Με αφορμή τη δημοσίευση στις 17.12.2019, στην Εφημερίδα του Κράτους (Държавен вестник) με αριθμό φύλλου 99, του νόμου για το προϋπολογισμό της Κρατικής Κοινωνικής Ασφάλισης για το 2020¹ („Закон за бюджета на държавното обществено осигуряване за 2020г.“), στο σημερινό άρθρο γίνεται μια επικαιροποίηση παλαιότερης παρουσίασης του συνταξιοδοτικού συστήματος της Βουλγαρίας².

    Το συνταξιοδοτικό μοντέλο της Βουλγαρίας, μετά την ασφαλιστική μεταρρύθμιση του 2000, στηρίζεται σε τρεις πυλώνες.

    Ο πρώτος πυλώνας  είναι υποχρεωτικός, δημόσιος, καθολικός και βασίζεται στο διανεμητικό σύστημα χρηματοδότησης³. Η υποχρεωτική κύρια συνταξιοδοτική ασφάλιση πραγματοποιείται μέσω της συμμετοχής στα συνταξιοδοτικά ταμεία της Κρατικής Κοινωνικής Ασφάλισης ΚΚΑ [Държавно обществено осигуряване (ДОО)] και πιο συγκεκριμένα: α) το Ταμείο «Συντάξεις» (фонд “Пенсии”), β) το  Ταμείο «Συντάξεις για τα άτομα που υπάγονται στο άρθρο 69»  (фонд “Пенсии за лицата по чл. 69”), γ) το Ταμείο «Εργατικό ατύχημα και επαγγελματική ασθένεια» (фонд “Трудова злополука и професионална болест”) και δ) το Ταμείο «Συντάξεις που δεν συνδέονται με την εργασιακή δραστηριότητα» (фонд “Пенсии, несвързани с трудова дейност”). Πέρα από τα Ταμεία που εμπλέκονται στο συνταξιοδοτικό σύστημα, η ΚΚΑ περιλαμβάνει και το Ταμείο «Γενική ασθένεια και μητρότητα» (фонд “Общо заболяване и майчинство”), καθώς και το Ταμείο Ανεργίας (фонд “Безработица”). Το σύστημα ΚΚΑ χρηματοδοτείται από τις εθνικές ασφαλιστικές εισφορές που καταβάλλονται από τους εργοδότες, τους εργαζομένους, τους αυτοαπασχολούμενους και, εν μέρει, από τον κρατικό προϋπολογισμό και τελεί υπό τη διαχείριση του Εθνικού Ασφαλιστικού Ιδρύματος – ΕΑΙ (Национален осигурителен институт – НОИ).

    Από το 2000 έχει τεθεί σε ισχύ, πέραν του διανεμητικού συστήματος, ένα επικουρικό καθεστώς σύνταξης το οποίο βασίζεται στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα  χρηματοδότησης⁴. Υπάρχουν δύο επικουρικά συνταξιοδοτικά συστήματα: ένα υποχρεωτικό που συνιστά τον δεύτερο πυλώνα (допълнителното задължително пенсионно осигуряване) και ένα εθελοντικό που συνιστά τον τρίτο πυλώνα (допълнително доброволно пенсионно осигуряване) του συνταξιοδοτικού μοντέλου. Η επικουρική κοινωνική ασφάλιση πραγματοποιείται μέσω της συμμετοχής σε γενικά συνταξιοδοτικά ταμεία – ΓΣΤ (универсални пенсионни фондове – УПФ) ή/και σε  επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία – ΕΣΤ (професионални пенсионни фондове – ППФ) στον δεύτερο πυλώνα, και μέσω επικουρικών εθελοντικών συνταξιοδοτικών ταμείων – ΕΕΣΤ (доброволни пенсионни фондове – ДПФ) και/ή επικουρικών εθελοντικών επαγγελματικών συνταξιοδοτικών ταμείων ΕΕΕΣΤ (доброволни пенсионни фондове по професионални схеми-  ДПФПС), στον τρίτο πυλώνα. Τα καθεστώτα του δεύτερου και του τρίτου πυλώνα τελούν υπό τη διαχείριση ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών, υπό την εποπτεία της Επιτροπής Χρηματοοικονομικής Εποπτείας (Комисия за финансов надзор). Καθεμία από τις συνταξιοδοτικές ασφαλιστικές εταιρείες μπορεί να ιδρύσει και να διαχειριστεί όχι πάνω από ένα ταμείο από το κάθε είδος. Έτσι για παράδειγμα οι 9 συνταξιοδοτικές ασφαλιστικές εταιρείες που δραστηριοποιούνταν το 2019, διαχειρίζονταν από ένα  ΓΣΤ, ΕΣΤ και ΕΕΣΤ, ενώ η εταιρεία ПОК “ДСК-РОДИНА” АД, διαχειριζόνταν και ένα ΕΕΕΣΤ.

    Το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων που σχετίζονται με το συνταξιοδοτικό σύστημα περιλαμβάνονται στον «Κώδικα Κοινωνικής Ασφάλισης»⁵ („Кодекс за социално осигуряване“).

ΠΡΩΤΟΣ ΠΥΛΩΝΑΣ: ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΚΥΡΙΑ ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ

Είδη συντάξεων της υποχρεωτικής κύριας συνταξιοδοτικής ασφάλισης

     Σύμφωνα με τον βουλγάρικο «Κώδικα»⁶, η υποχρεωτική κύρια συνταξιοδοτική ασφάλιση περιλαμβάνει τόσο συντάξεις που σχετίζονται με την εργασιακή δραστηριότητα του ατόμου, όσο και  συντάξεις που δεν σχετίζονται με την εργασιακή του δραστηριότητα. Oι συντάξεις για την εργασιακή δραστηριότητα είναι οι κάτωθι: α) συντάξεις γήρατος, β) συντάξεις αναπηρίας λόγω γενικής ασθένειας, γ) συντάξεις αναπηρίας λόγω εργατικού ατυχήματος και επαγγελματικής ασθένειας και δ) κληρονομικές συντάξεις ή συντάξεις επιζώντων. Συντάξεις που δεν σχετίζονται με την εργασιακή δραστηριότητα είναι οι συντάξεις λόγω πολεμικής αναπηρίας, οι κοινωνικές συντάξεις γήρατος, οι κοινωνικές συντάξεις αναπηρίας.

I. Συντάξεις γήρατος (Пенсии за осигурителен стаж и възраст)

 1. Απόκτηση (θεμελίωση) δικαιώματος για σύνταξη γήρατος

     Δύο είναι τα κριτήρια για την θεμελίωση του συνταξιοδοτικού δικαίωματος παροχής σύνταξης γήρατος: ταυτόχρονα να έχουν συμπληρωθεί τόσο ο ελάχιστος απαιτούμενος από τη συνταξιοδοτική νομοθεσία χρόνος ασφάλισης,  όσο και η ηλικία. Από την ημερομηνία κατά την οποία συντρέχουν οι προϋποθέσεις αυτές, μπορεί να ασκηθεί με αίτηση το θεμελιωμένο δικαίωμα συνταξιοδότησης και να χορηγηθεί η σύνταξη.

Στην Βουλγαρία, σύμφωνα με την Οδηγία για την κατηγοριοποίηση της εργασίας λόγω συνταξιοδότησης, όπως αυτή τροποποιήθηκε, συμπληρώθηκε και δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Νο 15 στις 15.2.2013 η εργασία χωρίζεται σε τρείς κατηγορίες⁷. Η πρώτη και η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει κατάλογο με βαρέα και ανθυγιεινά, ενώ η τρίτη κατηγορία περιλαμβάνει τις λοιπές εργασίες που δεν βρίσκονται στον πίνακα της πρώτης και δεύτερης κατηγορίας, χωρίς να τις απαριθμεί. Παρακάτω θα παρουσιάσω τα κριτήρια για την θεμελίωση του συνταξιοδοτικού δικαίωματος παροχής σύνταξης γήρατος για τους εργαζόμενους της τρίτης κατηγορίας.

Σχετικά με το πρώτο κριτήριο – την ασφαλιστική περίοδο (осигурителен стаж), όσον αφορά τους εργαζόμενους, της τρίτης κατηγορίας, είναι το χρονικό διάστημα κατά το οποίο εργάσθηκαν υπό καθεστώς πλήρους απασχόλησης, σύμφωνα με τις νόμιμες εργάσιμες ώρες, και κατά το οποίο παρακρατήθηκαν οι ασφαλιστικές εισφορές από τις εισπραχθείσες αποδοχές, οι οποίες εισφορές δεν μπορούν να είναι χαμηλότερες από τις ελάχιστες ασφαλιστέες αποδοχές. Η περίοδος ασφάλισης υπολογίζεται σε ώρες, ημέρες, μήνες και έτη. Για τους υπαλλήλους και τους εργάτες που εργάζονται υπό καθεστώς μερικής απασχόλησης, η περίοδος ασφάλισης υπολογίζεται μέσω διαίρεσης των δεδουλευμένων ωρών διά των εκ του νόμου προβλεπόμενων εργάσιμων ωρών. Σύμφωνα με τον «Κώδικα», όπως αυτός ισχύει από 1.1.2016, με βάση το άρθρο 68, παράγραφος 1, η ελάχιστα απαιτούμενη ασφαλιστική περίοδος στις γυναίκες είναι τα 35 έτη και δύο μήνες και στους άνδρες τα 38 έτη και δύο μήνες. Από 31.12.2016, τα ελάχιστα απαιτούμενα έτη ασφάλισης, για τους εργαζόμενους της τρίτης κατηγορίας αυξάνονται από την πρώτη ημέρα των επόμενων ημερολογιακών ετών κατά δύο μήνες μέχρι την συμπλήρωση 37 ετών ασφάλισης για τις γυναίκες και 40 ετών ασφάλισης για τους άνδρες (άρθρο 68, παραγρ. 2, του «Κώδικα»). Έτσι με βάση τον πίνακα (1) για το 2020 η ελάχιστα απαιτούμενη ασφαλιστική περίοδος στις γυναίκες είναι τα 35 έτη και δέκα μήνες και στους άνδρες τα 38 έτη και δέκα μήνες.  Η νομοθεσία προβλέπει την αναγνώριση ορισμένων περιόδων ως περιόδων ασφάλισης χωρίς να είναι αναγκαία η καταβολή εισφορών. Τέτοιες περίοδοι είναι: η περίοδος άδειας μετ’ αποδοχών και άδειας άνευ αποδοχών για την ανατροφή μικρού παιδιού, λόγω προσωρινής ανικανότητας προς εργασία, κύησης και τοκετού, περιόδος άδειας άνευ αποδοχών διάρκειας έως 30 εργάσιμων ημερών εντός ενός ημερολογιακού έτους, καθώς και η περιόδος κατά την οποία ο ενδιαφερόμενος λάμβανε επίδομα ανεργίας. Ο «Κώδικας» προβλέπει επίσης τη δυνατότητα εξαγοράς περιόδων ασφάλισης υπό ειδικές προϋποθέσεις.

Σχετικά με το δεύτερο κριτήριο – ηλικία συνταξιοδότησης, σύμφωνα με τον «Κώδικα», όπως αυτός ισχύει από 1.1.2016, με βάση το άρθρο 68, παράγραφος 1, το ελάχιστο απαιτούμενο ηλικιακό όριο στις γυναίκες είναι τα 60 έτη και δέκα μήνες και στους άνδρες τα 63 έτη και δέκα μήνες. Όπως φαίνεται απο τον πίνακα 1, από 31.12.2016 το ελάχιστο απαιτούμενο ηλικιακό όριο, αυξάνεται από την πρώτη ημέρα των επόμενων ημερολογιακών ετών ως εξής: 1) μέχρι 31.12.2029 το ελάχιστο όριο ηλικίας για τις γυναίκες αυξάνεται κατά δύο μήνες ανά ημερολογιακό έτος, ενώ από 1.1.2030 – κατά τρεις μήνες, μέχρι την συμπλήρωσει του 65 έτους, 2) μέχρι 31.12.2017 το ελάχιστο όριο ηλικίας για τους άνδρες αυξάνεται κατά δύο μήνες ανά ημερολογιακό έτος, ενώ από 1.1.2018 – κατά ένα μήνα, μέχρι την συμπλήρωσει του 65 έτους. Μετά τις 31.12.2037 το έλαχιστο όριο ηλικίας συνδέεται με την αύξηση του μέσου προσδόκιμου όριου ζωής.

    Στις περιπτώσεις των ατόμων που δεν έχουν θεμελιώσει το συνταξιοδοτικό τους δικαίωμα μέχρι 31.12.2016, σύμφωνα με το άρθρο 68 παράγραφος 3, θα μπορούν να  το κάνουν όταν συμπλήρωσουν το 65 έτος και δέκα μήνες της ηλικίας τους (γυναίκες και άνδρες) και ταυτόχρονα έχουν το λιγότερο 15 έτη πραγματικής ασφάλισης (βλ. πιν. 2). Από 31.12.2016 το όριο ηλικίας αυξάνεται κατά δύο μήνες ανά ημερολογιακό έτος μέχρι τη συμπλήρωση του 67 έτους.

    Για πρώτη φορά απο 1.1.2016, με βάση το άρθρο 68α, τα άτομα που έχουν συμπληρώσει 37 έτη ασφάλισης για τις γυναίκες και 40 έτη ασφάλισης για τους άνδρες, μπορούν εθελοντικά να συνταξιοδοτηθούν με μειωμένη σύνταξη (που θα ισχύει εφ΄ όρου ζωής) εάν δεν καλύπτουν μέχρι και ένα ηλικιακό έτος από το ελάχιστα προβλεπόμενο που αναφέρεται στον πίνακα 1.

    Στον «Κώδικα»  προβλέπονται εξαιρέσεις από το γενικό καθεστώς θεμελίωσης του συνταξιοδοτικού δικαιώματος, για αυτούς που υπηρετούν στις ένοπλες δυνάμεις και ορισμένες κατηγορίες δημοσίων (κρατικών) υπαλλήλων που εργάζονται στα σώματα ασφαλείας, στο πυροσβεστικό σώμα, δικαστές, εισαγγελείς, ανακριτές, δικαστικούς επιμελητές και υπαλλήλους, καθώς και για τους χορευτές και τους δασκάλους (άρθρα 69, 69α, 69γ του «Κώδικα»). Επίσης στον «Κώδικα» στο άρθρο 69β, γίνεται αναφορά στα κριτήρια για την θεμελίωση του συνταξιοδοτικού δικαίωματος παροχής σύνταξης γήρατος για τους εργαζόμενους της πρώτης και της δεύτερης κατηγορίας εργασίας.

2. Ασφαλιστικές εισφορές για σύνταξη γήρατος

      Οι ασφαλιστικές εισφορές αντιστοιχούν σε ένα ποσοστό των ασφαλιστέων αποδοχών και επιμερίζονται μεταξύ του εργοδότη και του ασφαλιζόμενου. Οι εισφορές των δημοσίων (κρατικών) υπαλλήλων που εργάζονται στα σώματα ασφαλείας, των δικαστών, των εισαγγελέων, των ανακριτών, των δικαστικών επιμελητών, των δικαστικών υπαλλήλων και των στρατιωτικών καλύπτονται από τον κρατικό προϋπολογισμό, ενώ οι αυτοαπασχολούμενοι καταβάλλουν οι ίδιοι εις το ακέραιο το ποσό της εισφοράς τους.

    Οι ασφαλιστικές εισφορές παρακρατούνται επί των καταβεβλημένων, περιλαμβανομένων των δεδουλευμένων και μη εισπραχθέντων, μηνιαίων μισθών. Το μέγιστο μηνιαίο ποσό των ασφαλιστέων αποδοχών σύμφωνα με τον «Νόμο για τον προϋπολογισμό της Κρατικής Κοινωνικής Ασφάλισης (ΚΚΑ) για το  2020», παραμένει στα 3 000 BGN (1 534 ευρώ)⁸. Οι εισφορές δεν μπορούν να υπολείπονται του ύψους των εισφορών επί των ελάχιστων ασφαλιστέων αποδοχών, όπως αυτές καθορίζονται ανάλογα με τη βασική οικονομική δραστηριότητα και την επαγγελματική κατηγορία σε ετήσια βάση στον Νόμο για τον προϋπολογισμό της ΚΚΑ⁹. Οι ελάχιστες μηνιαίες ασφαλιστέες αποδοχές για τους αυτοαπασχολούμενους από 1.1.2020 είναι ίσες με τον κατώτατο μισθό (610 BGN)¹⁰, ενώ για τους αγρότες και τους καπνοπαραγωγούς αυξάνονται σε 420 BGN¹¹, από 400 BGN το 2019.

    Σύμφωνα με το άρθρο 6 του «Κώδικα»¹² οι ασφαλιστικές εισφορές που καταβάλλονται στο Ταμείο «Συντάξεις» (фонд “Пенсии”) από 1.1.2020 παραμένει σταθερό στα επίπεδα του 2019. Πιο αναλυτικά: α) Για τους ασφαλισμένους που έχουν γεννηθεί πριν από την 1.1.1960, τα ποσοστά των εισφορών είναι για τους εργαζόμενους της τρίτης κατηγορίας εργασίας¹³ 19,8% (11,02% για τον εργοδότη και 8,78% για τον ασφαλιζόμενο), ενώ για τους εργαζόμενους της δεύτερης και πρώτης κατηγορίας (βαρέα και ανθυγιεινά) 22,8%. β) Για τους ασφαλισμένους που έχουν γεννηθεί μετά την 31η Δεκεμβρίου 1959, τα ποσοστά των εισφορών είναι μειωμένα κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες και ανέρχονται, για τους εργαζόμενους της τρίτης κατηγορίας εργασίας σε 14,8% (8,22% για τον εργοδότη και 6,58% για τον ασφαλιζόμενο), ενώ για τους εργαζόμενους της δεύτερης και πρώτης κατηγορίας σε  17,8%. Η διάφορα των 5 ποσοστιαίων μονάδων πιστώνεται στον λογαριασμό των ασφαλισμένων, σε γενικό συνταξιοδοτικό ταμείο, ως επικουρική υποχρεωτική συνταξιοδοτική ασφάλιση (βλ. παρακάτω: Δεύτερος πυλώνας: επικουρική υποχρεωτική συνταξιοδοτική ασφάλιση).

     Για το Ταμείο «Συντάξεις για άτομα που υπόκεινται στο άρθρο 69» (фонд „Пенсии за лицата по чл. 69″) δηλαδή για τους ασφαλισμένους που υπηρετούν στις ένοπλες δυνάμεις, στα σώματα ασφαλείας και στο πυροσβεστικό σώμα  και  έχουν γεννηθεί πριν από την 1.1.1960, το ποσοστό των εισφορών παραμένει στο 60,8%, ενώ για τους γεννηθείς μετά την 31.12.1959 το ποσοστό είναι 55,8%. Οι εισφορές αυτές καλύπτονται από τον κρατικό προϋπολογισμό.

3. Το ύψος της σύνταξης γήρατος

    Το ύψος της σύνταξης γήρατος δεν μπορεί να είναι χαμηλότερο από ένα σταθερό ποσό και δεν μπορεί να υπερβαίνει ένα ανώτερο όριο. Το ελάχιστο ποσό της σύνταξης γήρατος καθορίζεται σε ετήσια βάση από τον Νόμο για τον προϋπολογισμό της ΚΚΑ¹⁴, και ανέρχεται το 2020, για αυτούς που έχουν θεμελιώσει το συνταξιοδοτικό τους δικαίωμα, σε 219,43 BGN (112,19 ευρώ) για την περίοδο από 1/1/2020 μέχρι 30/6/2020 και σε 250 BGN (127,82 ευρώ) για την περίοδο από 1/7/2020 μέχρι 31/12/2020. Το μέγιστο ποσό σύνταξης (ισχύει για όλες τις συντάξεις) αντιστοιχεί στο 40% των μέγιστων ασφαλιστέων αποδοχών του προηγούμενου έτους. Από 1/7/2019 οι μέγιστες ασφαλιστέες αποδοχές ανέρχονταν σε 3 000 BGN (1 534 ευρώ) και το 2020 η μέγιστη σύνταξη αντιστοιχεί σε 1 200 BGN (613,55 ευρώ).

    Σύμφωνα με το άρθρο 70, παράγραφος 3, του «Κώδικα», η βάση υπολογισμού για την εκ του νόμου προβλεπόμενη σύνταξη γήρατος προσδιορίζεται μέσω πολλαπλασιασμού των εθνικών μέσων ασφαλιστέων αποδοχών (κατά τους 12 ημερολογιακούς μήνες που προηγούνται της χορήγησης της σύνταξης) επί τον ατομικό συντελεστή του ασφαλισμένου¹⁵.

    Οι συντάξεις που χορηγήθηκαν έως την 31η Δεκεμβρίου του προηγούμενου έτους επικαιροποιούνται σε ετήσια βάση από την 1η Ιουλίου, με απόφαση του Εποπτικού Συμβουλίου του Εθνικού Ιδρύματος Κοινωνικής Ασφάλισης, μέσω προσαρμογής σε ποσοστό που αντιστοιχεί στο άθροισμα κατά 50% από την αύξηση των εθνικών μέσων ασφαλιστέων αποδοχών και κατά 50% στο δείκτη τιμών καταναλωτή για το προηγούμενο ημερολογιακό έτος. Σε περίπτωση που το ποσοστό αυτό είναι αρνητικός αριθμός, οι συντάξεις δεν επικαιροποιούνται¹⁶.

II. Αναπηρικές συντάξεις (пенсии за инвалидност)

    Σύμφωνα με την νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης¹⁷, ως συντάξεις αναπηρίας νοούνται οι περιοδικές πληρωμές που προορίζονται να διατηρήσουν ή να ενισχύουν το εισόδημα ενός ατόμου που δεν έχει συμπληρώσει τη νόμιμη/τυπική ηλικία συνταξιοδότησης, όπως αυτή ορίζεται στο σύστημα αναφοράς, και του οποίου η ικανότητα να εκτελέσει κάποια αμειβόμενη εργασία, εξαιτίας αναπηρίας, βρίσκεται κάτω από το ελάχιστο όριο που προβλέπει ο νόμος.

   Στη Βουλγαρία σύμφωνα με τον «Κώδικα», οι ασφαλισμένοι δικαιούνται σύνταξη αναπηρίας σε περίπτωση ολικής ή μερικής απώλειας της ικανότητάς τους προς εργασία για παρατεταμένη χρονική περίοδο ή μόνιμα¹⁸. Σύνταξη αναπηρίας χορηγείται σε άτομα με μόνιμα μειωμένη ικανότητα προς εργασία/μορφή και βαθμό αναπηρίας, κατά ποσοστό 50% ή περισσότερο¹⁹. Δικαίωμα στη σύνταξη θεμελιώνεται από την ημερομηνία επέλευσης της αναπηρίας. Για τους εκ γενετής τυφλούς και όσους κατέστησαν τυφλοί προτού ενταχθούν στην αγορά εργασίας η σύνταξη αναπηρίας καταβάλλεται από την ημερομηνία της αίτησης. Η σύνταξη χορηγείται καθόλη τη διάρκεια της αναπηρίας. Για τα άτομα που έχουν συμπληρώσει την ηλικία συνταξιοδότησης (για παράδειγμα από 1/1/2020 έως 31/12/2020 για τις γυναίκες τα 61 έτη και 6 μήνες και για τους άνδρες τα 64 έτη και 3 μήνες), η αναπηρική σύνταξη καταβάλλεται εφ’ όρου ζωής²⁰.

   Η νομοθεσία διαχωρίζει την θεμελίωση δικαιώματος για σύνταξη αναπηρίας λόγω γενικής ασθένειας και το ύψος αυτής, από την θεμελίωση δικαιώματος για σύνταξη αναπηρίας λόγω εργατικού ατυχήματος και επαγγελματικής ασθένειας.

1. Σύνταξη αναπηρίας λόγω γενικής ασθένειας

Οι ασφαλισμένοι θεμελιώνουν δικαίωμα σε σύνταξη αναπηρίας λόγω γενικής ασθενείας σύμφωνα με τις ακόλουθες απαιτήσεις εισφορών: α) για ασφαλισμένους ηλικίας μέχρι 20 ετών δεν απαιτείται καμία περίοδος ασφάλισης, β) μέχρι 25 ετών απαιτείται ένα έτος ασφάλισης, γ) μέχρι 30 ετών απαιτούνται 3 έτη ασφάλισης, δ) για ασφαλισμένους ηλικίας άνω των 30 ετών απαιτούνται 5 έτη ασφάλισης ε) οι εκ γενετής ανάπηροι ή όσοι κατέστησαν ανάπηροι προτού αρχίσουν να εργάζονται θεμελιώνουν δικαίωμα σε σύνταξη αναπηρίας μετά από ένα έτος ασφάλισης. Σύνταξη αναπηρίας λόγω γενικής ασθένειας δεν χορηγείται, ούτε ανανεώνεται σε άτομα που λαμβάνουν σύνταξη γήρατος²¹.

            Το ποσό της σύνταξης αναπηρίας λόγω ασθένειας καθορίζεται μέσω πολλαπλασιασμού του εισοδήματος βάσει του οποίου υπολογίζεται η σύνταξη επί το συνολικό ποσό που προκύπτει από: το ποσοστό 1,2% για κάθε έτος της περιόδου ασφάλισης και του αντίστοιχου αναλογικού μέρους του ποσοστού για τους μήνες της ασφαλιστικής περιόδου. Επιπλέον, ο χρόνος που λογίζεται ως περίοδος ασφάλισης πολλαπλασιάζεται επί έναν συντελεστή ο οποίος εξαρτάται από τον βαθμό αναπηρίας, ως εξής:

 α) βαθμός αναπηρίας άνω του 90%: 0,9,

β) βαθμός αναπηρίας μεταξύ 71% και 90%: 0,7,

γ) βαθμός αναπηρίας μεταξύ 50% και 70,99%: 0,5.

Το ποσό της σύνταξης αναπηρίας λόγω ασθένειας δεν μπορεί να είναι μικρότερο από:

 α) Για τα άτομα με  μόνιμα μειωμένη ικανότητα προς εργασία/μορφή και βαθμό αναπηρίας άνω του 90% – το 115% της ελάχιστης σύνταξης γήρατος, όπως αυτή καθορίζεται σε ετήσια βάση από τον Νόμο για τον προϋπολογισμό της ΚΚΑ²². Την περίοδο από 1/7/2019 μέχρι 30/6/2020 είναι 252,34 BGN (219,43 BGN * 115%), ενώ την περίοδο από 1/7/2020 μέχρι 30/6/2021 θα είναι 287,5 BGN (250 BGN * 115%).

β) Για τα άτομα με  μόνιμα μειωμένη ικανότητα προς εργασία/μορφή και βαθμό αναπηρίας μεταξύ 71% και 90% – το 105% της ελάχιστης σύνταξης γήρατος. Την περίοδο από 1/7/2019 μέχρι 30/6/2020 είναι 230,40 BGN (219,43 BGN * 105%), ενώ την περίοδο από 1/7/2020 μέχρι 30/6/2021 θα είναι 262,5 BGN (250 BGN * 105%).

γ) Για τα άτομα με  μόνιμα μειωμένη ικανότητα προς εργασία/μορφή και βαθμό αναπηρίας 50% και 70,99% – το 85% της ελάχιστης σύνταξης γήρατος. Την περίοδο από 1/7/2019 μέχρι 30/6/2020 είναι 186,51 BGN (219,43 BGN * 85%), ενώ την περίοδο από 1/7/2020 μέχρι 30/6/2021 θα είναι 212,5 BGN (250 BGN * 85%).

2. Σύνταξη αναπηρίας λόγω εργατικού ατυχήματος και επαγγελματικής ασθένειας

   Σύμφωνα με την νομοθεσία, σύνταξη αναπηρίας λόγω εργατικού ατυχήματος και επαγγελματικής ασθένειας, χορηγείται σε άτομα με μόνιμα μειωμένη ικανότητα προς εργασία κατά ποσοστό 50% ή περισσότερο, ανεξαρτήτως της διάρκειας της περιόδου ασφάλισης^23.

            Το ποσό της σύνταξης αναπηρίας λόγω εργατικού ατυχήματος και επαγγελματικής ασθένειας προσδιορίζεται μέσω πολλαπλασιασμού των εθνικών μέσων ασφαλιστέων αποδοχών (κατά τους 12 ημερολογιακούς μήνες που προηγούνται της χορήγησης της σύνταξης) επί τον ατομικό συντελεστή του ασφαλισμένου και των παρακάτω συντελεστών προσαρμογής ανάλογα με τον βαθμό της μόνιμα μειωμένης ικανότητας προς εργασία/μορφή και βαθμό βλάβης:

α) βαθμός αναπηρίας άνω του 90%: 0,4494,

β) βαθμός αναπηρίας μεταξύ 71% και 90%: 0,3932,

γ) βαθμός αναπηρίας μεταξύ 50% και 70,99%: 0,3371.

Το ποσό της σύνταξης αναπηρίας λόγω εργατικού ατυχήματος και επαγγελματικής ασθένειας δεν μπορεί να είναι μικρότερο από:

 α) Για τα άτομα με  μόνιμα μειωμένη ικανότητα προς εργασία/μορφή και βαθμό αναπηρίας άνω του 90% – το 125% της ελάχιστης σύνταξης γήρατος. Την περίοδο από 1/7/2019 μέχρι 30/6/2020 είναι 274,28 BGN (219,43 BGN * 125%), ενώ την περίοδο από 1/7/2020 μέχρι 30/6/2021 θα είναι 312,5 BGN (250 BGN * 125%).

β) Για τα άτομα με  μόνιμα μειωμένη ικανότητα προς εργασία/μορφή και βαθμό αναπηρίας μεταξύ 71% και 90% – το 115% της ελάχιστης σύνταξης γήρατος. Την περίοδο από 1/7/2019 μέχρι 30/6/2020 είναι 252,34 BGN (219,43 BGN * 115%), ενώ την περίοδο από 1/7/2020 μέχρι 30/6/2021 θα είναι 287,5 BGN (250 BGN * 115%).

γ) Για τα άτομα με  μόνιμα μειωμένη ικανότητα προς εργασία/μορφή και βαθμό αναπηρίας 50% και 70,99% – το 100% της ελάχιστης σύνταξης γήρατος. Την περίοδο από 1/7/2019 μέχρι 30/6/2020 είναι 219,43 BGN, ενώ την περίοδο από 1/7/2020 μέχρι 30/6/2021 θα είναι 250 BGN.

Το ποσό της σύνταξης αναπηρίας λόγω εργατικού ατυχήματος και επαγγελματικής ασθένειας δεν μπορεί να είναι μικρότερο από το ποσό της σύνταξης αναπηρίας λόγω ασθένειας για κάθε κλίμακα.

III. Κληρονομικές συντάξεις (Наследствени пенсии) ή συντάξεις επιζώντων

     Οι προσωπικές συντάξεις μπορούν να μετατραπούν σε κληρονομικές συντάξεις²⁴, με εξαίρεση τις συντάξεις λόγω αστικής αναπηρίας, τις κοινωνικές συντάξεις γήρατος, τις κοινωνικές συντάξεις αναπηρίας  και τις συντάξεις ειδικών περιπτώσεων. Το δικαίωμα στη σύνταξη επιζώντος χορηγείται στα τέκνα, στον επιζώντα σύζυγο και στους γονείς του αποθανόντος ασφαλισμένου²⁴.

Η σύνταξη επιζώντος υπολογίζεται ως ποσοστό της οφειλόμενης προσωπικής σύνταξης του αποθανόντος ασφαλισμένου ως εξής:

1. ένας κληρονόμος – 50%
2. δύο κληρονόμοι – 75%
3. τρεις και περισσότεροι κληρονόμοι – 100%.

Με τον θάνατο αμφότερων των γονέων (ή θετών γονέων), τα τέκνα δικαιούνται σύνταξη επιζώντος βάσει του αθροίσματος των συντάξεων των αποθανόντων.

Το ελάχιστο ποσό της σύνταξης επιζώντων δεν μπορεί να είναι κατώτερο από το 75 τοις εκατό του ελάχιστου ποσού της σύνταξης γήρατος. Για την περίοδο από 1/7/2019 μέχρι 30/6/2020 είναι 164,57 BGN (219,43 BGN * 75%), ενώ την περίοδο από 1/7/2020 μέχρι 30/6/2021 θα είναι 187,5 BGN (250 BGN * 75%).

    Τα τέκνα δικαιούνται σύνταξη επιζώντος μέχρι την ηλικία των 18 ετών. Μετά την ηλικία αυτή και εφόσον σπουδάζουν, τα τέκνα του αποθανόντος ασφαλισμένου δικαιούνται σύνταξη επιζώντος για το διάστημα των σπουδών τους αλλά όχι αργότερα από την ηλικία των 26 ετών. Σύνταξη επιζώντος δικαιούνται και μετά την ηλικία των 26 ετών τα επιζώντα τέκνα του αποθανόντος ασφαλισμένου τα οποία κατέστησαν ανάπηρα πριν από την ηλικία των 18 ετών ή μετά την ηλικία αυτή αλλά όχι αργότερα από την ηλικία των 26 ετών και εφόσον την περίοδο εκείνη σπούδαζαν.

    Ο επιζών σύζυγος δικαιούται σύνταξη επιζώντος 5 έτη προτού συμπληρώσει την ηλικία κατά την οποία δικαιούται σύνταξη γήρατος (π.χ. το 2020 για τους άνδρες 64 έτη και 3 μήνες, και για τις γυναίκες 61 έτη και 6 μήνες), ή πριν από αυτή την ηλικία εάν έχει απολέσει την ικανότητά του για εργασία.

    Οι γονείς δικαιούνται σύνταξη επιζώντος σε περίπτωση θανάτου του τέκνου τους, εφόσον έχουν συμπληρώσει την ηλικία κατά την οποία δικαιούνται σύνταξη γήρατος.

    Με τον θάνατο του ασφαλισμένου, οι κληρονόμοι του λαμβάνουν σύνταξη αντίστοιχη με το είδος της προσωπικής σύνταξης (σύνταξη λόγω ασθένειας, εργατικού ατυχήματος ή επαγγελματικής ασθένειας) που θα λάμβανε ο αποθανών εάν ήταν άτομο με αναπηρία και είχε απωλέσει περισσότερο από το 90% της ικανότητάς του προς εργασία.

    Στις περιπτώσεις που ο αποθανών έχει θεμελιώσει δικαίωμα σε σύνταξη γήρατος, οι κληρονόμοι του λαμβάνουν σύνταξη επιζώντος η οποία υπολογίζεται ως ποσοστό της οφειλόμενης σύνταξης γήρατος, εάν αυτό είναι πιο ευνοϊκό για τους επιζώντες.

IV. Συντάξεις που δεν συνδέονται με την εργασιακή δραστηριότητα

1. Σύνταξη αναπήρων πολέμου

    Σύμφωνα με το άρθρο 85 του «Κώδικα», δικαίωμα σύνταξης αναπήρων πολέμου έχουν τα άτομα που απώλεσαν την ικανότητα τους προς εργασία λόγω  ασθένειας, τραυματισμού, εξαφάνισης, ή θανάτου κατά τη διάρκεια ή σε σχέση με: α) την στρατιωτική τους θητεία, ως οπλίτες,  β) την θητεία τους ως έφεδροι σε περίοδο ειρήνης (резервисти), ή σε περίοδο πολέμου (запасни). Δικαίωμα σύνταξης αναπήρων πολέμου έχουν και όσοι τραυματίστηκαν, εξαφανίστηκαν ή σκοτώθηκαν συνδράμοντας τις Ένοπλες Δυνάμεις. Το ύψος της σύνταξης υπολογίζεται ως ποσοστό της κοινωνικής σύνταξης γήρατος στη βάση του βαθμού αναπηρίας και του βαθμού στρατιωτικής ιεραρχίας. Στην βάση αυτή: α) Οι οπλίτες (редници) και οι υπαξιωματικοί (сержанти), με μόνιμα μειωμένη ικανότητα προς εργασία και βαθμό αναπηρίας άνω του 90%, λαμβάνουν το 150% της κοινωνικής σύνταξης γήρατος, με βαθμό αναπηρίας σε ποσοστό μεταξύ 71% έως 90% λαμβάνουν το 140%, και με βαθμό αναπηρίας σε ποσοστό μεταξύ 50% έως 70,99% λαμβάνουν το 110% της κοινωνικής σύνταξης γήρατος. β) Οι αξιωματικοί (офицери), με μόνιμα μειωμένη ικανότητα προς εργασία και βαθμό αναπηρίας άνω του 90%, λαμβάνουν το 160% της κοινωνικής σύνταξης γήρατος, με βαθμό αναπηρίας σε ποσοστό μεταξύ 71% έως 90% λαμβάνουν το 150%, και με βαθμό αναπηρίας σε ποσοστό μεταξύ 50% έως 70,99% λαμβάνουν το 120% της κοινωνικής σύνταξης γήρατος. Στην περίπτωση που οι δικαιούχοι σύνταξης αναπήρων πολέμου, πριν καταταγούν στο στρατό, ως οπλίτες ή πριν επιστρατευθούν, ως έφεδροι σε περίοδο πολέμου, ήταν ασφαλισμένοι τουλάχιστον  έναντι εργατικού ατυχήματος και επαγγελματικής ασθένειας, το ύψος της σύνταξης τους, ως ανάπηροι πολέμου, υπολογίζεται στο ύψος της σύνταξης αναπηρίας λόγω εργατικού ατυχήματος και επαγγελματικής ασθένειας, εάν τυχαίνει αυτή η σύνταξη να είναι υψηλότερη από την αντίστοιχη σύνταξη αναπήρων πολέμου.

2. Κοινωνική σύνταξη γήρατος

    Σύμφωνα με το άρθρο 89α του «Κώδικα», κοινωνική σύνταξη γήρατος χορηγείται σε άτομα που έχουν κλείσει το 70^ο έτος της ηλικίας τους και των οποίων η οικογένεια έχει ετήσιο εισόδημα ανά μέλος κατώτερο από το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα για τους προηγούμενους 12 μήνες. Δικαίωμα στη χορήγηση αυτής της παροχής θεμελιώνουν όσοι δεν δικαιούνται σύνταξη γήρατος διότι δεν έχουν συμπληρώσει την απαιτούμενη περίοδο ασφάλισης. Η κοινωνική σύνταξη γήρατος δεν καταβάλλεται από τα ασφαλιστικά ταμεία αλλά από τον Κρατικό Προϋπολογισμό. Πρόκειται για ένα είδος κοινωνικής πρόνοιας, η οποία ορίζεται ως σύνταξη λόγω της τακτικότητας της καταβολής της (σε μηνιαία βάση) και του γεγονότος ότι τελεί υπό τη διαχείριση της διοίκησης του Οργανισμού Κοινωνικής Πρόνοιας.

3. Κοινωνική σύνταξη αναπηρίας

    Σύμφωνα με το άρθρο 90α του «Κώδικα», δικαίωμα σε κοινωνική σύνταξη αναπηρίας χορηγείται σε όσους έχουν συμπληρώσει το 16ο έτος της ηλικίας τους και έχουν μόνιμα μειωμένη ικανότητα προς εργασία/μορφή και βαθμό αναπηρίας άνω του 71% και δεν λαμβάνουν άλλη σύνταξη, ακόμη και από άλλη χώρα. Τα άτομα με μόνιμα μειωμένη ικανότητα προς εργασία/μορφή και βαθμό αναπηρίας άνω του 90% λαμβάνουν το 120% της κοινωνικής σύνταξης γήρατος, ενώ εκείνα με ποσοστό μεταξύ 71 έως 90% λαμβάνουν το 110% της κοινωνικής σύνταξης γήρατος.

 Προϋπολογισμός 2020 των ταμείων της υποχρεωτικής κύριας συνταξιοδοτικής ασφάλισης

    Ετησίως το Εθνικό Ασφαλιστικό Ίδρυμα, συντάσει και εκτελεί τον Προϋπολογισμό της Κρατικής Κοινωνικής Ασφάλισης, ενώ η Βουλή τον εγκρίνει μαζί με την απολογιστική έκθεση εκτέλεσης του προηγούμενου έτους. Το συνολικό ύψος του Προϋπολογισμού της ΚΚΑ για το 2020, ανέρχεται σε 12 455 690,4 χιλ. BGN.

• Στα πλαίσια του Προϋπολογισμού της ΚΚΑ για το 2020, το Ταμείο «Συντάξεις» προϋπολογιστικά διαθέτει έσοδα ύψους 5 577 684,0 χιλ. BGN, από τα οποία 5 519 033,9 χιλ. BGN από τις εισφορές και 650,1 χιλ. BGN μεταβιβάσεις από τον Προϋπολογισμό της Κεντρικής κυβέρνησης. Τα έσοδα από τις εισφορές του Ταμείου «Συντάξεις» αποτελούν το 68,52% των εσόδων από εισφορές όλων των ταμείων της ΚΚΑ. Προϋπολογιστικά το Ταμείο θα δαπανήσει 9 496 094,4 χιλ. BGN, από τα οποία σε καταβολή συντάξεων της ΚΚΑ 9 494 427,5 χιλ. BGN. Το έλλειμα του Προϋπολογισμού της ΚΚΑ για το Ταμείο «Συντάξεις» ανέρχεται σε 3 918 410,4 χιλ. BGN και χρηματοδοτείται από τον Κρατικό Προϋπολογισμό.
• Κατόπιν μεταβολών του «Κώδικα», από τις 15.8.2015, δημιουργείται ένα καινούργιο ταμείο της ΚΚΑ για τους ασφαλιζόμενους που υπάγονται στο άρθρο 69 του «Κώδικα», δηλαδή για αυτούς που υπηρετούν στις ένοπλες δυνάμεις, στα σώματα ασφαλείας και στο πυροσβεστικό σώμα με σκοπό να καλύπτονται από τον κρατικό προϋπολογισμό και να τους παρέχονται συντάξεις λόγω γενικής ασθένειας, γήρατος και θανάτου. Στα πλαίσια του Προϋπολογισμού της ΚΚΑ για το 2020, το Ταμείο «Συντάξεις για άτομα που υπόκεινται στο άρθρο 69» προϋπολογιστικά διαθέτει έσοδα ύψους 715 405,5  χιλ. BGN, προερχόμενα εξ’ολοκλήρου από εισφορές που καλύπτονται από τον Προϋπολογισμό της Κεντρικής κυβέρνησης. Το παραπάνω Ταμείο προϋπολογιστικά θα δαπανήσει  862 947,6 χιλ. BGN, από τα οποία σε καταβολή συντάξεων της ΚΚΑ 862 946,7 χιλ. BGN. Το έλλειμα του Προϋπολογισμού της ΚΚΑ για το Ταμείο «Συντάξεις για άτομα που υπόκεινται στο άρθρο 69» ανέρχεται σε -147 542,1 χιλ. BGN και χρηματοδοτείται από τον Κρατικό Προϋπολογισμό.
• Σύμφωνα με τον «Κώδικα», όλοι όσοι εργάζονται στο πλαίσιο σύμβασης εργασίας, σύμβασης παροχής υπηρεσιών, σε αιρετή θέση, στους κόλπους συνεταιρισμού ή στο πλαίσιο σύμβασης διαχείρισης υπάγονται υποχρεωτικά στο Ταμείο «Εργατικά ατυχήματα και επαγγελματική ασθένεια» (ΕΑΕΑ). Το Ταμείο αυτό καλύπτει περιπτώσεις αναπηρίας, θανάτου, προσωρινής ανικανότητας προς εργασία και προσωρινής ανικανότητας λόγω εργατικού ατυχήματος και επαγγελματικής ασθένειας. Στα πλαίσια του Προϋπολογισμού της ΚΚΑ για το 2020, το Ταμείο «ΕΑΕΑ» διαθέτει έσοδα ύψους 236 666,4 χιλ. BGN, προερχόμενα εξ’ολοκλήρου από εισφορές, ενώ  θα δαπανήσει 59 151,5 χιλ. BGN, από τα οποία σε καταβολή συντάξεων της ΚΚΑ  41 979,1 χιλ. BGN.
• Στα πλαίσια του Προϋπολογισμού της ΚΚΑ για το 2020, το Ταμείο «Συντάξεις που δεν συνδέονται με την εργασιακή δραστηριότητα» προϋπολογιστικά διαθέτει έσοδα ύψους 177 214,3 χιλ. BGN, προερχόμενα εξ’ολοκλήρου από τον Κρατικό Προϋπολογισμό. Το ύψος των δαπανών ανέρχεται σε 177 234,7 χιλ. BGN, από τις οποίες θα δοθούν 177 214,3 χιλ. BGN για συντάξεις λόγω πολεμικής αναπηρίας, συντάξεις λόγω αστικής αναπηρίας, κοινωνικές συντάξεις αναπηρίας, κοινωνικές συντάξεις γήρατος, και συντάξεις ειδικών περιπτώσεων.

ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΥΛΩΝΑΣ: ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΗ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ (ΕΥΣΑ)

     Σύμφωνα με τις διατάξεις του «Κώδικα», (Μέρος δεύτερο, άρθρα 124-208), η ΕΥΣΑ, αποτελεί τον δεύτερο πυλώνα του συνταξιοδοτικού συστήματος.

    Οι ασφαλισμένοι στο ταμείο «Συντάξεις» της ΚΚΑ, που έχουν γεννηθεί μετά  την 31η Δεκεμβρίου 1959, υποχρεωτικά ασφαλίζονται και για επικουρική σύνταξη σε  γενικό συνταξιοδοτικό ταμείο. Το ποσοστό των εισφορών  είναι 5% (2,8% για τον εργοδότη και 2,2% για τον εργαζόμενο). Εξέρεση αποτελούν οι ασφαλισμένοι στην Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών, στην Υπηρεσία πληροφοριών του υπουργείου Άμυνας και στην Κρατική υπηρεσία Εθνικής ασφάλειας.

   Οι ασφαλισμένοι, ανεξαρτήτως ηλικίας, που βρίσκονται σε καθεστώς  πρώτης και δεύτερης κατηγορίας εργασίας υποχρεωτικά ασφαλίζονται για επικουρική σύνταξη σε  επαγγελματικό συνταξιοδοτικό ταμείο για παροχή πρόωρης σύνταξης. Το ποσό της εισφοράς για την πρώτη κατηγορία εργαζομένων είναι 12% και για τη δεύτερη 7%. Οι εισφορές καλύπτονται πλήρως από τον εργοδότη.

1. Γενικό Συνταξιοδοτικό Ταμείο – ΓΣΤ (Универсален пенсионен фонд – УПФ)

    Σύμφωνα με τον «Κώδικα» (άρθρα 133-139), ένα ΓΣΤ, αποτελεί νομικό πρόσωπο αορίστου χρόνου, με ιδρυτή και διαχειριστή μία ιδιωτική συνταξιοδοτική ασφαλιστική εταιρεία, υπό την εποπτεία της Επιτροπής Χρηματοοικονομικής Εποπτείας. Το σύστημα χρηματοδότησης είναι κεφαλαιοποιητικό.            Η ασφάλιση σε ένα  ΓΣΤ δίνει το δικαίωμα: α) παροχής επικουρικής σύνταξης γήρατος μετά την θεμελίωση δικαιώματος για σύνταξη γήρατος από την ΚΚΑ, β) εφάπαξ καταβολής μέχρι και 50% του ποσού που έχει συσσωρευθεί στην ατομική μερίδα του ασφαλισμένου σε περίπτωση μειωμένης δυνατότητας εργασίας άνω του 89,99%, γ) εφάπαξ ή τμηματική καταβολή των ποσών στους επιζώντες.

    Οι ασφαλιστικές εισφορές αντιστοιχούν σε ένα ποσοστό των ασφαλιστέων αποδοχών (για το 2020 παραμένουν στο 5%)  και επιμερίζονται μεταξύ του εργοδότη (2,8%) και του ασφαλιζόμενου (2,2%).

    Ο ασφαλισμένος σε ΓΣΤ, έχει το δικαίωμα να επιλέξει την μεταφορά της επικουρικής συνταξιοδοτικής του ασφάλισης και των ασφαλιστικών εισφορών από το ταμείο αυτό, στο ταμείο «Συντάξεις» της ΚΚΑ, καθώς και να επιστρέψει στην προτέρα κατάστασή του, έως την τελευταία πενταετία πρίν την κατοχύρωση των ελάχιστων ορίων ηλικίας.

    Σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Χρηματοοικονομικής Εποπτείας τα ΓΣΤ που λειτουργούσαν στις 30/09/2019 στην Βουλγαρία και το μερίδιο αγοράς του καθένα, με βάση των αριθμό των ασφαλισμένων,  ήταν τα παρακάτω: УПФ “ДОВЕРИЕ” (26,11%), УПФ “СЪГЛАСИЕ” (10,84%), УПФ “ДСК-РОДИНА” (15,34%), ЗУПФ “АЛИАНЦ БЪЛГАРИЯ” (20,54%), “ЕН ЕН УПФ” (8,80%), УПФ “ЦКБ-СИЛА” (8,70%), ” УПФ – БЪДЕЩЕ” (5,48%), УПФ “ТОПЛИНА” (2,15%), УПФ “ПЕНСИОННООСИГУРИТЕЛЕН ИНСТИТУТ” (2,04%) Το σύνολο των ασφαλισμένων ήταν 3 780 919 άτομα²⁵.

2. Επαγγελματικό Συνταξιοδοτικό Ταμείο – ΕΣΤ (Професионален пенсионен фонд – ППФ)

    Σύμφωνα με τον «Κώδικα» (άρθρα 140 – 156), ένα ΕΣΤ, αποτελεί νομικό πρόσωπο αορίστου χρόνου, με ιδρυτή και διαχειριστή μια  ιδιωτική συνταξιοδοτική ασφαλιστική εταιρεία, υπό την εποπτεία της Επιτροπής Χρηματοοικονομικής Εποπτείας. Το σύστημα χρηματοδότησης είναι κεφαλαιοποιητικό.

     Η ασφάλιση σε ΕΣΤ παρέχει στον ασφαλισμένο την δυνατότητα: 1) Από 1.1.2016 παροχής πρόωρης σύνταξης σε όσους έχουν: α) όχι λιγότερο από 10 χρόνια ασφαλιστική περίοδο μετά την 31η Δεκεμβρίου 1999 απασχολούμενοι  σε καθεστώς  πρώτης κατηγορίας εργασία και έχουν ηλικία κατά 10 χρόνια μικρότερη από την ηλικία θεμελίωσης συνταξιοδοτικού δικαιώματος για σύνταξη γήρατος, β) όχι λιγότερο από 15 χρόνια ασφαλιστικό χρόνο μετά την 31η Δεκεμβρίου 1999 απασχολούμενοι  σε καθεστώς  δεύτερης κατηγορίας εργασία ή σε καθεστώς πρώτης και δεύτερης κατηγορίας και έχουν ηλικία κατά 5 χρόνια μικρότερη από την ηλικία θεμελίωσης συνταξιοδοτικού δικαιώματος για σύνταξη γήρατος. Η πρόωρη σύνταξη καταβάλλεται μέχρι ο ασφαλισμένος να συμπληρώσει την ηλικία που προβλέπεται για την θεμελίωση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος για σύνταξη γήρατος, ενώ δεν μπορεί να παρέχεται ταυτόχρονα και κοινωνική σύνταξη αναπηρίας. 2) Εφάπαξ καταβολής μέχρι και 50% του ποσού που έχει συσσωρευθεί στην ατομική μερίδα του ασφαλισμένου σε περίπτωση μειωμένης δυνατότητας εργασίας άνω του 89,99%. 3) Εφάπαξ ή τμηματική καταβολή των ποσών στους επιζώντες.

    Οι ασφαλιστικές εισφορές αντιστοιχούν σε ένα ποσοστό των ασφαλιστέων αποδοχών (12% για όσους εργάζονται σε καθεστώς πρώτης κατηγορίας και 7% σε όσους εργάζονται σε καθεστώς δεύτερης κατηγορίας) και επιβαρύνουν τον εργοδότη, εκτός των ναυτικών που καταβάλλουν οι ίδιοι εις το ακέραιο το ποσό της εισφοράς τους. Οι ασφαλισμένοι σε ΕΣΤ, έχουν το δικαίωμα να επιλέξουν την μεταφορά της επικουρικής συνταξιοδοτικής τους ασφάλισης και των ασφαλιστικών εισφορών, από το επαγγελματικό συνταξιοδοτικό ταμείο, στο ταμείο «Συντάξεις» της ΚΚΑ, αλλά μπορούν να εξασκήσουν αυτό τους το δικαίωμα μόνο μία φορά και χωρίς το δικαίωμα της επιστροφής στην προτέρα κατάσταση.

    Σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Χρηματοοικονομικής Εποπτείας τα ΕΣΤ που λειτουργούσαν στις 30/09/2019 στην Βουλγαρία και το μερίδιο αγοράς του καθένα, με βάση των αριθμό των ασφαλισμένων,  ήταν τα παρακάτω: ППФ “ДОВЕРИЕ” (22,76%), ППФ “СЪГЛАСИЕ” (14,47%), ППФ “ДСК-РОДИНА” (13,82%), ЗППФ “АЛИАНЦ БЪЛГАРИЯ” (15,58%), “ЕН ЕН ППФ” (7,79%), ППФ “ЦКБ-СИЛА” (11,07%), “ППФ – БЪДЕЩЕ” (5,25%), ППФ “ТОПЛИНА” (6,17%), ППФ “ПЕНСИОННООСИГУРИТЕЛЕН ИНСТИТУТ” (3,09%). Το σύνολο των ασφαλισμένων ήταν 307 175 άτομα²⁶.

  ΤΡΙΤΟΣ ΠΥΛΩΝΑΣ: ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΗ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ (ΕΕΣΑ)

    Σύμφωνα με τις διατάξεις του «Κώδικα», (Μέρος τρίτο, άρθρα 209-259), η ΕΕΣΑ αποτελεί τον τρίτο πυλώνα του συνταξιοδοτικού συστήματος.  Η ΕΕΣΑ σύμφωνα με το άρθρο 209 του «Κώδικα», πραγματοποιείται μέσω της συμμετοχής σε Επικουρικά εθελοντικά συνταξιοδοτικά ταμεία – ΕΕΣΤ (доброволни пенсионни фондове – ДПФ) και/ή Επικουρικά εθελοντικά επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία – ΕΕΕΣΤ (доброволни пенсионни фондове по професионални схеми-  ДПФПС), μέσω των οποίων, σε εθελοντική βάση, άτομα άνω των 16 ετών, μπορούν να ασφαλιστούν για μια επιπλέον επικουρική σύνταξη. Τα ταμεία αυτά τελούν υπό τη διαχείριση ιδιωτικών συνταξιοδοτικών ασφαλιστικών εταιρειών, υπό την εποπτεία της Επιτροπής Χρηματοοικονομικής Εποπτείας. Το σύστημα χρηματοδότησης είναι κεφαλαιοποιητικό στην βάση, προκαθοριμένων εισφορών. Οι παροχές καθορίζονται αποκλειστικά από το επίπεδο του κεφαλαίου που έχει συγκεντρωθεί από τις εισφορές που καταβάλλει ο εργαζόμενος στην επαγγελματική του ζωή και τις αυξήσεις της αξίας που απορρέουν από την επένδυση αυτών των κεφαλαίων από τον (διευθυντή), διαχειριστή του συνταξιοδοτικού συστήματος. Όμως το συνολικό κίνδυνο για την παροχή επαρκούς εισοδήματος στους συνταξιούχους επωμίζεται ο εργαζόμενος.

    Η ασφάλιση σε ένα  ΕΕΣΤ δίνει το δικαίωμα: α) παροχής προσωπικής σύνταξης γήρατος ή αναπηρίας, β) παροχής σύνταξης  επιζώντων, γ) εφάπαξ ή τμηματική καταβολή των ποσών που έχουν συσσωρευθεί στην ατομική μερίδα του ασφαλισμένου, δ) εφάπαξ ή τμηματική καταβολή των ποσών στους επιζώντες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Χρηματοοικονομικής Εποπτείας τα ΕΕΣΤ που λειτουργούσαν στις 30/09/2019 στην Βουλγαρία και το μερίδιο αγοράς του καθένα, με βάση των αριθμό των ασφαλισμένων,  ήταν τα παρακάτω: ДПФ “ДОВЕРИЕ” (22,62%), ДПФ “СЪГЛАСИЕ” (8,14%), ДПФ “ДСК-РОДИНА” (17,88%), ЗДПФ “АЛИАНЦ БЪЛГАРИЯ” (33,76%), “ЕН ЕН ДПФ” (6,42%), ДПФ “ЦКБ-СИЛА” (8,76%), “ДПФ-БЪДЕЩЕ” (0,63%), ДПФ “ТОПЛИНА” (1,71%), ДПФ “ПЕНСИОННООСИГУРИТЕЛЕН ИНСТИТУТ” (0,08%). Το σύνολο των ασφαλισμένων ήταν 636 098 άτομα.

    Η ασφάλιση σε ένα  ΕΕΕΣΤ δίνει το δικαίωμα: α) παροχής σύνταξης γήρατος ορισμένου χρόνου, β) εφάπαξ ή τμηματική καταβολή των ποσών που έχουν συσσωρευθεί στην ατομική μερίδα του ασφαλιζόμενου, γ) εφάπαξ ή τμηματική καταβολή των ποσών στους επιζώντες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Χρηματοοικονομικής Εποπτείας, στις 30/09/2019 λειτουργούσε ένα ΕΕΕΣΤ, το  ДПФПС “ДСК -РОДИНА” με 8 566 ασφαλισμένους.

Σημειώσεις

 

1. Βλ. ЗАКОН ЗА БЮДЖЕТА НА ДЪРЖАВНОТО ОБЩЕСТВЕНО ОСИГУРЯВАНЕ (ЗБДОО) ЗА 2020г., (Обн. ДВ. бр.99 от 17 Декември 2019г., в сила от 1.01.2020 г.)
2. Βλ. Συνταξιοδοτικό σύστημα της Βουλγαρίας. Στο https://petinakis.wordpress.com/2016/12/04
3. Τα διανεμητικά συστήματα στηρίζονται στην αρχή των τρεχουσών πληρωμών, δηλαδή οι σημερινοί εργαζόμενοι καταβάλλουν τις εισφορές από τις οποίες χρηματοδοτούνται οι τρέχουσες συντάξεις. Από την παραπάνω αρχή προκύπτει και το βασικό χαρακτηριστικό αυτού του τρόπου χρηματοδότησης: η διαγενεακή αλληλεγγύη.
4. Η βασική στόχευσή τους δεν είναι η κοινωνική αλληλεγγύη, όπως στα διανεμητικά συστήματα, αλλά η επίτευξη της μέγιστης οικονομικής αποδοτικότητας. Η αρχή που διέπει τη λειτουργία τους είναι αυτή της ατομικής κεφαλαιακής συσσώρευσης, σύμφωνα με την οποία το ύψος των παρεχόμενων συντάξεων είναι συνάρτηση της ικανότητας των ατόμων να αποταμιεύουν εισοδήματα κατά τη διάρκεια του εργάσιμου βίου τους. Η κεφαλαιοποιητική μέθοδος χρηματοδότησης στηρίζεται εξολοκλήρου στις δυνάμεις της αγοράς, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί και τη βάση λειτουργίας των ασφαλιστικών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον ιδιωτικό τομέα.
5. Στη Βουλγαρία, κώδικας που ρυθμίζει της κοινωνικές σχέσεις που σχετίζονται με: 1) Την κρατική κοινωνική ασφάλιση, λόγω: προσωρινής ανικανότητας προς εργασία, μητρότητας, προσωρινής μειωμένης ικανότητας προς εργασία (τοποθέτηση σε άλλη θέση), ανεργίας, αναπηρίας, γήρατος και θανάτου. 2) Την επικουρική κοινωνική ασφάλιση η οποία περιλαμβάνει : α) την υποχρεωτική επικουρική ασφάλιση λόγω γήρατος και θανάτου, β) την εθελοντική επικουρική συνταξιοδοτική ασφάλιση λόγω γήρατος, αναπηρίας και θανάτου, γ) την εθελοντική επικουρική ασφάλιση λόγω ανεργίας και/ή επαγγελματικής κατάρτισης. (βλ. КОДЕКС ЗА СОЦИАЛНО ОСИГУРЯВАНЕ, обн., ДВ, бр. 110 от 17.12.1999 г., με τις διαδοχικές τροποποιήσεις και διορθώσεις του με τελευταία αυτή στην Εφημερίδα του Κράτους (Държавен вестник) με αριθμό φύλλου 99 από 17.12.2019, άρθρο 1)
6. Βλ. Кодекс за социално осигуряване, Κεφάλαιο 6, άρθρα 68-106, σσ. 53 – 73
7. Στην πρώτη κατηγορία περιλαμβάνονται:1) Εργάτες, μηχανικοί, τεχνικοί και επόπτες που εργάζονται στην εκμετάλλευση ορυχείων καθώς και οι εργαζομένοι που εκτελούν οικοδομικές και τεχνικές εργασίες στην κατασκευή μεταλλείων, ορυχείων, υπόγειων στοών και σηράγγων. 2) Διασώστες σε ορυχεία. 3) Δύτες. 4) Πιλότοι, πλοηγοί, ασυρματιστές, μηχανικοί πτήσης, αλεξιπτωτιστές, αεροσυνοδοί που εργάζονται στον τομέα των αερομεταφορών. 5) Εργάτες, τεχνικοί και διευθυντικό προσωπικό ατομικών υδροηλεκτρικών σταθμών, που άμεσα απασχολούνται στην εκμετάλλευση τους, καθώς και οι εργαζόμενοι που είναι επιφορτισμένοι με τις εργασίες συγκέντρωσης, επεξεργασίας και ταφής ραδιενεργών αποβλήτων. 6)  Εργάτες στις βιομηχανίες και βιοτεχνίες παραγωγής και κατεργασίας σιδήρου, χυτοσιδήρου, χάλυβος και λοιπών μετάλλων. 7) Πληρώματα φορτηγών πλοίων που μεταφέρουν χημικά, πετρελαιοειδή και κάρβουνο. 8) Εργαζόμενοι σε μηχανοστάσια πλοίων (εκτός του παράκτιου στόλου). Στην δεύτερη κατηγορία στην οποία  περιλαμβάνονται περισσότερες ειδικότητες από ότι στην πρώτη, ενδεικτικά αναφέρουμε: 1) Το διευθυντικό προσωπικό που εργάζεται στην εκμετάλλευση ορυχείων, καθώς και στην κατασκευή μεταλλείων, ορυχείων, υπόγειων στοών και σηράγγων και δεν περιλαμβάνεται στην πρώτη κατηγορία. 2) Εμφυσητές υάλου, χειριστές αυτ/των μηχανημάτων σχηματοποίησης υάλου. 3) Εργατοτεχνικό προσωπικό συντηρήσεως και επισκευής υψικαμίνων 4) Εργατοτεχνίτες μεταφοράς, αποξηράνσεως, συντηρήσεως, δεματοποιήσεως και κατεργασίας των ακατεργάστων δερμάτων. 5) Εργατοτεχνίτες στην Κλωστοϋφαντουργία (εκκοκκιστήρια βάμβακος, κλωστήρια, υφαντήρια, βαφεία, φινιριστήρια, σχοινοποιία, καναβουργία) και συναφείς εργασίες. 6) Απασχολούμενοι στην βιομηχανία και   βιοτεχνία παραγωγής και   παρασκευής οργανικών  χρωμάτων, βερνικιών και  μελανών. 7) Όλο το απασχολούμενο  εργατοτεχνικό προσωπικό στη βιομηχανία και βιοτεχνία υγρών συσσωρευτών μολύβδου. 8) Απασχολούμενοι στην βιομηχανία εκρηκτικών  υλών και πυριτίδων. 9) Όλο το εργατοτεχνικό προσωπικό που απασχολείται στην χημική βιομηχανία και βιοτεχνία παραγωγής και επεξεργασίας χλωρίου  και των παραγώγων αυτού, στην παραγωγή διθειούχου  άνθρακος, στην βιομηχανία παραγωγής και συσκευασίας χημικών λιπασμάτων, στην παραγωγή, παρασκευή και συσκευασία γεωργικών φαρμάκων (φυτοφάρμακα – εντομοκτόνα), στην βιομηχανία και   βιοτεχνία κατασκευής   πυριμάχων και οξυμάχων   υλικών, στις βιομηχανίες παραγωγής   πλαστικών υλών και πλαστικών   ειδών. 10) Οι απασχολούμενοι στα διυλιστήρια   πετρελαίων. 11) Οι απασχολούμενοι στην βιομηχανία  και βιοτεχνία ελαστικού. 12) Οι μηχανοδηγοί και βοηθοί μηχανοδηγοί που: α) εργάζονται στον «Βουλγάρικο Κρατικό Σιδηρόδρομο» και β) χρησιμοποιούνται για την κατασκευή και επισκευή των σιδηροδρομικών γραμμών. 13) Οι οδηγοί αστικών λεωφορείων, τρόλεϊ και τραμ που εκτελούν διαδρομές σε πόλεις με πληθυσμό άνω των 300 χιλιάδων κατοίκων και με μεταφορική δυνατότητα ανά όχημα, άνω των 40 επιβατών. 14) Οι οδηγοί αστικών λεωφορείων, και τρόλεϊ εκτός των προαναφερθέντων που εκτελούν διαδρομές με μεταφορική δυνατότητα ανά όχημα, άνω των 60 επιβατών. 15) Οι οδηγοί φορτηγών αυτοκίνητων άνω των 12 τόνων. 16) Οι απασχολούμενοι κατά κύριο λόγο  εντός ψυκτικών θαλάμων που εκτελούν εργασίες σε θερμοκρασίες κάτω των μείον 10 βαθμών κελσίου. 17) Οι μπαλαρίνες, χορευτές και χορεύτριες. 18) Οι καλλιτέχνες τσίρκων κ.ά. Βλ.  НАРЕДБА за категоризиране на труда при пенсиониране  Обн. – ДВ, бр. 123 от 23.10.1998 г., в сила от 01.01.2000г.
8. Βλ. ЗАКОН ЗА БЮДЖЕТА НА ДЪРЖАВНОТО ОБЩЕСТВЕНО ОСИГУРЯВАНЕ (ЗБДОО) ЗА 2020г., (Обн. ДВ. бр.99 от 17 Декември 2019г., в сила от 1.01.2020 г.), άρθρο 9, σημείο 4
9. Βλ. στο ЗБОО ЗА 2020г., Приложение № 1 към чл. 9, т. 1. Минимален осигурителен доход по основни икономически дейности и квалификационни групи професии – 2020 г.
10. Βλ. ЗБДОО ЗА 2018г., (обн. ДВ, бр. 99 от 17 Декември 2019г., в сила от 1.01.2020 г.), άρθρο 9, σημείο 2
11. Βλ. στο ίδιο άρθρο 9, σημείο 3. Να σημειωθεί ότι στο σχέδιο Νόμου για τον προϋπολογισμό της Κρατικής Κοινωνικής Ασφάλισης (ΚΚΑ) για το  2020, είχε προϋπολογιστεί οι ελάχιστες μηνιαίες ασφαλιστέες αποδοχές για τους αγρότες και τους καπνοπαραγωγούς να αυξηθούν σε 610 BGN – πρόταση που τελικά δεν πέρασε.
12. Βλ. КОДЕКС ЗА СОЦИАЛНО ОСИГУРЯВАНЕ (изм. и доп. ДВ. бр.99 от 17 Декември 2019г.), άρθρο 6
13. Στην Βουλγαρία, σύμφωνα με την Οδηγία για την κατηγοριοποίηση της εργασίας λόγω συνταξιοδότησης, όπως αυτή τροποποιήθηκε, συμπληρώθηκε και δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Νο 15 στις 15.2.2013 η εργασία χωρίζεται σε τρείς κατηγορίες. Η πρώτη και η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει κατάλογο με βαρέα και ανθυγιεινά, ενώ η τρίτη κατηγορία περιλαμβάνει τις λοιπές εργασίες που δεν βρίσκονται στον πίνακα της πρώτης και δεύτερης κατηγορίας, χωρίς να τις απαριθμεί. Βλ. НАРЕДБА за категоризиране на труда при пенсиониране Обн. – ДВ, бр. 123 от 23.10.1998 г., в сила от 01.01.2000г
14. Βλ. ЗБДОО ЗА 2018г., (обн. ДВ, бр. 99 от 12.12.2017 г., в сила от 1.01.2018 г.), άρθρο 10

15. Για αυτούς που ενδιαφέρονται να δουν πως υπολογίζεται ο ατομικός συντελεστής να κοιτάξουν στον «Κώδικα». Βλ. Кодекс за социално осигуряване, Κεφάλαιο 6, άρθρο 70, σ. 57- 60
16. Βλ. Кодекс за социално осигуряване, Κεφάλαιο 6, άρθρο 100, σ. 70
17. Βλ. ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΚ) αριθ. 10/2008 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 8ης Ιανουαρίου 2008, Παράρτημα I Ορισμοί, σ. 4
18. Βλ. „КОДЕКС ЗА СОЦИАЛНО ОСИГУРЯВАНЕ“, άρθρο 71, σ. 60
19. Στο ίδιο, άρθρο 72, σ. 60
20. Στο ίδιο, άρθρο 73, σ. 60
21. Στο ίδιο, άρθρο 74, σ. 60
22. Βλ. ЗАКОН ЗА БЮДЖЕТА НА ДЪРЖАВНОТО ОБЩЕСТВЕНО ОСИГУРЯВАНЕ ЗА 2020г., άρθρο 10, σ. 8
23. Βλ. „КОДЕКС ЗА СОЦИАЛНО ОСИГУРЯВАНЕ“, άρθρο 78, σ. 62
24. Στο ίδιο, άρθρα 80 – 84α, σσ. 63-64
25. Βλ. https://www.fsc.bg/bg/pazari/osiguritelen-pazar/statistika/statistika-i-analizi/2019/

 

Βιβλιογραφία

1. „КОДЕКС ЗА СОЦИАЛНО ОСИГУРЯВАНЕ“ (Обн…, ДВ. бр.99 от 17 Декември 2019г.)
2. ЗАКОН ЗА БЮДЖЕТА НА ДЪРЖАВНОТО ОБЩЕСТВЕНО ОСИГУРЯВАНЕ (ЗБДОО) ЗА 2020г., (Обн. ДВ. бр.99 от 17 Декември 2019г., в сила от 1.01.2020 г.)

Αυτή η εργασία χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές .