Ντιμιτρόφ. Με την ολοκλήρωση της διαρρύθμισης του χώρου, τοποθετείται τετραμελής κυλιόμενη επί 24ώρου βάσης τιμητική στρατιωτική φρουρά και οι επίσημοι αποχωρούν.
Πηγή: http://stara-sofia.blogspot.com/2012/07/blog-post.html
Πηγή: http://politburo.archives.bg/bg/2013-04-24-11-12-48/dokumenti/1944-1949/202–41-29-1949-
Πηγή: http://stara-sofia.blogspot.com/2012/07/blog-post.html
Εκτός από την στρατιωτική φρουρά, υπάρχει και τιμητική φρουρά 6 συντρόφων, η οποία βρίσκεται και αυτή μόνιμα δίπλα από την σορό και αλλάζει ανά 5 λεπτά. Πρώτη φρουρά τα μέλη του γραφείου πόλης (Σόφιας) του ΒΚΚ με το γραμματέα τους Τόντορ Ζίβκοφ και τελευταία τιμητική φρουρά, τα μέλη του ΠΓ με τον Βέλκο Τσερβένκοφ. Ο δεύτερος θα είναι ο διάδοχος του εκλιπόντα και ο πρώτος ο μεθεπόμενος διάδοχος.
Ο κουνιάδος Τσερβένκοφ και η σύζυγος του Ντιμιτρόφ – Ρόζα δέχονται συλλυπητήρια
Το λαϊκό προσκύνημα ξεκινά την Πέμπτη 7 Ιουλίου από τις 7.00 π.μ., και συνεχίζεται καθημερινά μέχρι τις 12.00 μ.μ. και από 3.00μ.μ. έως 1.00 π.μ., μέχρι την Κυριακή 10 Ιουλίου, όταν και ολοκληρώνεται στις 4.00 π.μ.
Πηγή: http://politburo.archives.bg/bg/2013-04-24-11-12-48/dokumenti/1944-1949/202–41-29-1949-
Η κηδεία ξεκινά την Κυριακή 10 Ιουλίου στις 3.00 μ.μ., με την έξοδο από το κτίριο της Εθνοσυνέλευσης του φέρετρου και της τοποθέτησης του, από τα μέλη του ΠΓ, στον κιλλίβαντα.
Αυτή τη φορά κέρδισε το συναίσθημα και η οικογένεια του εκλιπόντος βρέθηκε ένα μέτρο πίσω από το φέρετρο στην πομπή από το κτίριο της βουλής μέχρι το μαυσωλείο. Ακολουθούν το ΠΓ, οι Σοβιετικοί, τα μέλη των ηγεσιών των αδερφών κομμουνιστικών κομμάτων και οι υπόλοιποι επίσημοι.
Η πομπή με τη σαρκοφάγο σταματά στην είσοδο του μαυσωλείου και τοποθετείται σε προσωρινό βάθρο, ενώ οι επίσημοι παίρνουν τις θέσεις τους στον εξώστη του κτιρίου. Πρώτος από την μεριά της ΚΕ του ΒΚΚ, του ΥΣ και του ΠΜ, επικήδειο λόγο διαβάζει ο Τσερβένκοφ, ενώ ακολουθεί ο Γ. Νταμιάνοφ εκ μέρους του Λαϊκού στρατού, ο Γ. Τράικοφ εκ μέρους της ΒΑΛΕ. Ακολουθούν όρκοι τιμής από την Τσόλα Ντραγκόιτσεβα εκ μέρους των γυναικών και του Ζίβκο Ζίβκοφ από την μεριά της οργάνωσης νεολαίας. Έπειτα θα ακολουθήσουν οι επικήδειοι λόγοι των ξένων ηγεσιών με πρώτη εκείνη του στρατάρχη Βοροσίλοφ.
Ο Βέλκο Τσερβένκοφ εκφωνεί επικήδειο λόγο εκ μέρους της ΚΕ του ΒΚΚ, του ΥΣ και του ΠΜ
Ο στρατάρχη Βοροσίλοφ διαβάζει τον επικήδειο λόγο του, δεξιά διακρίνονται η σύζυγος και τα δύο παιδιά του Ντιμιτρόφ και αριστερά ο πρωθυπουργός Βασίλ Κολάροφ
Πηγή: http://politburo.archives.bg/bg/2013-04-24-11-12-48/dokumenti/1944-1949/202–41-29-1949-
Μετά την ολοκλήρωση των ομιλιών, τα μέλη του ΠΓ μεταφέρουν τη σορό στον εσωτερικό χώρο του μαυσωλείου.
Την ώρα εκείνη σε όλη την χώρα τηρείτε τριών λεπτών σιγή. Ακολουθεί ο ύμνος της Διεθνούς από χορωδία τριών χιλιάδων μουσικών και χορωδών, ενώ ηχούν σειρήνες παντού και τιμητικοί κανονιοβολισμοί από όλα τα πυροβολεία της Βουλγαρίας.
Στην απόφαση του ΠΓ στις 8 Ιουλίου υπάρχει μια σημαντική παρατήρηση: το χτύπημα των καμπανών απαγορεύεται. Στον εξώστη του μαυσωλείου παραμένουν η σύζυγος και τα δύο παιδιά του Ντιμιτρόφ, τα μέλη του ΠΓ του ΒΚΚ, η σοβιετική αντιπροσωπεία, τα μέλη των ΠΓ των αδερφών κομμουνιστικών κομμάτων και ο πρωθυπουργός της Ρουμανίας Πέτρου Γκρόζα. Ακολουθεί πένθιμη παρέλαση μπροστά από το μαυσωλείο των συγκεντρωμένων. Υπεύθυνος είναι ο Τόντορ Ζίβκοφ και όλο το Γραφείο πόλης του ΒΚΚ.
Πηγή: http://politburo.archives.bg/bg/2013-04-24-11-12-48/dokumenti/1944-1949/202–41-29-1949-
Πηγή: http://politburo.archives.bg/bg/2013-04-24-11-12-48/dokumenti/1944-1949/202–41-29-1949-
Ενδιαφέρον λεπτομέρεια της προσωπολατρικής αντίληψης της εποχής είναι ότι στην πένθιμη πορεία θα παρελάσουν πέρα από τα γνωστά πορτρέτα των Λένιν, Στάλιν και το πένθιμο του Ντιμιτρόφ και όλα των ηγετών των αδερφών κομμάτων όπως του Μάο, του Τολιάτι, του Χότζα, αλλά και του Ζαχαριάδη.
Με την ολοκλήρωση της πένθιμης παρέλασης κλείνει το τελετουργικό κομμάτι της κηδείας. Έμειναν όμως ανολοκλήρωτα δύο θέματα. Το πρώτο είναι η μόνιμη ταρίχευση της σορού και το δεύτερο η αποπεράτωση της κατασκευής του μαυσωλείου.
Πηγή: http://politburo.archives.bg/bg/2013-04-24-11-12-48/dokumenti/1944-1949/202–41-29-1949-
Το ίδιο βράδυ η σαρκοφάγος θα μεταφερθεί από το μαυσωλείο στη πρωθυπουργική κατοικία που χρησιμοποιούσε ο Ντιμιτρόφ – το παλάτι Врана ή όπως λάθος το ονόμαζαν τότε Враня, όπου θα ξεκινήσουν την διαδικασία μόνιμης ταρίχευσης, η ομάδα του καθηγητή Μπόρις Ζμπάρσκι.
Ο εγκέφαλος του Ντιμιτρόφ θα δοθεί προς φύλαξη στη Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών (БАН), στην οποία βρίσκεται και σήμερα.
Πηγή: http://politburo.archives.bg/bg/2013-04-24-11-12-48/dokumenti/1944-1949/202–41-29-1949-
Στην επίσημη τελετή τοποθέτησης του σώματος του Ντιμιτρόφ στο μαυσωλείο, στις 10 Ιουλίου οι κίονες είναι ημιτελείς καθώς και ολόκληρο το πάνω μέρος του κτιρίου για αυτό τον λόγο είναι σκεπασμένο με κόκκινο πανί. Οι ηλεκτρολογικές και κλιματιστικές εργασίες καθώς και οι εργασίες στους χώρους που θα γινόταν η συντήρηση της σορού δεν έχουν ολοκληρωθεί. Εδώ χρειάζεται η καθοδήγηση του Ζμπάρσκι και αυτές είναι και οι εντολές του ΠΓ.
Τελικά το μαυσωλείο θα ανοίξει τις πόρτες του στο κοινό τον Δεκέμβριο του 1949.
Απέναντι από την είσοδο του μαυσωλείου κατασκευάζεται μια γλυπτική προτομή του Ντιμιτρόφ, ενώ στις δύο πλευρές υπάρχουν προτομές του Ντιμίτρι Μπλαγκόεφ (Димитър Благоев), του Γκεόργκι Κίρκοφ (Георги Кирков), του Ντιμιτρόφ και του Βασίλ Κολάροφ (Васил Коларов). Ο τελευταίος θα θαφτεί στο δεύτερο χώρο που προβλεπόταν για την κηδεία των μελλοντικών ηγετών του κόμματος, ο οποίος προστέθηκε στο κεντρικό κτίριο λίγους μήνες μετά την κηδεία του Ντιμιτρόφ.
Αρχικά, η πρόσοψη του μαυσωλείου επιστρώνεται με πέτρες από το Ρούσε, ενώ αργότερα θα αντικατασταθούν με νέες μαρμάρινες πλάκες από τη Βράτσα. Το 1974-1975, το μαυσωλείο ανακαινίζεται πλήρως, διευρύνονται οι υπόγειοι χώροι, μπαίνει νέος κλιματισμός που ρυθμίζει τη θερμοκρασία, την υγρασία, την κίνηση και την καθαρότητα του αέρα, τοποθετείται νέα σαρκοφάγος με αλεξίσφαιρα τζάμια και διακοσμούνται με ψηφιδωτά του Дечко Узунов, οι εσωτερικοί χώροι. Εκείνο το δεκάμηνο της ανακαίνισης η σορός λέγεται ότι μεταφέρθηκε σε μια μικρή πόλη στα Ουράλια.
Πηγή: Φώτο Иван Бакалов, https://e-vestnik.bg/22542/v-podzemiyata-na-mavzoleya/
Κάτω από το χώρο προσκυνήματος βρίσκεται το εργαστήριο στο οποίο κατεβαίνει η σαρκοφάγος με ειδικό ασανσέρ, δύο φορές τη βδομάδα, για την επεξεργασία και τη συντήρηση της σορού μέσα σε αυτήν.
Κάθε 18 μήνες οι επιστήμονες καθαρίζουν τη σορό, την εμβαπτίζουν στα υγρά ταρίχευσης και της κάνουν ενέσεις με ειδικά χημικά. Η διαδικασία διαρκεί 40 μέρες. Μέχρι το 1954 την συντήρηση της σορού την κάνουν σοβιετικοί ειδικοί, ενώ μετά αναλαμβάνουν Βούλγαροι υπό την καθοδήγηση του καθηγητή ανατομίας Георги Гълъбов. Στην ομάδα συμμετέχουν 7 γιατροί, ανάμεσα τους καρδιοχειρούργος, βιοχημικός, παθολόγος, καθώς και 12 άτομα τεχνικό προσωπικό.
Στο μαυσωλείο στην είσοδο και εσωτερικά σε κάθε γωνία του διαδρόμου που οδηγεί στη σαρкοφάγο και δίπλα από αυτή, υπάρχει συνέχεια τιμητική φρουρά.
Το μαυσωλείο και το Σπίτι του Κόμματος συνδέονται με υπόγειο τούνελ
Πηγή: Φώτο Иван Бакалов, https://e-vestnik.bg/22542/v-podzemiyata-na-mavzoleya/
Το μαυσωλείο από το 1949 μέχρι το 1989 αποτελεί το σύμβολο του σοσιαλιστικού καθεστώτος. Σύμφωνα με το πρωτόκολλο, όταν ξένες αντιπροσωπείες επισκέπτονται τη χώρα, σε αυτό το σημείο καταθέτουν στεφάνια, ενώ σε όλους τους τουριστικούς οδηγούς η επίσκεψη στο μαυσωλείο θεωρείται επιβεβλημένη.
О Χο Τσι Μιν κατά την επίσκεψή του στην ΛΔΒ το 1957. Η σορός του ίδιου επίσης θα ταριχευθεί λίγο μετά τον θάνατό του στις 2 Σεπτεμβρίου 1969, παρά την επιθυμία του να αποτεφρωθεί και η τέφρα του να διασκορπιστεί τόσο στο βόρειο όσο και στο νότιο Βιετνάμ.
