Κλείνοντας την παρουσίαση των τελευταίων δημογραφικών στοιχείων που δημοσίευσε το Εθνικό Στατιστικό Ινστιτούτο (ΕΣΙ) της Βουλγαρίας στις 13/4/2020, στο σημερινό άρθρο θα αναλύσουμε τα στοιχεία που αναφέρονται στις εσωτερικές και εξωτερικές μεταναστευτικές ροές¹.

Εσωτερική μετανάστευση

    Στην Βουλγαρία, ανάμεσα στα δύο είδη χωρικών μονάδων – πόλεις και χωριά, δημιουργούνται 4 τύποι εσωτερικών μεταναστευτικών ροών: α) «από τις πόλεις προς τις πόλεις», β) «από τα χωριά προς τις πόλεις», γ) «από τις πόλεις προς τα χωριά» και δ) «από τα χωριά προς τα χωριά» (βλ. διαγ. 1 και πιν. 1).

    Το 2019, ο όγκος της εσωτερικής μετανάστευσης ανέρχεται σε 128 179 άτομα. Σε σχέση με 2018 παρουσιάζει αύξηση κατά 18 369 άτομα, ή 16,7%. Το μεγαλύτερο μερίδιο της μεταναστευτικής ροής είναι ανάμεσα στις πόλεις – 48 755 άτομα (38%). Σε σχέση με το 2018, παρουσιάζει μια αύξηση κατά 1 884 άτομα, ή 4%. Την δεύτερη θέση από άποψη όγκου και συμμετοχής καταλαμβάνει η ροή  από τις αστικές περιοχές προς τις αγροτικές περιοχές – 35 133 άτομα (27,4%). Σε σχέση με το 2018, παρουσιάζει αύξηση κατά 11 529 άτομα, ή 49%. Η τρίτη μεγαλύτερη μετακίνηση είναι από τα χωριά προς τις πόλεις – 30 889 άτομα (24,1%). Σε σχέση με το 2018, αυτή η μεταναστευτική κατεύθυνση παρουσίαζει αύξηση κατά 3 760 άτομα, ή 13,8%. Κατά την σύγκριση ανάμεσα στις δύο αντίθετες ροές (πόλεων και χωριών) διαπιστώνεται ότι, το 2019, ο αστικός πληθυσμός μειώθηκε κατά 4 244 άτομα εις βάρος του αγροτικού πληθυσμού. Σταθερά στην τελευταία θέση των μεταναστεύσεων βρίσκονται οι ενδοαγροτικές ροές – 13 402 άτομα (10,5%). Σε σχέση με το 2018, η αύξηση είναι κατά 1 196 άτομα ή 9,8%.

Πηγή: НСИ και υπολογισμοί του συγγραφέα

     Το 2019, 60 695 άτομα, ή το 47,4%, του συνόλου των εσωτερικών μεταναστών, εγκαταστάθηκαν σε κατοικημένο χώρο μέσα στα όρια του ίδιου νομού, ενώ 67 484 άτομα, ή το 52,6%  εγκαταστάθηκαν σε κατοικημένους χώρους που βρίσκονται εκτός των ορίων του νομού της πρότερης συνήθους διαμονής τους (βλ. διαγ. 2 και πιν. 3). Τα υψηλότερα ποσοστά των μετακινηθέντων εκτός των ορίων του νομού της πρότερης μόνιμης κατοικίας τους, καταγράφονται, στους νομούς Σόφιας (πρωτεύουσα) – 87,2%, Σόφια (71,7%), ενώ  τα μικρότερα ποσοστά στους νομούς Βίντιν (31,6%), και Κάρντζαλι (34,8%).

    Η διαφορά ανάμεσα στο μέγεθος των εγκατασταθέντων στον νομό και των αναχωρησάντων από τον νομό  καθορίζει την τεχνητή πληθυσμιακή κίνηση² του νομού (βλ. πιν. 2). Το 2019, συνολικά 22 νομοί έχουν αρνητική τεχνητή πληθυσμιακή μεταβολή, ενώ 6 νομοί έχουν θετική.

Πηγή: НСИ και υπολογισμοί του συγγραφέα

    Την μεγαλύτερη μείωση σε απόλυτους αριθμούς, καταγράφει ο νομός Σλίβεν, ακολουθούμενος από τους νομούς Πλέβεν και Βελίκο Τάρνοβο. Η κατάταξη μεταβάλλεται εάν συσχετιστεί η καθαρή μετανάστευση με το μέσο πληθυσμό του νομού το 2019, εάν δηλαδή υπολογιστεί ο Αδρός δείκτης καθαρής εσωτερικής μετανάστευσης των νομών της χώρας (βλ. πιν. 2). Σε αυτή τη περίπτωση τον υψηλότερο αρνητικό δείκτη έχει ο πάλι ο νομός Σλίβεν (-3,98‰), αλλά ακολουθούμενος απο τους νομούς Σμόλιαν (-3,89‰) και Βίντιν (-2,99‰).

Πιν. 3

Πηγή: НСИ

    Την μεγαλύτερη αύξηση σε απόλυτους αριθμούς, καταγράφει ο νομός Σόφια (πρωτεύουσα). Το 2019, εάν εξαιρέσουμε αυτούς που μετακινήθηκαν στα όρια του νομού (2 560 άτομα), εγκαταστάθηκαν 17 409 άτομα (19 969 – 2 560), από άλλους νομούς, ενώ αναχώρησαν από τον νομό, για άλλους νομούς της χώρας, 14 185 άτομα (16 745 – 2 560). Δηλαδή καταγράφεται μια θετική τεχνητή πληθυσμιακή αύξηση (βλ. πιν. 2) κατά 3 224 άτομα (17 409 – 14 185). Από τον πίνακα 3, παρατηρούμε ότι από το σύνολο των υπόλοιπων εγκατασταθέντων (17 409 άτομα) στον νομό Σόφιας (πρωτεύουσα), από το γειτονικό νομό Σόφια, προέρχονται 2 216 άτομα (12,7%), από τον νομό Μπλαγκόεβγκραντ 1 428 άτομα (8,2%), από τον νομό Βάρνας 1 005 άτομα (5,8%) και από τον νομό Βράτσα 978 άτομα (5,6%). Τις μικρότερες μεταναστεύσεις προς τον νομό της πρωτεύουσας πραγματοποιούν κάτοικοι  από τον νομό Σιλίστρα – 157 άτομα (0,9%), από τον νομό Κάρντζαλι – 160 άτομα (0,9%) και Ταργκόβιστε – 178 (1%). Ο πληθυσμός που μεταναστεύει από το νομό της πρωτεύουσας, κατευθύνεται κυρίως προς τους γειτονικούς νομούς Σόφια – 2 769 άτομα (19,5%) και Πέρνικ – 1 042 άτομα (7,3%), καθώς και προς τον νομό Πλόβντιφ – 1 040 άτομα (7,3%).

Εξωτερική μετανάστευση

    Το 2019, το σύνολο των εξερχόμενων μεταναστών ανήλθε σε 39 941 άτομα, σημειώνοντας μια αύξηση κατά 2% σε σχέση με το 2018. Κάθε δεύτερος εξερχόμενος μετανάστης (49,1%), ανήκε στις ηλικιακές ομάδες των 20 – 39 ετών, κάτω των 20 ετών, ήταν το 15,9% και άνω των 60 ετών, το 9,5% (βλ. πιν. 4). Όσον αφορά την κατά φύλο κατανομή των εξερχόμενων μεταναστών από τη Βουλγαρία το 2019, υπήρχαν συνολικά ελαφρώς περισσότεροι άνδρες απ’ ό,τι γυναίκες (51,4% έναντι 48,6%). Το αρσενικό φύλο υπερτερούσε στις ηλικιακές ομάδες έως 14 ετών, και από 20 μέχρι 64 ετών (βλ. διαγ. 3).

Πηγή: НСИ και υπολογισμοί του συγγραφέα

     Το 2019, το σύνολο των παλιννοστούντων Βουλγάρων, καθώς και των πολιτών, άλλων κρατών της Ε.Ε και τρίτων χωρών, που εγκαταστάθηκαν μόνιμα στη Βουλγαρία, ήταν 37 929 άτομα σημειώνοντας μια αύξηση κατά 28,3% σε σχέση με το 2018. Ανάμεσα σε αυτούς που μετέφεραν την μόνιμη κατοικία τους στη Βουλγαρία, το 30%, ήταν από 20 έως 39 ετών, ενώ το 30,2%, από 40 έως 59 ετών. Οι νέοι εισερχόμενοι μετανάστες (κάτω των 20 ετών) αποτελούσαν το 15,9%, ενώ το 23,9%, ήταν ηλικιών, άνω των 60 ετών (βλ. πιν. 4). Τα σχετικά μερίδια συμμετοχής των δύο φύλων, ήταν: 50,3% άρρενες και 49,7% θήλεις. Το αρσενικό φύλο υπερτερούσε στις ηλικιακές ομάδες μέχρι 14 ετών, από 40 – 59 ετών, και από 65 μέχρι 79 ετών (βλ. διαγ. 4).

Πηγή: НСИ και υπολογισμοί του συγγραφέα

    Το 2019, το σχετικό ποσοστό των ημεδαπών εισερχόμενων μεταναστών – δηλαδή των μεταναστών που είχαν την βουλγάρικη ιθαγένεια – επί του συνολικού αριθμού εισερχόμενων μεταναστών, ήταν μεγαλύτερο από το ποσοστό των εισερχόμενων μεταναστών από χώρες της ΕΕ, ή τρίτης χώρας (62% έναντι 38%). Το σχετικό ποσοστό των εξερχόμενων μεταναστών που είχαν την βουλγάρικη ιθαγένεια, επί του συνολικού αριθμού των εξερχόμενων μεταναστών, όπως αναμενόταν, ήταν συντριπτικά μεγαλύτερο (95%), από τα ποσοστά εξερχόμενων μεταναστών που είχαν την ιθαγένεια ενός άλλου κράτους μέλους της ΕΕ, ή τρίτης χώρας (5%). Βλ. διαγ. 5 και 6.

Πηγή: НСИ και υπολογισμοί του συγγραφέα

    Δεδομένου ότι η ιθαγένεια μπορεί να αλλάξει κατά τη διάρκεια ζωής ενός ατόμου, είναι επίσης χρήσιμο να παρατίθενται στοιχεία με βάση τη χώρα γέννησης (βλ. διαγ. 7 και 8). Όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε στα διαγράμματα 5, 6, 7 και 8 οι κατανομές παραμένουν περίπου οι ίδιες, είτε παίρνουμε ως βάση την ιθαγένεια, είτε την χώρα γέννησης των μεταναστών.

 Πηγή: НСИ και υπολογισμοί του συγγραφέα

    Με βάση τις τρεις πρώτες χώρες προορισμού, την Γερμανία προτίμησαν το 20,3%, το Ηνωμένο Βασίλειο το 17,7% και την Ιταλία το 13,5%, των εξερχόμενων μεταναστών, ενώ με βάση τις τρεις πρώτες χώρες προέλευσης, από την Τουρκία ήρθε το 38,6% των εισερχόμενων μεταναστών, από την Ρωσία το 9,1% και από την Γερμανία το 6,6%.

    Από το σύνολο των εισερχόμενων μεταναστών, στον νομό Κάρντζαλι εγκαταστάθηκαν το 20,7%, στον νομό Σόφια (πρωτεύουσα) το 14,3% και στον νομό Μπουργκάς το 8,5%. Από το σύνολο των εξερχόμενων μεταναστών, το 13,6% αναχώρησαν από τον νομό της πρωτεύουσας, το 6,9% από τον νομό Μπουργκάς, το 6,6% απο τον νομό Βάρνα, και 5,7% από τον νομό Χάσκοβο. Σε 20 νομούς το μεταναστευτικό ισοζύγιο ήταν αρνητικό, ενώ σε 8 νομούς ήταν θετικό (βλ. πιν. 5).

Πιν. 5

  Πηγή: НСИ και υπολογισμοί του συγγραφέα

    Την μεγαλύτερη τεχνητή μείωση σε απόλυτους αριθμούς, καταγράφει ο νομός Σλίβεν, ακολουθούμενος από τους νομούς Βράτσα και Πλέβεν. Η κατάταξη μεταβάλλεται εάν συσχετιστεί η καθαρή εξωτερική μετανάστευση με το μέσο πληθυσμό του νομού το 2019, εάν δηλαδή υπολογιστεί ο Αδρός δείκτης καθαρής εξωτερικής μετανάστευσης των νομών της χώρας (βλ. πιν. 5). Σε αυτή τη περίπτωση τον υψηλότερο αρνητικό δείκτη έχει ο νομός Βράτσα (-6,01‰), ακολουθούμενος από τους νομούς Σλίβεν (-5,93‰), και Βίντιν (-4,83‰).

Σημειώσεις

1. Στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως μετανάστευση, ορίζεται, η κινητικότητα των ατόμων που έχει ως αποτέλεσμα την αλλαγή του τόπου συνήθους (μόνιμης) διαμονής τους, για μια περίοδο η οποία είναι, ή αναμένεται να είναι, δώδεκα μήνες τουλάχιστον. Ανάλογα με το εάν οι μεταναστευτικές ροές πραγματοποιούνται εντός των γεωγραφικών όριων της εθνικής επικράτειας ή εκτός αυτών, η μετανάστευση καλείται εσωτερική ή εξωτερική, αντίστοιχα. Πιο συγκεκριμένα: α) Εάν η αλλαγή του συνήθη τόπου (μόνιμης) διαμονής γίνει στα όρια της επικράτειας του κράτους, ως αλλαγή κατοικίας από μια διοικητική μονάδα (τόπος προέλευσης – αναχώρησης) σε μια άλλη (τόπος προορισμού – άφιξης), τότε η μετανάστευση καλείται εσωτερική. β) Εάν οι τόποι προέλευσης και προορισμού βρίσκονται σε διαφορετικές επικράτειες, η πληθυσμιακή μετακίνηση καλείται εξωτερική ή διεθνή μετανάστευση. Το ρεύμα των εκροών στην περίπτωση της εξωτερικής μετανάστευσης ονομάζεται «αποδημία» ή «εξερχόμενη μετανάστευση» και το ρεύμα των εισροών «μετοικία» ή «εισερχόμενη μετανάστευση». Σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 862/2007: i) η «εισερχόμενη μετανάστευση» είναι   η   ενέργεια   διά   της οποίας ένα πρόσωπο επιλέγει ως συνήθη τόπο διαμονής και εγκαθίσταται στην   επικράτεια   ενός   κράτους   μέλους   για   μια   περίοδο   η   οποία   είναι,   ή αναμένεται   να   είναι,   δώδεκα   μήνες   τουλάχιστον,   ενώ   προηγουμένως   ο συνήθης τόπος διαμονής του  ήταν σε άλλο κράτος μέλος ή σε τρίτη χώρα, ii) η «εξερχόμενη μετανάστευση», είναι η ενέργεια δια της οποίας ένα πρόσωπο το οποίο είχε προηγουμένως το συνήθη τόπο διαμονής του στην επικράτεια ενός κράτους μέλους, παύει να έχει το συνήθη τόπο διαμονής του στο κράτος μέλος αυτό για μια περίοδο η οποία είναι, ή αναμένεται να είναι, δώδεκα μήνες τουλάχιστον.
2. Η αλγεβρική διαφορά (ισοζύγιο) μεταξύ των μεταναστευτικών εισροών (αφίξεων) και εκροών (αναχωρήσεων) μιας χωρικής ενότητας στη διάρκεια ενός έτους ή μιας περιόδου καλείται μεταναστευτικό ισοζύγιο (миграционен баланс) ή «καθαρή μετανάστευση» (нетна миграция) ή «μηχανική κίνηση» (механично движение). Σχετικά με την απόδοση στα ελληνικά του τελευταίου όρου, προτείνω να μεταφράζεται ως «τεχνητή κίνηση», μιας και εκφράζει καλύτερα την ουσία της έννοιας και συνδέεται με την άλλη πηγή πληθυσμιακής μεταβολής – την φυσική κίνηση ή μεταβολή, που οφείλεται σε φυσικά αίτια (γεννήσεις, θανάτους). Όταν δε διαθέτουμε δεδομένα για τις αφίξεις και τις αναχωρήσεις, η καθαρή μετανάστευση, μπορεί να εκτιμηθεί και έμμεσα από τη διαφορά μεταξύ της συνολικής μεταβολής του πληθυσμού και της φυσικής του μεταβολής (κίνησης) μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου.
3. Αδρός (ακαθάριστος) δείκτης καθαρής μετανάστευσης, είναι ο λόγος της καθαρής μετανάστευσης (δηλαδή, της αλγεβρικής διαφοράς μεταξύ των μεταναστευτικών εισροών και εκροών μιας γεωγραφικής ενότητας) προς το μέσο πληθυσμό του ιδίου έτους στην ίδια χωρική ενότητα. Πολλαπλασιασμένος με το 1000 εκφράζει τη μέση συμβολή της καθαρής μετανάστευσης στα 1000 άτομα του πληθυσμού της ιδίας χωρικής ενότητας.

Βιβλιογραφία

1. Национален статистически институт, 2020. „Население и демографски процеси 2019“. Στο: https://www.nsi.bg/sites/default/files/files/pressreleases/Population2019_XE8MEZL.pdf
2. Национален статистически институт, 2019. „Население и демографски процеси 2018“. Στο: http://www.nsi.bg/sites/default/files/files/pressreleases/Population2018_ZG7X53J.pdf
3. Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 862/2007 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 11ης Ιουλίου 2007 περί κοινοτικών στατιστικών για τη μετανάστευση και τη διεθνή προστασία και την κατάργηση του Κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 311/76 του Συμβουλίου περί τηρήσεως στατιστικών για τους αλλοδαπούς εργαζόμενους. Στο: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32007R0862&from=EL
4. Κανονισμός (ΕΕ) αριθ.1260/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ής Νοεμβρίου  2013 για τις ευρωπαϊκές δημογραφικές στατιστικές. Στο: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/ALL/?uri=CELEX:32013R1260

Αυτή η εργασία χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές .