Στο χθεσινό φύλλο №14 της Εφημερίδας του Κράτους (18.02.2020) δημοσιεύθηκε ο «Νόμος για την τροποποίηση και συμπλήρωση του νόμου περί συναλλάγματος»1. Οι Τελικές Διατάξεις του νόμου, στην παράγραφο 11 τροποποιούν τον «Νόμο για την Βουλγάρικη Λαϊκή Τράπεζα»2, (ΒΛΤ- η κεντρική τράπεζα της χώρας), με την προσθήκη μιας νέας (τρίτης) παραγράφου στο άρθρο 29 που αναφέρεται στον καθορισμό της επίσημης συναλλαγματικής ισοτιμίας του λεβ (BGN) έναντι του ευρώ, όταν η Βουλγαρία ενταχθεί στο Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών (ΜΣΙ ΙΙ).
Είχε προηγηθεί έντονος προβληματισμός κατά την πρώτη ανάγνωση του νομοσχεδίου στην Ολομέλεια της Βουλής, με κατηγορίες από την πλευρά της αντιπολίτευσης για τον τρόπο και τον χρόνο που επέλεξε η κυβέρνηση να περάσει την τροπολογία αυτή, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένας μίνι πανικός που θύμισε μέρες του ’96 – ’97. Πολλά φυσικά και νομικά πρόσωπα μετέτρεψαν λέβα σε ευρώ φοβούμενοι ότι θα αλλάξει η επίσημη ισοτιμία BGN/EUR.
Η Βουλή λειτουργώντας «πυροσβεστικά» στην συνεδρίαση της στις 30 Ιανουαρίου 2020 ενέκρινε (140 υπέρ, 2 κατά και 66 παρόν) Απόφαση3 βάσει της οποίας:
«1. Κατά τη διαπραγμάτευση του καθορισμού της κεντρικής ισοτιμίας του λεβ έναντι του ευρώ με βάση την παράγραφο 2.3 του Ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο Αμστερνταμ, στις 16 Ιουνίου 1997 (97/С 236/03) για τη θέσπιση ενός μηχανισμού συναλλαγματικών ισοτιμιών στο τρίτο στάδιο της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, ο υπουργός Οικονομικών και ο διοικητής της ΒΛΤ, προτείνουν, υποστηρίζουν και ψηφίζουν την θέση για κεντρική ισοτιμία 1.95583 BGN για 1 EUR.
2. Η Δημοκρατία της Βουλγαρίας δεν συμμετέχει στο Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών (ΜΣΙ ΙΙ) με κεντρική ισοτιμία ανάμεσα στο εύρω και το λεβ σύμφωνα με το Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο Αμστερνταμ, στις 16 Ιουνίου 1997 (97/С 236/03) για τη θέσπιση ενός μηχανισμού συναλλαγματικών ισοτιμιών στο τρίτο στάδιο της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, διαφορετική από την κεντρική ισοτιμία 1.95583 BGN για 1 EUR.»
Σύμφωνα με το άρθρο 86 παράγραφο 2 του Συντάγματος4 οι αποφάσεις της Εθνοσυνέλευσης είναι υποχρεωτικές για όλα τα κρατικά όργανα, τις οργανώσεις και τους πολίτες. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι ένας μετέπειτα νόμος ή απόφαση της Βουλής δεν μπορεί να ανατρέψει την συγκεκριμένη απόφαση, αλλά προς το παρόν δίνει συγκεκριμένο πλαίσιο οδηγιών προς τον υπουργό Οικονομικών και τον διοικητή της ΒΛΤ τι να υπογράψουν όταν θα έρθει η ώρα της ένταξης στον ΜΣΙ ΙΙ και δηλώνει την μονομερή δέσμευση της Βουλγαρίας να διατηρεί την κεντρική ισοτιμία 1.95583 BGN για 1 EUR, όσο καιρό βρίσκεται στον ΜΣΙ ΙΙ και την απόφασή της να αποχωρήσει από αυτόν εάν μεταβληθεί αυτή η ισοτιμία.
Τελικά μετά από δημόσιες τοποθετήσεις του υπουργού Οικονομικών και του διοικητή της κεντρικής τράπεζας, αλλά και της αντιπολίτευσης που περιόρισε την κριτική της στα θέματα της διαδικασίας των προτεινόμενων αλλαγών, στις 6 Φεβρουαρίου 2020, κατά την δεύτερη ανάγνωση του νομοσχεδίου, χωρίς καν να ακολουθήσει συζήτηση η Βουλή ενέκρινε με 91 ψήφους «υπέρ» και 36 «κατά» την τροπολογία του νόμου περί συναλλάγματος που συμπληρώνει το άρθρο 29 του νόμου για την ΒΛΤ.
Τι τελικά εγκρίθηκε και τι ήταν αυτό που φόβισε και φοβίζει;
Ας δούμε καταρχάς τι ισχύει σήμερα και μέχρι την ένταξη της Βουλγαρίας στον ΜΣΙ ΙΙ
Тην 10η Ιουνίου 1997, ψηφίστηκε από την 38η βουλγάρικη Εθνοσυνέλευση ο νέος νόμος για την Βουλγάρικη Λαϊκή Τράπεζα (ΒΛΤ), με τον οποίο αναδιοργανώθηκε το νομισματικό σύστημα της χώρας, με την έναρξη λειτουργίας, από την 1η Ιουλίου 1997, του Νομισματικού Συμβουλίου5 (βουλγαριστί: паричен съвет ή валутен борд).
Το Νομισματικό Συμβούλιο – ΝΣ αποτελεί νομισματικό όργανο, ή αρχή με ρητή νομική υποχρέωση έκδοσης του εθνικού νομίσματος, το οποίο είναι καλυμμένο πλήρως (100% ή και παραπάνω), με μετατρέψιμο ξένο νόμισμα ή καλάθι νομισμάτων με σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία και ανταλλάξιμο σε αυτό χωρίς περιορισμό, κατόπιν αιτήματος των οικονομικών παραγόντων και των πολιτών. Το ΝΣ είναι «ανακάλυψη» της Βρετανικής αυτοκρατορίας. Για πρώτη φορά καθεστώς ΝΣ εφαρμόστηκε στον Μαυρίκιο το 1849. Στην βιβλιογραφία συναντώνται πάνω από 70 περιπτώσεις ΝΣ, κυρίως σε βρετανικές αποικίες στην Αφρική, Ασία, Καραϊβική και Μέση Ανατολή. Σκοπός της ίδρυσης τους ήταν να δοθούν σε αυτές τις αποικίες σταθερά νομίσματα ελεύθερα μετατρέψιμα σε αγγλικές λίρες. Μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας τους τα κράτη αυτά συνήθως μετέτρεπαν τα ΝΣ σε κεντρικές τράπεζες διατηρώντας το καθεστώς των σταθερών ισοτιμιών με το νόμισμα των πρώην μητροπόλεων. Το αναχρονιστικό αυτό καθεστώς συναλλαγματικών ισοτιμιών το 2018, το διατηρούν 11 χώρες6: Εκτός από την Βουλγαρία, τα 6 κράτη μέλη της Νομισματικής Ένωσης Ανατολικής Καραϊβικής, το Τζιμπουτί, το Χονγκ Κονγκ, το Σουλτανάτο του Μπρουνέι, και η Βοσνία και Ερζεγοβίνη. Σε αυτές τις χώρες οι δυνατότητες άσκησης εθνικής νομισματικής πολιτικής είναι ελάχιστες.
Στην αρχική διατύπωση του άρθρου 29 παράγραφος 1, ορίστηκε η επίσημη ισοτιμία ύψους 1 000 λεβ (BGL) ανά 1 γερμανικό μάρκο DM, στην οποία η κεντρική τράπεζα ήταν υποχρεωμένη να αγοράζει και να πουλά μάρκα έναντι λεβ.
Διαγ.1
Την ημέρα του θανάτου του Тодор Живков, (5 Αυγούστου 1998) διάλεξε η κυβέρνηση Костов να ανακοινώσει την επερχόμενη απονομισματοποίηση (деноминация) του λεβ. Περίπου ένα χρόνο μετά στις 5 Ιουλίου (Δευτέρα) 1999 ανακοινώθηκε ο επαναπροσδιορισμό της ονομαστικής αξίας του εθνικού νομίσματος με σχέση μετατροπής 1 000 παλαιών λεβ (BGL) σε 1 νέο λεβ (BGN). Την ίδια μέρα το άρθρο 29, παράγραφος 1 τροποποιείται στην νέα σχέση ανταλλαγής 1 BGN = 1 DM.
«Чл. 29. (1) (Изм. – ДВ, бр. 20 от 1999 г., в сила от 5 юли 1999 г.) Официалният валутен курс на лева към германската марка е 1 лев за 1 германска марка…»7
Ήδη στην πρώτη διατύπωση του νόμου για την ΒΛΤ υπάρχει η πρόβλεψη για την επίσημη ισοτιμία BGN/EUR στο άρθρο 29, παράγραφος 2. Όταν θα γινόταν το ευρώ νόμιμο μέσο πληρωμής στην Γερμανία η επίσημη ισοτιμία BGN/EUR θα καθοριζόταν μέσω του πολλαπλασιασμού της ισοτιμίας 1 BGN = 1 DM με την «τιμή μετατροπής» του γερμανικού μάρκου σε ευρώ. Βάσει του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2866/1998 του Συμβουλίου της 31ης Δεκεμβρίου 1998 σχετικά με τις τιμές μετατροπής του ευρώ και των νομισμάτων των κρατών μελών που υιοθετούν το ευρώ, για το γερμανικό μάρκο η τιμή μετατροπής ορίστηκε σε 1 EUR = 1,95583 DM. Άρα η επίσημη ισοτιμία ορίστηκε σε 1,95583 BGN ανά ευρώ. Έκτοτε το βουλγάρικο εθνικό νόμισμα παραμένει «κλειδωμένο» σε αυτή την ισοτιμία με το ευρώ.
«(2) Когато законно платежно средство във Федерална република Германия стане общата валута на Европейския съюз – еврото, официалният валутен курс на лева към еврото се определя чрез умножаване на курса по ал. 1 по официалния курс, по който германската марка се е конвертирала към еврото. Така определеният курс се обнародва в „Държавен вестник“ от Българската народна банка.»8
Τα τελευταία 23 χρόνια, το άρθρο 29 με τις δύο παραγράφους του, ορίζουν την «κλειδωμένη» συναλλαγματική ισοτιμία BGN/EUR.
