1 Ιανουαρίου 1991: Στο πρωτοχρονίατικο διάγγελμά του ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Ж. Желев αναφέρει: «…αν το 1990 ήταν η χρονιά των μεγάλων πολιτικών αλλαγών, όλα υποδηλώνουν ότι το 1991 θα είναι η χρονιά των οικονομικών αλλαγών, των ριζικών οικονομικών μεταρρυθμίσεων…»

 3 Ιανουαρίου 1991: Στη Σόφια, στο κτίριο της Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης (Σ.Ε.), στην «Δυτική» αίθουσα, εκεί όπου ένα χρόνο πριν ξεκινούσαν οι εργασίες της στρογγυλής τραπέζης υπογράφεται η πολυαναμενόμενη «Συμφωνία μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων που μετέχουν στην Συντακτική Εθνοσυνέλευση για την εξασφάλιση της ειρηνικής μετάβασης προς την δημοκρατική κοινωνία». Ουσιαστικά πρόκειται για μία συμφωνία πλαίσιο των πολιτικών δυνάμεων σχετικά με:

1) Το έργο που πρέπει να φέρει εις πέρας η Σ.Ε. μέχρι τα τέλη Μαΐου του 1991, όταν και θα προκυρηχθούν εθνικές εκλογές. Πέρα από την ψήφιση του νέου Συντάγματος, η Σ.Ε. θα πρέπει μέσα στους επόμενους τρεις μήνες να επεξεργαστεί συγκεκριμένα νομοσχέδια και να τα εγκρίνει, με σκοπό να  ξεμπλοκάρει η «διαδικασία της μετάβασης». Πιο συγκεκριμένα:

 «….II. ЯНУАРИ 1991 ГОДИНА

За приемане от ВНС и за подготовка за внасяне на пленарно заседание.

1. Законопроект за продажба, приватизация и преобразуване на държавни и общински предприятия.
2. Законопроект за държавния бюджет.
3. Законопроект за националната сигурност и законопроект за полицията.
4. Законопроект за националната банка.
5. Законопроект за банките и кредитното дело.
6. Законопроект за данъците.
7. Законопроект за защита на конкуренцията и демонополизацията.
8. Законопроект за чуждестранните инвестиции.
9. Законопроект за Сметната палата.

До 20 януари да бъдат представени отделни проекти за новата конституция на страната.

 III. ФЕВРУАРИ 1991 ГОДИНА

1. Представяне на проекта за Конституция на Република България.
2. Законопроект за пенсиите и социалното осигуряване.
3. Търговски закон.
4. Законопроект за изменение и допълнение на Кодекса на труда.
5. Законопроект за държавните служители.
6. Законопроект за опазване на околната среда.

 IV. МАРТ 1991 ГОДИНА

1. Приемане на Конституцията.
2. Приемане на Избирателен закон.

За срочното и ефективно осъществяване на тази програма политическите сили, подписали това споразумение, се задължават да оказват пълна и активна подкрепа на дейността на парламента. По законопроектите, включени в програмата, те ще се стремят към парламентарно съгласие.

В съответствие с приоритетната законодателна програма изборите за местни органи на властта да се проведат в периода февруари-март 1991 г., а за парламент-не по-късно от май 1991 година.»

(Βλ. „СПОРАЗУМЕНИЕ МЕЖДУ ПОЛИТИЧЕСКИТЕ СИЛИ, ПРЕДСТАВЕНИ ВЪВ ВЕЛИКОТО НАРОДНО СЪБРАНИЕ, ЗА ГАРАНТИРАНЕ НА МИРНИЯ ПРЕХОД КЪМ ДЕМОКРАТИЧНО ОБЩЕСТВО“ στο: http://www.omda.bg/public/arhiv/klubat/Sporazumenieto_ot_04011991.htm)

2) Το χαρακτήρα του κυβερνητικού σχήματος: «…национално правителство на мирния преход към демокрация…», το βασικό του σκοπό: «…да действува за утвърждаване на нормативните и институционални основи на пазарната икономика и на демократичното държавно устройство и за преодоляване на тоталитарната система…», την διάρκεια του: «…до конституирането на нов парламент след провеждането на парламентарни избори», την επιλογή του προσώπου για τον πρωθυπουργικό θώκο «…неутрална личност, непринадлежаща към никоя политическа сила, но изрично подкрепена от политическите сили, представени в парламента» και την σύνθεση του Υπουργικού Συμβουλίου «…Съставът на правителството се определя въз основа на съгласие между политическите сили в хода на консултации, проведени с кандидата за министър-председател. Кандидатури за членове на правителството се представят от основните политически сили. Министерските постове в областта на икономиката и финастите, отбраната, вътрешните работи, външните работи, правосъдието, външноикономическите връзки и вътрешната търговия се заемат на паритетна основа между БСП и опозицията». (http://www.omda.bg/public/arhiv/klubat/Sporazumenieto_ot_04011991.htm)

3) Τις λεγόμενες «πολιτικές εγγυήσεις» και πιο συγκεκριμένα «…срещу преследване на лица, включително техни близки заради политическа принадлежност или убеждения…» και για την πολιτική ευθύνη του Βουλγάρικου Σοσιαλιστικού Κόμματος (ΒΣΚ) «…като приемник на БКП…за управлението на страната през последните десетилетия». (http://www.omda.bg/public/arhiv/klubat/Sporazumenieto_ot_04011991.htm)

4) Την ψήφηση νόμου για το περουσιολόγιο των πολιτικών κομμάτων, συνδικαλιστικών και κοινωνικών οργανώσεων και τον έλεγχο από την πλευρά της Εισαγγελείας του τρόπου απόκτησής του.

5) Την τροποποίηση του νόμου για την χρήση των κρατικών και κομματικών αρχείων.

6) Την συγκατάθεση όλων των κοινοβουλευτικών δυνάμεων και της Συνομοσπονδίας Ανεξάρτητων Συνδικάτων στη Βουλγαρία (Конфедерацията на независимите синдикати в България – КНСБ) που υπέγραψαν την «Συμφωνία», με αποτέλεσμα, όπως θα λέγαμε αλά ελληνικά, η κοινωνία «να μπει  στο γύψο». Ιδού τι συμφώνησαν:  «ЗА ОБЩЕСТВЕНИЯ РЕД. Политическите сили поемат ангажимент да установят доброволно мораториум върху масови политически прояви на открито за периода на първия месец от дейността на правителството и призовават другите политически и обществени организации да направят същото… В съответствие с установения в Закона за политическите партии ред е необходимо да се предприемат мерки за пресичане на всякаква политическа дейност по месторабота, в т.ч. осъществявана и от синдикални организации. Синдикалните и други обществени организации, които осъществяват политическа дейност, следва да се регистрират като политически партии (или да се преустанови тяхната дейност)… ЗА СОЦИАЛНИТЕ КОНФЛИКТИ…. Политическите сили поемат задължение да не организират, подкрепят и да не призовават към публични прояви (митинги, събрания, манифестации, стачки и пр.) в нарушение на закона, или насочени срещу правата и свободите на други граждани, както и прояви, създаващи опасност от парализиране на основни сектори от икономиката на страната…. Синдикатите поемат ангажимент да се въздържат от провеждане на ефективни стачки за периода до приемането на новата конституция в отрасли и обекти, от които зависи нормалното функциониране на националната икономика. Решение на синдикалните проблеми да се търси въз основа на социалното партньорство в рамките на тристранната система за уреждане на трудовите спорове.» (http://www.omda.bg/public/arhiv/klubat/Sporazumenieto_ot_04011991.htm)

Ευτυχώς που βρέθηκαν κόμματα του συνασπισμού της αντιπολίτευσης της Ένωσης Δημοκρατικών Δυνάμεων – ΕΔΔ (Съюз на демократичните сили – СДС), όπως τα δεξιά (!!!) κόμματα Радикалдемократическата партия, Демократическата партия, Обединения демократичен център, αλλά και η „Екогласност”, που ενώ υπέγραψαν την «Συμφωνία» έβαλαν και αστερίσκο στην υπογραφή τους και για το λεγόμενο μορατόριουμ στις συνδικαλιστικές διεκδικήσεις των εργαζομένων. Το καθεστωτικό για 45 χρόνια κομμουνιστικό και λίαν προσφάτως σοσιαλιστικό κόμμα, θεώρησε απολύτως φυσιολογικό «по стар соц маниер» η μετάβαση να γίνει τηρώντας «την τάξιν και την ασφάλειαν». Λίγες μέρες αργότερα για να μην υπάρχει καμία αμφιβολία περί τούτου, θα υπογραφεί και τριμερής «Συμφωνία για την διατήρηση της κοινωνικής ειρήνης» ανάμεσα στα συνδικάτα, στις κρατικές και ιδιωτικές οργανώσεις των εργοδοτών και την κυβέρνηση.

Πηγή: Εφημερίδα „ДЕМОКРАЦИЯ“, http://www.faktite.bg/source/democracia/3791

Την «Συμφωνία» υπογράφουν 15 κοινοβουλευτικά κόμματα και οργανώσεις και το «καθεστωτικό συνδικάτο» – η Συνομοσπονδία Ανεξάρτητων Συνδικάτων στη Βουλγαρία (Конфедерацията на независимите синдикати в България – КНСБ), ενώ το άλλο συνδικάτο – η Συνομοσπονδία Εργασίας «Υποστήριξη» (Конфедерация на труда „Подкрепа“) δεν υπογράφει. Ήδη από το Νοέμβριο του 1990 είχε αυτονομηθεί από την ΕΔΔ και είχε το καθεστώς του «παρατηρητή» μέσα στις δομές της. Σε ανακοίνωση που εξέδωσε, στις 5 Νοεμβρίου 1990, σχετικά με την ανάγκη  σύσταση νέας κυβέρνησης, τόνιζε ότι δεν μπορεί να εμπλέκεται σε ένα ζήτημα που επαφίεται στην αρμοδιότητα των πολιτικών δυνάμεων. Γι αυτό το λόγο δεν έβαλε την υπογραφή της, στην «Συμφωνία των πολιτικών δυνάμεων».

Από τα κόμματα και τις οργανώσεις της ΕΔΔ, εφτά υπογράφουν με αστερίσκο (Радикалдемократическа партия, Зелена партия, Демократическа партия, Социалдемократическа партия (немарксисти), Обединен демократичен център, Клуб за подкрепа на гласността и преустройството, Независимо сдружение „Екогласност“). Τα δύο μεγαλύτερα κόμματα της ΕΔΔ – Българската социалдемократическа партия και  БЗНС „Никола Петков”, τελικά υπογράφουν τη «Συμφωνία» και μάλιστα χωρίς υποσημειώσεις, αν και ήταν εκείνα τα κόμματα που στην διάρκεια των διαπραγματεύσεων για την συγκρότηση της νέας κυβέρνησης, όπως είδαμε αναλυτικά [βλ. ΤΟ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ 1990 (τέταρτο τρίμηνο)], είχαν τις μεγαλύτερες αντιρρήσεις.

Πηγή: Εφημερίδα „ДЕМОКРАЦИЯ“,  http://www.faktite.bg/person/president/3789

Ο Дертлиев – Българската социалдемократическа партия,  και στις συναντήσεις του με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας (βλ. στο Ημερολόγιο του 1990: 25 και 29 Νοεμβρίου 1990), και στην δεύτερη εθνική συνδιάσκεψη της ΕΔΔ (βλ.πάλι εκεί: 8 – 9 Δεκεμβρίου 1990), τόνιζε ότι δεν επιθυμούσε στελέχη του κόμματός του να μετέχουν στην νέα κυβέρνηση γιατί θα έπρεπε να εφαρμόσουν την θεραπεία «Σοκ» που επέβαλε το ΔΝΤ και όχι μία σταδιακή μετάβαση στην οικονομία της αγοράς ακολουθώντας το μοντέλο «Равен старт» που υποστήριζε το БСДП. Κι όμως το στέλεχος των σοσιαλδημοκρατών Иван Пушкаров είναι ένας από τους τρεις υπουργούς της ΕΔΔ που  μετέχει στην κυβέρνηση Попов, και μάλιστα έχει αναλάβει το χαρτοφυλάκιο του Υπουργείου Βιομηχανίας, Εμπορίου και Υπηρεσιών. Ο  Дертлиев υποστηρίζει ότι είχε προειδοποιήσει τον Пушкаров, σε περίπτωση υπουργοποίησης του, θα έθετε τον εαυτό του εκτός κόμματος. Τελικά η αποπομπή του έγινε καθυστερημένα την επόμενη της υπογραφής της «Συμφωνίας».

  –       Η Ολομέλεια της Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης (Σ.Ε.) εγκρίνει το νομοσχέδιο: «Ο περί Λογιστικής Νόμος» (Закон за счетоводството).

7 Ιανουαρίου 1991: Μετά από αίτημα των τριών στελεχών της ΕΔΔ που μετέχουν στην κυβέρνηση, δηλαδή των υπουργών Костов και Пушкаров και του αντιπροέδρου της κυβέρνησης Луджев, στον απόηχο της σύγκρουσης Дертлиев – Пушкаров, συνεδριάζει το Συντονιστικό Συμβούλιο της ΕΔΔ με σκοπό να διατυπωθεί εκ νέου η στήριξη της ΕΔΔ προς την κυβέρνηση Попов και προς τα τρία της στελέχη που μετέχουν σε αυτή την κυβέρνηση. Στην συνέντευξη τύπου που ακολούθησε ο εκπρόσωπος τύπου του Συντονιστικού Συμβουλίου Михаил Неделчев διάβασε την ανακοίνωση του οργάνου που ουσιαστικά έδινε ψήφο εμπιστοσύνης στους τρεις υπουργούς της: «СДС и организациите в него подкрепят правителството и освен това изразяват пълната си поддръжка на представителите на СДС в него – министрите Иван Костов и Иван Пушкаров, а също така, разбира се, и на заместник министър-председател Димитър Луджев. Изразяваме пълна подкрепа, защото смятаме, че това са хората, които трябва да осъществяват приоритетната насока в работата на правителството – истинското начало на реформите…». Θα πρέπει να σημειώσουμε όμως μία λεπτομέρεια – στη συνεδρίαση του συντονιστικού οργάνου δεν παρευρέθηκε ο П. Дертлиев.

Πηγή: Εφημερίδα „ДЕМОКРАЦИЯ“, http://www.faktite.bg/source/democracia/3793

 –            Ο Петко Симеонов, ο αντιπρόεδρος του Σ.Σ. της ΕΔΔ, διορίζεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, διευθυντής της «Υπηρεσίας για την ξένη βοήθεια» – ΥΞΒ (Агенция за чуждестранна помощ). Να θυμίσω ότι στις 2 Νοεμβρίου 1990 η Σ.Ε. είχε εγκρίνει το νομοσχέδιο για την ίδρυση της ΥΞΒ. Η κρατική αυτή υπηρεσία θα έπρεπε να είναι υπεύθυνη για τη λήψη, αποθήκευση, διανομή και έλεγχο της χρήσης της ανθρωπιστικής βοήθειας που παρέχεται στο βουλγαρικό κράτος από ξένες χώρες, οργανώσεις και πολίτες.

Στην ετήσια απολογιστική έκθεση (1991) της  ΥΞΒ αναφέρεται ότι:

Πηγή: http://www.omda.bg/public/arhiv/prilojenia/achp/otchet.pdf

Από την συνημμένη αναλυτική κατάσταση της ανθρωπιστικής βοήθειας ανά χώρα για το 1991, παρουσιάζω την ελληνική συμμετοχή μέσω της ΥΞΒ:

Πηγή: http://www.omda.bg/public/arhiv/prilojenia/achp/greece.pdf

Η ανθρωπιστική βοήθεια η οποία έχει συγκεκριμένο παραλήπτη πηγαίνει κατευθείαν σε αυτόν, ενώ οι  υπόλοιπες δωρεές διανέμονται από την ΥΞΒ. Η διανομή γίνεται είτε απευθείας, είτε μέσα από το εμπορικό δίκτυο. Ο τελευταίος τρόπος – το δικαίωμα της πώλησης των προϊόντων της ανθρωπιστικής βοήθειας, πουθενά δεν προβλέπετε από τον νόμο για την ΥΞΒ.  Σύμφωνα με την παραπάνω έκθεση της υπηρεσίας, αυτή ήταν η βούληση των δωρητών και ο σκοπός ήταν να συγκεντρωθούν χρήματα για διάφορες δραστηριότητες στήριξης της βουλγάρικης οικονομίας. Και πως θα γινόντουσαν αυτές οι πωλήσεις; Από κάποιο δημόσιο οργανισμό; Όχι βέβαια! Την μπίζνα θα την αναλάβουν ιδιωτικές εταιρείες που θα έχουν τον ρόλο του μεσάζοντα. Ποιες θα επιλεγούν; με ποια κριτήρια; Η απάντηση του Симеонов είναι αποστομωτική. Με απευθείας ανάθεση. Η ΥΞΒ υπογράφει με κάθεμία από τις εταιρείες ένα τυποποιημένο συμβόλαιο προμήθειας με την υποχρέωση η εταιρεία να διαθέσει τις συγκεκριμένες ποσότητες σε συγκεκριμένες τιμές και να αποδώσει στην ΥΞΒ, το χρηματικό ποσό της πώλησης, παρακρατώντας την προμήθειά της. Ο σκοπός αυτής της κίνησης είχε μία πολιτικά κυνική δικαιολογία: τα προϊόντα της ανθρωπιστικής βοήθειας δίνονταν στους μεσάζοντες ως άτοκη πίστωση με αντάλλαγμα αυτές οι εταιρείες να στηρίξουν προεκλογικά την ΕΔΔ. Να τι αναφέρει ο Петко Симеонов:

«Ние “допускахме” всеки. Регистрирал си фирма? Мераклия си да правиш бизнес? Ето ти безлихвен продуктов кредит. Печели! Не сме върнали никого. Всеки беше добре дошъл… Надявахме се фирмите да помагат на СДС в предстоящите избори (1991).» (Πηγή: http://www.omda.bg/public/arhiv/prilojenia/achp/index_achp.htm)

Πηγή: http://www.omda.bg/public/arhiv/prilojenia/achp/otchet.pdf

Να πως βγήκε το «πρώτο εκατομμύριο» ορισμένων σημερινών ολιγαρχών. Χωρίς αρχικό κεφάλαιο, χωρίς ουσιαστικά έξοδα, χωρίς έλεγχο των τιμών πώλησης από την ΥΞΒ, με μεγάλες καθυστερήσεις  στις πληρωμές προς την υπηρεσία ή ορισμένες φορές και με αθέτηση πληρωμών από τους μεσάζοντες. Στην ΥΞΒ δεν κρατούσαν καν τα προσχήματα και η σύγκρουση συμφερόντων δεν τους έλεγε τίποτα. Για παράδειγμα το 1991 υπάρχουν δύο θέσεις υποδιευθυντών  της ΥΞΒ, αν και ο νόμος δεν προβλέπει τέτοιες θέσεις. Ναι αλλά ποιοι έχουν αναλάβει αυτές τις θέσεις; Ο Спас Русев και ο Божидар Дръндаров. Ο πρώτος μάλιστα είναι επιφορτισμένος με την καθημερινή λειτουργία της υπηρεσίας. Ναι άλλα είναι και συνιδιοκτήτης της „Артемис-6“, μιας από τις 14 εταιρείες με τις οποίες έχει σύμβαση η ΥΞΒ. Η  εταιρεία αυτή μάλιστα στα τέλη του 1991 είχε οφειλές προς την υπηρεσία ποσού 37 904 646 BGL. Ο Русев το 1992 θα αποχωρήσει από την υπηρεσία και θα φύγει για το Λονδίνο. Πολύ αργότερα ο προϊστάμενος του Симеонов θα θυμηθεί:

„Спас Русев беше невзрачен шофьор от УБО и возеше др. Стоян Марков, най – младият член на Политбюро. След 10 ноември, Стоян Марков се покри в Лондон, а Спас премина в СДС не без помощта на др. Андрей Луканов. Събираше дарения и направи добро впечатление на Ръководството. Убедихме Желю да издигнем Спас Русев в Агенцията за чуждестранна помощ. Получи се и започнахме да получаваме дарения за стотици милиони, в стоки и продукти. Населението беше гладно, от чужбина идеха ТИР-ове с масло, изкуствено мляко и месни консерви. Отделно се получаваха крупни чекове. На Русев му се регистрира фирма и Стоян Марков започна да го консултира. Така с парите на народа и за народа Спас Русев забогатя, уреди някои дългове на княз Кирил Преславски и така се приближи до Симеон. После започна да контактува с юпитата, финансира кампанията на НДСВ и стана сив кардинал”. (βλ. https://frognews.bg/glasat-na-jabata/glasat/stroiteli-kapitalizma-spas-rusev–galabnik-london.html). Να θυμήσω ότι το δεύτερο τρίμηνο του 2020 θα ολοκληρωθεί η πώληση της VIVACOM για περίπου 1,3 δις ευρώ. Το 46% της εταιρείας ανήκει στον Спас Русев.

Εκτός από την „Артемис-6“, ο άλλος σημαντικός οφειλέτης της ΥΞΒ είναι το χρηματιστήριο εμπορευμάτων „Опън Маркет“, πρώην „Сателит дайг“ το οποίο οφείλει 36 118 268 BGL. Τελείως τυχαία ο άλλος υποδιευθυντής της υπηρεσίας, ο Божидар Дръндаров, στα τέλη του ’91 αφήνει την υπηρεσία και πιάνει δουλειά στο „Опън Маркет“.

Πηγή: http://www.omda.bg/public/arhiv/prilojenia/achp/otchet.pdf

Άλλος που έβγαλε το πρώτο του (τα πρώτα του) εκατομμύριο/α από την ΥΞΒ είναι ο Георги Гергов. Πήρε δανεικά και…αγύριστα 33 000 000 BGL, για την αγορά τροφής για το χοιροτροφείο του στο χωριό Маноле  όπως αναφέρει το ελεγκτικό πόρισμα της ΥΞΒ για την περίοδο 28/8/1991 – 9/3/1993. Να τι αναφέρει ο Едвин Сугарев:

«На страница 20 от този документ се посочва, че Петко Симеонов и главният счетоводител на АЧП Николай Митрев са подписали договор за 10 млн. лева дългосрочен кредит с годишна лихва 6,5 на сто за кооперация „Свиневъдство”, село Маноле, собственост на Георги Гергов. Останалите 23 милиона могат да бъдат открити на страница 23 от същия документ, в балансова сметка 489, означена като „други дебитори“. Там са посочени неиздължения на обща стойност от 235 млн. лева, от които 23 милиона на Кооперативно стопанство в село Маноле.» (βλ. https://corruptionbg.com/Agenciqta-za-chujdestranna-pomosht#_ftnref30).

  Ο  Христо Марков εκείνη την περίοδο βουλευτής της ΕΔΔ και μέλος του Δ.Σ. της  ΥΞΒ αναφέρει:

«В този документ е тайната на забогатяването на Георги Гергов. Тук са 33 милиона „дарение”, което той открадна. От всичките тези пари Гергов не е върнал една стотинка. До 2006 г. ме викаха да давам информация. И тя изведнъж изчезна. Какво стана с това дело, никой не знае. Агенцията не беше търговско дружество, нито банка, за да отпуска финансови кредити. И когато ни събраха тогава (управителния съвет на АЧП), ние питаме: „Какво ще гласуваме?“. И ние, квотата от СДС, гласувахме против. Но какво се оказа? Срещу нас са Любен Беров, Георги Танев, Дончо Конакчиев, всички те гласуваха и Гергов да получи парите, които изчезнаха, т.е. Гергов ги прибра. А по-късно Масларова закри агенцията и така всичко се потули. Ходил съм при прокурор и му казвам: „Намерете протоколите от заседанията на управителния съвет, там е отразена истината“. Нищо… Гергов дойде, получи си парите, после каза, че прасетата измрели, и нищо не върна. Трийсет и три милиона се изпариха…[…]… Изчезна той след това от свиневъдството, купи фуражен завод, после дойде Иван Костов и Гергов стана властелин.» (βλ. https://corruptionbg.com/Agenciqta-za-chujdestranna-pomosht#_ftnref30)

Για την δραστηριότητα της ΥΞΒ, αποκαλυπτική είναι η απολογιστική έκθεση για το 1992 του νέου διευθυντή της, Стефан Чанев (29 Ιουλίου 1992 – 1 Ιουνίου 1995) μετά την απόλυση του Петко Симеонов. Θα την βρείτε ολόκληρη στα πρακτικά της Βουλής στην συνεδρίαση της Ολομέλειας την Παρασκευή 10 Σεπτεμβρίου 1993. (βλ.: https://parliament.bg/bg/plenaryst/ns/4/ID/1578). Εδώ θα αναφέρω μόνο το τελικό συμπέρασμα του εισηγητή:

«Обобщавайки изнесените факти и като имам предвид тези, които не са намерили място в доклада, чувствам се задължен да завърша със следното заключение:

Агенцията за чуждестранна помощ с начина на продаване и отчитане на хуманитарните помощи, както и с формата и степента на провеждания контрол е дала възможност на много фирми да се обогатят за сметка на хуманитарната помощ, което им позволява да имат днес едно стабилно финансово положение. В цялата дейност на агенцията има или неразбиране, или много разбиране. Много предприятия, които днес учредяват банки, дай боже да станат още по-богати, тръгват от този доклад, уважаеми господа народни представители.»

8 Ιανουαρίου 1991: Μετά από διαπραγματεύσεις δύο εβδομάδων ανάμεσα στα συνδικάτα των εργαζομένων, τις κρατικές και ιδιωτικές εργοδοτικές οργανώσεις και την κυβέρνηση, υπογράφεται «Η Συμφωνία για την διατήρηση της κοινωνικής ειρήνης». Μετά την «φίμωση» όλων των πολιτικών κομμάτων που εκπροσωπούνται στο Κοινοβούλιο, με την υπογραφή της πολιτικής «Συμφωνίας», έρχεται τώρα και η «φίμωση» των συνδικάτων, με την υπογραφή της κοινωνικής «Συμφωνίας». Ο δρόμος για την εφαρμογή της νεοφιλελεύθερης θεραπείας «Σοκ» του ΔΝΤ, μέσω της κυβέρνησης Попов, είναι τώρα ανοιχτός.

9 Ιανουαρίου 1991: Ένα από τα θέματα της «Συμφωνίας των πολιτικών δυνάμεων» ήταν η εκλογή νέου Δ.Σ. της κεντρικής τράπεζας. Στην συνεδρίαση της Σ.Ε. με 311 ψήφους υπέρ, 1 κατά και 7 παρόν, εκλέγετε πρόεδρος της κεντρικής τράπεζας – «Βουλγάρικη Λαϊκή Τράπεζα» (ΒΛΤ), ο καθηγητής Тодор Вълчев.

Στη ίδια συνεδρίαση της Βουλής, γίνεται δεκτή με 261 ψήφους υπέρ, 38 κατά και 8 παρόν η παραίτηση του βουλευτή του ΒΣΚ Добри Джуров. Ο στρατάρχης (армейски генерал) από το 1964 Джуров είχε διατελέσει μέλος του ΠΓ του ΒΚΚ (1977 – 1990) και υπουργός  Άμυνας (1962 – 1990).

18 Ιανουαρίου 1991: Το Υπουργικό Συμβούλιο (Υ.Σ.) εγκρίνει την Απόφαση № 5 για τα επιτόκια καταθέσεων και χορηγήσεων φυσικών και νομικών προσώπων. Με βάση την Υπουργική Απόφαση ορίζεται ως «βασικό επιτόκιο», το επιτόκιο αναχρηματοδότησης των εμπορικών τραπεζών από την ΒΛΤ και ορίζεται το ύψος του στο 15%. Στην παράγραφο 2 των τελικών διατάξεων της Απόφασης, το Υ.Σ., εγχωρεί το δικαίωμα του καθορισμού, τόσο του βασικού επιτοκίου, όσο και των υπόλοιπων επιτοκίων στην κεντρική τράπεζα.

23 Ιανουαρίου 1991: Ο πρωθυπουργός Попов παρουσιάζει στην Εθνοσυνέλευση την προγραμματική διακήρυξη της κυβέρνησης του. Ουσιαστικά επαναλαμβάνει τα νομοθετήματα της «Συμφωνίας των πολιτικών δυνάμεων» που θα πρέπει να φέρει προς ψήφιση στη Βουλή. (Το κείμενο της προγραμματικής διακήρυξης μπορείται να διαβάσετε στα πρακτικά της Βουλής:  https://www.parliament.bg/pub/StenD/2013031803424523011991_85.pdf).

28 Ιανουαρίου 1991: Συνεδριάζει το Εθνικό Συντονιστικό Συμβουλίο της ΕΔΔ, για να πάρει θέση στην έντονη κριτική που του ασκείται από το Συντονιστικό Συμβούλιο Σόφιας, σε σχέση με την στάση του κεντρικού οργάνου της ΕΔΔ στην πολιτική σκηνή. Σύμφωνα με το Σ.Σ.-Σόφιας στις παραιτήσεις του προέδρου Младенов και του πρωθυπουργού Луканов, το Ε.Σ.Σ. ήταν παρατηρητής των εξελίξεων, ενώ για την «Συμφωνία των πολιτικών δυνάμεων» ήταν εκ των προτέρων γνωστό ότι δεν θα μπορούσε μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα να εφαρμοστούν όλα τα μέτρα που είχαν συμφωνηθεί: «на всички е ясно, че избори няма да има нито през февруари – март, (τοπικής αυτοδιοίκηση, σ.μ.) нито през май. (εθνικές σ.μ.) Явен е стремежът за непрекъснато отлагане на изборите до изтичане на пълния мандат на ВНС. Доказателство за това е, че парламентарната ни група не е внесла в съответните комисии до този момент нито един от проектозаконите, необходими за провеждане на избори…тяхното забавяне е груба политическа и тактическа  грешка…СДС вече на практика носи отговорността за управлението на страната, без реално да притежава властта, и всяко протакане на жизненоважните проблеми е в негов ущърб.» (βλ. Луджев Д., 2019, σ.250).

Εδώ να πούμε ότι τις απόψεις αυτές τις συμμερίζονται η πλειοψηφία του Ε.Σ.Σ. της ΕΔΔ, όχι όμως και η πλειοψηφία της κοινοβουλευτικής της ομάδας. Στο Συντονιστικό όργανο των 16 οργανώσεων και κομμάτων που απαρτίζουν την ΕΔΔ, όλοι έχουν από μία ψήφο. Στην Βουλή όμως οι περισσότεροι βουλευτές εκλέχτηκαν από το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα – БСДП, το αγροτικό κόμμα – БЗНС „Никола Петков“ και την οικολογική οργάνωση – „Екогласност“. Οι τρεις τους αποτελούν μειοψηφία στο Ε.Σ.Σ. Η μομφή του Σ.Σ.-Σόφιας προς το κεντρικό συντονιστικό όργανο ήταν ουσιαστικά μομφή προς την κοινοβουλευτική ομάδα. Η πλειοψηφία της  Ε.Σ.Σ. υιοθετεί την θέση του οργάνου της Σόφιας και μεταφέρει την συζήτηση σε πιο διευρυμένη βάση στο Εθνικό Συμβουλευτικό Συμβούλιο στο οποίο μετέχουν και τα περιφερειακά συντονιστικά και συμβουλευτικά συμβούλια. Η συνεδρίαση ορίζεται για τις 2 Φεβρουαρίου.

29 Ιανουαρίου 1991: Το Υπουργικό Συμβούλιο (Υ.Σ.) εγκρίνει την Απόφαση № 8 «Για την ελευθέρωση των τιμών και την κοινωνική προστασία του πληθυσμού» με ημερομηνία έναρξης ισχύος την 1^η Φεβρουαρίου. (Αναλυτικά η Υπουργική Απόφαση στο: https://www.ciela.net/svobodna-zona-darjaven-vestnik/document/-1088679423/issue/1067/postanovlenie-%E2%84%96-8-na-ministerskiya-savet-ot-29-yanuari-1991-g-za-liberalizirane-na-tsenite-i-sotsialna-zashtita-na-naselenieto).

30 Ιανουαρίου 1991: Ολοκληρώθηκε ο κύκλος των επαφών και διεργασιών για την σύνταξη του σχεδιού συμφωνίας για την οικονομική στήριξη από το ΔΝΤ. Υπογράφεται και αποστέλεται από τον υπουργό Οικονομικών η «Επιστολή Προθέσεων» (“Letter of Intent”) της Βουλγάρικης κυβέρνησης για την σταθεροποιητική πολιτική που θα ακολουθήσει και συνημμένα το «Μνημόνιο Συνενόησης» (“Memorandum of Understanding” – MoU) για τα συγκεκριμένα μέτρα και χρονοδιαγράμματα. Η συμφωνία προβλέπει καταρχάς την έγκριση από το ΔΝΤ, μέσα στο Φεβρουάριο, δανείου από τον  Χρηματοδοτικό μηχανισμό αντιστάθμισης και έκτακτης ανάγκης (Compensatory and Contingency Financing Facility) ύψους 60.6 εκατ. Ειδικών Τραβηκτικών Δικαιωμάτων (ΕΤΔ), δηλαδή περίπου 87 εκατ. USD, για την αντιστάθμιση αυξανόμενων έκτακτων δαπανών για την εισαγωγή καυσίμων. Το Μάρτιο το Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΔΝΤ θα εγκρίνει την πρώτη Συμφωνία Χρηματοδότησης Αμέσου Ετοιμότητας (Stand-by Arrangement- SBA).