Ο Νικίτα Χρουστσόφ κατά την επίσκεψή του στη ΛΔΒ το 1962
Ο χώρος εδώ και 40 χρόνια αποτελεί και τον κεντρικό τόπο των δημόσιων τελετών, εορτασμών και εκδηλώσεων της πόλης (9η Σεπτεμβρίου, 7η Νοεμβρίου, 1η Μαΐου, 24η Μαΐου). Το σκηνικό 4 φορές το χρόνο επί 40 χρόνια το ίδιο: στον εξώστη η ίδια κομματική και κρατική ηγεσία χαιρετά μηχανικά το πλήθος που συντεταγμένα οι περισσότεροι και υποχρεωτικά παρελαύνουν.
9 Σεπτέμβρη 1954, στον εξώστη του μαυσωλείου τα κύρια πρόσωπα είναι ο πρωθυπουργός και μέλος του ΠΓ του ΒΚΚ Βέλκο Τσερβένκοφ, αλλά και ο νέος Πρώτος γραμματέας της ΚΕ του ΒΚΚ, Τόντορ Ζίβκοφ
9 Σεπτέμβρη 1956, στον εξώστη του μαυσωλείου το κύριο πρόσωπο είναι ένα – ο Τόντορ Ζίβκοφ.
9 Σεπτέμβρη 1989 – η τελευταία манифестация. Σε δύο μήνες ο κυρίαρχος του εξώστη του μαυσωλείου μετά από 35 χρόνια θα αποκαθηλωθεί. Στο καινούργιο έργο που ανεβαίνει τα σκηνικά θα αλλάξουν. Το μαυσωλείο δεν χρειάζεται πια.
Η 10η Νοεμβρίου 1989 σηματοδοτεί την έναρξη της αλλαγής του κοινωνικο-οικονομικού συστήματος της χώρας. Θα έπρεπε οι αρχιτέκτονες αυτής της αλλαγής – το ίδιο το Κόμμα και η νέα ηγετική του ομάδα (Λουκάνοφ, Λίλοφ, Μλαντένοφ) – να αλλάξουν όνομα (στις 3 Απριλίου 1990 από ΒΚΚ μετονομάστηκε σε Βουλγαρικό Σοσιαλιστικό Κόμμα), να εγκαταλείψουν την μαρξιστική-λενινιστική ιδεολογία, τα σύμβολά της, τα αγάλματά της και τη «μούμια» της. Ναι δυστυχώς ο μαρξισμός-λενινισμός τους, είχε ταριχευτεί ήδη το 1949 μαζί με τον Ντιμιτρόφ.
Τον Ιούνιο του 1990 η αντιπολίτευση (Ένωση Δημοκρατιών Δυνάμεων) χάνει τις εκλογές, οι φοιτητές ξεκινούν καταλήψεις των Πανεπιστημίων, στις 6 Ιουλίου παραιτείται από πρόεδρος της Δημοκρατίας ο Πέτερ Μλαντένοφ, ένας από τους πρωταγωνιστές της ανατροπής του Ζίβκοφ, ξεκινά καθιστική απεργία που μπλοκάρει το κέντρο της Σόφιας, ενώ τις επόμενες μέρες θα πάρει άλλη μορφή – θα στηθούν σκηνές στην πλατεία 9-ти септември και θα ονομαστεί «Πόλη της Αλήθειας» (Градът на истината). Ανάμεσα στα αιτήματά των «κατοίκων» αυτών των «πόλεων» είναι: να οριστεί δικάσιμος για την δίκη του Ζίβκοφ, να τιμωρηθούν οι υπεύθυνοι της κυνικά ονομαζόμενης «διαδικασίας Αναγέννησης» (Възродителен процес), να δοθούν εγγυήσεις ότι ανάμεσα στα μέλη της Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης δεν βρίσκονται άνθρωποι που ευθύνονται για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, την συγκάλυψη της αλήθειας για το Τσερνόμπιλ κ.ά.
Φώτο: Милан Христев https://impressio.dir.bg/photography/100-kadara-za-prehoda-galeriya
Έχοντας γρήγορα αντανακλαστικά η κυβέρνηση Λουκάνοφ με υπουργό Εξωτερικών το θετό γιο του Ντιμιτρόφ – τον Μπόικο Ντιμιτρόφ, στις 12 Ιουλίου αποφασίζει να απομακρύνει την σωρό από το μαυσωλείο. Στις 19 Ιουλίου στις 6.30 π.μ., με πλήρη μυστικότητα αξιωματικοί της Κρατικής Ασφάλειας, παρουσία του Μπόικο Ντιμιτρόφ και του γιου του, βγάζουν την σορό από το χώρο που βρισκόταν 41 χρόνια και την μεταφέρουν στο Κεντρικό Κοιμητήριο της Σόφιας. Στις 1.30 μ.μ., γίνεται η αποτέφρωση της σορού και η εναπομείνασα τέφρα παραδίδεται προς φύλαξη σε χώρο του νεκροταφείο.
Στις 23 Ιουλίου 1990 παρουσία του Μπόικο Ντιμιτρόφ, των συγγενών του και χιλιάδων κόσμου, μετά από 41 χρόνια γίνεται η δεύτερη κηδεία του Ντιμιτρόφ.
Πηγή: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=48140261
Στο προτεσταντικό οικόπεδο № 22 του Κεντρικού Κοιμητηρίου της Σόφιας, η τέφρα θάβεται στον τάφο της Παρασκεύα Ντόσεβα, μητέρας του Γκεόργκι Ντιμιτρόφ.
Το μαυσωλείο ως τέτοιο εξυπηρετεί τον σκοπό για τον οποίο φτιάχτηκε μόνο εάν φιλοξενεί την ταριχευμένη σορό κάποιου. Εφόσον αυτό ευτυχώς δεν θα ξαναγίνει, η ερώτηση είναι, μπορεί να λειτουργήσει διαφορετικά ή θα πρέπει να κατεδαφιστεί;
Η συζήτηση ξεκινά το 1990. Η κεντρική τράπεζα θέλει το χώρο για θησαυροφυλάκιό της, το μουσείο τέχνης ζητά να αποθηκεύσει εκεί πίνακες, για να επωφεληθεί από τις εγκαταστάσεις του λόγω της διατήρησης σταθερής θερμοκρασίας, ενώ άλλοι προτείνουν τη μετατροπή του σε εθνικό πάνθεον. Τα χρόνια περνούν και το μαυσωλείο γίνεται βορά των διαφόρων γιαλαντζί επαναστατών, μαϊμού Pink Floyd συγκροτημάτων, ατάλαντων καλλιτεχνών γκράφιτι, αστέγων, ναρκομανών και χώρος που όλοι οι παραπάνω χρησιμοποιούν για την ανάγκη τους.
8 Απριλίου 1991. Συγκέντρωση της Ένωσης Δημοκρατικών Δυνάμεων. Φώτο: Иван Григоров https://dnes.dir.bg/obshtestvo/20-godini-ot-sabaryaneto-na-mavzoleya-unikalni-kadri-na-ivan-grigorov
15 Μαϊου 1992 Ροκ συναυλία για το πακετάρισμα του μαυσωλείου. Φώτο: Иван Григоров https://dnes.dir.bg/gallery/20-godini-ot-sabaryaneto-na-mavzoleya-unikalni-kadri-na-ivan-grigorov?i=5
1993, το κτίριο που λειτουργούσε ως μαυσωλείο και τώρα ως αποχωρητήριο. Φώτο: Иван Григоров, https://dnes.dir.bg/gallery/20-godini-ot-sabaryaneto-na-mavzoleya-unikalni-kadri-na-ivan- grigorov?i=13
Αυτοί που βλέπουν το μαυσωλείο ως το απόλυτο σύμβολο του απολυταρχισμού, πιστεύουν ότι πρέπει να διαγραφεί – κατεδαφιστεί, όπως έγινε με άλλα σύμβολα.
Η αρχή γίνεται στις 21 Αυγούστου του 1990 με την απομάκρυνση όπως αναφέρει η απόφαση της Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης των ξένων συμβόλων από το «Σπίτι του Κόμματος». Η καθυστέρηση της εφαρμογής της απόφασης της Βουλής οδηγεί στο να πάρουν κάποιοι θερμόαιμοι το νόμο στα χέρια τους και πιστεύοντας ότι ζουν σκηνές από την πτώση του τείχους του Βερολίνου, να αρχίσουν με σφυριά να σπάζουν τα σφυροδρέπανα και τα πεντάκτινα αστέρια, από το κτίριο.
Θα ακολουθήσει η πυρπόληση του κτιρίου και το πλιάτσικο. Εάν εξαιρέσουμε έναν τραυματία που καταπλακώθηκε από την κεντρική πόρτα δεν υπάρχουν θύματα. Όμως κάηκαν 40 χώροι (ανάμεσα τους και τα δύο γραφεία που φυλάσσονταν το οικονομικό αρχείο του Κόμματος και τα έγγραφα της Συναλλαγματικής Επιτροπής του ΠΓ) και λεηλατήθηκαν 94 γραφεία. Η Εισαγγελία απηύθυνε κατηγορίες προς 40 άτομα, το δικαστήριο όμως επιστρέφει στην Εισαγγελία την δικογραφία 4 φορές για συμπληρώσεις, διορθώσεις, ώσπου το 1996, η διαδικασία οριστικά διακόπτεται και η δικογραφία μπαίνει στο αρχείο.
Στις 4 Οκτωβρίου 1990 εκτελώντας την απόφαση της Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης, απομακρύνεται από το «Σπίτι του Κόμματος» και το πεντάκτινο κόκκινο αστέρι. Βρισκόταν εκεί από το 1985, μετά από απόφαση της Γραμματείας της ΚΕ του ΒΚΚ, να αντικαταστήσει το πρώτο αστέρι που είχε τοποθετηθεί στη κορυφή του κτιρίου το 1954.
Την ίδια τύχη έχει και το άγαλμα του Λένιν στο κέντρο της Σόφιας καθώς και πολλά άλλα.Δεν είναι όμως μόνο τα σύμβολα που θυμίζουν, είναι και τα ονόματα πόλεων, χωριών, έργων, λεωφόρων, οδών, πλατειών, κ.ά. Ας δούμε ορισμένα παραδείγματα:
Αλλαγές ονομάτων πόλεων όπως:
Με το διάταγμα 87 του 1990, η πόλη Толбухин σε Добрич
Με το διάταγμα 7 του 1991, Εφημερίδα του Κράτους αρ. 4, η πόλη Станке Димитров σε Дупница
Με το διάταγμα 10 του 1993, Ε.Κ. αρ. 8, η πόλη Михайловград σε Монтана
Αλλαγές ονομάτων έργων εθνικής σημασίας όπως:
Με το διάταγμα 277 του 1992, Ε.Κ. αρ. 96, ο υδατοφράκτης „Г. Димитров“ σε „Копринка“
Με το διάταγμα 147 του 1999, Ε.Κ. αρ. 53, ο υδατοφράκτης „Васил Коларов“ σε „Голям Беглик“
Αλλαγές πλατειών στη Σόφια όπως:
„Девети септември“ σε „Княз Алексантър Батенберк“
„Димитър Благоев“ σε „Македония“
„Йорданка Чанкова“ σε „Журналист“
„Ленин“ σε „Света неделя“
Αλλαγές λεωφόρων στη Σόφια όπως:
„9 септември“ („Македония“) σε „Цар Борис III“
„Александър Стамболийски“ σε ул. „Съборна“
„Андон Иванов“ σε „Джеймс Баучер“
„България“ σε „Евлоги Георгиев“
„Българо-съветска дружба“σε „Драган Цанков“
„Владо Георгиев“ σε „Арсеналски“
„Волгоград“ σε „Васил Левски“
„Волоколамско шосе“ σε „Симеоновско шосе“
„Вълчо Иванов“ σε „Сливница“
„Гемал Абдел Насър“ σε „Д-р Г. М. Димитров“
„Генерал Емил Марков“ σε „Гоце Делчев“
„Георги Димитров“ σε „Княгиня Мария Луиза“
„Ернест Телман“ σε „Витоша“
„Лев Толстой“ σε „Ломско шосе“
„Ленин“ („Тракия“) σε „Цариградско шосе“
„Людмила Живкова“ („Младост“) σε „Христофор Колумб“
„Маршал Ф.И.Толбухин“ σε „Васил Левски“
„Руски“ σε „Цар Освободител“
„Салвадор Алиенде“ σε „Андрей Сахаров“
„Трайчо Костов“ σε „Свети Наум“
„Христо Кабакчиев“ σε „Ситняково“
„Янко Сакъзов“ „Мадрид“ κ.ά.
Αλλαγές οδών στη Σόφια όπως:
„Васил Коларов“ σε „Солунска“
„Владимир Поптомов“ σε „Уилям Гладстон“
„Гаврил Генов“ σε „Христо Белчев“
„Димитър Полянов“ σε „Кракра“
„Първомайска“ σε „Сребърна“
„Софийска комуна“ σε „Княж Александър Батенберг“
„Тина Киркова“ σε „Кургулят“
„Жданов“ („Трети април“) σε „Пиротска“ κ.ά.
Τελικά το ζητούμενο είναι η διαγραφή της συλλογικής μνήμης. Ακόμα και να γίνει λειτουργικό το κτίριο του μαυσωλείου με αλλαγή χρήσης του, θα παραμένει το απόλυτο σύμβολο της σοσιαλιστικής Βουλγαρίας. Το κομμουνιστικό κόμμα διατήρησε τα τσαρικά ανάκτορα, στέγασε σε αυτά τις κυβερνήσεις του Πατριωτικού Μετώπου και απέναντί τους έκτισε το μαυσωλείο. Τυχαίο; Δε νομίζω.
Βέβαια η διαγραφή της συλλογικής μνήμης είναι επιλεκτική. Όπου μας συμφέρει ή/και όπου μπορούμε. Αλήθεια γιατί δεν κατεδαφίστηκε όλο, το σταλινικό κατά τα άλλα, οικοδομικό συγκρότημα του κέντρου της Σόφιας; Γύρω από την σημερινή πλατεία „Независимост“ που οι ντόπιοι την ονομάζουν „Ларкото“ χτίζεται την περίοδο 1948 – 1957: α) Βόρεια, το Централен универсален магазин – ЦУМ (1949 – 1957) και το υπουργείο Βαριάς Βιομηχανίας (1949 – 1956). Σήμερα στη θέση του υπουργείου στεγάζεται το Υπουργικό Συμβούλιο και το υπουργείο Εργασίας. β) Ανατολικά το Σπίτι του Κόμματος (1948 – 1954), όπου σήμερα στεγάζονται υπηρεσίες της Βουλής. γ) Νότια το υπουργείο Ηλεκτροφωτισμού (1949-1954), μετά στεγάζεται το Κρατικό Συμβούλιο και σήμερα το Προεδρείο. Στη νότια πλευρά βρίσκεται και το ξενοδοχείο „Балкан“ (1949 – 1956) και μία 7όροφη πολυκατοικία με κατάστημα για τα παιδιά „Детмаг“ (1949 – 1953) επί της λεωφόρου Стамболийски (σημέρα οδός Съборна). Σε αυτό το σημείο στο ισόγειο σήμερα υπάρχουν πολυτελή εμπορικά καταστήματα. δ) Δυτικά προοριζόταν να ανεγερθεί 14όροφο κτίριο „Дом на Съветите“ και μπροστά του να τοποθετηθεί το άγαλμα του Λένιν. Τελικά το κτίριο δεν έγινε και αργότερα τοποθετήθηκε μόνο το άγαλμα.
Η συζήτηση για το μέλλον του μαυσωλείου συνεχίζεται εννέα χρόνια. Το κτίριο καταλαμβάνει ένα οικόπεδο φιλέτο, περιβαλλόμενο από τα κτίρια της Εθνικής Πινακοθήκης, του Εθνικού Θεάτρου και της Βουλγαρικής Λαϊκής Τράπεζας. Για το νεοφιλελεύθερο πρωθυπουργό Ιβάν Κόστοφ (Иван Костов) που ορισμένα χρόνια πριν δίδασκε Πολιτική Οικονομία του σοσιαλισμού, στην έδρα „Политическа икономия“ του „Центъра по идеологически дисциплини“, στο ВМЕИ „Вл. Илич Ленин“ Σόφιας, θα είναι μια εύκολη επιχείρηση κατεδάφισης, ή έτσι τουλάχιστον νόμιζε.
Η απόφαση κατεδάφισης (№РД 02-14-1531/09.08.1999 год.) είναι του αντιπροέδρου της κυβέρνησης και υπουργού Περιφερειακής Ανάπτυξης και Χωροταξίας Εβγκένιι Μπακαρντζίεφ (Евгений Бакърджиев).
Πηγή: https://politika.bg/bg/a/view/galerija-v-tunela
Η κατεδάφιση του μαυσωλείου αποφασίζεται να γίνει ελεγχόμενα με την χρήση εκρηκτικών στις 21 Αυγούστου 1999. Την ελεγχόμενη κατεδάφιση έχει αναλάβει αφιλοκερδώς (τι συγκινητικό!) η ιδιωτική εταιρία „Експлозив Прогрес” με 300 κιλά εκρηκτικών. Η όλη διαδικασία γίνεται υπό την επίβλεψη του Евгений Бакърджиев και με την παρουσία του πρωθυπουργού. Οι δυο τους έχουν ανέβει στην ταράτσα του κτιρίου των Αρχείων του Κράτους (τι συμβολικό!) στην οδό Московска και περιμένουν.
Πηγή: https://e-vestnik.bg/30873/za-razrushavaneto-na-mavzoleya-predi-20-godini/
Η έκρηξη πραγματοποιείται στις 2.37 μ.μ. Το κτίριο γέρνει λίγο προς τα δεξιά σαν να υποκλίνεται προς την Βουλγαρία και σταματά.
(δείτε το βίντεο εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=qjx8VXz468o).
Ο Евгений Бакърджиев μπροστά στο όρθιο ακόμα κτίριο δίνει την πιο άχαρη συνέντευξη, ενώ συγκεντρωμένος κόσμος τον αποδοκιμάζει και φωνάζει: ρεζίλι! Εκείνη την ημέρα θα του βγει το παρατσούκλι Бъки Бомбата.
Τρεις ακόμη μεγάλες εκρήξεις πραγματοποιήθηκαν αργότερα, με την χρησιμοποίηση επιπλέον 1000 κιλών εκρηκτικής ύλης, μετά τις οποίες η κατεδάφιση συνεχίστηκε με μηχανήματα. Τα τελευταία συντρίμμια αφαιρέθηκαν αργά το απόγευμα της 27ης Αυγούστου 1999.
Η κατεδάφιση του μαυσωλείου ξεκίνησε μετά το μεσημέρι στις 21 Αυγούστου 1999 και ολοκληρώθηκε αργά το απόγευμα στις 27 Αυγούστου 1999, δηλαδή διήρκεσε 6 ημέρες. Η κατασκευή του ξεκίνησε το μεσημέρι στις 4 Ιουλίου 1949 και τελείωσε το πρωί 10 Ιουλίου 1949. Χρειάστηκαν κάτι λιγότερο από 6 μέρες (138 ώρες) για να χτιστεί και 6 για να κατεδαφιστεί. Αυτό γράφει ο τύπος μετά το καθάρισμα του χώρου στις 27 Αυγούστου 1999. Βέβαια για να είμαστε ακριβείς στις 10 Ιουλίου 1949 το μαυσωλείο είναι ημιτελές και οι εργασίες του συνεχίζονται μέχρι το Δεκέμβριο του 1949, οπότε και ανοίγει τις πόρτες του για το λαϊκό προσκύνημα. Έπειτα την δεκαετία του ’70 γίνεται βασική ανακαίνιση. Από την άλλη το 1999 κατεδαφίζεται μέσα σε 6 ημέρες μόνο το υπέργειο μέρος του κτιρίου, όχι όμως και τα τρία υπόγεια πατώματα.
Αυτά παραμένουν ακόμα και σήμερα, τον Ιούλιο του 2020, άθικτα με όλες τις εγκαταστάσεις υποστήριξης του μαυσωλείου. Ο Δήμος Σόφιας, μετά το 2014, πάλι το 2018, κάνει σχέδια να καθαρίσει το χώρο και να μετατρέψει τον πρώτο υπόγειο όροφο σε Πινακοθήκη και τους δύο επόμενους σε αποθετήριο της Δημοτικής Πινακοθήκης.
Η δικιά μου πρόταση είναι να μην πειράξουν τίποτα, να αποκαλύψουν την τρύπα και να τοποθετήσουν γυάλινο θόλο όπως αυτόν που επινόησε ο αρχιτέκτονας Χρίστο Γκάντσεφ – υιός, στο Ларго, τις λεγόμενες «σταγόνες» (капки). Καλύτερα βέβαια να του δώσουν το όνομα «δάκρυ» (сълза), το οποίο μπορεί να έχει τόσες ερμηνείες όσοι θα είναι οι επισκέπτες του.
Αυτή η εργασία χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές .
Petinakis 