Για να κατανοήσουμε τι το καινούργιο φέρνει η παράγραφος 3 του άρθρου 29 του ν. για την ΒΛΤ που αναφέρεται στον καθορισμό της επίσημης συναλλαγματικής ισοτιμίας του λεβ έναντι του ευρώ, όταν η Βουλγαρία ενταχθεί στο ΜΣΙ ΙΙ, θα πρέπει εν συντομία να αναφερθούμε σε αυτό τον μηχανισμό.
Η συμμετοχή στον ΜΣΙ ΙΙ ως κριτήριο σύγκλισης
Για το ότι η Βουλγαρία θα γίνει μέλος της ευρωζώνης είναι μία απόφαση που πάρθηκε το 2007 με την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Μόνο για το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Δανία προβλέπεται «ρήτρα εξαίρεσης» στις Συνθήκες της ΕΕ9, δυνάμει της οποίας εξαιρούνται από την προσχώρηση στην ευρωζώνη. Μετά το Brexit δεν τείθετε θέμα ένταξης του ΗΒ στην ευρωζώνη. Το προσαρτώμενο στις Συνθήκες Πρωτόκολλο (αριθ. 16) σχετικά με ορισμένες διατάξεις που αφορούν τη Δανία προβλέπει ότι, εν όψει της γνωστοποίησης στην οποία προέβη η δανική κυβέρνηση προς το Συμβούλιο στις 3 Νοεμβρίου 1993, η Δανία βρίσκεται υπό καθεστώς εξαίρεσης και η διαδικασία κατάργησης της παρέκκλισης θα τεθεί σε εφαρμογή μόνο εάν το ζητήσει η Δανία. Τα υπόλοιπα κράτη μέλη της ΕΕ που δεν είναι μέλη και της ευρωζώνης χαρακτηρίζονται από τις Συνθήκες της ΕΕ, ως «κράτη μέλη με παρέκκλιση» που σημαίνει ότι πρέπει να επιδιώξουν να εκπληρώσουν τα επονομαζόμενα «κριτήρια σύγκλισης», για να γίνουν μέλη της ζώνης του ευρώ. Άρα σήμερα για την Βουλγαρία και για άλλα έξι κράτη μέλη της ΕΕ (Σουηδία, Τσεχία, Κροατία, Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία), δεν τείθετε θέμα για το «εάν», αλλά για το «πότε» θα αντικαταστήσουν τα εθνικά τους νομίσματα με το ευρώ.
Σύμφωνα με το άρθρο 140 παράγραφος 1, της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), τουλάχιστον κάθε 2 έτη, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκπονούν εκθέσεις σύγκλισης, εξετάζοντας κατά πόσον τα «κράτη μέλη με παρέκκλιση» πληρούν τα κριτήρια σύγκλισης και, ως εκ τούτου, είναι έτοιμα να υιοθετήσουν το ευρώ. Τα κριτήρια σύγκλισης περιλαμβάνουν τη σταθερότητα των τιμών, τα υγιή δημόσια οικονομικά, τη σύγκλιση των μακροπρόθεσμων επιτοκίων και τη σταθερότητα των συναλλαγματικών ισοτιμιών. Αξιολογείται επίσης η συμβατότητα της εθνικής νομοθεσίας με τους κανόνες της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Οι τελευταίες τακτικές εκθέσεις παρουσιάστηκαν το 2018, και οι επόμενες αναμένονται τον Μάιο του 2020.
Σύμφωνα με το άρθρο 140, παράγραφος 1, τρίτη περίπτωση, της ΣΛΕΕ, οι εκθέσεις για τη σύγκλιση εξετάζουν κατά πόσον έχει επιτευχθεί υψηλός βαθμός σταθερής σύγκλισης, με γνώμονα την πλήρωση του ακόλουθου κριτηρίου από κάθε κράτος-μέλος: «τήρηση των κανονικών περιθωρίων διακύμανσης που προβλέπονται από τον μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών του ευρωπαϊκού νομισματικού συστήματος, επί δύο τουλάχιστον χρόνια, χωρίς υποτίμηση έναντι του ευρώ».
Εδώ θα πρέπει καταρχάς να διευκρινήσουμε την αναφορά στο Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα (ΕΝΣ). Όταν καταρτίστηκε η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, γνωστή και ως η Συνθήκη του Μάαστριχτ, ήταν σε λειτουργία το ΕΝΣ. Είχε ιδρυθεί στις 13 Μαρτίου 1979 και λειτούργησε ως περιφερειακό σύστημα σταθερών αλλά προσαρμόσιμων συναλλαγματικών ισοτιμιών, μεταξύ των νομισμάτων των χωρών – μελών της ΕΕ μέχρι την 31η Ιανουαρίου 1998. Ο πυρήνας του συστήματος ήταν ο μηχανισμός συναλλαγματικών ισοτιμιών (ΜΣΙ) του. Όμως η μορφή του ΜΣΙ, ως συστήματος διασύνδεσης των νομισμάτων με την Ευρωπαϊκή Νομισματική Μονάδα (ECU), έπαψε ντε φάκτο να υφίσταται ήδη από τον Αύγουστο 1993 με την απόφαση να διευρυνθούν τα επιτρεπόμενα κανονικά περιθώρια διακύμανσης από ± 2,25%, σε ±15%. O μηχανισμός αυτός, για ιστορικούς λόγους, αποκαλείται σήμερα ΜΣΙ Ι.
Με το Ψήφισμα της 16ης Ιουνίου 1997 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε να θεσπίσει μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών («ΜΣΙ ΙΙ») κατά την έναρξη του τρίτου σταδίου της οικονομικής και νομισματικής ένωσης την 1η Ιανουαρίου 1999 που θα αντικαταστήσει το ΕΝΣ.
Στην βάση του «Ψηφίσματος» συνήφθη Συμφωνία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και των εθνικών κεντρικών τραπεζών των χωρών της ΕΕ εκτός ζώνης ευρώ, για τη θέσπιση των λειτουργικών διαδικασιών του μηχανισμού συναλλαγματικών ισοτιμιών στην οικονομική και νομισματική ένωση. Η αρχική «Συμφωνία των κεντρικών τραπεζών για τον ΜΣΙ II» της 1ης Σεπτεμβρίου 1998 μετά από τρεις τροποποιήσεις αντικαταστάθηκε από νέα συμφωνία της 16ης Μαρτίου 2006, η οποία και έκτοτε τροποποιείται κάθε φορά που μεταβάλλεται η σύνθεση των κρατών μελών του μηχανισμού. Η τελευταία τροποποίηση της στις 13 Νοεμβρίου 2014, έγινε προκειμένου να λάβει υπόψη την κατάργηση της παρέκκλισης υπέρ της Λιθουανίας. Η Lietuvos bankas έπαψε να αποτελεί συμβαλλόμενο μέρος της Συμφωνίας των κεντρικών τραπεζών για τον ΜΣΙ ΙΙ από την 1η Ιανουαρίου 2015.
Κύρια χαρακτηριστικά του ΜΣΙ ΙΙ
Σύμφωνα με τα οριζόμενα στο Ψήφισμα και στη Συμφωνία για τη θέσπιση των λειτουργικών διαδικασιών του μηχανισμού συναλλαγματικών ισοτιμιών:
– Ο ΜΣΙ ΙΙ αντικαθιστά το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα και τον μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών του (ΜΣΙ-I).
– Η συμμετοχή στον ΜΣΙ ΙΙ είναι προαιρετική για τα κράτη μέλη εκτός ζώνης ευρώ. Ωστόσο, αναμένεται ότι κράτη μέλη υπέρ των οποίων ισχύει παρέκκλιση θα συμμετάσχουν στο μηχανισμό. Αν ένα κράτος μέλος δεν συμμετέχει στον ΜΣΙ ΙΙ εξαρχής, μπορεί να συμμετάσχει αργότερα. Η Συνθήκη αφήνει ανοιχτή την επιλογή του καθεστώτος που μπορεί να επιλέξουν οι χώρες κατά παρέκκλιση που δεν συμμετέχουν στον μηχανισμό, απαγορεύοντας μόνο και μετά από γνωμοδότηση του Συμβουλίου, την περίπτωση της μονομερούς υιοθέτησης του ευρώ τύπου Μαυροβουνίου ή Κοσσυφοπέδιου.
Πιν. 1
– Για το νόμισμα κάθε κράτους μέλους εκτός ζώνης ευρώ που συμμετέχει στον ΜΣΙ ΙΙ καθορίζεται μία κεντρική ισοτιμία έναντι του ευρώ, ενώ προβλέπεται και ένα κανονικό περιθώριο διακύμανσης ± 15% γύρω από την κεντρική ισοτιμία (βλ. πιν.1).
– Για τους σκοπούς της διατύπωσης της διμερούς κεντρικής ισοτιμίας έναντι του ευρώ, η αναφορά στη συναλλαγματική ισοτιμία του νομίσματος κάθε κράτους μέλους εκτός ζώνης ευρώ που συμμετέχει στον ΜΣΙ ΙΙ γίνεται με βάση το ευρώ. Η συναλλαγματική ισοτιμία για όλα τα νομίσματα εκφράζεται ως η τιμή του ενός ευρώ (Ε1) σε εξαψήφιο δεκαδικό αριθμό. Ο ίδιος συμπεφωνημένος τρόπος αναφοράς χρησιμοποιείται για τον καθορισμό των ανώτατων και κατώτατων ισοτιμιών παρέμβασης των νομισμάτων των κρατών μελών εκτός ζώνης ευρώ που συμμετέχουν στον ΜΣΙ ΙΙ έναντι του ευρώ. Οι ισοτιμίες παρέμβασης καθορίζονται με πρόσθεση στις διμερείς κεντρικές ισοτιμίες, ή με αφαίρεση από αυτές, του συμφωνηθέντος περιθωρίου διακύμανσης, εκφρασμένου σε ποσοστιαίες μονάδες. Οι ισοτιμίες που προκύπτουν στρογγυλοποιούνται σε εξαψήφιο δεκαδικό αριθμό (βλ. πιν. 1).
– Οι αποφάσεις για τις κεντρικές ισοτιμίες και το σύνηθες περιθώριο διακυμάνσεως λαμβάνονται με αμοιβαία συμφωνία των υπουργών των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ, της ΕΚΤ και των υπουργών και των διοικητών των κεντρικών τραπεζών των εκτός της ζώνης του ευρώ κρατών μελών που συμμετέχουν στο ΜΣΙ II, μέσω μιας κοινής διαδικασίας στην οποία συμμετέχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μετά από διαβούλευση με την Οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή. Οι υπουργοί και οι διοικητές των κεντρικών τραπεζών των κρατών μελών που δεν συμμετέχουν στο ΜΣΙ II συμμετέχουν στη διαδικασία χωρίς δικαίωμα ψήφου.
– Όλα τα συμβαλλόμενα μέρη της αμοιβαίας συμφωνίας, συμπεριλαμβανομένης της ΕΚΤ, έχουν το δικαίωμα να κινήσουν εμπιστευτική διαδικασία που αποσκοπεί σε επανεξέταση των κεντρικών ισοτιμιών. Έτσι αρχικά ενώ η Ελλάδα είχε στον ΜΣΙ II κεντρική ισοτιμία 1 ευρώ = 353,109 GRD και όριο διακύμανσης ± 15%, (ανώτατο όριο υποχρεωτικής παρέμβασης τις 406,075 GRD και κατώτατο τις 300,143 GRD), από την 17.1.2000 μετά από αίτηση της Ελλάδας ορίσθηκε νέα κεντρική ισοτιμία και ένα ευρώ ήταν ίσο με 340,75 GRD. Τα υποχρεωτικά όρια παρέμβασης ήσαν 391,863 και 289,628 GRD. Η νέα κεντρική ισοτιμία αποτέλεσε από 1.1.2001 (ημέρα εισόδου της Ελλάδας στη ζώνη του ευρώ) τον αμετάκλητο συντελεστή μετατροπής έναντι του ευρώ. Από την ημερομηνία αυτή η Ελλάδα έπαψε να μετέχει στο ΜΣΙ II (βλ.πιν. 1). Επίσης η Σλοβακία ενώ μπήκε στο ΜΣΙ II στις 28.11.2005 με κεντρική ισοτιμία 1 ευρώ = 38,4550 SKK, με ανώτατο όριο υποχρεωτικής παρέμβασης 44,2233 SKK και κατώτατο 32,6868 SKK, στις 19.3.2007 καθορίσθηκε από την Ε.Ε νέα κεντρική ισοτιμία και όρια παρέμβασεις. Πιο αναλυτικά: κεντρική ισοτιμία 1 ευρώ = 35,4424 SKK, ανώτατο όριο υποχρεωτικής παρέμβασης 40,7588 SKK και κατώτατο 30,1260 SKK. Τέλος στις 29.5.2008, μετά από αίτηση της Σλοβακίας, ανατιμήθηκε η κεντρική ισοτιμία της σλοβακικής κορώνας ενώ την ίδια ημέρα η ΕΚΤ ανακοίνωσε τα όρια υποχρεωτικής παρέμβασης. Αναλυτικά, η νέα κεντρική ισοτιμία ορίσθηκε σε 1 ευρώ = 30,1260 SKK, ανώτατο όριο υποχρεωτικής παρέμβασης 34,6449 SKK και κατώτατο 25,6071 SKK. Η νέα κεντρική ισοτιμία αποτέλεσε από 1.1.2009 (ημέρα εισόδου της Σλοβακίας στη ζώνη του ευρώ) τον αμετάκλητο συντελεστή μετατροπής έναντι του ευρώ. Από την ημερομηνία αυτή η Σλοβακία έπαψε να μετέχει στο ΜΣΙ II (βλ.πιν. 1).
– Περιθώρια διακυμάνσεως στενότερα από τα συνήθη είναι δυνατόν να ορισθούν, κατά περίπτωση, με επίσημη συμφωνία και κατ’ αίτηση ενός κράτους μέλους εκτός της ζώνης ευρώ. Μια τέτοια απόφαση για μείωση του περιθωρίου διακυμάνσεως δύναται να ληφθεί από τους υπουργούς των κρατών μελών της ζώνης του εύρω, την ΕΚΤ και τον υπουργό και το διοικητή της κεντρικής τράπεζας του οικείου κράτους μέλους, μέσω κοινής διαδικασίας στην οποία συμμετέχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και μετά από διαβούλευση με την Οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή. Οι υπουργοί και οι διοικητές των κεντρικών τραπεζών των άλλων κρατών μελών συμμετέχουν στη διαδικασία χωρίς δικαίωμα ψήφου. Η δανέζικη κορώνα, το πρώτο και το μοναδικό σήμερα μέλος του ΜΣΙ II, χρησιμοποιεί στενότερα περιθώρια διακυμάνσεως (± 2,25%), γύρω από την κεντρική της ισοτιμία (1 EUR=7,46038 DKK). Στις 28.6.2004, η Εσθονία, και η Λιθουανία και στις 2.5.2004, η Λετονία, εντάχθηκαν στο μηχανισμό με όριο διακύμανσης ± 15% από την ορισθείσα κεντρική ισοτιμία τους έναντι του ευρώ. Πιο αναλυτικά: α) η Εσθονία, εντάχτηκε με κεντρική ισοτιμία 1 ευρώ = 15,6466 EKK, ανώτατο όριο υποχρεωτικής παρέμβασης τις 17,9936 EKK και κατώτατο τις 13,2996 EKK, β) η Λιθουανία εντάχτηκε με κεντρική ισοτιμία 1 ευρώ = 3,45280 LTL, ανώτατο όριο υποχρεωτικής παρέμβασης τις 3,97072 LTL και κατώτατο τις 2,93488 LTL, γ) η Λετονία εντάχτηκε με κεντρική ισοτιμία 1 ευρώ = 0,702804 LVL, ανώτατο όριο υποχρεωτικής παρέμβασης το 0,808225 LVL και κατώτατο το 0,597383 LVL. (βλ. πιν. 1). Όμως και στις τρεις περιπτώσεις υπήρξαν μονομερείς δεσμεύσεις από τις ενδιαφερόμενες χώρες, που αφορούσαν την τήρηση στενότερων περιθωρίων διακύμανσης. Αυτές οι μονομερείς δεσμεύσεις δεν δημιουργούσαν πρόσθετες υποχρεώσεις για την ΕΚΤ. Πιο συγκεκριμένα, έγινε δεκτή η ένταξη της Εσθονίας και της Λιθουανίας στον ΜΣΙ ΙΙ με το ισχύον καθεστώς Νομισματικού συμβουλίου που είχαν η μεν πρώτη από τον Ιούνιο του 1992, η δε δεύτερη από τον Απρίλιο του 1994. Οι αρχές της Λετονίας επίσης δήλωσαν ότι δεσμεύονται μονομερώς να διατηρούν τη συναλλαγματική ισοτιμία του λατς ίση προς την κεντρική του ισοτιμία έναντι του ευρώ, με περιθώρια διακύμανσης ±1%. Οι τρεις χώρες της Βαλτικής αποχώρησαν από τον ΜΣΙ II και εντάχθηκαν στο ευρώ διαδοχικά με πρώτη την Εσθονία (1.1.2011), δεύτερη την Λετονία (1.1.2014) και τρίτη την Λιθουανία (1.1.2015).
– Η παρέμβαση πραγματοποιείται σε ευρώ και στα συμμετέχοντα νομίσματα εκτός ζώνης ευρώ. Η ΕΚΤ και οι συμμετέχουσες EθνΚΤ εκτός ζώνης ευρώ αλληλοενημερώνονται για κάθε παρέμβαση σε συνάλλαγμα, με την οποία επιδιώκεται η διαφύλαξη της συνοχής του ΜΣΙ ΙΙ.
Αφού είδαμε τα βασικά χαρακτηριστικά του ΜΣΙ ΙΙ, είναι ώρα να επιστρέψουμε στην ερώτησή μας: τι το καινούργιο φέρνει η παράγραφος 3 του άρθρου 29 του ν. για την ΒΛΤ;
Η συμπληρωματική παράγραφος 3 αναφέρει:
«Από την ημερομηνία συμμετοχής της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας στον Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών (ΜΣΙ ΙΙ) η επίσημη ισοτιμία λεβ – ευρώ είναι ίση με την κεντρική ισοτιμία που συμφωνήθηκε με βάση την παράγραφο 2.3 του Ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο Αμστερνταμ, στις 16 Ιουνίου 1997 για τη θέσπιση ενός μηχανισμού συναλλαγματικών ισοτιμιών στο τρίτο στάδιο της οικονομικής και νομισματικής ένωσης και των άρθρων 1.1 και 17.1 της Συμφωνίας της 16ης Μαρτίου 2006 μεταξύ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και των εθνικών κεντρικών τραπεζών των κρατών μελών εκτός ζώνης ευρώ για τη θέσπιση των λειτουργικών διαδικασιών του μηχανισμού συναλλαγματικών ισοτιμιών κατά το τρίτο στάδιο της οικονομικής και νομισματικής ένωσης».
„(3) Считано от датата на участие на Република България в Механизма на обменните курсове (Exchange Rate Mechanism II) официалният валутен курс на лева към еврото е равен на централния курс между еврото и лева, договорен съгласно параграф 2.3 от Резолюция на Европейския съвет за установяването на механизъм на обменните курсове през третия етап на Икономическия и паричен съюз Амстердам, 16 юни 1997 г., и членове 1.1 и 17.1 от Споразумение от 16 март 2006 година между Европейската централна банка и националните централни банки на държавите-членки извън Еврозоната за определяне на процедурите за работа на Механизма на обменните курсове в третия етап от Икономическия и паричен съюз.“10
Από την στιγμή λοιπόν που η Βουλγαρία ενταχθεί στον ΜΣΙ ΙΙ η επίσημη ισοτιμία λεβ – ευρώ δεν θα καθορίζεται μονομερώς από την Βουλγαρία, όπως γινόταν μέχρι τότε, αλλά με βάση:
α) Την παράγραφο 2.3 του Ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου θα συναποφασίζεται ομόφωνα, ενώ κάθε συμβαλλόμενο μέρος θα έχει το δικαίωμα να κινήσει εμπιστευτική διαδικασία επεναξέτασης της κεντρικής ισοτιμίας λεβ – ευρώ. Να τι αναφέρει η συγκεκριμένη παράγραφος: «Οι αποφάσεις για τις κεντρικές ισοτιμίες και το σύνηθες περιθώριο διακυμάνσεως θα λαμβάνονται με αμοιβαία συμφωνία των υπουργών των κρατών μελών της ζώνης του εύρω, της ΕΚΤ και των υπουργών και των διοικητών των κεντρικών τραπεζών των εκτός της ζώνης του εύρω κρατών μελών που συμμετέχουν στο νέο μηχανισμό, μέσω μιας κοινής διαδικασίας στην οποία θα συμμετέχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μετά από διαβούλευση με την Οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή. Οι υπουργοί και οι διοικητές των κεντρικών τραπεζών των κρατών μελών που δεν συμμετέχουν στο μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών θα συμμετέχουν στη διαδικασία χωρίς δικαίωμα ψήφου . Όλα τα συμβαλλόμενα μέρη της αμοιβαίας συμφωνίας, συμπεριλαμβανομένης της ΕΚΤ, θα έχουν το δικαίωμα να κινήσουν εμπιστευτική διαδικασία που θα αποσκοπεί σε επανεξέταση των κεντρικών ισοτιμιών.»11
β) Τα άρθρα 1.1 και 17.1 της Συμφωνίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και των εθνικών κεντρικών τραπεζών των κρατών μελών εκτός ζώνης ευρώ για τη θέσπιση των λειτουργικών διαδικασιών του ΜΣΙ ΙΙ. Το άρθρο 1.1 αναφέρει ότι: «Τα συμβαλλόμενα μέρη της παρούσας συμφωνίας ανακοινώνουν από κοινού στην αγορά τις διμερείς κεντρικές ισοτιμίες των συμμετεχόντων νομισμάτων εκτός ζώνης ευρώ έναντι του ευρώ, καθώς και κάθε μεταβολή τους, όπως αυτές συνομολογούνται με βάση την κοινή διαδικασία της παραγράφου 2.3 του ψηφίσματος.»
Το άρθρο 17.1. αναφέρει ότι: «Όλα τα συμβαλλόμενα μέρη της αμοιβαίας συμφωνίας που συνομολογείται βάσει της παραγράφου 2.3 του ψηφίσματος, συμπεριλαμβανομένης της ΕΚΤ, έχουν το δικαίωμα να κινήσουν εμπιστευτική διαδικασία επανεξέτασης των κεντρικών ισοτιμιών.»12
Η νέα παράγραφος 3 του άρθρου 29 ορίζει τον νέο τρόπο καθορισμού και επανεξέτασης της κεντρικής ισοτιμίας λεβ – ευρώ με την διαδικασία της ομόφωνης συναπόφασης. Η ρητή σε νόμο (Νόμος για την ΔΛΤ) κλειδωμένη κεντρική ισοτιμία δεν είναι συμβατή με την νομοθεσία της ΕΕ για αυτό και προστέθηκε η παράγραφος 3. Όλες οι χώρες που εντάσσονται στον ΜΣΙ ΙΙ αποδέχονται το Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου – το ίδιο καλείται να κάνει και η Βουλγαρία. Και οι άλλες δύο χώρες της ΕΕ (Εσθονία και Λιθουανία) με ΝΣ που εντάχθηκαν στον ΜΣΙ ΙΙ πριν μπουν στην ευρωζώνη ακολούθησαν τον ίδιο δρόμο. Η διαφορά τους από την Βουλγαρία ήταν ότι δεν είχαν καθορίσει μέσα στον νόμο για την κεντρική τράπεζα την κλειδωμένη ισοτιμία τους.
Αυτό που φοβίζει την Βουλγαρία είναι ότι καλείται να δώσει με την παράγραφο 3 του άρθρου 29 του ν. για την ΒΛΤ την δυνατότητα χαλάρωσης του συναλλαγματικού της καθεστώτος – ΝΣ, από ένα καθεστώς σταθερής ισοτιμίας εντός οριζόντιας ζώνης – ΜΣΙ ΙΙ, πριν περάσει σε ένα καθεστώς συναλλαγματικών ισοτιμιών χωρίς ανεξάρτητο νόμιμο μέσο πληρωμών – ευρωζώνη13. Συγκεκριμένα ενώ τώρα έχει κλειδωμένη κεντρική ισοτιμία 1EUR = 1,95583 BGN με μηδενικά όρια διακύμανσης (± 0%), όταν θα ενταχθεί στο ΜΣΙ ΙΙ θα πρέπει να συναποφασιστεί ότι η κεντρική ισοτιμία θα είναι 1EUR = 1,95583 BGN με όριο διακύμανσης ± 15%, δηλαδή με ανώτατο όριο υποχρεωτικής παρέμβασης τα 2,24920 BGN και κατώτατο τα 1,66245 BGN ανά ευρώ. Η Βουλγαρία αποφάσισε, όπως πριν από αυτήν η Εσθονία και η Λιθουανία, να ενταχθεί στο ΜΣΙ ΙΙ υπό καθεστώς ΝΣ, με την µονοµερή δέσµευση της για την τήρηση μηδενικών περιθωρίων διακύμανσης, χωρίς αυτό να δημιουργεί πρόσθετες υποχρεώσεις για την ΕΚΤ. Αν και υπάρχει η δυνατότητα για στενότερα περιθώρια διακυμάνσεως, γύρω από την κεντρική της ισοτιμία, μετά από επίσημη συμφωνία και κατ’ αίτηση της Βουλγαρίας, εφόσον δεν θα μπορεί να έχει μηδενικό περιθώριο διακύμανσης, μάλλον θα υιοθετήσει το κανονικό όριο διακύμανσης ± 15%, όπως έκαναν και η Εσθονία και η Λιθουανία.
Η Βουλγαρία de facto με το ΝΣ έχει καθεστώς πιο κοντινό της ευρωζώνης από την Δανία που είναι στο ΜΣΙ ΙΙ, αλλά de jure δεν θα μπορέσει ποτέ να μπει στην ευρωζώνη εάν δεν περάσει στο ΜΣΙ ΙΙ.
Μετά και την τελευταία εναρμόνιση του Νόμου για την ΒΛΤ (νέα παράγραφος 3 του άρθρου 29) με με την νομοθεσία της ΕΕ (Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τον ΜΣΙ ΙΙ και της Συμφωνίας των κεντρικών τραπεζών για τη θέσπιση των λειτουργικών διαδικασιών του ΜΣΙ ΙΙ) «ο κύβος ερρίφθη» – η Βουλγαρία ολοκλήρωσε την διαδικασία που είχε ξεκινήσει την 29η Ιουνίου 2018, όταν οι βουλγάρικες αρμόδιες αρχές (υπουργείο Οικονομικών και ΒΛΤ) απευθυνόμενες προς τον πρόεδρο του Eurogroup, τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, τους υπουργούς Οικονομικών των κρατών μελών της ευρωζώνης, καθώς και τον υπουργό Οικονομικών της Δανίας και τον διοικητή της κεντρικής τράπεζας της Δανίας, κατέθεσαν αίτηση για ένταξη στον ευρωπαϊκό μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών (ΜΣΙ ΙΙ)14.
Κοιτώντας τις ημερομηνίες ένταξης της Κύπρου, της Μάλτας, της Σλοβενίας, της Σλοβακίας, της Εσθονίας, της Λιθουανίας παρατηρούμε ότι όλες έγιναν μέλη του ΜΣΙ ΙΙ ημέρα Δευτέρα. Αυτό σημαίνει ότι το Σαββατοκύριακο που προηγήθηκε πάρθηκε η απόφαση και καθορίστηκε η κεντρική ισοτιμία των νομισμάτων τους και τα όρια διακύμανσης. Εάν το συνδιάσουμε με την επιθυμία που χαριτολογώντας εξέφρασε, ο υπουργός Οικονομικών Владислав Горанов, αυτό να είναι το δώρο γενεθλίων του (30 Απριλίου), τότε μπορούμε να κάνουμε την πρόβλεψη ότι η ένταξη το λεβ στο ΜΣΙ ΙΙ θα γίνει είτε την Δευτέρα 4 Μαΐου, είτε την Δευτέρα 27 Απριλίου. Ίδωμεν
Σημειώσεις – Βιβλιογραφία
- ЗАКОН за изменение и допълнение на Валутния закон https://dv.parliament.bg/DVWeb/showMaterialDV.jsp?idMat=145831
- Закон за Българската народна банка http://www.bnb.bg/bnbweb/groups/public/documents/bnb_law/laws_bnb_bg.pdf
- Решение за определяне на условията за договаряне на централен курс на лева към еврото, съгласно § 2, т. 3 от резолюцията на Европейския съвет за установяването на механизъм на обменните курсове през третия етап на икономическия и паричен съюз – Амстердам, 16 юни 1997 г. (97/Ц236/03). https://parliament.bg/bg/plenaryst/ns/52/ID/9630
- Конституция на Република България https://parliament.bg/bg/const
- Βλ. Τα βασικά χαρακτηριστικά του Νομισματικού Συμβουλίου της Βουλγαρίας https://petinakis.wordpress.com/2018/10/01/
- International Monetary Fund, 2018. Annual Report on Exchange Arrangements and Exchange Restrictions, σ. 6 https://www.imf.org/en/Publications/Annual-Report-on-Exchange-Arrangements-and-Exchange-Restrictions/Issues/2019/04/24/Annual-Report-on-Exchange-Arrangements-and-Exchange-Restrictions-2018-46162
- Закон за Българската народна банка http://www.bnb.bg/bnbweb/groups/public/documents/bnb_law/laws_bnb_bg.pdf
- Πάλι εκεί
- Ουσιαστικά πρόκειται για την Συνθήκη της Λισαβόνας, η οποία υπογράφηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2007, τέθηκε σε ισχύ την 1η Δεκεμβρίου 2009 και αποτελείται από τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ) και από τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΣΛΕΕ. Σύμφωνα με την ενοποιημένη απόδοση τόσο της ΣΕΕ, (Τίτλος I, άρθρο 1, εδάφιο τρίτο), όσο και της ΣΛΕΕ, (Μέρος Πρώτο, άρθρο 1, παράγραφος 2), «οι δύο Συνθήκες αποτελούν τις Συνθήκες οι οποίες θεμελιώνουν την Ένωση. Οι δύο αυτές Συνθήκες, οι οποίες έχουν το ίδιο νομικό κύρος, ορίζονται ως οι Συνθήκες». Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, C 326/47
- ЗАКОН за изменение и допълнение на Валутния закон https://dv.parliament.bg/DVWeb/showMaterialDV.jsp?idMat=145831
- Βλ. ΨΗΦΙΣΜΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ, 16 Ιουνίου 1997 ( 97/C 236/03 ) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=OJ:C:1997:236:FULL&from=SK
- Βλ. ΣΥΜΦΩΝΙΑ της 16ης Μαρτίου 2006 (2006/C 73/08) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:02006X0325(01)-20150101&from=EL
- Βλ. Ταξινόμηση συναλλαγματικών καθεστώτων κατά το ΔΝΤ και τα καθεστώτα συναλλαγματικών ισοτιμιών των «κρατών μελών με παρέκκλιση» της ΕΕ που δεν συμμετέχουν στον ΜΣΙ II, στο: https://petinakis.wordpress.com/2018/07/20/
- Βλ. Ο οδικός χάρτης για την ένταξη του λεβ Βουλγαρίας στον μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών (ΜΣΙ ΙΙ) https://petinakis.wordpress.com/2018/07/14/
Αυτή η εργασία χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές .
Petinakis 