1 Φεβρουαρίου 1991: Από την εφημερίδα „Труд“ πληροφορούμαστε ότι την Παρασκευή το πρωί η θερμοκρασία στην Σόφια είναι μείον 16 βαθμούς Κελσίου. Είναι η ημέρα έναρξης ισχύος της Υπουργικής Απόφασης № 8 με την οποία τοποθετείται ο βασικός πυλώνας της οικονομίας της αγοράς – ο ελεύθερος καθορισμός των τιμών προϊόντων και υπηρεσιών. Είναι το πρώτο μέτρο της θεραπείας «Σοκ» εμπνεύσεως ΔΝΤ που έχει τη σύμφωνη γνώμη όλων των κομμάτων και των θεσμοθετημένων κοινωνικών εταίρων.

Η απελευθέρωση των τιμών καλύπτει στην αρχή το 76% του τζίρου του λιανεμπορίου, ποσοστό που μέσα σε ένα χρόνο σταδιακά ανεβαίνει  στο 84%. Εξαίρεση και άρα κρατική παρέμβαση στον καθορισμό των τιμών υπάρχει: α) Για μια ομάδα προϊόντων και υπηρεσιών πρώτης ανάγκης όπως: αλεύρι, ψωμί, κρέας, γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα, ηλιέλαιο, ζάχαρη, μακαρόνια, εισιτήρια αστικών και υπεραστικών λεωφορίων και τραίνων, για τα οποία ορίζονται «τιμές πρόβλεψης» οι οποίες αυξάνονται σταδιακά. Από την αρχική ομάδα των 14 αγαθών που κάλυπταν το 12% του τζίρου του λιανεμπορίου, μέχρι τον Μάιο του 1992, μειώθηκαν σε 7 αγαθά που κάλυπταν το 6% του τζίρου. β) Για τις λεγόμενες «σταθερές τιμές». Πρόκειται για τις τιμές 4 αγαθών: ηλεκτροενέργειας, ατμοενέργειας, υγραερίου (προπάνιο – βουτάνιο). Οι τιμές αυτές καθορίζονται και αναπροσαρμόζονται κεντρικά. Η πρώτη μεταβολή τους έγινε τον Φεβρουάριο  και η δεύτερη τον Ιούνιο του 1991, με αποτέλεσμα η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος και της ατμοενέργειας για επαγγελματική χρήση να αυξηθεί κατά 768% και 1459%, ενώ για οικιακή χρήση κατά 646% και 750% αντίστοιχα. Η χονδρική τιμή του κάρβουνου αυξήθηκε κατά 2 322% και η λιανική του τιμή κατά 1 175%. γ) Από τον Ιούνιο του 1991 καθορίζονται διοικητικά μία φορά τον μήνα (και από τον Δεκέμβριο ανά 15ήμερο) και οι λεγόμενες «οριακές τιμές» των προϊόντων πετρελαίου (βενζίνη, πετρέλαιο κίνησης, πετρέλαιο θέρμανσης και μαζούτ), τα οποία μέχρι τότε περιλαμβάνονταν στο κατάλογο των προϊόντων με σταθερές τιμές. Μόνο στις δύο μεταβολές, μία τον Φεβρουάριο και μία τον Ιούνιο του 1991, οι τιμές τους για επαγγελματική χρήση αυξήθηκαν κατά μέσο όρο κατά 792% και για οικιακή χρήση κατά 343%.

Πηγή: БНБ

 Η απελευθέρωση των τιμών αποτυπώθηκε στον πληθωρισμό. Βασικά μεγέθη για την μέτρηση του πληθωρισμού που το Εθνικό Στατιστικό Ίδρυμα (ΕΣΙ) της Βουλγαρίας παρακολουθούσε από τον Μάιο του 1990 ήταν ο Δείκτης τιμών καταναλωτή (ΔΤΚ) και ο δείκτης τιμών λιανικής. Μάλιστα από το 1993 το ΕΣΙ σταμάτησε να δημοσιεύει πληροφορίες για την δυναμική των τιμών λιανικής και επικέντρωσε την προσοχή του στον ΔΤΚ.

 Το «καλάθι του καταναλωτή» το Δεκέμβριο του 1991 είναι ακριβότερο κατά 473,7%, σε σχέση με εκείνο του ίδιου μήνα, ένα χρόνο πριν.

Εάν εξετάσουμε τις μηνιαίες μεταβολές θα παρατηρήσουμε ότι η Βουλγαρία το 1991 περνά από 3 πληθωριστικά κύματα. Το πρώτο τον Φεβρουάριο – Μάρτιο είναι και το υψηλότερο. Η μεταβολή του ΔΤΚ για τον Φεβρουάριο σε σχέση με τον Ιανουάριο είναι 122,9% και τον Μάρτιο σε σχέση με τον Φεβρούαριο 50,5%. Από τις 11 βασικές ομάδες που συνθέτουν τον ΔΤΚ, τις μεγαλύτερες αυξήσεις καταγράφουν οι ομάδες «Στέγαση, θέρμανση, ηλεκτρικό ρεύμα», «Ταχυδρομικές υπηρεσίες και  Μεταφορές» και «Διατροφή». Μάλιστα η τελευταία ομάδα είναι και η κυριώτερη αφού εκείνη την περίοδο αποτελεί το 47% του «καλαθιού του καταναλωτή». Η ομάδα «Διατροφή» καταγράφει μηνιαία αύξηση 191,5% τον Φεβρουάριο σε σχέση με τον Ιανουάριο και 39,1% τον Μάρτιο σε σχέση με τον Φεβρούαριο, παρόλο που τα βασικά προϊόντα της ομάδας καθορίζονται ακόμα κεντρικά με «τιμές πρόβλεψης». Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι την ίδια περίοδο για την τροφοδοσία με προϊόντα πρώτης αναγκής λειτουργούσε και το σύστημα των κουπονιών.

Οι μηνιαίες αυξήσεις της ομάδας «Στέγαση, θέρμανση, ηλεκτρικό ρεύμα» είναι 113% τον Φεβρουάριο σε σχέση με τον Ιανουάριο και 152% τον Μάρτιο σε σχέση με τον Φεβρούαριο. Οι αντίστοιχες αυξήσεις της ομάδας «Ταχυδρομικές υπηρεσίες και  Μεταφορές» είναι 181,9% και 40,5%.

Το δεύτερο πληθωριστικό κύμα καταγράφεται τον Ιούλιο (8,4%) και τον Αύγουστο (7,5%), μετά την κεντρική μεταβολή των τιμών των ενεργειακών προϊόντων.

Το τρίτο πληθωριστικό κύμα, το ηπιότερο, σημειώνεται στα τέλη του έτους – Νοέμβριο (5%) και Δεκέμβριο (4,9%) και μπορεί να εξηγηθεί από την διολίσθηση του BGL έναντι του USD από το Σεπτέμβριο μέχρι το τέλος του έτους και από παράγοντες εποχικότητας.

Πηγή: https://www.benefisk.bg/wp-content/uploads/2017/10/MRZ_1991-2017.pdf

Ο πληθωρισμός και ιδιαίτερα το πρώτο κύμα του, συρρικνώνει τα εισοδήματα των νοικοκυριών. Τον Μάρτιο του 1991 σε σχέση με τον Δεκέμβριο του προηγούμενου έτους, ο πραγματικός ελάχιστος μισθός μειώνεται κατά 43,7% και ο μέσος πραγματικός μισθός κατά 66,7%! Η εισοδηματική πολιτική της κυβέρνησης υπό το άγρυπνο βλέμμα του ΔΝΤ είναι αντιπληθωριστική, περιοριστική πολιτική. Χαρακτηριστική είναι η περίφημη έκκληση του πρωθυπουργού Попов, στην συνέντευξη τύπου στις 6/2: „…За Бога, братя, не купувайте нищо от това, което ви се струва скъпо. Не го купувайте, за бога”. Ο Попов δεν θα μπορούσε να ήταν πιο ειλικρινής: „…Ще трябва да държим здраво заплатите, за да не можете да купувате…“ Το σχέδιο της κυβέρνησης είναι μέσο της αύξησης των τιμών να μαζέψει το πλεονάζον χρήμα (7 – 8 δις BGL) που βρίσκεται „в дюшеците“ των νοικοκυριών, να φέρει τα εμπορεύματα στην ντόπια αγορά που μέχρι, τότε λόγο χαμηλών τιμών παρέμεναν στις αποθήκες ή εξάγονταν επίσημα ή παράνομα και τέλος να σταματήσει την μέχρι τότε διαρροή του προϋπολογισμού σε επιδοτήσεις τιμών (περίπου 9 δις BGL ετησίως).

Πηγή: Εφημερίδα „ДУМА“, http://www.faktite.bg/source/247

 Παρόλα αυτά η Υπουργική Απόφαση № 8 προβλέπει αντισταθμιστικά μέτρα για «την κοινωνική προστασία του πληθυσμού» κυρίως μέσα από την μέθοδο της τιμαριθμικής αναπροσαρμογής, που ήδη εφαρμοζόταν από τον Ιούλιο του 1990. Έτσι από 1/2/1991 στον ελάχιστο μηνιαίο μισθό και στο επίδομα ανεργίας προστίθεται ως αντιστάθμιση (компенсация) το ποσό των 270 BGL, στις συντάξεις 182 BGL, στα οικογενειακά επιδόματα για τέκνα (κύησης, τοκετού και ανατροφής παιδιών) και στις παροχές για περιόδους προσωρινής ανικανότητας προς εργασία 242 BGL. Υπάρχει και η πρόβλεψη για μελλοντικές τιμαριθμικές αναπροσαρμογές στη βάση συμφωνιών της τριμερούς επιτροπής (Тристранната комисия). Το ποσοστό συμμετοχής του αντισταθμιστικού οφέλους, στον συνολικό ελάχιστο μισθό από 62% που είναι το Φεβρουάριο – Μάρτιο θα φτάσει στο 73% τον Ιούνιο. Από τον Ιούλιο η τριμερής επιτροπή εγκαταλείπει τις αντισταθμίσεις και περνά στο σύστημα των συλλογικών διαπραγματεύσεων.

Πηγή: https://www.benefisk.bg/wp-content/uploads/2017/10/MRZ_1991-2017.pdf

2 Φεβρουαρίου 1991: Συνεδριάζει για πρώτη φορά το Εθνικό Συμβουλευτικό Συμβούλιο  της ΕΔΔ. Η πλειοψηφία κάνει δεκτή την πρόταση του Σ.Σ.– Σόφιας: «неприемането на Конституцията да не е пречка за разпускане на ВНС…В случай на отказ от страна на други политически сили, който би попречил разпускането на парламента, членовете на Парламентарния съюз на демократичните сили да го наспуснат.» (βλ. Луджев Д., 2019, σ. 251). Με αυτή την θέση διαφωνούν οι: БСДП, БЗНС „Никола Петков“ και „Екогласност“ και με βάση την αρχή της ομοφωνίας τελικά δεν υιοθετείται ως επίσημη θέση της ΕΔΔ και δεν δημοσιοποιείται. Αυτό που θα ανακοινωθεί σε δήλωση του  Εθνικού Συμβουλευτικού Συμβουλίου είναι η απαίτηση του να τηρηθεί  η «Συμφωνία των πολιτικών δυνάμεων» της 3^ης Ιανουαρίου, για την προκήρυξη των εθνικών εκλογών μέχρι τα τέλη Μαΐου του 1991.

4 Φεβρουαρίου 1991: Με απόφαση του ΔΣ της ΒΛΤ, ορίζεται με έναρξη ισχύος από 7/2/1991, το ύψος του βασικού επιτοκίου στο 45% και του επιτοκίου δανεισμού του κράτους κατά μία μονάδα χαμηλότερα στο 44%.

Πηγή: БНБ

Η αύξηση της τιμής του χρήματος (του επιτοκίου), έχει ως στόχο τον περιορισμό του πληθωρισμού και μέσω του περιορισμού της πίστωσης και την ενθάρρυνση της αποταμίευσης να επηρρεαστεί προς τα κάτω η τιμή του δολλαρίου. Όμως η αύξηση του βασικού επιτοκίου και η ακόλουθη αύξηση των επιτοκίων των εμπορικών τραπεζών επιδείνωσε την θέση των περισσοτέρων κρατικών επιχειρήσεων που την περίοδο του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού, είχαν φορτωθεί δάνεια κάτω  από ένα καθεστώς χορήγησης και εξυπηρέτησης που δεν ακολουθούσε τους κανόνες της αγοράς. Την οικονομική κατάσταση των επιχειρήσεων επιβάρυναν στις αρχές του 1991 και η μειωμένη εγχώρια ενεργός ζήτηση  εμπορευμάτων εκτός τροφίμων, οι μειωμένες εξαγωγές λόγω των υψηλών εξαγωγικών τελών και της κατάρευσης του συστήματος κλήρινγκ δηλαδή του συμψηφισμού των απαιτήσεων και υποχρεώσεων, με χώρες της Κομεκόν (Συμβούλιο για την Αμοιβαία Οικονομική Βοήθεια) και κυρίως με την Σοβιετική Ένωση. Η απότομη αύξηση του βασικού επιτοκίου πριν την διευθέτηση των «κληρονομημένων» κόκκινων δανείων των κρατικών επιχειρήσεων έφερε τις εταιρείες αυτές ένα βήμα πριν την χρεοκοπία, η οποία επήλθε λίγα χρόνια μετά, όχι όμως πριν καταληστευθούν από την νέα και παλαιά νομενκλατούρα. Για τα φυσικά πρόσωπα που είχαν πάρει στεγαστικά και καταναλωτικά δάνεια θα ψηφιστεί ξεχωριστός νόμος (βλ. 1 Μαρτίου).

5 Φεβρουαρίου 1991: Στην Σ.Ε ξεκινά η συζήτηση για τον Προϋπολογισμό του 1991.

8 Φεβρουαρίου 1991: Στην Σ.Ε ψηφίζεται ο Προϋπολογισμός του 1991, με την υποσημείωση ότι λόγο της μεταβατικής περιόδου θα πρέπει να έρθει στη Σ.Ε. αναθεωρημένος προϋπολογισμός μέχρι τα τέλη Απριλίου. Μέχρι τότε, στην πλευρά των δαπανών τέθηκε ο περιορισμός, η μηνιαία εκταμίευση τους να μην υπερβαίνει το 1/12 του μέσου ετήσιου προϋπολογισμένου μεγέθους τους.

 –          Το Υ.Σ. εγκρίνει την Απόφαση № 15 για αλλαγή του συναλλαγματικού καθεστώτος. Βασικό συστατικό της νεοφιλεύθερης συνταγής του ΔΝΤ για όλες τις «χώρες της μετάβασης», ήταν η απελευθέρωση όλων των τιμών, άρα και της τιμής του συναλλάγματος, η οποία πίστευαν ότι θα προστάτευε τα συναλλαγματικά αποθέματα, εφόσον δεν θα έπρεπε η κεντρική τράπεζα να υπερασπίζεται σταθερές ισοτιμίες. Από την άλλη, μέσω της διολίσθηση του BGL, θα δινόταν ώθηση στις εξαγωγές και θα μειώνονταν οι εισαγωγές. Το ΔΝΤ και οι βουλγάρικες κυβερνήσεις τις περιόδου 1991 – 1996, ήταν εκείνη την εποχή αυτής της άποψης.

18 Φεβρουαρίου 1991: Βάσει της Υπουργικής Απόφασης № 15 για αλλαγή του συναλλαγματικού καθεστώτος, από εκείνη την ημέρα αρχίζει η λειτουργία της βουλγάρικης αγοράς συναλλάγματος, ενώ το βουλγάρικο λεβ υιοθετεί το σύστημα της «ελεγχόμενα κυμαινόμενης συναλλαγματικής ισοτιμίας» (αγγλιστί: managed floating, βουλγαριστί: управлявано плаващ валутен курс). Πρακτικά ελευθερώνεται η αγορά συναλλάγματος για όλες τις πράξεις του λογαριασμού τρεχουσών συναλλαγών έναντι παραστατικών που αποδεικνύουν την πληρωμή προς την αλλοδαπή, ενώ πλέον δεν υπάρχει και η υποχρέωση μετατροπής/πώλησης του συναλλάγματος από την πλευρά των εξαγωγέων. Τα φυσικά πρόσωπα μπορούν ελεύθερα να κατέχουν συνάλλαγμα. Η αγορά τουριστικού συναλλάγματος αυξάνεται από τα 50 USD ετησίως σε περίπου 500 USD (10 000 BGL).

Στους πρώτους μήνες λειτουργίας της, η αγορά συναλλάγματος είχε κυρίως κάθετη διάρθρωση – ανάμεσα στις εμπορικές τράπεζες και στους πελάτες τους, ενώ η διατραπεζική αγορά κάλυπτε κυρίως πράξεις ανάμεσα στην κεντρική τράπεζα και στις εμπορικές τράπεζες. Σταδιακά, από τα μέσα της άνοιξης του 1991, διαμορφώθηκε και το βασικό μέρος της διατραπεζικής αγοράς: οι πράξεις αγοραπωλησίας συναλλάγματος ανάμεσα στις εμπορικές τράπεζες.

Πηγή: БНБ

19 Φεβρουαρίου 1991: Η ΒΛΤ ανακοινώνει την πρώτη κεντρική ισοτιμία με την οποία άνοιξε η αγορά συναλλάγματος: 28,25 BGL για 1 USD.

22 Φεβρουαρίου 1991: Η αγροτική μεταρρύθμιση ξεκινά με την υπερψήφιση του νομοσχεδίου «Νόμος περί ιδιοκτησίας και χρήσης αγροτικής γης», από την Σ.Ε. Υπέρ ψήφισαν το ΒΣΚ, η Βουλγάρικη Αγροτική Λαϊκή Ένωση – ΒΑΛΕ (Български земеделски народен съюз – БЗНС), αλλά και οι: БЗНС „Н. Петков, БСДП  και „Екогласност“ δηλαδή το κεντροαριστερό ρεύμα της ΕΔΔ. Κατά ψήφισαν οι υπόλοιπες οργανώσεις και κόμματα της ΕΔΔ και το ДПС. Το βασικότερο σημείο του νόμου βρίσκεται στο άρθρο 10 στο οποίο γίνεται αναφορά σε ποιους  και με ποιο τρόπο γίνεται αποκατάσταση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας αγροτικής γης. Από τα πρακτικά της Σ.Ε. διαβάζουμε:

Πηγή: https://parliament.bg/pub/StenD/2013031804313522021991_100.pdf

 25 Φεβρουαρίου 1991:  Στο Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο (ΑΑΔ) ξεκινά η δίκη του Тодор Живков, με την κατηγορία για «παράνομη διανομή διαμερισμάτων, αυτοκινήτων και μετρητών για έξοδα παραστάσεως από τη Διεύθυνση Ασφάλειας και Φύλαξης-УБО», την περίοδο 1962 – 1989, το λεγόμενο και  «Дело №1». Στις 4/9/1992 θα διαβαστεί από την Πρόεδρο του Δικαστηρίου Стефанка Стоянова η ετυμηγορία: ένοχος με ποινή 7 χρόνια κάθειρξη για ζημία του κράτους ύψους 21 010 380 BGL. Η δικηγόρος του Живков, Даниела Доковска  θα ασκήσει έφεση κατά της απόφασης και της ποινής. Η υπόθεση θα επανεκδικαστεί από δευτεροβάθμιο πενταμελές σώμα δικαστών του ΑΑΔ το οποίο στις 18/1/1994 θα επικυρώσει την απόφαση του πρωτοβάθμιου σώματος δικαστών του  ΑΑΔ, αλλά θα μειώσει την ποινή σε 1 έτος και 6 μήνες. Αν και η ποινή του Тодор Живков τέθηκε σε ισχύ, δεν ξαναφυλακίστηκε επειδή, στις 2/2/1994, ο Γενικός Εισαγγελέας διέκοψε την εκτέλεση για «λόγους υγείας» και στις 8/2/1994 η Γενική Συνέλευση του ΑΑΔ ανέστειλε την εκτέλεση, μέχρι την απόφαση του δικαστηρίου σχετικά με τη λεγόμενη διαδικασία εποπτικής επανεξέτασης. Στις 15/9/1995, το 23-μελές εποπτικό συμβούλιο του ΑΑΔ ξεκινά την εξέταση της υπόθεσης η οποία και θα ολοκληρωθεί στις 9/2/1996 με την απόφαση για ακύρωση της ποινής, με το σκεπτικό ότι ο Тодор Живков είχε την ιδιότητα αρχηγού κράτους και ότι σύμφωνα με το Σύνταγμα, ο αρχηγός του κράτους δεν μπορούσε να δικαστεί για αυτά τα εγκλήματα παρά μόνο για εθνική προδοσία. Με βάση το σκεπτικό αυτής της απόφασης του Εποπτικού Συμβουλίου του ΑΑΔ, θα καταπέσουν και οι υπόλοιπες κατηγορίες σε βάρος του Тодор Живков σε άλλες 4 δικαστικές υποθέσεις στις οποίες ήταν ο βασικός κατηγορούμενος.

28 Φεβρουαρίου 1991: Ο εξωκοινοβουλευτικός πρόεδρος του Σ.Σ. της ΕΔΔ Филип Димитров, στέλνει επιστολή σε όλες τις φράξιες της κοινοβουλευτικής ομάδας της ΕΔΔ, στην οποία χαρακτηρίζεται ως εκπρόθεσμο όλο το νομοθετικό πρόγραμμα πού έπρεπε να εγκρίνει η Σ.Ε. το πρώτο τρίμηνο τους έτους. Θεωρεί την διενέργεια των εκλογών για την τοπική αυτοδιοίκηση αδύνατη στα χρονικά όρια που είχε βάλει η «Συμφωνία των πολιτικών δυνάμεων», ενώ για τις εθνικές εκλογές λίγο πιθανό να διεξαχθούν μέχρι τα τέλη Μαΐου.

1 Μαρτίου 1991: Η Σ.Ε. ψηφίζει «Νόμο για τον διακανονισμό παλαιών οφειλών τραπεζικών δανείων» (Закон за уреждане на стари задължения по банкови кредити). Η αύξηση του βασικού επιτοκίου έφερε αυξήσεις και στα καταναλωτικά και στεγαστικά επιτόκια των εμπορικών τραπεζών, με αποτέλεσμα να καλούνται τώρα 1,5 εκατ. δανειολήπτες να πληρώσουν υπέρογκους τόκους. Βέβαια το υπουργείο Οικονομικών υπολογίζει ότι η αύξηση του πληθωρισμού ουσιαστικά κάνει τα πραγματικά επιτόκια αρνητικά, αλλά λόγο κοινοβουλευτικής πίεσης υποχρεώνεται να φέρει νομοσχέδιο που να ρυθμίζει τα παλαιά χρέη. Από την άλλη, όπως γίνεται συνήθως, υπάρχει και μια δεύτερη σκέψη στο υπουργείο Οικονομικών. Η κυβέρνηση θέλοντας να απορροφήσει την πλεονάζουσα ρευστότητα των νοικοκυριών, πέρα από την απελευθέρωση των τιμών των προϊόντων και υπηρεσιών, χρησιμοποίησε ως εργαλείο και την πολιτική επιτοκίων. Υπάρχει πρόβλεψη μέσα στο «Закон за уреждане на стари задължения по банкови кредити» στο άρθρο 2 που αναφέρει ότι: «Чл. 2. Предсрочно погасената част от кредитите на граждани за строеж и покупка на жилища и за текущи нужди се олихвява до 30 април 1991 г. с лихвения процент, прилаган до отмяната на Тарифата за лихвите, таксите, комисионите и разноските, които банките и Държавният застрахователен институт събират и плащат по операциите си.» (βλ. https://www.lex.bg/laws/ldoc/2132552704). Δηλαδή οι τράπεζες δεν θα αυξήσουν τα επιτόκια για τα παλαιά στεγαστικά και καταναλωτικά δάνεια φυσικών προσώπων μέχρι τις 30 Απριλίου, δίνοντας την δυνατότητα όσων θέλουν και μπορούν, μέχρι τότε να τα εξοφλήσουν. Μέσα στον επόμενο μήνα το 37% (2,3 δις BGL)  των παλαιών δανείων (6,2 δις BGL) εξοφλήθηκε. Οι υπόλοιποι δανειολήπτες θα συνέχιζαν να εξυπηρετούν τα παλαιά τους στεγαστικά και καταναλωτικά δάνεια με νέα ετήσια επιτόκια, το ύψος των οποίων εξαρτιόταν από διάφορα κριτήρια και έφταναν από τα 2/3 του ετήσιου βασικού επιτοκίου μέχρι και δέκα μονάδες πάνω από αυτό. Ο καθορισμός  τους γινόταν από την ΒΛΤ σε συνεργασία με το Κρατικό Ταμιευτήριο (Държавна спестовна каса).

15 Μαρτίου 1991: Το Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΔΝΤ εγκρίνει την «Επιστολή Προθέσεων» της Βουλγάρικης κυβέρνησης και το συνημμένο «Μνημόνιο Συνενόησης» και κάνει θετική εισήγηση στο Διοικητικό Συμβούλιο για τον δανεισμό της Βουλγαρίας. Το Δ.Σ του ΔΝΤ τελικά εγκρίνει την Συμφωνία Χρηματοδότησης Αμέσου Ετοιμότητας (Stand-by Arrangement- SBA) ύψους 279 εκατ. Ε.Τ.Δ., ( περίπου 400 εκατ.  USD). Τα ποσά του SBA προορίζονται για την αποκατάσταση του ισοζύγιου πληρωμών της χώρας και για την αύξηση των συναλλαγματικών αποθεμάτων που διαχειρίζεται η ΒΛΤ. Τα ποσά θα εκταμιευθούν σε πέντε δόσεις   μετά την έγκριση των εκθέσεων αξιολόγησης. Μαζί με το ποσό του SBA εγκρίνεται και το ποσό των 56,9 εκατ. Ε.Τ.Δ., (περίπου 81,6 εκατ. USD) που θα χορηγηθεί σε μία δόση ως επείγουσα χρηματοδότηση. Συνολικά λοιπόν η Βουλγαρία θα μπορούσε να εκταμιεύση  335,9 εκατ. Ε.Τ.Δ. (περίπου 481,6 εκατ. USD). Η αποπληρωμή θα γινόταν την περίοδο 1994 – 1997.

16 Μαρτίου 1991: Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας συγκαλεί συμβούλιο των πολιτικών δυνάμεων με θέμα την πορεία εκτέλεσης της «Συμφωνίας» της 3^ης Ιανουαρίου. Όλοι συμφωνούν ότι η Βουλή θα πρέπει να παράγει νομοθετικό έργο με πιο γρήγορους ρυθμούς,  να επικεντρωθεί στην ολοκλήρωση της επεξεργασίας του νέου Συντάγματος και των βασικών νόμων. Σε σχέση με τον καθορισμό της ημερομηνίας των εκλογών διαμορφώνονται δύο απόψεις. Από την μία η δεξιά πτέρυγα της ΕΔΔ υποστηριζόμενη και από το συνδικάτο „Подкрепа“, θέλει να τηρηθεί η «Συμφωνία των πολιτικών δυνάμεων» που προέβλεπε την προκήρυξη των εθνικών εκλογών στα τέλη Μαΐου και εφόσον δεν προλαβαίνουν να γίνουν οι τοπικές εκλογές, να μετατεθούν για το φθινόπωρο. Από την άλλη μαζί με το ΒΣΚ συντάσσονται η ΒΑΛΕ, Екогласност, Зелената партия, БЗНС „Никола Петков“, БСДП και το συνδικάτο КНСБ που προτείνουν εθνικές εκλογές το φθινόπωρο. Με την δεύτερη άποψη συντάσσονται ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και η κυβέρνηση.

17 Μαρτίου 1991: Στη Σόφια διοργανώνεται από το Σ.Σ. της ΕΔΔ ανοιχτή συγκέντρωση  με κεντρικό σύνθημα: «Ενωμένη Βουλγάρικη Αντιπολίτευση». Στο τέλος της συγκέντρωσης εγκρίνεται ψήφισμα στο οποίο αναφέρεται ότι: «…ο συσχετισμός των δυνάμεων στην Βουλή δεν ανταποκρίνεται στο συχετισμό δυνάμεων στην κοινωνία…Η κοινοβουλευτική πλειοψηφία του ΒΣΚ ουσιαστικά μπλοκάρει την λειτουργία της εκτελεστικής και δικαστικής εξουσίας…Απαιτούμε άμεση προκήρυξη εθνικών εκλογών που να πραγματοποιηθούν μέχρι το τέλος του Ιούνη» (βλ. Луджев Д., 2019, σ. 272).

18 Μαρτίου 1991: Η Ολομέλεια της Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης (Σ.Ε.) εγκρίνει το νομοσχέδιο: «Ο περί Στατιστικής Νόμος» (Закон за статистиката).

Το θρυλικό παγωτατζίδικο «Магура» (επί της Витошка λίγο πριν την διασταύρωση με την οδό Верила)

28 Μαρτίου 1991: Έναρξη εφαρμογής της Οδηγίας №2 της ΒΛΤ, βάσει της οποίας δίνεται η δυνατότητα  λειτουργίας ανταλλακτηρίων συναλλάγματος. Μέχρι το τέλος του έτους, 336 επιχειρήσεις ανοίγουν συνολικά 693 !!! ανταλλακτήρια. Όπως η ίδια η κεντρική τράπεζα παραδέχεται στην ετήσια εκθεσή της για το 1991: «…За съжаление поради нестриктно регламентиране на тяхната дейност, обмените бюра „излязоха“ от помещенията и се превърнаха в основен спекулант на валутния пазар към края на годината…» (βλ. БНБ, 1991, σ. 57). Δεν πρέπει να μας προκαλεί έκπληξη η στάση τους. Οι περισσότεροι που άνοιξαν ανταλλακτήρια (обменни бюра) ήταν μέχρι πρόσφατα και πολλοί εξακολουθούσαν παράλληλα να είναι, μαυραγορίτες «чейнджаджии». Στην Σόφια οι περισσότεροι, πέρα από τα κλασικά σημεία που μαζευόντουσαν (έξω από τα μεγάλα ξενοδοχεία, корекомите, Студентски град, гара, аерогара, κ.ά), έκαναν πιάτσα και έξω από ορισμένα «култови заведения», όπως το Форум, то Рубин αλλά κυρίως το Магура. Από εκείνο το θρυλικό παγωτατζίδικο της δεκαετίας του ‘80 και των αρχών του ‘90, то «Магура» πήραν το όνομά τους οι διαμορφωτές της αγοράς (market makers) συναλλάγματος «магураджии» και το κομμάτι εκείνο του δρόμου «Магура стрийт».

Βιβλιογραφία

Биков, Ρ.,  Мицев, Μ., Начев, Н., 1992. „Икономическата криза в България: Причини и последици“. София. ИК „Военно издателство”.

Вучева Х., 2001. Икономическата политика в периода 1991-2000г. София. Университетско издателство „Стопанство“.

Желев, Ж., 2011. „Въпреки всичко. Моята политическа биография“ второ допълнено и разширено издание. София, Изд. „Колибри“.

Лилов Г., 2013. ПОЛИТИЦИ. ПАРИТЕ! МРЪСНИТЕ ИМ ТАЙНИ! София,  Изд. „Кайлас“.

Луджев Д., 2019. „ПРЕХОДНО ВРЕМЕ. ЛИЧНОСТИ, ИДЕИ, СЪБИТИЯ. История по…и отвъд документа. Книга Ι Договореният преход на България. София. Изд. на БАН „Проф. Марин Дринов“

Кацунов В., Митев П., Колев В., Калинова Е., Баева И., 2017. „История на България в дати. Българската хроника“. София. Изд. „Изток-Запад“

Станчев Кр., Ангелов Г., Богданов Л., Димитров М., Христова А., Сланчев В., Стоев Г., Чобанов Д., 2004. АНАТОМИЯ НА ПРЕХОДА (Стопанската политика в България от 1989 до 2004 г. през погледа на Института за пазарна икономика). Поредица ВОЙНИ И ВЛАСТ. София: Изд. Сиела.

Сугарев Едвин, Христов Христо & Бучков Петър, 2016. Корупционната България. Том I. 1987-1997. София.  Издател: Гражданско Сдружение Либертариум

Христов, М., 2003. „Социализъм и преход към пазарно стопанство в България“ София: ДЦ „Авангард“.

Чалъков И., Бунджулов А., Христов И., Деянова Л., Николова Н., Деянов Д., Митев Т., Славенков Б., Симеонов Огн., Чипев Пл., Стойнев В., Фелиси Ст., 2008. „Мрежите на прехода: Какво всъщност се случи в България след 1989 г.“ София. Изд. „Изток – Запад“

БНБ Годишен отчет 1990 http://www.bnb.bg/bnbweb/groups/public/documents/bnb_publication/p_anualreports_1990_bg.pdf

БНБ Годишен отчет 1991 http://www.bnb.bg/bnbweb/groups/public/documents/bnb_publication/p_anualreports_1991_bg.pdf)

 

Αυτή η εργασία χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές .