Στις 29 Μαΐου 1989, ο Πρόεδρος του Κρατικού Συμβουλίου της Λαϊκής Δημοκρατίας της Βουλγαρίας (ΛΔΒ) και Γενικός Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του Βουλγαρικού Κομμουνιστικού Κόμματος (ΒΚΚ), Τόντορ Ζίβκοφ (Toдор Живков, 07.09.1911 – 05.08.1998), ανακοινώνει σε ραδιοτηλεοπτικό του διάγγελμα ότι η Βουλγαρία έχει υιοθετήσει νόμο ο οποίος επιτρέπει σε όλους τους Βούλγαρους πολίτες να ταξιδεύουν ελεύθερα στο εξωτερικό.
29 Μαΐου 1989, ραδιοτηλεοπτικό διάγγελμα του Τ. Ζίβκοφ
Όντως λίγες μέρες πριν, στις 10 Μαΐου 1989, η Βουλή της ΛΔΒ, ενέκρινε νομοσχέδιο με το οποίο γίνονταν συμπληρώσεις και μεταβολές στον Νόμο για τα διαβατήρια. Η έκδοση διαβατηρίου είναι πλέον ελεύθερη και όχι κατά περίπτωση. Καταργούνται τα ομαδικά και τα μεταναστευτικά διαβατήρια, καθώς και τα φύλλα πορείας. Επίσης καταργείται η διάταξη, σύμφωνα με την οποία, ο Βούλγαρος πολίτης που χωρίς βάσιμους λόγους δεν είχε επιστρέψει στην χώρα για πάνω από 2 χρόνια, από την λήξη της βίζας του, όφειλε στο βουλγαρικό δημόσιο, τα έξοδα εκπαίδευσης και επαγγελματικής του κατάρτισης. Βεβαίως οι αλλαγές εγκρίθηκαν ομόφωνα απ’ την Εθνοσυνέλευση, μαζί με τις μεταβολές στον Νόμο για την βουλγαρική ιθαγένεια, στο Νόμο περί Αμνηστίας και στον Ποινικό Κώδικα. Με αυτό τον τρόπο η Βουλγαρία ευθυγραμμίστηκε με τις αποφάσεις της Συνάντησης της Βιέννης των χωρών-μελών της Διάσκεψης για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΔΑΣΕ), που μόλις είχε ολοκληρώσει τις εργασίες της, τον Ιανουάριο του 1989. Να θυμίσω ότι η Συνάντηση της Βιέννης (1986-89), αποτελούσε την τέταρτη κατά σειρά Συνάντηση Παρακολούθησης της ΔΑΣΕ, που όπως οι τρεις προηγούμενες – Βελιγραδίου (1977-78), Μαδρίτης (1980-83) και Στοκχόλμης (1984-86), είχαν ως σκοπό να επανεξετάζουν την εφαρμογή των αποφάσεων και των δεσμεύσεων, που απορρέουν από την «Τελική Πράξη του Ελσίνκι», από τα 35 συμμετέχοντα κράτη-μέλη.
…………………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………
Πηγή: https://www.parliament.bg/pub/StenD/2012121212302710051989_3.pdf
Ο Ζίβκοφ στο διάγγελμά του κάνει έκκληση προς την Τουρκία να ανοίξει τα σύνορά της: «…Ανοίξτε τα σύνορά σας για όλους του Βούλγαρους μουσουλμάνους που επιθυμούν να πάνε στην Τουρκία, προσωρινά ή μόνιμα. Ο καιρός για παιχνίδια πέρασε, η Τουρκία θα πρέπει να ανοίξει τα σύνορά της σύμφωνα με τους διεθνείς κανόνες και τις διεθνείς συνθήκες, όπως έκανε η ΛΔΒ.[…].Εάν γίνεται λόγος για απαιτήσεις και εμείς μπορούμε να θέσουμε το θέμα, πόσοι Βούλγαροι ζουν στην Δημοκρατία της Τουρκίας. Πρέπει να πω ότι πολλά πράγματα δεν έχουν λυθεί, ούτε από την Ιστορία, ούτε από την Πολιτική και ακόμα κάτι, βάσει ποιας διεθνούς σύμβασης, βάσει ποιας θρησκείας, βάσει ποιας φιλοσοφίας, στην Τουρκία ισχυρίζονται ότι κάθε Μωαμεθανός στην Βουλγαρία είναι Τούρκος; Που βασίζονται οι κύκλοι εξουσίας της Τουρκίας και τους επιτρέπεται να ισχυρίζονται ότι μπορούν να είναι διαιτητές σε ζητήματα που ιστορικά και νομικά είναι της αρμοδιότητας μιας κυρίαρχης χώρας;…Ο βουλγαρικός λαός δεν θα γονατίσει και πλανώνται πλάνην οικτράν όσοι τρέφουν ελπίδες ότι θα μπορέσουν να γυρίσουν πίσω τον τροχό της ιστορίας, στην εποχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.» (https://www.youtube.com/watch?v=2BM5YbGHTxI)
Τις επόμενες μέρες η μαζική μετανάστευση που ονομάστηκε «η Μεγάλη εκδρομή» (Голямата екскурзия) ξεκινούσε, ενώ ταυτόχρονα τέλειωνε με κραχ, αυτό που κυνικά ονομάστηκε το 1984 «διαδικασία Αναγέννησης» (Възродителен процес) και που στην ουσία ήταν μια διαδικασία βίαιης αφομοίωσης περίπου 800 χιλιάδων Βουλγάρων πολιτών της τουρκικής μειονότητας. Οι δύο διαδικασίες – της μετανάστευσης και της αφομοίωσης είχαν χρησιμοποιηθεί πολλές φορές στο παρελθόν, όχι όμως με την ίδια ένταση και αποφασιστικότητα.
Σκοπός του σημερινού άρθρου είναι να ξεφυλλίσουμε το χρονολόγιο της πολιτικής του μαστίγιου και του καρότου, του φύγε – κάτσε, που εφάρμοσε το ΒΚΚ απέναντι στην τουρκική εθνοτική ομάδα. Η έρευνα θα βασιστεί κυρίως σε πρωτογενείς πηγές, στο αρχειακό υλικό του Кόμματος και του κράτους, όπως αποφάσεις του ΠΓ και της Γραμματείας της ΚΕ του ΒΚΚ, αποφάσεις, διατάγματα του Υπουργικού Συμβουλίου, εκθέσεις, εισηγήσεις, αναφορές, της Κρατικής Ασφάλειας, αναφορές πρακτόρων της και καταδόσεις χαφιέδων της. Τα αρχεία αυτά τώρα πλέον αποχαρακτηρισμένα, συνήθως είχαν διαβάθμιση «άκρως απόρρητо» („строго секретно“). Βεβαίως χρησιμοποιήθηκαν και μη διαβαθμισμένα αρχεία των παραπάνω θεσμών και οργάνων, όπως διακρατικές συνθήκες, συμβάσεις, νόμοι, διατάγματα, αποφάσεις, αλλά και το αρχείο της στατιστικής υπηρεσίας, καθώς και πολλές δευτερογενείς πηγές (βιβλία, μελέτες, άρθρα κλπ.)
Η αρχή του χρονολογίου δεν μπορεί παρά να ξεκινά στις 9 του Σεπτέμβρη 1944, όταν ουσιαστικά ξεκινά η νέα περίοδος της ιστορίας της χώρας και τελειώνει με το τέλος αυτής της περιόδου, στις 10 Νοέμβρη 1989. Βέβαια το συλλογικό υποκείμενο της ιστορίας μας – η τουρκική εθνοτική ομάδα, δεν εμφανίστηκε το 1944, ούτε εξαφανίστηκε το 1989. Υπήρχε στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που αποτέλεσαν με την Συνθήκη του Βερολίνου (1/13 Ιουλίου 1878), το αυτόνομο Πριγκιπάτο της Βουλγαρίας και την αυτόνομη Οθωμανική επαρχία της Ανατολικής Ρωμυλίας. Όμως, όπως πολλές εθνοτικές ομάδες, έτσι και αυτή έμεινε στην λάθος πλευρά των συνόρων του κράτους- έθνους και μετατράπηκε σε μειονότητα. Για τις μεταναστεύσεις της τουρκικής εθνοτικής ομάδας, την περίοδο 1878 – 1944, μπορείτε να ανατρέξετε στο προηγούμενο άρθρο μου https://petinakis.wordpress.com.
Σε αντίθεση με τις βουλγαροελληνικές και τις βουλγαρογιουγκοσλαβικές σχέσεις, οι βουλγαροτουρκικές σχέσεις δεν επιβαρύνθηκαν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην αρχή του Πολέμου και οι δύο χώρες ανακηρύσσοντας καθεστώς ουδετερότητας, υπογράφουν στις 17 Φεβρουαρίου 1941 συμφωνία μη επίθεσης, διεύρυνση των εμπορικών συναλλαγών και διατήρηση ήπιων τόνων, η μία προς την άλλη, στον έντυπο τύπο. Ακόμα και όταν η Βουλγαρία θα περάσει με το μέρος του «Τρίτου Ράιχ» (από 1 Μαρτίου 1941 μέχρι 26 Αυγούστου 1944, όταν και πάλι θα ανακηρύξει ουδετερότητα), ενώ η Τουρκία θα παραμείνει ουδέτερη μέχρι τις 2 Αυγούστου 1944, όταν και διακόπτει τις διπλωματικές της σχέσεις με τη Γερμανία, οι δύο χώρες διατηρούν σχέσεις καλής γειτονίας. Απουσιάζουν οι εδαφικές και άλλου είδους διεκδικήσεις, ενώ τον πρώτο καιρό, δεν υπάρχει ένταση και γύρω από την τουρκική μειονότητα που ζει στην Βουλγαρία. Παρ’όλα αυτά το Βουλγαρικό Εργατικό Κόμμα (κομμουνιστές) – ΒΕΚ (κ) παίρνει υπόψη του και τον κίνδυνο της τουρκικής εθνικιστικής προπαγάνδας. Ήδη από τις πρώτες μέρες μετά την 9η Σεπτέμβρη παρακολουθεί στενά τα τεκταινόμενα στους κύκλους των μειονοτήτων. Στην πρώτη κυβέρνηση του Πατριωτικού Μετώπου – ΠΜ (Отечественият фронт – ОФ), με πρωθυπουργό τον Κίμον Γκιοργκίεφ, το ΒΕΚ (κ) έχει 4 υπουργεία ανάμεσά τους και τα υπουργεία Εσωτερικών (Антон Югов, μέλος του ΠΓ) και Δικαιοσύνης (Минчо Нейчев).
10 Σεπτεμβρίου 1944: Στην θέση της πρώην Αστυνομίας ιδρύεται με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου (Постановление № 1 от 10.ІХ.1944 г.) η Διεύθυνση Λαϊκής Πολιτοφυλακής (Дирекция Народна милиция), στις τάξεις της οποίας εντάσσονται πρώην παρτιζάνοι και πολιτικοί κρατούμενοι, οι περισσότεροι κομμουνιστές, όπως ο πρώτος της διοικητής Енчо Стайков και ο δεύτερος Раденко Видински. Η Διεύθυνση ΛΠ αποτελείται από δύο τμήματα: τμήμα «Κρατικής Ασφάλειας» (отдел „Държавна сигурност”) και τμήμα «Λαϊκής Πολιτοφυλακής» (отдел „Народна милиция“).
17 Οκτώβρη 1944: Το ΠΓ της ΚΕ του ΒΕΚ (κ) αποφασίζει να δημιουργήσει τμήμα «Μαζικές οργανώσεις» (отдел „Масов“), το οποίο να αποτελείται από 8 επιτροπές. Η 8η επιτροπή θα ασχολείται με τα ζητήματα των μειονοτήτων. (βλ. Протокол № 1 от 17 октомври 1944 г. от заседание на Политбюро (ПБ) на ЦК на БРП /к/ http://politburo.archives.bg/en/2013-04-24-11-12-48/dokumenti/1944-1949/806—1–17–1944-)
6 Φεβρουαρίου 1945: Στη συνεδρίαση του ΠΓ της ΚΕ του ΒΕΚ (κ), ο Τράιτσο Κόστοφ (Трайчо Костов, 1897-1949) διαβάζει τις οδηγίες του προέδρου του Κόμματος Γκεόργκι Δημητρόφ (Георги Димитров ,1882-1949) που βρισκόταν εκείνη την περίοδο στη Μόσχα:
«Στις εθνοτικές μειονοτικές ομάδες πρέπει να δοθούν πλήρη δικαιώματα, αλλά με τους Τούρκους πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Αυτοί θα πρέπει να είναι ισότιμοι, να έχουν τα ίδια πολιτικά και αστικά δικαιώματα όπως οι Βούλγαροι, δυνατότητα να μορφώνονται στην γλώσσα τους, να έχουν σχολεία, τζαμιά. Αλλά ως Τούρκοι δεν θα πρέπει να αντιπροσωπεύουν κανένα εθνικό κίνημα, γιατί αλλιώς θα δημιουργηθούν οι συνθήκες εισχώρησης της τουρκικής κατασκοπείας στη χώρα. Ενώ εμείς θέλουμε να διώξουμε την Τουρκία από την Ευρώπη, να πάει στη Ασία. Ένα τουρκικό εθνικό κίνημα στη χώρα μας θα δημιουργήσει πληγή στον οργανισμό του βουλγαρικού λαού…Στους Τούρκους θα πρέπει να ειπωθεί ξεκάθαρα: αυτοί που επιθυμούν να ζουν στην Βουλγαρία μαζί με τους Βουλγάρους πρέπει να έχουν και ίσες υποχρεώσεις. Σε όποιον αυτό δεν αρέσει ας πάει στην Τουρκία. Η βουλγαρική γλώσσα θα πρέπει να είναι υποχρεωτική στα τουρκικά σχολεία. Τον τουρκικό εθνικισμό εμείς δεν τον αναγνωρίζουμε. Να εκδίδεται εβδομαδιαία εφημερίδα του ΠΜ στη τουρκική γλώσσα.»
Πηγή: Протокол № 12 от 6 февруари 1945 г. от заседание на Политбюро (ПБ) на ЦК на БРП /к/ http://politburo.archives.bg/bg/2013-04-24-11-12-48/dokumenti/1944-1949/774—12–6–1945–
12 Φεβρουαρίου 1945: Στην ημερήσια διάταξη της συνεδρίασης του ΠΓ της ΚΕ του ΒΕΚ (κ) το τρίτο θέμα αναφέρεται στην δουλειά του Κόμματος στην τουρκική μειονότητα. Οι αποφάσεις που πάρθηκαν ήταν: «1. Λόγω του κινδύνου εθνικιστικής προπαγάνδας να μην δημιουργηθούν (κομματικές) οργανώσεις. Μπορούν να υπάρχουν τουρκικά μορφωτικά συμβούλια στις επιτροπές του Πατριωτικού Μετώπου. 2. Να σταλούν βιβλία στην τουρκική γλώσσα από την ΕΣΣΔ. 3. Αντί, κάποιας εκεί, εφημερίδας στην τουρκική, ιδιωτικών συμφερόντων, που ξεκίνησε να κυκλοφορεί, να οργανωθεί η έκδοση στην τουρκική γλώσσα μιας εφημερίδας του Πατριωτικού Μετώπου. Η έκδοση κομματικής εφημερίδας στη τουρκική δεν είναι αναγκαία…..4. Την συντήρηση των τουρκικών σχολείων πρέπει να την αναλάβει το κράτος, ενώ σε αυτά να εφαρμοστεί κρατικό πρόγραμμα σπουδών….Οι μουφτήδες φασίστες να ξεκουμπιστούν, οι ενεργοί να συλληφθούν….στον πληθυσμό να δίνονται μερίδες σίτισης τακτικά, στα ίσα με τους Βούλγαρους. Σχετικά με το αίτημα να στρατεύονται οι Τούρκοι, αν και είναι δίκαιο, για την ώρα, ας περιμένει.»
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Протокол № 14 от 12 февруари 1945 г. от заседание на Политбюро (ПБ) на ЦК на БРП /к/ с http://politburo.archives.bg/bg/2013-04-24-11-12-48/dokumenti/1944-1949/772—14–12–1945–
Η «γραμμή» είχε δοθεί από το Κόμμα και η κυβέρνηση του ΠΜ ξεκίνησε αμέσως τις προσπάθειες να κερδίσει με το μέρος της, τον μουσουλμανικό πληθυσμό της χώρας, αναγνωρίζοντας μια σειρά από δικαιώματα του και ενισχύοντας τον με κρατικές παροχές. Με αυτό τον τρόπο έδινε και δείγματα δημοκρατικής γραφής προς την διεθνή κοινότητα, λίγους μήνες μετά την αλλαγή της εξουσίας και πριν την υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης της Βουλγαρίας και την αποκατάσταση της κυριαρχίας της. Το 1945 λοιπόν ξανακυκλοφόρησαν εφημερίδες στην τουρκική γλώσσα, το κράτος άρχισε να χορηγεί συντάξεις στην αγροτική τουρκική μειονότητα, εγγυήθηκε στα τουρκόπουλα δωρεάν εκπαίδευση στη μητρική τους γλώσσα, όπως και πρόσβαση στη τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ο ανώτατος μουσουλμανικός κλήρος, όπως και επιφανείς εκπρόσωποι της τουρκικής μειονότητας εξέφρασαν την υποστήρηξή τους στο ΠΜ.
12 Δεκέμβρη 1945: Αναφορά του Προϊστάμενου της Έκτης ομάδας, του Β τμήματος, της Διεύθυνσης Κρατικής Ασφάλειας, του υπουργείου Εσωτερικών, σχετικά με τον μειονοτικό πληθυσμό που κατοικεί στην βουλγαρική επικράτεια (στοιχεία 1943). Από το σύνολο των 943 638 ατόμων, οι 610 181 ή το 64,7% από αυτούς ανήκει στην τουρκική εθνοτική ομάδα. Η χωρική τους κατανομή ανά νομό είναι η εξής: Βάρνα: 28,4%, Στάρα Ζαγκόρα: 26,7%, Ρούσε: 21,9%, Μπουργκάς: 8%, Πλέβεν: 7,2%, Πλόβντιφ: 5,9%, Βράτσα: 0,9%, Γκόρνα Ντζουμαγιά: 0,6% και Σόφια: 0,2%.
Πηγή: Рапорт на началника на VI група, „Б“ отделение относно броя на малцинствата в България, София, 12 декември 1945. АКРДОПБГДСРСБНА – М, ф.2, оп.1,а.е.731, л. 3 https://comdos.bg/media/DVD_DOKUMENTALEN%20SBORNIK-12-TOM-1.pdf
28 Φεβρουαρίου 1946: Κατόπιν προτάσεως του μέλους του ΠΓ Г. Чанков, το ΠΓ της ΚΕ του ΒΕΚ (κ) αποφασίζει το τμήμα «Μαζικές οργανώσεις» (отдел „Масов“) να αναστείλει την λειτουργία του και η επιτροπή μειονοτήτων να περάσει στην Γραμματεία της ΚΕ. Η επιτροπή θα πρέπει να παρακολουθεί τις εξής μειονότητες: «τουρκική, αρμενική, μακεδονική, πομακική, εβραϊκή, θρακική και τσιγγάνικη» (sic!)
Πηγή: Протокол № 7 от 28 февруари 1946 г. от заседание на Политбюро (ПБ) на ЦК на БРП /к/ http://politburo.archives.bg/en/2013-04-24-11-12-48/dokumenti/1944-1949/711–7-28-1946-
31 Δεκεμβρίου 1946: Με βάση τα στοιχεία της απογραφής, ο πληθυσμός της Βουλγαρίας πέρασε το φράγμα των εφτά εκατομμυρίων (7 029 349), σημειώνοντας αύξηση κατά 15,6% (951 410 άτομα) σε σχέση με την προηγούμενη απογραφή του 1934 (βλ. διαγ. 1). Η εθνοτική σύνθεση του πληθυσμού φαίνεται στο διάγραμμα 2. Από το σύνολο 1 125 769 του μειονοτικού πληθυσμού, η τουρκική εθνοτική ομάδα με 675 500 άτομα είναι η μεγαλύτερη (60%). Σε σχέση με την απογραφή του 1934, αυξήθηκε κατά 14,3%, ήτοι 84 307 άτομα (βλ. διαγ. 3). Την ίδια περίοδο (1935 – 1946) 62 745 άτομα, της τουρκικής εθνοτικής ομάδας μετανάστευσαν στην Τουρκία (διαγ. 4). Ουσιαστικά το 1944 και το 1945 δεν καταγράφονται μεταναστεύσεις, ενώ από τους 430 μετανάστες του 1946, οι 133 πέρασαν στην Τουρκία παράνομα.
10 Φεβρουαρίου 1947: Η ΛΔΒ υπογράφει την Συνθήκη ειρήνης με τους νικητές από τις Συμμαχικές δυνάμεις (12 χώρες), που θέτει τέλος στη συμμετοχή της χώρας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα βουλγαρικά σύνορα δεν μειώνονται, παρά το αίτημα της Ελλάδας. Η έκταση της Βουλγαρίας έκτοτε είναι αυτή που είχε μετά την Σύμβαση της Κραϊόβα (7 Σεπτεμβρίου 1940) – 110 911,5 τ.χιλ. Τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα αποστρατιωτικοποιούνται, οι ένοπλες δυνάμεις μειώνουν την δύναμή τους μέχρι 65 500 στρατιώτες, η Βουλγαρία πρέπει να καταβάλει αποζημιώσεις στην Ελλάδα και Γιουκοσλαβία, 45 και 25 εκατ. δολάρια, αντίστοιχα. Μετά τις απαραίτητες επικυρώσεις (από την Μεγάλη Βρετανία τον Απρίλιο, από τις ΗΠΑ τον Ιούνιο, την ΕΣΣΔ τον Αύγουστο κ.λ.π), η Συνθήκη ειρήνης τίθεται σε ισχύ στις 15 Σεπτεμβρίου 1947 και από εκείνη την στιγμή η Συμμαχική Επιτροπή Ελέγχου παύει να λειτουργεί, ενώ τα σοβιετικά στρατεύματα θα πρέπει να εγκαταλείψουν τη χώρα μέσα σε 90 ημέρες. Η συνθήκη τερματίζει την κατάσταση πολέμου με τον αντιχιτλερικό συνασπισμό. Στις 20 Δεκεμβρίου 1947 ο εξουσιοδοτημένος σοβιετικός υπουργός (пълномощен министър) στην Σόφια Степан Кирсанов ανακοινώνει στον υπουργό Εξωτερικών της ΛΔΒ, В. Коларов ότι τα σοβιετικά στρατεύματα έχουν «εξ ολοκλήρου αποχωρήσει από την Βουλγαρία» (sic!) (Калинова Е., Баева И., 2016, σ. 41).
30 Ιούνιου 1947: Τα συμπεράσματα της έκθεσης του Γενικού Επιτελείου του υπουργείου Πολέμου «Το τουρκικό μειονοτικό και μεταναστευτικό ζήτημα» αναφέρουν: «Η τουρκική μειονότητα της Βουλγαρίας αποτελεί μία επιβλητική πληθυσμιακή ομάδα 700 χιλ. ατόμων, η οποία υποβάλλεται σε μόνιμη και πολυετή επιρροή από την τουρκική προπαγάνδα. Οι προσπάθειες της εξουσίας του ΠΜ να την κερδίσει με το μέρος της, αναγκαστικά θα συναντήσει πολλές δυσκολίες, θα απαιτήσει πολύ χρόνο, θα στοιχίσει πολύ και θα χρειαστούν αξιόλογα στελέχη….
Η επίλυση του τουρκικού μεταναστευτικού ζητήματος εξαρτάται πριν απ΄όλα από την δική μας πολιτική σε σχέση με τον τουρκικό πληθυσμό. Το ζήτημα αυτό μέχρι τώρα δεν έχει επιλυθεί γιατί το κράτος μας κρατά ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΤΑΣΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ, ποτέ δεν έπαιρνε αισθητά και ριζοσπαστικά μέτρα, δεν αναλάμβανε πρωτοβουλίες, αλλά άφηνε το θέμα να λυθεί από μόνο του, στα τυφλά, κατευθυνόμενο από τις κρυφές εχθρικές δυνάμεις ανάμεσα στην τουρκική μειονότητα. Μετά την 9η Σεπτέμβρη 1944 σε σχέση με την τουρκική μειονότητα, η Τουρκία συνεχίζει να έχει την πρωτοβουλία στα χέρια της, χωρίς να κάνουμε τον κόπο να της την αφαιρέσουμε.
Το μεγαλύτερο μας μάθημα από την πολύχρονη αδράνεια της Βουλγαρίας σε σχέση με την «επίλυση» του τουρκικού μειονοτικού ζητήματος είναι η ώριμη πλέον πεποίθηση ότι πρέπει να εκπονηθεί ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΖΗΤΗΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑ, να κινητοποιηθούν και συγκεντρωποιηθούν όλες οι υπηρεσίες και τα μυαλά του κρατικού μας μηχανισμού που είναι επιφορτισμένοι με τα τουρκικά θέματα. Τα αποτελέσματα μόνο έτσι μπορούν να έρθουν…»
Πηγή: Доклад на Генералния щаб на министерството на войната „Турският малцинствен и изселнически въпрос“, София, 30 юни 1947г. АКРДОПБГДСРСБНА – М, ф.3, оп.3,а.е.55, л. 68 https://comdos.bg/media/DVD_DOKUMENTALEN%20SBORNIK-12-TOM-1.pdf
4 Δεκεμβρίου 1947: Ψηφίζεται από την 6η Συντακτική Βουλή, το Σύνταγμα της Λαϊκής Δημοκρατίας Βουλγαρίας. Το άρθρο 78 αναφέρει ότι στους πολίτες εξασφαλίζεται η ελευθερία της συνείδησης και της θρησκείας, καθώς και η ελευθερία να τελούν τις θρησκευτικές τους τελετές. Η εκκλησία είναι χωριστεί από το κράτος. Ειδικός νόμος ρυθμίζει το νομικό πλαίσιο, τα ζητήματα της υλικής συντήρησης, όπως επίσης και τους κανόνες εσωτερικής αυτορρύθμισης και αυτοδιαχείρισης των διαφόρων θρησκευτικών κοινοτήτων. Στο άρθρο 79 γίνεται αναφορά στο δικαίωμα και τον χαρακτήρα της μόρφωσης, ενώ υπάρχει η μέριμνα για τις μειονότητες, να διδάσκονται και τη μητρική τους γλώσσα, πέρα από την διδασκαλία της βουλγαρικής γλώσσας που είναι υποχρεωτική.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Πηγή: https://www.parliament.bg/pub/StenD/2013061812541304121947_124.pdf
Η Βουλγαρία μετά την υπογραφή της Συνθήκης ειρήνης (10 Φεβρουαρίου 1947) είναι ξανά κυρίαρχο κράτος, ενώ με το δημοψήφισμα (8 Σεπτεμβρίου 1946) έχει αλλάξει το πολιτειακό της καθεστώς, είναι πλέον «Λαϊκή Δημοκρατία» (15 Σεπτεμβρίου 1946) και με την Συντακτική Βουλή έχει αντικαταστήσει το Σύνταγμα του Τυρνόβου με εκείνο της ΛΔΒ (4 Δεκεμβρίου 1947).
Την ίδια περίοδο όλο και πιο ευδιάκριτα γίνονται τα σημάδια του Ψυχρού πολέμου. Μετά την ανακοίνωση της βρετανικής κυβέρνησης, στις 21 Φεβρουαρίου 1947, ότι δεν ήταν πλέον σε θέση να παράσχει στρατιωτική βοήθεια στην Ελλάδα και στην Τουρκία, μετά τις 31 Μαρτίου 1947, ο Τρούμαν, στις 12 Μαρτίου 1947 ζητά από το Κογκρέσο (Δόγμα Τρούμαν) να υποστηρίξει την ελληνική κυβέρνηση στον αγώνα της ενάντια στους Έλληνες κομμουνιστές. Επίσης, ζητά από το Κογκρέσο να παράσχει βοήθεια στην Τουρκία, καθώς και εκείνη στο πρόσφατο παρελθόν εξαρτάτο από τη βρετανική βοήθεια και υπάρχει ο άμεσος κίνδυνος οικονομικά και στρατιωτικά να περιέλθει στην Σοβιετική σφαίρα:
«[…]Ο γείτονας της Ελλάδας, η Τουρκία, επίσης χρήζει της προσοχής μας. Το μέλλον της Τουρκίας ως ανεξάρτητου και οικονομικά υγιούς κράτους δεν είναι λιγότερο ενδιαφέρον για τους φιλελεύθερους λαούς του κόσμου από το μέλλον της Ελλάδας […].Από το τέλος του πολέμου, η Τουρκία έχει ζητήσει οικονομική βοήθεια από τη Μεγάλη Βρετανία και τις ΗΠΑ για την επίτευξη του απαραίτητου εκσυγχρονισμού της χάριν της διατήρησης της εθνικής της ακεραιότητας. Η ακεραιότητα αυτή είναι απαραίτητη για την προστασία της τάξης στη Μέση Ανατολή […]. Πιστεύω ότι η πολιτική των ΗΠΑ οφείλει να υποστηρίξει τους ελεύθερους λαούς, οι οποίοι ανθίστανται στην επιχειρούμενη υποδούλωσή τους εκ μέρους ένοπλων μειοψηφιών ή μέσω εξωτερικών πιέσεων. Πιστεύω ότι οφείλουμε να βοηθήσουμε τους ελεύθερους λαούς να καθορίσουν τα πεπρωμένα τους κατά τον δικό τους τρόπο […]».
Όταν το 1945 λήγει η Συνθήκη Φιλίας και Ουδετερότητας του 1925, Τουρκίας – ΕΣΣΔ, η Μόσχα επιλέγει να μην την ανανεώσει, ή πιο σωστά να την ανανεώσει με ανταλλάγμα την αναθεώρηση της Συνθήκης του Μοντρέ (20 Ιουλίου 1936). Οι Τούρκοι προκειμένου να μην βάλουν συνδιαχειριστή των Στενών τους Σοβιετικούς, στις 27 Φεβρουαρίου 1946, συνάπτουν συμφωνία συνεργασίας και βοήθειας με τις ΗΠΑ. Έτσι Βουλγαρία – Τουρκία βρίσκονται πλέον σε διαφορετικά στρατόπεδα και θα μεταφέρουν το ψυχροπολεμικό κλίμα που αρχίζει να επιβάλλεται στο διεθνές περιβάλλον και στις μεταξύ τους σχέσεις.
Υπό αυτές τις συνθήκες, το μεταναστευτικό ζήτημα της τουρκικής μειονότητας καταλαμβάνει κεντρική θέση στις βουλγαροτουρκικές σχέσεις, μετατρεπόμενο κατά τα επόμενα χρόνια σε μόνιμη εστία έντασης ανάμεσα στα δύο κράτη. Η όξυνση του μεταναστευτικού ζητήματος στα τέλη της δεκαετίας του ΄40 είναι αποτέλεσμα της παράλληλης δράσης δύο παραγόντων. Ο πρώτος συνδέεται με τις βαθιές αλλαγές που επέρχονται στη ζωή της τουρκικής μειονότητας στη ΛΔΒ: ο εκσυγχρονισμός της κοινωνίας προκαλεί αναστάτωση σε αυτό το κοινωνικά συντηρητικό, κλειστό κομμάτι του πληθυσμού, που αντιμετωπίζει με καχυποψία την κυβερνητική πολιτική του ΠΜ για την συναιτεριστικοποίηση της γης, την πολιτική ισότητας των δύο φύλων και την προπαγάνδα υπέρ του αθεϊσμού. Ο δεύτερος παράγοντας συνδέεται με τη προπαγάνδα εκ μέρους της Τουρκίας, η οποία εργαλειοποιεί τις ανησυχίες της μειονότητας για τις κοινωνικοοικονομικές αλλαγές που συντελούνται στην ΛΔΒ με σκοπό να αποσταθεροποιήσει εσωτερικά την χώρα και να την δυσφημίσει διεθνώς. Καραβάνια μεταναστών να φεύγουν από την ΛΔΒ για να πάνε στην μητέρα – πατρίδα που με ανοιχτές αγκάλες είναι έτοιμη να τους υποδεχτεί δεν είναι ότι το καλύτερο για την απόδειξη της ανωτερότητας του νέου συστήματος. Βέβαια αυτό που επιδιώκει η Τουρκία δεν είναι ο ανεξέλεκτη είσοδος στην χώρα ομοεθνών της μεταναστών, γιατί καταρχάς δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να τους απορροφήσει. Πέρα από την πολιτική που ακολουθούσε πριν τον Β΄ΠΠ να προτιμά μετανάστες από την βορειοανατολική Βουλγαρία και να μην δέχετε από την νότια Βουλγαρία, προσθέτει κι άλλα κριτήρια όπως να είναι οικονομικά ευκατάστατοι, να έχουν συγγενείς στην Τουρκία, οι οποίοι και θα αναλάβουν να τους συντηρούν, ή να έχουν κάποια επαγγελματική εξειδίκευση την οποία έχει ανάγκη η χώρα.
Μέχρι και την υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης οι εγκρίσεις των μεταναστεύσεων γίνονται από το Συμμαχικό Ελεγκτικό Συμβούλιο (ΣΕΣ). Όπως ήδη ανέφερα τα πρώτα δύο χρόνια δεν έγινε καμία μετανάστευση, τουλάχιστον επίσημα, το 1946 μετανάστευσαν 430 από τους οποίους 133 παράνομα. Την χρονιά που αποχώρησε το ΣΕΣ μετανάστευσαν 352 άτομα και το 1948 μόλις 281 άτομα (βλ. διαγ. 5). Το ΒΕΚ (κ) μέχρι και τα μέσα του ΄48 πέρα από την αφομοιωτική πολιτική των πρώτων χρόνων τώρα θα ακολουθήσει και την πολιτική των εσωτερικών εκτοπίσεων.
4 Ιανουαρίου 1948: Κατά την διάρκεια της συζήτησης στην Ολομέλεια της Κ.Ε. του ΒΕΚ (κ), για την επάνδρωση του Τμήματος «Διαφωτισμού και Προπαγάνδας» (Агитпроп), ο πρόεδρος της Κ.Ε του ΒΕΚ (κ) και πρωθυπουργός της χώρας, Γκεόργκι Δημητρόφ αναφέρει:
«…θα πρέπει να σας πω και αυτό ας μείνει μεταξύ μας, ότι υπάρχει ένα μεγάλο ζήτημα που δεν είναι χθεσινό, ότι στα δικά μας νότια σύνορα ουσιαστικά έχουμε ένα μη βουλγαρικό πληθυσμό, ο οποίος αποτελεί για την χώρα μας ένα μόνιμο έλκος. Το ζήτημα που έχουμε μπροστά μας ως κόμμα και κυβέρνηση, είναι να βρούμε τρόπο να το απομακρύνουμε από κει και να το εγκαταστήσουμε σε άλλο μέρος και εκεί να φέρουμε δικό μας βουλγαρικό πληθυσμό…..
Σε διάφορα νευραλγικά σημεία της χώρας, όπως στις περιοχές του Σούμεν, Ράζγκραντ και αλλού, έχουμε συμπαγή τουρκικό πληθυσμό. Την περίοδο του δικού μας καθεστώτος που έδωσε πλήρη ελευθερία στις μειονοτικές ομάδες άρχισαν να σηκώνουν κεφάλι μουφτήδες, τούρκοι πράκτορες˙ η νεολαία άρχισε να εμφανίζει τουρκικό εθνικισμό˙ έστρεψαν τα βλέματά τους προς την Πόλη και την Άγκυρα. Για αυτό πρέπει να πάρουμε τα αναγκαία μέτρα. Αυτό το πρόβλημα πρέπει να λυθεί μέσα στο 1948. Από αυτή την άποψη η Εθνική Επιτροπή του Πατριωτικού Μετώπου πρέπει να έχει ένα συμβούλιο ειδικών στα μειονοτικά που θα βοηθήσουν να φέρουμε εις πέρας αυτό το σύνθετο εγχείρημα. Δεν μπορούμε να αφήσουμε την Λαϊκή Δημοκρατία της Βουλγαρίας στη κατάσταση στην οποία βρισκόταν μέχρι την 9η Σεπτέμβρη.»
Η «γραμμή του κόμματος» για εσωτερικές εκτοπίσεις είχε δοθεί, τώρα έμενε να εφαρμοστεί.
Πηγή: ЦДА, ф.1Б, оп.5, а.е. 18, л. 22. Изказване на Г. Димитров пред пленума на ЦК на БКП(к), 4 януари 1948. Στο: http://politburo.archives.bg/bg/2013-04-24-11-09-24/1944-1949/2730——-4–1948–
30 Μαρτίου 1948: Με Υπουργική Απόφαση (№9/30.03.1948) δημιουργείται επιτροπή εκτοπίσεων των μειονοτήτων από τις νοτιοανατολικές παραμεθόριες περιοχές και εγκατάστασής τους στο εσωτερικό της χώρας. Σε απόσταση μέχρι ενός χιλιομέτρου από την συνοριακή γραμμή η απομάκρυνση είναι καθολική, ενώ στη συνοριακή ζώνη βάθους 25 χιλιομέτρων, επιβάλλεται για τις οικογένειες Ελλήνων και Τούρκων καθώς και για όλα τα «αναξιόπιστα στοιχεία».
24-25 Ιούλη 1948: Πραγματοποιείται ο εκτοπισμός της πρώτης ομάδας «αναξιόπιστου» τουρκικού και πομακικού πληθυσμού από τα νότια σύνορα και εγκατάστασής τους στην Βόρεια Βουλγαρία. Εκτοπίστηκαν 415 οικογένειες με 2 319 μέλη.
24 Φεβρουαρίου 1949: Η Συντακτική Εθνοσυνέλευση εγκρίνει το νομοσχέδιο περί θρησκειών. Αυτός είναι ο πρώτος ειδικός νόμος που ρυθμίζει τις δραστηριότητες των θρησκευτικών κοινοτήτων στη χώρα. Προβλεπόταν όπως είδαμε στο άρθρο 78 του νέου Συντάγματος. Το νομοσχέδιο εκπονήθηκε από ειδική επιτροπή το δεύτερο εξάμηνο του 1948 και στηρίζεται στην αντίστοιχη νομολογία της Σοβιετικής Ένωσης, της Ρουμανίας, της Πολωνίας και της Γιουγκοσλαβίας.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Πηγή: https://www.parliament.bg/pub/StenD/2013070502174424021949_10.pdf
«Άρθρο 1. Σε όλους τους πολίτες της Λαϊκής Δημοκρατίας της Βουλγαρίας εξασφαλίζεται η ελευθερία της συνείδησης και της θρησκείας.
Άρθρο 2 . Οι Ομολογίες Πίστεως ως θρησκευτικές κοινότητες είναι χωριστές από το κράτος. Αυτές μπορουν στα πλαίσια του Συντάγματος και των νόμων της χώρας, ελεύθερα να τελούν τις θρησκευτικές τους τελετές.
Άρθρο 3. Η Βουλγαρική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι η παραδοσιακή θρησκεία του βουλγαρικού λαού, συνδέεται με την ιστορία του και ως τέτοια, σε μορφή, περιεχόμενο και πνεύμα, αυτή μπορεί να είναι λαϊκή δημοκρατική εκκλησία.[…].»
Ο νόμος επιβάλλει μια σειρά από περιορισμούς στο έργο των θρησκευτικών κοινοτήτων. Η θρησκευτική κοινότητα, η οποία επιδιώκει τη συστηματική και οργανωμένη άσκηση της λατρείας της και τη συλλογική εκδήλωση των θρησκευτικών πεποιθήσεων των μελών της, αποκτά νομική προσωπικότητα, με την επικύρωση του καταστατικού της από τον υπουργό Εξωτερικών. Ο τελευταίος μπορεί να αφαιρέσει την άδεια λειτουργίας της θρησκευτικής οργάνωσης, εάν αυτή με την λειτουργία της παραβιάζει, τους νόμους, την δημόσια τάξη, και προσβάλλει τους κανόνες καλής συμπεριφοράς (άρθρο 6). Οι κληρικοί διορίζονται απολύονται ή μεταθέτονται, εάν δεν έχει διαφορετική γνώμη για αυτό ο υπουργός Εξωτερικών (άρθρο 9). Κληρικοί και υπόλοιποι υπάλληλοι των θρησκευτικών οργανώσεων, μπορούν να είναι μόνο οι Βούλγαροι πολίτες (άρθρο 10). Οι θρησκευτικές οργανώσεις έχουν έσοδα και κάνουν έξοδα με βάση το καταστατικό τους. Σε περίπτωση αδυναμίας το κράτος μπορεί να επιδοτήσει τις δραστηριότητες τους. Οι οργανώσεις γνωστοποιούν τις οικονομικές καταστάσεις τους στο υπουργείο Εξωτερικών. Οι οικονομικές δραστηριότητες των θρησκευτικών νομικών προσώπων υπόκεινται σε έλεγχο από τις κρατικές οικονομικές υπηρεσίες, όπως κάθε άλλη κοινωνική οργάνωση (άρθρο 14). Όλων των ειδών τα έντυπα που εκδίδονται από τις θρησκευτικές οργανώσεις θα πρέπει πριν την δημοσίευση και διάδοσή τους να γνωστοποιούνται στο υπουργείο Εξωτερικών. Ο Υπουργός μπορεί να απαγορεύει την κυκλοφορία, σε αυτά που θεωρεί ότι με το περιεχόμενό τους, παραβιάζονται οι νόμοι, η δημόσια τάξη και προσβάλλονται οι κανόνες καλής συμπεριφοράς (άρθρο 16). Η διαπαιδαγώγησει των παιδιών και της νεολαίας γίνεται με την ιδιαίτερη φροντίδα του κράτους και βρίσκεται έξω από τα καθήκοντα των θρησκευτικών οργανώσεων και των κληρικών τους (άρθρο 21). Οι θρηκευτικές οργανώσεις δεν μπορούν να διατηρούν νοσοκομεία, ορφανοτροφεία και άλλα παρόμοια ιδρύματα (άρθρο 22). Οι διεθνείς επαφές των θρησκευτικών κοινοτήτων γίνονται κατόπιν εγκρίσεως από τον υπουργό Εξωτερικών (άρθρο 24).
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Πηγή: https://www.parliament.bg/pub/StenD/2013070502174424021949_10.pdf
Στο κλείσιμο της συζήτησης του νομοσχεδίου, όπως είθισται τον λόγο παίρνει ο αρμόδιος υπουργός στην περίπτωση αυτή ο υπουργός Εξωτερικών Βασίλ Κολάροφ, ο οποίος κάνει ειδική αναφορά στην τουρκική μειονότητα. Ο υπουργός τονίζει ότι η τουρκική μειονότητα είναι ισότιμη με το βουλγαρικό πληθυσμό τόσο στα θέματα πολιτικής, όσο και στα θέματα πίστης. Μετά την 9η Σεπτέμβρη το κράτος ανέλαβε εξ΄ολοκλήρου την χρηματοδότηση των τουρκικών σχολείων στα οποία βεβαίως τα μαθήματα γίνονται στην τουρκική γλώσσα. Λαμβάνονται ενεργά μέτρα για την εξάλειψη του αναλφαβητισμού, ο οποίος είναι μεγάλος ανάμεσα στον τουρκικό πληθυσμό. Η λαϊκή εξουσία – συνεχίζει ο υπουργός – εγκαινιάζει παιδαγωγικές σχολές για την προετοιμασία τούρκων παιδαγωγών. Η τουρκική νεολαία και των δύο φύλων έχει ευρεία πρόσβαση στα δικά μας ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Το κράτος επίσης συντηρεί σχολή για την εκπαίδευση κληρικών μωαμεθανών. Όταν παρόλα αυτά σε ορισμένες εφημερίδες της Ισταμπούλ και της Άγκυρας κάνουν την εμφάνισή τους «ανταποκρίσεις» και «συνεντεύξεις» με τις πιο ψεύτικες και πιο φανταστικές αναφορές για την κατάσταση του τουρκικού πληθυσμού στη Βουλγαρία, τότε ο άνθρωπος αβίαστα φτάνει στο συμπέρασμα, ότι κάποιοι από τους λεγόμενους «ηγέτες» της κοινής γνώμης στην Τουρκία φοβούνται να δουν τους ομοεθνείς τους στη Βουλγαρία εγγράμματους και σπουδαγμένους – καταλήγει ο Κολάροφ και χειροκροτείται από τους βουλευτές.
21 Απριλίου 1949: Απόφαση του ΠΓ να μην εμποδίζονται οι Τούρκοι που επιθυμούν με μεταναστεύσουν στην Τουρκία, αλλά να μην επιτρέπεται αυτό για τους Βούλγαρους Μωαμεθανούς. Από τις μεθοριακές περιοχές, να εκτοπιστεί, σε περιοχές της Βόρειας Βουλγαρίας, ο τουρκικός και βουλγαρο-μωαμεθανικός πληθυσμός, καθώς και τα αντιδραστικά στοιχεία του βουλγαρικού πληθυσμού.
Πηγή: http://politburo.archives.bg/bg/2013-04-24-11-12-48/sekretnidokumenti/1944-1949/1808—23–21–1949–
28 Ιουλίου 1949: Το 1948 – 1949 όλο και μεγαλύτερος αριθμός Βουλγάρων της τουρκικής μειονότητας εκδηλώνουν την επιθυμία τους να μεταναστεύσουν στην Τουρκία, αλλά η ηγεσία του Κόμματος δεν φαίνεται ακόμα να έχει καταλήξει εάν θα πρέπει να επιτρέψει μια μαζική μεταναστευτική έξοδο. Μάλιστα στην απόφαση του ΠΓ στις 28 Ιουλίου παίρνονται αυστηρά μέτρα κατά των υποκινητών της μαζικής μετανάστευσης – διαγραφή από το Κόμμα, διάλυση κομματικών οργανώσεων οι πρωτοστάτες σε αυτή τη προπαγάνδα πρώτοι να σταλθούν στην Τουρκία, ή να φυλακιστούν σε «ιδρύματα εργατικής διαπαιδαγώγησης» (трудово-възпитателни общежития – ТВО). Στους τούρκους μειονοτικούς που έκαναν αιτήσεις για μετανάστευση θα πρέπει να εξηγηθεί ότι αυτό αποτελεί εχθρική καμπάνια, και είναι προς το συμφέρον τους να στρωθούν στη δουλεία για την συγκομιδή. Να απαγορευθεί η πώληση ακινήτων της τουρκικής μειονότητας σε ιδιώτες και αυτή να γίνεται μόνο προς το κράτος.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Πηγή: Протокол № 65 от 28 юли 1949 г. от заседание на Политбюро (ПБ) на ЦК на БКП http://politburo.archives.bg/bg/2013-04-24-11-12-48/dokumenti/1944-1949/177–65-28-1949-
4 Αυγούστου 1949: Στην Ολομέλεια της Κ.Ε του ΒΚΚ, το δεύτερο θέμα της ημερήσιας διάταξης είναι η εισήγηση του Βέλκο Τσερβένκοφ (Вълко Червенков, 1900 – 1980), για τα αποτελέσματα της συνάντησης της αντιπροσωπείας του Κόμματος (Γκεόργκι Νταμιάνοφ, Αντόν Γιούγκοφ, και Βέλκο Τσερβένκοφ), με τον Στάλιν στις 29 Ιουλίου στο Κρεμλίνο. Ανάμεσα στις ερωτήσεις που θέτουν στο συντρόφο Στάλιν και περιμένουν τις «συμβουλές και οδηγίες» του είναι και το μεταναστευτικό ζήτημα της τουρκικής μειονότητας. Η «γραμμή» που δίνει ο Στάλιν είναι ξεκάθαρη: «εμείς θα πρέπει να ελευθερωθούμε από τους Τούκους, να βρούμε ευκαιρίες και τρόπους πραγματικά να τους εκτοπίσουμε. Αυτό το στοιχείο είναι αναξιόπιστο.». Όποια αμφιβολία και εάν υπήρχε για το τι πρέπει να κάνει το Κόμμα και η ΛΔΒ σε σχέση με την τουρκική εθνοτική ομάδα, μετά την γραμμή που έδωσε ο σύντροφος Στάλιν, έπαψε να υπάρχει.
………………………………………………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Πηγή: ЦДА, Ф. 1Б; оп. 5; а.е. 41. Протокол от пленум на ЦК на БКП, от 4 август 1949 г. http://politburo.archives.bg/bg/2013-04-24-11-09-24/1944-1949/2717
18 август 1949: Απόφαση του ΠΓ της ΚΕ του ΒΚΚ να μην τίθενται εμπόδια από τις τοπικές αρχές και οργανώσεις στη μετανάστευση Βουλγάρων Τούρκων από τις παραμεθόριες περιοχές, ωστόσο όσοι και για όσο παραμένουν σε βουλγάρικο έδαφος θα πρέπει να σέβονται τους νόμους του κράτους και τις διατάξεις της λαϊκής εξουσίας. Επίσης θα πρέπει να γνωστοποιηθεί στην Τουρκία ότι εάν δεν αποδεχθεί τους μετανάστες έως το τέλος του 1949, θα εκτοπιστούν στη Βόρεια Βουλγαρία και θα εγκατασταθούν Βούλγαροι στην παραμεθόριο με την Τουρκία. Αυτοί οι Βούλγαροι θα πρέπει να είναι και οι ίδιοι καπνοκαλλιεργητές για να μπορούν να ανταπεξέλθουν στην φετινή συγκομιδή και γενικότερα στην καλλιέργεια καπνού.
………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Πηγή: ЦДА, ф.1Б, оп.6, а.е. 653, л. 4,5. Решение на Политбюро от 18.08.1949г. Στο: http://politburo.archives.bg/bg/2013-04-24-11-12-48/dokumenti/1944-1949/162–80-18-1949-
Μέσα στο 1949, μεταναστεύουν στην Τουρκία 1 706 άτομα, δηλαδή 643 περισσότεροι από ότι την περίοδο 1944 – 1948. Σύμφωνα με τις βουλγάρικες εκτιμήσεις, το μεταναστευτικό κύμα πρέπει να περιλάβει γύρω στις 250 χιλιάδες άτομα και να ολοκληρωθεί όσο το δυνατόν συντομότερα, μέσα σε τρεις μήνες. Στον πληθυσμό της τουρκικής μειονότητας επικρατεί μια κατάσταση ευφορίας που ενθαρρύνεται από τις βουλγάρικες αρχές, αλλά ταυτόχρονα και αποθαρρύνεται από τις τουρκικές μέσω της καθυστέρησης στη έκδοση της πολυπόθητης βίζας. Η Τουρκία κωλυσιεργεί γιατί δεν θέλει να «αραιώσει» την πυκνότητα της τουρκικής μειονότητας στη νότιο Βουλγαρία, ανησυχεί για την είσοδο ανάμεσα στους μετανάστες και κομμουνιστικών πυρήνων που θα μεταδόσουν τον ιό του κομμουνισμού και στην Τουρκία, αλλά κυρίως καθυστερεί στη έκδοση της βίζας λόγω των οικονομικών δυσχερειών που αντιμετωπίζει στην υποδοχή και εγκατάσταση των μεταναστών.
3 Αυγούστου 1950: Το ΠΓ της ΚΕ του ΒΚΚ, εγκρίνει το κείμενο της διπλωματικής διακοίνωσης που θα στείλει η βουλγαρική κυβέρνηση στην τουρκική κυβέρνηση, με την οποία θα την καλεί, στη βάση της Σύμβασης εγκατάστασης του 1925, να δεχτεί σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα όλους τους Τούρκους που επιθυμούν να μεταναστεύσουν στην Τουρκία.
Η διακοίνωση θα πρέπει να δημοσιευθεί στον τύπο και να ξεκινήσει διαφωτιστική καμπάνια στα μέσα ενημέρωσης, με σκοπό να ξεσκεπαστεί μπροστά στην τουρκική μειονότητα η ανειλικρινής πολιτική της αντιδραστικής τουρκικής κυβέρνησης και της επιθυμίας της να χρησιμοποιήσει την μειονότητα στην εχθρική προς την Βουλγαρία πολιτική της – αναφέρει η απόφαση του ΠΓ.
Τα επαρχιακά λαϊκά συμβούλια με την βοήθεια των κομματικών επιτροπών – συνεχίζει η απόφαση του ΠΓ – να συντάξουν καταλόγους με τους πιο μοχθηρούς υποκινητές του τουρκικού πληθυσμού και να δοθεί προθεσμία εντός της οποίας θα πρέπει να αναχωρήσουν για την Τουρκία. Όσοι μείνουν να σταλθούν σε καταναγκαστική εργασία σε οικοδομές και ορυχεία.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Να ενθαρρυνθεί με κάθε τρόπο η μετανάστευση του τουρκικού πληθυσμού στην Τουρκία, και κυρίως από τις παραμεθόριες περιοχές της Ροδόπης. Όσοι από τον τουρκικό πληθυσμό τελικά παραμείνουν στις παραμεθόριες επαρχίες (Кърджали, Крумовград, Момчилград, Ардино, Златоград, κ.ά), μέχρι την 1η Απριλίου 1951, να εκτοπιστούν, σταδιακά και ανά μικρές ομάδες στην Βόρεια Βουλγαρία, στις περιοχές που έχουν εγκαταλείψει προηγούμενοι μετανάστες της τουρκικής μειονότητας.
Στην απόφαση του ΠΓ, προσδιορίζονται και οι περιοχές από τις οποίες εθνοτικοί Βούλγαροι θα έρθουν να εγκατασταθούν στα ακατοίκητα πλέον τουρκοχώρια του Νότου. Αυτοί θα προέρχονται από: α) βουλγαρικές οικογένειες των επαρχιών της Ροδόπης όπως από το Смолян και εν μέρει από το Ивайловград, β) τις Δυτικές Περιοχές που οι περιουσίες τους παρέμεινα στην Γιουγκοσλαβία, γ) βουνίσιοι από την ενδοχώρα που ζουν σε προστατευόμενες δασικές περιοχές, δ) εκούσιοι μετανάστες από την ενδοχώρα – για τον σκοπό αυτό να αναπτυχθεί ευρεία διαφωτιστική καμπάνια από το ΒΚΚ, το ΠΜ, την οργάνωση νεολαίας του Κόμματος (Димитровски съюз на народната младеж – ДСНМ) και τις άλλες μαζικές οργανώσεις, μέσω του έντυπου τύπου, του ραδιοφώνου, του κινηματογράφου, των λογοτεχνικών έργων κ. ά.
Ο εποικισμός των περιοχών αυτών επιβάλλεται για τον σχεδιασμό της καπνοπαραγωγικής διαδικασίας. Στην απόφαση του ΠΓ γίνεται ειδική αναφορά στα μέτρα ενθάρρυνσης της εκούσιας μετανάστευσης όπως: δωρεάν μεταφορά, δωρεάν εκχώρηση γης, σπίτια, εξοπλισμός και ζώα, άτοκα μακροπρόθεσμα δάνεια, κ.ά.
Επίσης θα πρέπει να επιλεγούν από την ДСНМ, καλοί νεολαίοι, απόφοιτοι γυμνασίου και να σταλθούν σε αυτά τα μέρη ως δάσκαλοι και υπαλληλικό προσωπικό.
Ο εκτοπισμός του πληθυσμού από τις περιοχές να γίνει αφορμή για την ενοποίηση των χωριών και την δημιουργία κρατικών και συνεταιριστικών νοικοκυριών – τονίζεται στην απόφαση του ΠΓ της ΚΕ του ΒΚΚ.
Πηγή: ЦДА, ф.1Б, оп.6, а.е. 983, л. 6. Протокол от решение на Политбюро от 3 август 1950г. Στο: http://politburo.archives.bg/bg/2013-04-24-11-12-48/dokumenti/1950-1959/1029—270–3–1950–
10 Αυγούστου 1950: Η βουλγαρική κυβέρνηση στέλνει στην τουρκική κυβέρνηση, διπλωματική διακοίνωση με την οποία την καλεί, βάσει της Σύμβασης εγκατάστασης του 1925, να δεχτεί τους 250 χιλιάδες Βούλγαρους της τουρκικής μειονότητας που έκαναν αίτηση να μεταναστεύσουν στην Τουρκία. Από αυτούς οι 54 χιλιάδες, έχουν ήδη βίζα εξόδου από την Βουλγαρία, αλλά μόνο 15 χιλιάδες έχουν προμηθευτεί βίζα εισόδου στην Τουρκία. Η Βουλγαρία στην διακοίνωση κατηγορεί την Τουρκία για κωλυσιεργία και απαιτεί σε διάστημα τριών μηνών να δεχτεί όλους όσους επιθυμούν να μεταναστεύσουν στην Τουρκία.
28 Αυγούστου 1950: Η Τουρκία σε απαντητική διακοίνωση της διαμαρτύρεται γιατί η Σύμβαση του 1925 δεν προβλέπει μαζικές μεταναστεύσεις και διορίες, ενώ τονίζει ότι η οικονομία της δεν μπορεί να αντέξει ένα τόσο μεγάλο μεταναστευτικό κύμα.
22 Σεπτεμβρίου 1950: Η Σόφια στέλνει δεύτερη διπλωματική διακοίνωση στην Άγκυρα απαιτώντας όσοι Βούλγαροι της τουρκικής μειονότητας έχουν βουλγαρική βίζα εξόδου να προμηθευτούν και βίζα εισόδου από την Τουρκία, γιατί έχουν ρευστοποιήσει τις περιουσίες τους και ο χειμώνας είναι προ των πυλών. Σύμφωνα με την Σόφια η τουρκικές αρχές παραβιάζουν την Σύμβαση εγκατάστασης του 1925, ζητώντας «δηλώσεις πολιτικών πεποιθήσεων» από τους μετανάστες και εγγυήσεις ότι έχουν συγγενείς στην Τουρκία που θα τους συντηρούν για διάστημα ενός έτους. Η Τουρκία με την σειρά της, διαμαρτύρεται εναντίον της «μαζικής απέλασης» των Βουλγάρων της τουρκικής μειονότητας και της «παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους», προσφεύγοντας μάλιστα και στον ΟΗΕ. Αυτή η προσφυγή είναι στα πλαίσια του ψυχρού πολέμου που έχει ξεκινήσει και έχει την τύχη που αναμενόταν – μια συμβουλή του Οργανισμού: οι κυβερνήσεις να εξασφαλίζουν ίσα δικαιώματα σε όλους τους πολίτες τους και να μην δημιουργούν προνόμια για ξεχωριστές ομάδες, τα οποία τις περισσότερες φορές οδηγούν σε περαιτέρω διαφοροποίηση των ομάδων αυτών.
7 Οκτωβρίου 1950: Η Τουρκία κλείνει τα σύνορά της με την Βουλγαρία με την δικαιολογία ότι πολλές οικογένειες τσιγγάνων χωρίς τουρκικές βίζες και χωρίς δικαίωμα μετανάστευσης πέρασαν παράνομα στην χώρα. Χιλιάδες Βούλγαροι Τούρκοι κυριολεκτικά αποκλείστηκαν στο Σβίλενγκραντ, δίχως να μπορούν να περάσουν στην Τουρκία, ούτε να επιστρέψουν στα σπίτια τους, αφού τα είχαν πουλήσει.
2 Δεκεμβρίου 1950: Μετά την υποχώρηση της Βουλγαρίας, να πάρει πίσω τους παράνομους τσιγγάνους, να μην εκδίδει βίζες εξόδου εάν δεν έχουν εγκριθεί από την Τουρκία οι αντίστοιχες βίζες εισόδου και να μην ρευστοποιούν προκαταβολικά τις περιουσίες τους οι υποψήφιοι μετανάστες, η Τουρκία ανοίγει ξανά τα σύνορα της με την Βουλγαρία και περνούν μέχρι το τέλος του μήνα 21 407 άτομα, ενώ για όλο το χρόνο οι μετανάστες ανήλθαν σε 52 185 άτομα (βλ. διαγ. 6).
19 Ιανουαρίου 1951: Ο πρωθυπουργός της ΛΔΒ και ΓΓ της ΚΕ του ΒΚΚ Вълко Червенков, στις αρχές του Γενάρη βρίσκεται στην Μόσχα για τον συγχρονισμό των ρολογιών του ΒΚΚ με το κεντρικό ρολόι του Κομμουνιστικού Κόμματος Σοβιετικής Ένωσης (Κ.Κ.Σ.Ε) στα θέματα της αντιμετώπισης των κουλάκων από το κόμμα στην ΛΔΒ. Στα πλαίσια εκπλήρωσης των αποφάσεων του 5ου Συνεδρίου του ΒΚΚ (Δεκέμβριος 1948) οι μέθοδοι του εκσυγχρονισμού της χώρας αντιγράφουν το σοβιετικό μοντέλο – εξαναγκαστική εκβιομηχάνιση και κολεκτιβοποίηση της αγροτικής οικονομίας. Επειδή ως τα τέλη του ΄49 είχε ενταχθεί στους συνεταιρισμού μόλις το 11,5% της καλιεργήσιμης γης, από τα μέσα του 1950, η διαδικασία κολεκτιβοποίησης εισήλθε σε ένα νέο επίπεδο, συνοδευόμενη πλέον από διοικητικό εξαναγκασμό και ιδιαίτερα προς τους πιο εύπορους χωρικούς που αποκαλούνταν κατά το σοβιετικό παράδειγμα κουλάκοι (кулаци). Μέσα σε ένα χρόνο το ποσοστό κολεκτιβοποίησης της γης έφτασε στο 52,2%. Ο Στάλιν δίνει την «συμβουλή» του, η ηγεσία του ΒΚΚ να μην αντιγράφει πλήρως τη σοβιετική εμπειρία, αλλά να κινηθεί πιο προσεκτικά. Όπερ και εγένετο, μετά την συνάντηση αυτή το ΒΚΚ αλλάζει προσωρινά τακτική, ανακοινώνοντας την διακοπή της διαδικασίας κολεκτιβοποίησης. Ανάμεσα στα θέματα που συζητούνται στην συνάντηση Στάλιν – Τσερβένκοφ είναι και αυτό της τουρκικής μειονότητας και του μεταναστευτικού ζητήματος.
Πίσω στην Σόφια, όπως είθισται, γίνεται η σχετική ενημέρωση του ΠΓ, για τις «συμβουλές» του συντρόφου Στάλιν προς το αδερφό ΒΚΚ. Στα πρακτικά της συνεδρίασης του ΠΓ στις 19 Ιανουαρίου 1951, ο Червенков αναφέρει ότι από τις ερωτήσεις που του έκαναν φαίνεται ότι η δουλειά τους στους Τούρκους δεν είναι καλή. Οι σύντροφου σοβιετικοί τον ρώτησαν για παράδειγμα εάν έχουν Τούρκο μέλος της ΚΕ. Η απάντηση είναι όχι, αυτοί έχουν μόνο βουλευτές. Οι σοβιετικοί πιστεύουν ότι οι Τούρκοι και οι πράκτορές τους δουλεύουν καλύτερα από αυτούς. Μετά την «μομφή» έρχεται και η «γραμμή» με την μορφή συμβουλής – πρέπει να διασπάσουν τους Τούρκους. Όπως φαίνεται οι περισσότεροι από αυτούς θα παραμείνουν στη Βουλγαρία για αυτό χρειάζεται μια συνολική επεξεργασία του τουρκικού μειονοτικού ζητήματος και για τον λόγο αυτό θα πρέπει να δημιουργηθεί ξεχωριστό όργανο στα πλαίσια της ΚΕ. Επίσης θα σταλθεί μια ομάδα διαφωτιστών από το Αζερμπαϊτζάν που θα συζητήσουν και θα μεταφέρουν τις εμπειρίες τους, στους Τούρκους της Βουλγαρίας.
Πηγή: ЦДА; Ф. 1Б; оп. 6; а.е. 1217 Протокол № 37 от 19 януари 1951 г. от заседание на Политбюро (ПБ) на ЦК на БКП http://politburo.archives.bg/bg/2013-04-24-11-12-48/dokumenti/1950-1959/3421—37–19–1951-
Στην Απόφαση του ΠΓ υπεύθυνος για την εφαρμογή της γραμμή είναι το αναπληρωματικό μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΒΚΚ, Τόντορ Ζίβκοφ.
2 Φεβρουαρίου 1951: Στο φ. 33 της εφημερίδας „Работническо дело“ ανακοινώνεται η αναμενόμενη άφιξη της ομάδας κομματικών διαφωτιστών από το Αζερμπαϊτζάν που θα έχουν σειρά συναντήσεων με κοινότητες της τουρκικής εθνοτικής ομάδας. Όντως, ομάδα 13 στελεχών του Κομμουνιστικό Κόμμα Αζερμπαϊτζάν φτάνουν στην Σόφια στις 8 Φεβρουαρίου και μέχρι της 8 Μαρτίου επισκέπτονται διαδοχικά περιοχές των επαρχιών Πλόβντιφ, Κάρτζαλι, Μομτσίλγκραντ, Τύρνοβο, Ρούσε, Ράζγκραντ, Κουμπράτ, Ισπερίχ, Τολμπούχιν (Ντόμπριτς), Στάλιν (Βάρνα), Κολάροβγκραντ (Σούμεν), όπου διαμένουν κοινότητες της μειονότητας. Σε όλες τους τις μαζώξεις καλούν τους Βούλγαρους Τούρκους να μείνουν στην χώρα και να συμμετέχουν ενεργά στην οικοδόμηση της νέας κοινωνίας. Ως επιχείρημα χρησιμοποιούν την σύγκριση του πραγματικού θαύματος που συντελείται στο Αζερμπαϊτζάν τα τελευταία 30 χρόνια σοσιαλισμού και της μιζέριας και φτώχειας μέσα στην οποία ζει ο λαός της καπιταλιστικής Τουρκίας.
26 Απριλίου 1951: Η μετανάστευση συνεχίζεται με γρήγορους ρυθμούς το πρώτο τετράμηνο του ΄51 (βλ. διαγ. 6). Μέχρι τα τέλη Απριλίου θα μεταναστεύσουν για την Τουρκία 67 401 άτομα. Παράλληλα με την αθρόα έξοδο, ο Τόντορ Ζίβκοφ ετοιμάζει την έκθεσή του για την βελτίωση της δουλειάς του Κόμματος ανάμεσα στον τουρκικό πληθυσμό. Αν και με καθυστέρηση (θα έπρεπε να ήταν έτοιμη στις 15 Φεβρουαρίου), τελικά μπαίνει στην ημερήσια διάταξη της συνεδρίασης του ΠΓ στις 26 Απριλίου και διαμορφώνεται σε απόφαση του οργάνου προς εκτέλεση (Решение № А 103). Η ουσία της απόφασης συνίσταται στην συνέχιση της πολιτικής της ανεκτικότητας προς τον τουρκικό πληθυσμό, καλλιέργειας της ιδιαίτερής του ταυτότητας και ενθάρρυνσης της οικονομικής και πολιτιστικής του ανάπτυξης, με στόχο να αποκοπεί από το Ισλάμ και από τον κίνδυνο της καπιταλιστικής Τουρκίας.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Η Απόφαση № А 103 του ΠΓ της ΚΕ του ΒΚΚ ορίζει τρεις βασικές κατευθύνσεις προς τις οποίες θα πρέπει να δουλέψει το κόμμα προκειμένου να προσηλυτίσει την τουρκική μειονότητα:
1) Ιδεολογικοπολιτική και οργανωτική διείσδυση στα μέρη που ζει συμπαγής τουρκικός πληθυσμός. Να δημιουργηθούν τμήματα στην ΚΕ του ΒΚΚ και στην ΚΕ της οργάνωσης νεολαίας (ДСНМ), καθώς και στο Εθνικό Συμβούλιο του ΠΜ, με σκοπό να καθοδηγήσουν τα τοπικά όργανα στην στρατολόγηση στο κόμμα, στην οργάνωση της νεολαίας και στο ΠΜ, μελών από την τουρκική μειονότητα. Να επανδρωθούν οι παραπάνω δομές με στελεχικό προσωπικό προερχόμενο από την τουρκική εθνοτική ομάδα. Για τον σκοπό αυτό να ανοίξουν κομματικές σχολές με τριμηνιαία εκπαιδευτικά σεμινάρια στην τουρκική, στο Χάσκοβο και στο Κολάροβγκραντ (Σούμεν). Ταυτόχρονα να γίνει εκκαθάριση των κομματικών και κοινωνικών οργανώσεων από εχθρικά στοιχεία. Το υπουργείο Λαϊκής Άμυνας σε συνεργασία με τις περιφερειακές και επαρχιακές επιτροπές του Κόμματος να επιλέξουν κατάλληλους Τούρκους νεολαίους που θα προετοιμαστούν για αξιωματικοί του στρατού.
2) Διείσδυση μέσω της μάχης κατά του αναφαλβητισμού. Το υπουργείο Λαϊκής Παιδείας σε συνεργασία με τις περιφεριακά, επαρχιακά και δημοτικά λαϊκά συμβούλια να επιλέξουν καλά προετοιμασμένους προοδευτικούς δασκάλους που κατέχουν την τουρκική, να εργαστούν για δύο χρόνια, στις περιοχές που ζουν Τούρκοι. Επίσης οι Τούρκοι απόφοιτοι του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου της Στάρα Ζαγκόρα, του ακαδημαϊκού έτους 1950/51, να διοριστούν αμέσως και να πάρουν διετή αναβολή στράτευσης. Να ανοίξουν άλλα δύο τουρκικά γυμνάσια στο Κάρντζαλι και στο Ράζγκραντ. Στα χωριά που έχουν πάνω από 20 παιδιά προσχολικής ηλικίας να δημιουργηθούν τμήματα παιδικών σταθμών στις σχολικές εγκαταστάσεις. Το υπουργείο Λαϊκής Παιδείας να ετοιμάσει εντός τριμήνου τις προτάσεις του προς το Υπουργικό Συμβούλιο για τις ανάγκες ανέγερσης νέων σχολικών κτιρίων, ανά περιοχή με συμπαγή τουρκικό πληθυσμό. Τα λαϊκά συμβούλια να πάρουν όλα τα αναγκαία μέτρα για την προμήθεια των τουρκικών σχολείων με τα βασικά και βοηθητικά βιβλία διδασκαλίας. Το υπουργείο Λαϊκής Παιδείας να ετοιμάσει νέο πρόγραμμα για τα τουρκικά σχολεία, με την αφαίρεση από την διδακτέα ύλη του Κορανίου και του μαθήματος των Θρησκευτικών. Η διδασκαλία στο δημοτικό να γίνεται στην τουρκική, με παράλληλη εκμάθηση της βουλγαρικής γλώσσας, ενώ στο γυμνάσιο να γίνεται κύρια στη τουρκική γλώσσα.
3) Βελτίωση του βιοτικού επιπέδου της τουρκικής μειονότητας. Το υπουργείο Λαϊκής Υγείας εντός τριμήνου να στελεχώσει με ιατρικό και νοσοκομειακό προσωπικό όλες τις κενές θέσεις των δομών υγείας, στις περιοχές που κατοικεί τουρκικός πληθυσμός, ενώ όπου υπάρχουν ελλείψεις κτιριακών υποδομών να κατασκευαστούν. Η Ανώτατη Επιτροπή Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (ВКФС) να προμηθεύσει με αθλητικό εξοπλισμό και όργανα τις τουρκικές αθλητικές κολεκτίβες. Τα περιφερειακά και επαρχιακά λαϊκά συμβούλια και οι επιτροπές νεολαίας – ДСНМ, να οργανώσουν την κατασκευή αθλητικών εγκαταστάσεων. Το Ράδιο – Σόφια και οι ραδιοφωνικοί σταθμοί της Στάρα Ζαγκόρα και Στάλιν (Βάρνα) να εκπέμπουν και στην τουρκική γλώσσα και μάλιστα να αυξηθεί ο ραδιοφωνικός τους χρόνος με τουρκικά δημοτικά τραγούδια, αλλά και τραγούδια από τουρανικούς λαούς της Σοβιετικής Ένωσης. Η Κεντρική Διεύθυνση Κινηματογραφίας να εξασφαλίσει την προβολή ταινιών από το Αζερμπαϊτζάν για τον τουρκικό πληθυσμό, να δημιουργήσει ταινίες μικρού μήκους για την ζωή του πληθυσμού αυτού στην Βουλγαρία, καθώς και εβδομαδιαία προβολή κινηματογραφικών επικαίρων στη τουρκική γλώσσα. Το υπουργείο Εσωτερικού Εμπορίου και τα αντίστοιχα περιφερειακά και επαρχιακά λαϊκά συμβούλια στις περιοχές με τουρκικό πληθυσμό να πάρουν άμεσα μέτρα για την τακτική τροφοδοσία του μη ενεργού πληθυσμού με αλεύρι βάσει του καθορισμένου συστήματος δελτίων. Θα πρέπει το υπουργείο να τροφοδοτεί τακτικά τον τουρκικό πληθυσμό με όσπρια, λαχανικά, ζωικά και φυτικά λίπη, καθώς και με βιομηχανικά εμπορεύματα ευρείας κατανάλωσης που ανταποκρίνονται στις ανάγκες αυτής της εθνοτικής ομάδας.
Παρακάτω παραθέτω ολόκληρη την Απόφαση № А 103 του ΠΓ της ΚΕ του ΒΚΚ:
Πηγή: ЦДА, ф.1Б, оп.6, а.е. 1298, л. 6,7. Протокол от решение на Политбюро от 26 април 1951г. http://politburo.archives.bg/bg/2013-04-24-11-12-48/dokumenti/1950-1959/3438—103–26–1951-
Σεπτέμβριος 1951: Ο Βέλκο Τσερβένκοφ καλεί από την Μόσχα τον μεγάλο Τούρκο ποιητή και δραματουργό Ναζίμ Χικμέτ, (Nâzım Hikmet Ran, 1902 – 1963) να επισκεφθεί την Βουλγαρία και να προπαγανδίσει υπέρ της παραμονής των Τούρκων στην Βουλγαρία. Ο κομμουνιστής Χικμέτ αποδέχεται την πρόσκληση και οργώνει την Νότια Βουλγαρία μιλώντας σε 20 συλλαλητήρια, με παρόντες συνολικά 130 χιλιάδες Βούλγαρους Τούρκους, σε 9 κομματικές συσκέψεις και σε 12 διαλέξεις. Μαζί του είναι η νεαρή ποιήτρια Блага Димитрова (Блага Димитрова, 1922 – 2003) η οποία καταγράφει την εκστρατεία αυτή σε ένα βιβλίο 130 σελίδων με τίτλο „Назъм Хикмет и България“, που θα εκδοθεί το 1955, από το εκδοτικό οίκο „Народна просвета“ και θα μεταφραστεί στη τουρκική από τον Χουσεΐν Καραχασάν.
«Αδερφοί και αδερφές! Απέδρασα από την ίδια μου την πατρίδα. Η πατρίδα μου, η Τουρκία, είναι υποδουλωμένη από τους Αμερικανούς. Για δεκαεπτά χρόνια έβλεπα τον ουρανό της πατρίδας μου ανάμεσα από τα κάγκελα της φυλακής. Στην ελεύθερη Βουλγαρία, στην ευτυχισμένη πατρίδα του Ντιμιτρόφ, εισπνέω τον αέρα της ελευθερίας. Αλλά δεν είμαι ήρεμος. Επειδή υπάρχουν άνθρωποι εδώ που θέλουν να αφήσουν την ελευθερία, την ευτυχία των παιδιών τους, την ευτυχία που δημιουργεί η σοσιαλιστική εργασία και θέλουν να μπουν στη φυλακή, από την οποία εγώ δύσκολα γλύτωσα».
„Братя и сестри! Избягах от собствената си родина. Моята родна страна Турция е поробена от американците. В продължение на седемнадесет години гледах небето на родината си измежду решетките на затвора. В свободна България, в щастливата родина на Димитров, вдишвам въздуха на свободата. Но аз не съм спокоен. Защото тука има хора, които искат да оставят свободата, щастието на децата си, щастието, което създава социалистическият труд, и искат да влязат в затвора, от който аз трудно се спасих.“ https://www.afish.bg/knigi/item/3301-v-prodalzhenie-na-sedemnadeset-godini-gledah-nebeto-na-rodinata-si-izmezhdu-reshetkite-na-zatvora.html
Στο γράμμα (στα ρωσικά) που παρέδωσε ο ποιητής στην ηγεσία του Κόμματος κάνοντας τον απολογισμό της περιοδείας του, εκφράζει την επιθυμία να το ξανακάνει εάν χρειαστεί, αλλά εξέφρασε και την έκπληξή του από την πολιτική του Κόμματος – έμεινε με την εντύπωση ότι η πολιτική του ΒΚΚ είναι υπέρ της μετανάστευσης ή τουλάχιστον να μην εμποδίζεται. Ακόμα και να μην αποτελεί κεντρική κατεύθυνση, σε τοπικό επίπεδο εντύπωση του έκανε ότι το κομματικό μέλος στη μία τσέπη είχε το κομματικό δελτίο και στην άλλη το διαβατήριο. Η άποψη του κομμουνιστή Χικμέτ είναι: «πρέπει να κλείσει η πόρτα, να μην επιτραπεί σε κανένα Τούρκο να αναχωρήσει, ακόμα και αν έχει τουρκική βίζα εισόδου….Αυτό το μέτρο σε καμία περίπτωση δεν θα προκαλέσει δυσαρέσκεια. Τουναντίον, για την πλειοψηφία των χωρικών, ακόμα και αυτοί που έχουν διαβατήρια, θα είναι ευχαριστημένοι, γιατί οι ίδιοι ονομάζουν την μετανάστευση “επιδημία”. Μόνο με ένα τέτοιο μέτρο η πλειοψηφία των φτωχών και των μεσαίων Τούρκων θα μπουν στα ТКЗС πολύ σύντομα» (Аврамов, Р., 2016, σ. 48).
Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 1951: Στα πλαίσια υλοποίησης της Απόφασης № А 103 του ΠΓ της ΚΕ του ΒΚΚ, ξεκινά η ανέγερση δικτύου σχολικών κτιρίων για την τουρκική μειονότητα. Στην κεντρική διοίκηση του υπουργείου Λαϊκής Παιδείας δημιουργείται τμήμα τουρκικών σχολείων. Παίρνουν διετή απόσπαση 190 Βούλγαροι δάσκαλοι σε τουρκικά σχολεία. Οι απόφοιτοι του ακαδημαϊκού έτους 1950/51, διορίζονται αμέσως και παίρνουν διετή αναβολή στράτευσης. Στο Πανεπιστήμιο Σόφιας εγκαινιάζεται η ειδικότητα «Τουρκική Φιλολογία», ενώ στο Κάρντζαλι, Κολάροβγκραντ (Σούμεν) και Μπλαγκόεβγκραντ, δημιουργούνται ανώτερα Παιδαγωγικά Ινστιτούτα. Εγκαινιάζεται η εισαγωγή με ποσόστωση τούρκων μαθητών σε τεχνικά και επαγγελματικά γυμνάσια, σε θεατρικές και μουσικές σχολές.
7 Νοεμβρίου 1951: Με μειωμένους ρυθμούς από το Μάιο (βλ. διαγ. 6), η μετανάστευση συνεχίζεται, παρόλη την προπαγανδιστική καμπάνια του Κόμματος. Μαζί με τους Τούρκους όμως περνούσαν και Τσιγγάνοι που είχαν προμηθευτεί βίζες εξόδου, όπως καταγγέλει η τουρκική πλευρά. Αυτή τουλάχιστον είναι η αφορμή να κλείσει για δεύτερη φορά τα σύνορά της με την Βουλγαρία. Από την αρχή του 1951 μέχρι της 7 του Νοέμβρη, έχουν περάσει επίσημα στην Τουρκία 102 217 άτομα, ενώ συνολικά τα δύο τελευταία χρόνια, μετανάστευσαν 154 402 άτομα.
30 Νοεμβρίου 1951: Η Βουλγαρία από τον Απρίλιο σε σχέση με την τουρκική εθνοτική ομάδα έχει αλλάξει γραμμή – ακολουθεί το αφομοιωτικό μοντέλο. Η διακοπή από την Τουρκία της έκδοσης βίζας εισόδου στη χώρα, «αναγκάζει» και την ΛΔΒ να σταματήσει και εκείνη να εκδίδει βίζα εξόδου από την Βουλγαρία. Η μεταναστευτική διαδικασία σταματά και αυτό συμφέρει εκείνη την περίοδο και τις δύο χώρες, παρά την παραβίαση της Συνθήκης του 1925.
1 Σεπτεμβρίου 1952: Στα πλαίσια υλοποίησης της Απόφασης № А 103 του ΠΓ, στη Σόφια εγκαινιάζεται νέα παιδαγωγική σχολή, ενώ στο Σούμεν το παιδαγωγικό ινστιτούτο από μονοετής φοίτησης γίνεται διετής. Στην σχολές: Φιλοσοφικής – Ιστορίας, Φιλολογικής και Φυσικομαθηματικής του Πανεπιστήμιου Σόφιας ξεκινούν να λειτουργούν νέα τμήματα για να καλύψουν τις ανάγκες διδασκαλικού προσωπικού από την τουρκική εθνοτική κοινότητα. Για την επάνδρωση των τμημάτων αυτών προσκαλούνται και 10 πανεπιστημιακοί καθηγητές από το Αζερμπαϊτζάν.
9 Φεβρουαρίου 1953: Πέρα από την πολιτική της πειθούς, με τα μέτρα της Απόφασης № А 103 του ΠΓ, του 1951, η ΛΔΒ χρησιμοποιεί και ένα άλλο μέτρο «αναγκαστικής αφομοίωσης». Η Εθνοσυνέλευση ενέκρινε μεταβολές και συμπληρώσεις στον Ποινικό Κώδικα, ο οποίος στο νέο άρθρο 72-α ορίζει ως «προδοσία», την έξοδο από τη χώρα χωρίς άδεια από τις αρχές καθώς και την άρνηση επιστροφής μετά τη λήξη της περιόδου επιτρεπόμενης διαμονής στο εξωτερικό. Οι «προδότες της πατρίδας» τιμωρούνται με θάνατο. Τα πρόσωπα συμπεριλαμβανομένων και των συγγενών των φυγάδων που είναι γνώστες του προγραμματισμένου εγκλήματος και δεν ειδοποιούν έγκαιρα τις αρχές, τιμωρούνται με φυλάκιση από 5 έως 10 χρόνια, καθώς και με πρόστιμο μέχρι 10 χιλιάδες λέβα (άρθρο 72-β) Οι υπόλοιποι ενήλικες συγγενείς που ζούσαν μαζί με τον εγκληματία-φυγά, και δεν ήξεραν για την προετοιμασμένη απόδραση, τους γίνεται μερική ή ολική κατάσχεση της περιουσίας τους, ενώ τιμωρούνται και με διοικητικά μέτρα όπως ο εγκλεισμός τους σε ιδρύματα εργατικής διαπαιδαγώγησης (трудово-възпитателни общежития – ТВО) ή ο εκτοπισμός τους σε άλλο μέρος διαμονής (άρθρο 72-γ).
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Πηγή: https://www.parliament.bg/pub/StenD/2013052302475209021953_6.pdf
20 Φεβρουαρίου 1953: Από τις 30 Νοεμβρίου 1951 μέχρι εκείνη την ημέρα τα βουλγαροτουρκικά σύνορα παραμένουν κλειστά και δεν εκτελούνται τα δρομολόγια των τραίνων. Μόνο όταν στις 20 Φεβρουαρίου η Βουλγαρία συμφωνεί να δεχτεί πίσω μέρος των Ρομά που είχαν μεταναστεύσει στην Τουρκία με βίζες εξόδου από την χώρα, θα ξαναλειτουργήσει η γραμμή των τραίνων.
11 Απριλίου 1953: Σε σύσκεψη του τμήματος για την τουρκική μειονότητα της ΚΕ του ΒΚΚ με θέμα τη δουλειά του Κόμματος στον τουρκικό πληθυσμό, μετέχουν 180 άτομα από τα οποία 80 είναι Τούρκοι. Στην εισήγηση του ο υπεύθυνος του τμήματος της ΚΕ, Али Рафиеф, αναφέρει σειρά παραδειγμάτων που καταδεικνύουν τις αδυναμίες υπέρβασης της πολιτιστικής καθυστέρησης και τα μη ικανοποιητικά αποτελέσματα στο τομέα της εκπαίδευσης του τουρκικού πληθυσμού. Βασική αιτία σύμφωνα με τον Рафиеф, είναι η ανεπαρκής επιστημονική, μεθοδολογική και παιδαγωγική προετοιμασία των Τούρκων δασκάλων. Στη σύσκεψη γίνεται ιδιαίτερη μνεία στην εξαιρετικά μη ικανοποιητική διδασκαλία της βουλγαρικής γλώσσας στα τουρκικά σχολεία, καθώς και στις κακές κτιριακές εγκαταστάσεις των περισσοτέρων σχολείων της μειονότητας.
Η αφομοιωτική πολιτική τελικά δεν πέτυχε το βασικό της στόχο. Η τουρκική μειονότητα όχι μόνο δεν απομακρύνεται από το Ισλάμ και δύσκολα υποκύπτει σε ιδεολογική αναδιαπαιδαγώγηση, αλλά στη βάση της ποικιλόμορφης πολιτιστικής αυτονομίας που της παραχωρείται, συνειδητοποιεί την εθνική της ταυτότητα.
Βιβλιογραφία
Аврамов, Р.,2007 „Комуналният капитализъм“: т. I. София, Фондация „Българска наука и култура“ / Център за либерални стратегии
Аврамов, Ρ., 2016. ИКОНОМИКА НА „ВЪЗРОДИТЕЛНИЯ ПРОЦЕС“. София: Изд. „Център за академични изследвания“
Асенов, Б. 1996. Възродителният процес и Държавната сигурност. София: СамИздат
Баева, И., Калинова, Е. 2013. Следвоенното десетилетие на българската външна политика (1944 -1955). Лекционен курс. Второ допълнително и преработено издание. София: Издателство „ПОЛИС“
Баева, И., Калинова, Е. 2016. Българските преходи. София: Издателство „Парадигма“
Бюксеншютц, У. 2000. Малцинствената политика в България. Политиката на БКП към евреи, роми, помаци и турци (1944-1989). София: Издателство IMIR
Груев, М. 2003. Между петолъчката и полумесеца. Българите мюсюлмани и политическият режим (1944 – 1959). София: ИК „Кота“
Груев, М., Кальонски, А. 2008. Възродителният процес. Мюсюлманските общности и комунистическият режим. София: „Сиела“
Живков, Т. 1993. Срещу някои лъжи. Бургас: Издателство Делфин прес
Маева, М. 2006. Българските турци преселници в Република Турция (култура и идентичност). София: Издателство IMIR
Маринов, Чавдар, 2009. От „интернационализъм“ към национализъм. Комунистическият режим, македонският въпрос и политиката към етническите и религиозните общности. // Знеполски, Ивайло (ред.). История на Народна република България: Режимът и обществото. София, Издателство „Сиела софт енд паблишинг“
Стоянов В., 1998. Турското население в България между полюсите на етническата политика. София: Издателство ЛИК
Трифонов С. 1993. Мюсюлманите в политиката на българската държава (1944 – 1989), в: Страници от българската история. Събитията, размисли, личности. София
Троева, Е. 2011. Религия, памет, идентичност. Българите мюсюлмани. София: Академичното издателство „Проф. Марин Дринов“
Αυτή η εργασία χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές .
Petinakis 