Την 18^η Φεβρουαρίου 2015, δέκα μόλις ημέρες προτού μπουν τα λουκέτα στα καταστήματα των ελληνικών τραπεζών και αφού είχαν προηγηθεί τα δύο πρώτα αδιέξοδα Eurogroup και η παρέμβαση της Μέρκελ, στο ρόλο του «καλού μπάτσου», που απαιτούσε να βρεθεί λύση,  με επιστολή του υπουργού Οικονομικών, η ελληνική κυβέρνηση αιτείται την παράταση της δανειακής σύμβασης ή όπως επίσημα αναφέρεται της Κύριας Σύμβασης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης (Master Financial Assistance Facility Agreement, MFFA) για περίοδο έξι μηνών¹.

    Για την ελληνική κυβέρνηση, σκοπός αυτής της παράτασης, ήταν αυτή να αποτελέσει «συμφωνία – γέφυρα» που θα της έδινε τη δυνατότητα να προχωρήσει σε διαπραγματεύσεις με τους εταίρους, χωρίς την πίεση του χρόνου (28^η Φεβρουαρίου), προκειμένου να υπάρξει ένα Νέο Συμβόλαιο μεταξύ της Ελλάδας, της Ευρώπης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, για την Ανάκαμψη και Ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Αναπόσπαστο μέρος αυτού του νέου συμβολαίου θα ήταν και η απομείωση του χρέους, όπως προέβλεπε και η απόφαση του Eurogroup του 2012. Στο αίτημα παράτασης περιλαμβανόταν η δέσμευση της Αθήνας για τήρηση των υποχρεώσεών της προς όλους τους πιστωτές και η επίτευξη «κατάλληλων» πρωτογενών πλεονασμάτων. Επίσης στην αίτηση του ο Βαρουφάκης ζητούσε να δοθεί η δυνατότητα στην ΕΚΤ να επαναφέρει το «waiver», σύμφωνα με τις διαδικασίες και τους κανονισμούς της, καθώς και να παραμείνουν όλα τα μη χρησιμοποιηθέντα ομόλογα του EFSF, τα οποία κατείχε το ελληνικό ΤΧΣ, σε αυτό, έως την λήξη της MFFA. Επιμελώς στην επιστολή – αίτηση δεν γίνεται καμία αναφορά ονομαστικά στο μνημόνιο μιας και ήταν κομβικής σημασίας για την κυβέρνηση να διαχωριστεί η δανειακή σύμβαση, της οποίας την παράταση ζητούσε, από τους όρους του μνημονίου, τους οποίους απέρριπτε.

    Την ίδια μέρα, λίγο πριν στείλει ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών την αίτηση παράτασης, το «πολεμικό συμβούλιο» στο οποίο μετείχαν εκτός από τον Τσίπρα και τον Βαρουφάκη, ο Δραγασάκης, ο Παππάς, ο Τζανακόπουλος και ο Σαγιάς, είχε συνάντηση στο Μαξίμου προκειμένου να καταλήξουν για το εάν θα έστελναν επίσημη αίτηση και το περιεχόμενο της. Ο Βαρουφάκης στο τέλος της συνεδρίασης, παρουσίασε στους παρισταμένους δύο πιθανότητες: «Το βέλτιστο σενάριο ήταν η Μέρκελ και ο Ντράγκι να έχουν ήδη διαπιστώσει ότι δε θα υποχωρήσουµε ως προς τις βασικές µας απαιτήσεις και, έτσι, να επιβληθούν στον Σόιµπλε, και συνεπώς στο Eurogroup, ώστε να γίνει αποδεκτή η πρόταση µας για µια πραγματική γέφυρα που θα οδηγήσει σε πραγματικά νέου τύπου βιώσιµη συµφωνία, µε κύριο πρόταγμα την αναδιάρθρωση χρέους. Όµως το πιο πιθανό σενάριο, τους είπα, είναι η ενέδρα: καθυστερώντας τις διαπραγµατεύσεις, περιµένουν να αποξηρανθούν οι δεξαµενές ρευστότητας και δηµοφιλίας µας, έως ότου, κάποια στιγµή τον Ιούνιο, όταν λήγει η επέκταση της δανειακής συμφωνίας, επιτεθούν στην εξουθενωμένη κυβέρνηση µας, οδηγώντας µας στη συνθηκολόγηση.

Εάν το δεύτερο, ζοφερό, πιο πιθανό σενάριο ξεδιπλωνόταν τις επόµενες εβδοµάδες και τους επόµενους μήνες, η βέλτιστη στρατηγική µας ήταν, από τη µία, να αιτηθούµε την επέκταση της δανειακής συµφωνίας ενώ, από την άλλη, να καταστήσουµε σαφές στην τρόϊκα ότι οι προσπάθειές τους να µας εξουθενώσουν, µέσω της ασφυξίας ρευστότητας, θα προκαλούσαν πολύ συγκεκριµένη αντίδραση από µέρους µας: στάση πληρωµών εντός του Μαρτίου στο ΔΝΤ όσο εκείνοι δε συζητούσαν την αναδιάρθρωση του χρέους. Εφόσον μάλιστα µας απειλούσαν µε κλείσιµο τραπεζών και capital controls, να ξέρουν ότι εµείς θα κουρεύαµε, ως αντίποινα, τα οµόλογα SMP της ΕΚΤ, θα ετοιμαζόμασταν να ενεργοποιήσουμε το παράλληλο σύστημα πληρωµών και θα αλλάζαµε το νοµικό πλαίσιο διαχείρισης της Τράπεζας της Ελλάδος, ανακτώντας την κυριαρχία της Βουλής των Ελλήνων επ’ αυτής.

”Το χειρότερο που µπορούµε να κάνουµε, σύντροφοι”, κατέληξα, “είναι να αιτηθούµε την επέκταση της δανειακής συµφωνίας και, κατόπιν, να διστάσουμε να σηματοδοτήσουµε την ενεργοποίηση των αντιποίνων µας στην περίπτωση που εκείνοι χρονοτριβούν, παραβιάζοντας το πνεύµα της ενδιάµεσης συµφωνίας-επέκτασης. Αν κάνουµε αυτό το λάθος, θα µας σύρουν στον Προκρούστη της υποχωρητικότητας, όσο διαρκεί η επέκταση , και, τη στιγµή της µεγαλύτερης µας αδυναµίας, θα µας σπρώξουν στον βούρκο του εξευτελισμού προτού, κάπου στα τέλη Iουνίου, µας αποκεφαλίσουν”.

Όλοι τους συμφώνησαν – ο Παππάς και ο Αλέξης µε ενθουσιασµό, ο Δραγασάκης µε ένα άτονο νεύµα κι ο Σαγιάς µε µια χρήσιµη υπενθύμιση ότι τα οµόλογα SMP που κατέχει η ΕΚΤ, και τα οποία πρότεινα να κουρευτούν ως αντίποινα επιθετικών κινήσεων της τρόϊκας, βασίζονται στο ελληνικό δίκαιο και, άρα, μπορούσαν να κουρευτούν εύκολα, χωρίς των κίνδυνο δικαστικών περιπετειών της χώρας στα δικαστήρια του Λονδίνου ή της Νέας Υόρκης.

Τους επόµενους τέσσερις μήνες, όσο τα αποθέματα ρευστότητας στέρευαν κι άλλο και οι απειλές για κλείσιµο τραπεζών πλήθαιναν, συχνά πυκνά υπενθύµιζα στον Αλέξη και στο υπόλοιπο πολεµικό συµβούλιο εκείνη τη συλλογική µας απόφαση. Κάθε φορά που το έκανα, εκείνος επιβεβαίωνε τη στρατηγική µας απόφαση της 18ης Φεβρουαρίου. Όµως, όσο περνούσαν οι εβδοµάδες και η έντονη αντίδραση µας στη χρονοτριβούσα τρόϊκα όλο και αναβαλλόταν, ο ενθουσιασµός µε τον οποίο επιβεβαίωναν τη στρατηγική εκείνη έφθινε. Μέρα µε τη µέρα, µήνα µε τον µήνα, το χείριστο σενάριο κέρδιζε έδαφος»².

    Το επόμενο πρωί, μέσω κρυφών διπλωματικών καναλιών, από Βρυξέλλες και Βερολίνο, έρχεται η απάντηση ότι η επιστολή – αίτηση του Βαρουφάκη, κρίθηκε «βοηθητική» και «καλή βάση» για μια συμφωνία στο προγραμματισμένο για την 20^η Φεβρουαρίου,  Eurogroup³.

    Πριν την έναρξη της συνεδρίασης του Eurogroup, στις 3.30 μ.μ., ο Βαρουφάκης συναντάται πρώτα με την Λαγκάρντ και μετά με τον Ντάισελμπλουμ. Ο δεύτερος θα τον ενημερώσει για δύο  αιτήματα της επιστολής που δεν γίνονται αποδεκτά: Πρώτον, η επέκταση θα ήταν για τέσσερις, αντί για έξι µήνες και δεύτερον, η ΕΚΤ επέµενε  όλα τα μη χρησιμοποιηθέντα ομόλογα του EFSF ( Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας – ΕΤΧΣ), τα οποία κατείχε το ΤΧΣ και ενέρχονταν σε 10 933 εκατ. ευρώ, θα έπρεπε να επιστρέψουν στον EFSF.

     Ο Βαρουφάκης ήδη γνώριζε για την μη αποδοχή του αιτήματος για 6μηνη παράταση, από το γραφείο του Δρ. Σόιμπλε. Μάλιστα οι Γερμανοί απαιτούσαν παράταση μόνο 75 ημερών. Του το είχαν διαμηνύσει μέσω του Τζεφ Σακς³. Η τετράμηνη παράταση, τελικά βοηθούσε την εφαρμογή του σχεδίου Βαρουφάκη, όπως εξηγεί και ο ίδιος στον Λάρρυ Σάμμερς: «Εξάµηνη παράταση θα επεξέτεινε τη σύμβαση µέχρι τα τέλη Αυγούστου του 2015. Όµως, μέσα στον Ιούλιο και τον Αύγουστο το υπουργείο µου έπρεπε να καταβάλει 6,7 δισ. στην ΕΚΤ, για εκείνα το οµόλογα SMP που κατείχε από την εποχή του Τρισέ το 2010/11. Επρόκειτο για τα οµόλογα που επέµενα να αντικατασταθούν µε νέα οµόλογα διαρκείας (perpetual bonds). Οπότε, µια απλή εξαμηνιαία παράταση δεν αρκούσε. Έπρεπε να συνοδεύεται µε µια επιπλέον συµφωνία είτε στη βάση της δικής µου πρότασης αναδιάρθρωσης χρέους (που θα έκανε χρήση των νέων οµολόγων διαρκείας) είτε στη βάση ενός νέου δανείου από την τρόϊκα και τον ESM (που, βεβαίως, θα σήμαινε 3ο µνηµόνιο)»⁴. Στον Τσεφ Σακς για το ίδιο θέμα αναφέρει και ένα δεύτερο λόγο που τελικά προτιμούσε μία μικρότερης διάρκειας παράταση: «έκρινα ότι δεν έπρεπε επ’ ουδενί να αναβάλουμε µια πιθανή ρήξη για τα ουσιαστικά της διαπραγµάτευσης (π.χ. για την αναδιάρθρωση του συνόλου του δημόσιου χρέους) για τον Αύγουστο ή τον Σεπτέµβρη, µια αναβολή που θα κούραζε τον κόσµο µας και θα σπαταλούσε το πολιτικό κεφάλαιο που, υπολόγιζα, θα έµενε ανέπαφο το πολύ µέχρι τον Μάιο ή τον Ιούνιο, ιδίως υπό το καθεστώς οικονομικής ασφυξίας που δηµιουργούσε η τρόϊκα»⁵.

    Σχετικά με την επιστροφή των περίπου 11 δις ευρώ, από το ελληνικό  ΤΧΣ, στο ΕΤΧΣ, πάλι δεν είχε και πολύ σημασία, γιατί τα ποσά αυτά μπορούσαν να εκταμιευθούν μόνο μετά από έγκριση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας / του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού και για συγκεκριμένο  σκοπό – για τα κόστη ανακεφαλαιοποίησης και εκκαθάρισης των ελληνικών τραπεζών. Όπως σωστά λέει ο Βαρουφάκης: «ήταν σαν η τράπεζα σου να σου λέει ότι ένα εν δυνάµει δάνειο που ίσως πάρεις στο µέλλον θα δοθεί όχι μέσα από το τοπικό σου τραπεζικό κατάστημα αλλά από τα κεντρικά της τράπεζας»⁶.

    Ο Βαρουφάκης χρησιμοποίησε αυτές τις δύο «υποχωρήσεις» για τις οποίες ήταν διατεθειμένος να πείσει τον πρωθυπουργό και το υπουργικό συμβούλιο, με αντάλλαγμα «κάτι μέγιστης σηµασίας για εµάς: χώρο ανάπτυξης των δικών µας πολιτικών, αντί για την αποδοχή, µε µικρές προσαρµογές, των πολιτικών της τρόϊκας. Του εξήγησα ότι δεν είχαµε πρόβλημα να αξιολογηθούμε από το Eurοgrοup σε κάποια µελλοντική στιγμή. Αυτό που µας ανησυχούσε, και µας απασχολούσε, ήταν: Στη βάση ποιων κριτηρίων θα κριθούµε; Η απάντηση του Βόλφγκανγκ Σόϊµπλε στο ερώτηµα τούτο ήταν σαφέστατη στη βάση των κριτηρίων του μνημονίου το οποίο υπέγραψαν οι κ. Σαµαράς-Βενιζέλος-Στουρνάρας. “Αυτό”, είπα στον Γερούν, “δε θα γίνει αποδεκτό από τη δική µας κυβέρνηση”.

“Δε θα δεχθούµε να κριθούµε στη βάση κριτηρίων το οποία απορρίπτουµε. Είτε θα µας δοθεί η ευκαιρία να συγγράψουμε νέα κριτήρια, και νέες πολιτικές, µε τούς δανειστές είτε θα καταλήξουμε , άλλη µία φορά, σε πλήρες αδιέξοδο. Μην ξεχνάς, Γερούν, ότι έχουµε δείξει τεράστια αποθέματα διάθεσης συµβιβασµού. Έχω ήδη δηλώσει στη Βουλή µας, µε σοβαρό πολιτικό κόστος, ότι αποδέχοµαι το 70% των πολιτικών και των κριτηρίων σας. Οµως απαιτούµε το δικαίωµα να ξαναγράψουμε το 30% των κριτηρίων και πολιτικών που αποτελούν το µέρος του προγράµµατος μας, το οποίο δεν µπορεί και δεν πρέπει να εφαρμοστεί Αυτό το 30% ζητάμε να αντικατασταθεί από νέες πολιτικές και κριτήρια που θα προτείνουνε εμείς, συµπεριλαµβανοµένης µιας δραστικής µείωσης του στόχου του πρωτογενούς πλεονάσµατος»⁷. Προς μεγάλη έκπληξη του Βαρουφάκη, ο Ντάισελμπλουμ δε διαφώνησε.

    Στην επιστολή του Έλληνα υπουργού σχετικά με τους στόχους των πρωτογενών πλεονασμάτων δεν γίνεται αναφορά σε συγκεκριμένα ποσοστά σε σχέση με το ΑΕΠ. Το μόνο που αναφέρεται είναι ο επιθετικός προσδιορισμός «κατάλληλα πρωτογενή πλεονάσματα». Ο πρόεδρος του Eurogroup θα προτιμούσε την φράση «σημαντικά πρωτογενή πλεονάσματα», αλλά συμφώνησε και με αυτή την διατύπωση.

    Στο σχέδιο του ανακοινωθέντος θα έλειπε και η αναφορά σε ρητή δέσμευση µείωσης της νοµισµατικής ασφυξίας εκ µέρους της ΕΚΤ. Μιας δέσμευση της ΕΚΤ να τερµατίσει την ασφυξία, επιστρέφοντας το waiver και επιτρέποντας στις ελληνικές τράπεζες να αγοράσουν έντοκα γραµμάτια του δημοσίου του συνολικού ποσού των 15 δισ., όπως συνέβαινε µέχρι την εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ (από τα περίπου 9 δισ. που τα είχε κατεβάσει ο Μάριο Ντράγκι).  Μάλιστα ο ίδιος ο Βαρουφάκης θα το χαρακτηρίσει ως «το μέγα αρνητικό του σχεδίου ανακοινωθέντος»⁸. Θα του ασκηθεί κριτική σε αυτό το σημείο τόσο από τα δεξιά (μνημονιακό μπλοκ ΝΔ – ΠΑΣΟΚ), όσο και από τα αριστερά από τον Λαφαζάνη και τους βουλευτές της Αριστερής Πλατφόρμας του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά αργότερα και από τον βοηθό του στις διαπραγματεύσεις και διάδοχό του στο υπουργείο – Ευκλείδη Τσακαλώτο. «Εμείς κάναμε ένα λάθος, όταν μπήκε η υπογραφή στη συμφωνία της 20ης Φεβρουαρίου, ότι δεν σιγουρέψαμε πως αυτή η συμφωνία θα ήταν το σήμα προς την ΕΚΤ για να αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για τη ρευστότητα»⁹, ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Τσακαλώτος, μιλώντας στον ΑΝΤ1, τον Απρίλιο του 2015.  Η αναφορά του Βαρουφάκη ονομαστικά στον Ευκλείδη  φανερώνει πόσο τον «πόνεσε»: «Η κριτική αυτή φαινόταν εύλογη. Προφανώς και θα ήταν καλό να υπάρχει µια τέτοιο δέσμευση της ΕΚΤ στο κείµενο του ανακοινωθέντος. Όµως, υπήρχε εύλογη αιτία που δεν την απαίτησα.

Ως γνωστόν, η ΕΚΤ αρέσκεται να καυχιέται για την ανεξαρτησία της από τις πολιτικές διαδικασίες…. Όµως, παρά την υποκρισία αυτή, ήµουν σίγουρος ότι ο Μάριο Ντράγκι θα ισχυριζόταν ότι το καταστατικό της ΕΚΤ δεν του επέτρεψε να δεσμευτεί για το παραµικρό που έχει να κάνει µε αποφάσεις του ΔΣ της ΕΚΤ χωρίς τη σύμφωνη γνώµη του ΔΣ της ΕΚΤ. Εν πολλοίς, µια τέτοιο απαίτηση µου θα απορριπτόταν µετά βδελυγµίας από τον Ντράγκι, κάτι που ο Βόλφνγανγκ Σόϊµπλε θα άδραχνε ως θείο δώρο για να «δολοφονήσει» το κοινό ανακοινωθέν που τόσο τον ενοχλούσε. Αναρωτιέµαι πόσο έντονη κριτική θα µου ασκούσαν ο Ευκλείδης και όλοι όσοι έκριναν ως σφάλµα την επιλογή µου να μην απαιτήσω από την ΕΚΤ δέσμευση χαλάρωσης της ρευστότητας εκείνο το βράδυ της 20ης Φεβρουαρίου αν ως απόρροια µιας τέτοιας απαίτησης µου ναυαγούσε η συµφωνία εκείνη και έκλειναν οι τράπεζες πριν παρέλθει ο Φλεβάρης του 2015.»¹⁰.

    Σε άλλο σημείο στο βιβλίο του «Ανίκητοι ηττημένοι» ο Βαρουφάκης για το ίδιο ζήτημα αναφέρει: «Κατόπιν εορτής, κάποιοι ισχυρίζονται ότι ήταν λάθος να μην απαιτήσω από τον Ντράγκι αυτά που µου είπε προφορικά να συμπεριληφθούν στο γραπτό ανακοινωθέν. Μερικοί εξ αυτών προχωρούν περαιτέρω λούζοντας µε µε βαρείς χαρακτηρισµούς για το γεγονός ότι δεν επέµεινα. Αγνοούν όµως το εξής: Αν επέµενα στην άρνηση για ρητή δέσμευση του Ντράγκι να ανοίξει ξανά τον κρουνό της ρευστότητας, η συµφωνία που µας έδινε άλλους τέσσερις μήνες προετοιµασίας μπορεί κάλλιστα να είχε τιναχτεί στον αέρα.»¹¹

    Το κείμενο του ανακοινωθέντος του Eurogroup, σύμφωνα με τον Βαρουφάκη, αποτέλεσε έναν διπλωματικό ελιγμό που θα ονομαστεί από τον Τσακαλώτο «δημιουργική ασάφεια», όρος που συχνά αποδίδετε στον Χένρυ Κίσσινγκερ. Σύμφωνα με τον Έλληνα υπουργό Οικονομικών «αυτός ήταν, και αυτός έπρεπε να είναι ο στόχος μας εκείνη την δύσκολη μέρα: να βρούμε φράσεις αρκετά ασαφείς ώστε να μη συγκρουστούμε και αρκετά δημιουργικές ώστε να πολιτογραφηθεί το δικαίωμα μας να συγγράψουμε το μεταρρυθμιστικό μας πρόγγραμμα».¹² Αυτό βέβαια δεν θα γινόταν εάν η Μέρκελ δεν είχε δώσει ρητές οδηγίες στον  Ντάισελμπλουμ, πάση θυσία, να βγει κοινό ανακοινωθέν. Να πως περιγράφει ο Βαρουφάκης την εξέλιξη της συνεδρίασης:

«Απαλλαγµένος από την ανάγκη να ακολουθεί πιστά τις εντολές Σόιµπλε, δεδοµένων των νέων εντολών του από τη Μέρκελ, ο Ντάισελµπλουμ ανέγνωσε το σχέδιο ανακοινωθέντος και κατόπιν µου ζήτησε να το σχολιάσω µε µια ευγένεια και συναδελφικότητα που, σίγουρα, εξέπληξαν αλλά και ανησύχησαν πολλούς γύρω από το µεγάλο, παραλληλόγραμμο τραπέζι. Σε µια σύντομη οµιλία µου χαιρέτισα το κείµενο και το χαρακτήρισα “σημαντική στιγµή στην ευρωπαϊκή ιστορία” ένα κοµβικό σημείο όπου η ηγεσία της Ευρώπης καταδεικνύει ότι η δηµοκρατία δεν είναι µια πολυτέλεια την οποία δικαιούνται µόνον οι δανειστές και η οποία αφαιρείται από τους οφειλέτες-ένα σχέδιο ανακοινωθέντος που αντανακλά τη λογική του κοινού τόπου και του κοινού στόχου, ενάντια σε δογµατισµούς που έρχονται σε σύγκρουση µε την οικονομική πραγµατικότητα.  Αµέσως μετά ο Γερούν κάλεσε τους υπόλοιπους υπουργούς οικονοµικών να λάβουν τον λόγο. Ούτε µία από τις καρτέλες με τα ονόµατα των κρατών-µελών δε στήθηκε κάθετα στο τραπέζι. Ούτε ένας από τις συνήθως λαλίστατες µαζορέτες του Βόλφγκαvγκ Σόιμπλε δεν τόλμησε να πάρει τον λόγο, να πει κουβέντα! Τεταµένη σιωπή επικράτησε για τουλάχιστον τριάντα ατελείωτα δευτερόλεπτα. Προφανώς τρομοκρατημένοι από τη σκέψη να µιλήσουν είτε υπέρ είτε κατά, στρεφόμενοι είτε κατά της Άνγκελας Μέρκελ (η οποία είχε δώσει εντολή να προχωρήσει το σχέδιο ανακοινωθέντος), είτε κατά του Βόλφγκαvγκ Σόιμπλε (που δε θα συμφωνούσε ποτέ µε την πρόταση να κριθούµε στη βάση νέων κριτηρίων το οποία συνδιαµόρφωσε η κυβέρνηση µας), προτίμησαν να µείνουν σιωπηλοί, κοιτάζοντας πότε το ταβάνι και πότε το κινητό τους. Το δίλλημα τους μάλιστα ενισχύθηκε όταν, δεδοµένης της αναποφασιστικότητας τους να µιλήσουν, πήραν τον λόγο η Κριστίν Λαγκάρντ και ο Μάριο Ντράγκι υποστηρίζοντας, αν και χωρίς ιδιαίτερο ενθουσιασµό, το σχέδιο ανακοινωθέντος. Έτσι, αναγκάστηκε να λάβει τον λόγο, τρέµοντας από θυµό, ο Δρ. Σόϊµπλε ζnτώντας να ξαναγραφτεί το σχέδιο ανακοινωθέντος, ώστε να αναφέρει ρητά τη δέσμευση της Ελλάδας στο Μνηµόνιο (Memοrandum of Understanding, ή MOU, όπως άρεσε στον Σόϊµπλε να το αναφέρει). Ο Γερούν όµως, με το «πνεύµα» της Μέρκελ να στέκεται αόρατο στο πλάι του, δεν πτοήθηκε.

Το γεγονός ότι ο Βόλφνγανγκ ήταν έξαλλος και αναφανδόν εναντίον του σχεδίου ανακοινωθέντος δεν μπορεί να το αμφισβητήσει, καλή τη πίστει, κανείς από όσους ήταν παρόντες. Κάθε φορά που µιλούσε, και μίλησε πολλές φορές, η φωνή του γινόταν όλο και πιο στριγκή, το ύφος του πιο θυµωµένο, ο λόγος του λιγότερο πειστικός. Στο τέλος έχασα τον λογαριασµό του αριθµού των παρεµβάσεων του πρέπει όµως να ήταν πάνω από είκοσι. Οι µόνοι άλλοι υπουργοί που τόλμησαν να µιλήσουν ήταν η Πορτογαλέζα (μίλησε δις) και ο Ισπανός ομόλογος µου Λουίς Ντε Γκίντος, ο οποίας πρέπει να μίλησε καµιά δεκαριά φορές συντασσόµενος με τον Βόλφγκαvγκ προφανώς λόγω, αφενός, της αγωνίας του μήπως και κερδίσει πόντους ο Σύριζα της Ισπανίας (οι Ποδέµος) στις επερχόµενες εκλογές και, αφετέρου, της φιλοδοξίας του να αντικαταστήσει τον Ντάισελµπλουµ -ελέω Σόιµπλε στην προεδρία του Eurοgrοup τον επόµενο Ιούνιο.»¹³

Η συνεδρίαση ξεκίνησε στις 3.30 μ.μ. και ολοκληρώθηκε στις 9.37 μ.μ. Ακολουθεί το πλήρες κείμενο του ανακοινωθέντος του Eurogroup της 20^ης Φλεβάρη¹⁴ και οι δικές μου παρατηρήσεις:

«Το Eurogroup επαναλαμβάνει την εκτίμησή του για τις αξιοσημείωτες προσπάθειες προσαρμογής οι οποίες ανελήφθησαν από την Ελλάδα και τον ελληνικό λαό τα τελευταία χρόνια^I. Κατά τη διάρκεια των λίγων τελευταίων εβδομάδων διεξαγάγαμε, από κοινού με τους θεσμούς, έναν εντατικό και εποικοδομητικό διάλογο με τις νέες ελληνικές αρχές και καταλήξαμε σε μια κοινή θέση σήμερα.

Το Eurogroup σημειώνει, στο πλαίσιο της υπάρχουσας διευθέτησης, το αίτημα των ελληνικών αρχών για την παράταση της Κύριας Σύμβασης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης (Master Financial Assistance Facility Agreement, MFFA)^II, η οποία θεμελιώνεται σε ένα σύνολο δεσμεύσεων^III. Ο σκοπός της παράτασης αυτής είναι η επιτυχής ολοκλήρωση της αξιολόγησης^IV στη βάση των όρων της τρέχουσας διευθέτησης^V, με την καλύτερη δυνατή χρήση της δεδομένης ευελιξίας^VI η οποία θα εξετασθεί από κοινού με τις ελληνικές αρχές και τους θεσμούς. Αυτή η παράταση θα γεφυρώσει το χρόνο που θα απαιτηθεί για τις συζητήσεις για μια ενδεχόμενη διάδοχη διευθέτηση^VII ανάμεσα στο Eurogroup, τους θεσμούς και την Ελλάδα. Οι ελληνικές αρχές θα παρουσιάσουν έναν πρώτο κατάλογο μεταρρυθμιστικών μέτρων^VIII, επί τη βάση της τρέχουσας διευθέτησης, ως το τέλος της Δευτέρας 23ης Φεβρουαρίου (2015). Οι θεσμοί θα εκφέρουν μια πρώτη άποψη για το εάν αυτός είναι επαρκώς συνεκτικός ώστε να αποτελέσει ένα έγκυρο σημείο εκκίνησης για την επιτυχή ολοκλήρωση της αξιολόγησης^IX.

 Ο κατάλογος αυτός θα διευκρινιστεί περαιτέρω και κατόπιν θα συμφωνηθεί με τους θεσμούς ως τα τέλη του Απριλίου^X.

Μόνον η έγκριση της ολοκλήρωσης της αξιολόγησης του παραταθέντος προγράμματος από τους θεσμούς θα επιτρέψει με τη σειρά του την οποιαδήποτε εκταμίευση της εναπομείνασας δόσης από το τρέχον πρόγραμμα του ΕΤΧΣ και την μεταφορά των κερδών του 2014 από το πρόγραμμα SMP. Αμφότερες υπόκεινται στην έγκριση του Eurogroup^XI.

Ενόψει της αξιολόγησης από τους θεσμούς η Ευρωομάδα συμφωνεί ότι τα κεφάλαια, τα οποία είναι ως τώρα διαθέσιμα στο ΤΧΣ, θα πρέπει να διακρατηθούν από τον ΕΤΧΣ, άνευ δικαιώματος τρίτων, για τη διάρκεια της παράτασης της MFFA. Τα κεφάλαια θα συνεχίσουν να είναι διαθέσιμα κατά τη διάρκεια της παράτασης της MFFA και να μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο για τα κόστη ανακεφαλαιοποίησης και εκκαθάρισης τραπεζών. Θα μπορούν να εκταμιευθούν κατόπιν αιτήματος με απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας / του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού^XII.

Υπό αυτό το φως καλωσορίζουμε τη δέσμευση των ελληνικών αρχών να συνεργαστούν στενά με τους ευρωπαϊκούς και τους διεθνείς θεσμούς και εταίρους. Σε αυτό το πλαίσιο, υπενθυμίζουμε την ανεξαρτησία της ΕΚΤ. Συμφωνήσαμε επίσης ότι το ΔΝΤ θα συνεχίσει να διαδραματίζει τον δικό του ρόλο^ΧΙΙΙ.

Οι ελληνικές αρχές εξέφρασαν τη σθεναρή δέσμευσή τους σε μια ευρύτερη και βαθύτερη διαδικασία εφαρμογής διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που θα αποσκοπεί στην διαρκή βελτίωση των προοπτικών ανάπτυξης και απασχόλησης, τη διασφάλιση της σταθερότητας και της ανθεκτικότητας του χρηματοπιστωτικού τομέα και της προαγωγής της κοινωνικής δικαιοσύνης. Οι αρχές δεσμεύονται στην εφαρμογή μεταρρυθμίσεων που έπρεπε να είχαν εφαρμοστεί εδώ και πολύ καιρό για την καταπολέμηση της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του δημοσίου τομέα^XIV. Σε αυτό το πλαίσιο οι ελληνικές αρχές ανέλαβαν την ευθύνη να χρησιμοποιήσουν με τον καλύτερο τρόπο τη συνεχιζόμενη παροχή τεχνικής βοήθειας.

Οι ελληνικές αρχές επαναλαμβάνουν την αδιαμφισβήτητη δέσμευσή τους να τιμήσουν τις οικονομικές υποχρεώσεις τους προς όλους τους πιστωτές τους πλήρως και εγκαίρως.

Οι ελληνικές αρχές δεσμεύθηκαν επίσης να εγγυηθούν τα κατάλληλα πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα ή τα έσοδα που απαιτούνται για να εγγυηθούν τη βιωσιμότητα του χρέους, όπως όριζε το ανακοινωθέν του Eurogroup του Νοεμβρίου του 2012. Οι θεσμοί, σε ό,τι αφορά τον στόχο για το πρωτογενές πλεόνασμα το 2015, θα λάβουν υπόψη τους τις οικονομικές συνθήκες του 2015^XV.

Με δεδομένες αυτές τις δεσμεύσεις καλωσορίζουμε το ότι σε έναν αριθμό πεδίων, οι ελληνικές πολιτικές προτεραιότητες μπορούν να συμβάλουν στην ενίσχυση και την καλύτερη εφαρμογή της τρέχουσας διευθέτησης. Οι ελληνικές αρχές δεσμεύονται να απόσχουν από την ακύρωση μέτρων και από μονομερείς αλλαγές των πολιτικών και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που θα επηρέαζαν αρνητικά τους δημοσιονομικούς στόχους, την ανάκαμψη της οικονομίας ή τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, όπως αυτά αξιολογούνται από τους θεσμούς^XVI.

Βάσει του αιτήματος, των δεσμεύσεων των ελληνικών αρχών, των γνωμοδοτήσεων των θεσμών και τη σημερινή συμφωνία, θα ξεκινήσουμε τις εθνικές διαδικασίες με σκοπό να καταλήξουμε σε μια οριστική απόφαση για την παράταση της τρέχουσας Κύριας Σύμβασης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης του ΕΤΧΣ για έως και τέσσερις μήνες από το διοικητικό συμβούλιο του ΕΤΧΣ. Επίσης καλούμε τους θεσμούς και τις ελληνικές αρχές να ξαναρχίσουν αμέσως το έργο τους που θα επιτρέψει την επιτυχή ολοκλήρωση της αξιολόγησης.

Παραμένουμε δεσμευμένοι στη χορήγηση επαρκούς στήριξης στην Ελλάδα ωσότου ανακτήσει πλήρη πρόσβαση στις αγορές εφόσον τηρήσει τις δεσμεύσεις εντός του συμφωνημένου πλαισίου»^XVII.

Παρατηρήσεις με βάση την δική μου ανάγνωση – ερμηνεία:

I.    Το ανακοινωθέν ξεκινά χρησιμοποιώντας την ίδια φρασεολογία με αυτή που χρησιμοποιείται στην αρχή της επιστολής – αίτησης του Έλληνα υπουργού Οικονομικών: «Τα τελευταία πέντε χρόνια ο λαός της Ελλάδας έχει καταβάλει αξιοσημείωτες προσπάθειες οικονομικής προσαρμογής». Όμως η επιστολή καταλήγει στην αποφασιστικότητα της ελληνικής κυβέρνησης να συνεργαστεί με τους θεσμούς προκειμένου να επιτύχει όχι μόνο δημοσιονομική και χρηματοπιστωτική σταθερότητα, αλλά και «να εισαγάγει ουσιαστικές και εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για την αποκατάσταση του βιοτικού επιπέδου εκατομμυρίων ελλήνων πολιτών μέσω βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης, καλής ποιότητας θέσεων εργασίας και κοινωνικής συνεκτικότητας». Στο κείμενο του ανακοινωθέντος της συμφωνίας, τέτοια πρόβλεψη, «για την αποκατάσταση του βιοτικού επιπέδου», λείπει. Στο ανακοινωθέν, αποσιωπάτε η ανθρωπιστική κρίση που ήταν το αποτέλεσμα της «προσαρμογής». Τέσσερις μέρες πριν, στις 16 Φεβρουαρίου, στην συνέντευξη τύπου μετά το ναυάγιο και του δεύτερου Eurogroup, ο Βαρουφάκης έλεγε ότι το ισχύον πρόγραμμα έχει αποτύχει και η αποτυχία του μάλιστα επέβαλε απαίσια ανθρωπιστική κρίση στη χώρα. Το θέμα της  ανθρωπιστικής κρίσης που προκάλεσαν τα προγράμματα προσαρμογής και της ανάσχεσης της βρισκόταν στον πυρήνα του σχεδίου του Βαρουφάκη και αποτελούσαν κόκκινη γραμμή της ελληνικής κυβέρνησης. Αν και δεν αναφέρεται στο ανακοινωθέν, θα συμπεριληφθεί στον κατάλογο των μεταρρυθμιστικών μέτρων που θα καταθέσει η ελληνική κυβέρνηση και θα αξιολογηθεί από τους θεσμούς – τρόικα στις 24 Φεβρουαρίου.

II.    Η ελληνική κυβέρνηση στις 18 Φεβρουαρίου, με επιστολή που απέστειλε ο υπουργός Οικονομικών της, στον πρόεδρο της Ευρωομάδας, αιτείται την 3^η Τροποποίηση της «Κύριας Σύμβασης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης» (MFFA), που αρχικά έληγε στις 31 Δεκεμβρίου 2014.  Η 1^η Τροποποίηση έγινε στις 12 Δεκεμβρίου 2012, προκειμένου να περιληφθεί και η θετική Ευρωπαϊκή απόφαση για την ενίσχυση της βιωσιμότητας του Ελληνικού δημοσίου χρέους. Η 2^η Τροποποίηση έγινε στις 19 Δεκεμβρίου 2014, όταν η κυβέρνηση Σαμαρά ζήτησε την επέκταση της Σύμβασης μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου 2015. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, τώρα ζητά την τρίτη τροποποίηση ή την δεύτερη παράταση της MFFA.

III.   Ποιό είναι αυτό το σύνολο δεσμεύσεων;

    Για την Τρόικα και τους 18 υπουργούς Οικονομικών εκτός του Έλληνα, μα φυσικά το Μνημόνιο Συνεννόησης (ΜΣ), που αποτελείται από το Μνημόνιο Οικονομικών και Χρηματοπιστωτικών Πολιτικών (ΜΟΧΠ) και το Μνημόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής (ΣΠΟΠ). Στο ΜΟΧΠ περιγράφονταν οι πολιτικές που έπρεπε να εφαρμόσουν οι ελληνικές αρχές και οι οποίες συμφωνήθηκαν πρωτίστως με το ΔΝΤ και αποτελούσαν τη βάση για τις αξιολογήσεις συμμόρφωσης από το ΔΝΤ. Στο δεύτερο ΜΣ προσδιορίζονταν λεπτομερώς τα μέτρα οικονομικής πολιτικής, που συμφωνήθηκαν πρωτίστως με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και αποτελούσαν σημεία αναφοράς για την αξιολόγηση των επιδόσεων πολιτικής στο πλαίσιο των τριμηνιαίων αξιολογήσεων βάσει του προγράμματος χρηματοδοτικής συνδρομής της ζώνης του ευρώ (MFFA). Συνοδευτικό του ΜΟΧΠ είναι και το Τεχνικό μνημόνιο συνεννόησης (ΤΜΣ) στο οποίο  προσδιορίζονταν το πλαίσιο συνεννόησης όσο αφορά τους ορισμούς των δεικτών που υπόκεινταν σε ποσοτικούς στόχους (κριτήρια απόδοσης και ενδεικτικοί στόχοι). Το ΤΜΣ περιέγραφε επίσης τις μεθόδους που πρόκειντο να χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση της απόδοσης του προγράμματος καθώς και τις απαραίτητες πληροφορίες προκειμένου να διασφαλιστεί η επαρκής παρακολούθηση των στόχων. Όπως αναφέρει Καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου Αντώνης Μανιτάκης, το Μνημόνιο Συνεννόησης με τα τρία συστατικά του μέρη, αποτελεί προϋπόθεση εκτέλεσης της δανειακής σύμβασης. Η συμμόρφωση της Ελλάδας προς στις προβλέψεις του Μνημονίου απορρέει άρα, ως όρος, από τη δανειακή χρηματοδότησή της, τόσο από τις χώρες του Ευρώ, όσο και από το ΔΝΤ. Η μη συμμόρφωσή της δεν έχει μεν νομικές συνέπειες, έχει όμως ως συνέπεια τη διακοπή της χρηματοδότησής της ή την αναστολή καταβολής δόσης του Δανείου¹⁵. Ο ίδιος ο Βαρουφάκης στο «Κρίσης Λεξιλόγιο» στο λήμμα «Μνημόνιο» εξηγεί ότι αυτό είναι το κατάστιχο με τους όρους κάθε δανειακής συμφωνίας¹⁶. Η παροχή της χρηματοδοτικής συνδρομής (MFFA) τέθηκε υπό την αίρεση της εκπλήρωσης όρων – Μνημόνιο Συνεννόησης  στο πλαίσιο διαφόρων τομεακών πολιτικών, συμφωνηθέντων μεταξύ των ελληνικών αρχών και των δανειστών. Οι όροι αφορούσαν ουσιαστικά όλες τις λειτουργίες του ελληνικού κράτους και οργανώνονταν βάσει των κύριων στόχων τους (δημοσιονομικών, χρηματοπιστωτικών και διαρθρωτικών).

 Για τον Βαρουφάκη,  όπου αναφέρεται μέσα στο κείμενο «το σύνολο των δεσμεύσεων», θα πρέπει να ερμηνεύεται ως το νέο κατάστιχο της δανειακής σύμβασης (MFFA) που θα περιλαμβάνει το σύνολο των μεταρρυθμιστικών μέτρων και πολιτικών που θα προταθούν από την ελληνική κυβέρνηση και θα αντικαταστήσουν το τοξικό 30% του τρέχοντος μνημονίου, καθώς και το 70% των μεταρρυθμίσεων ή δεσμεύσεων που υπάρχουν στο τρέχον μνημόνιο. Για τον Βαρουφάκη αυτός είναι και ο λόγος ύπαρξης της συμφωνίας-γέφυρας: «Επέκταση» της MFFA, χωρίς την «επιτυχή ολοκλήρωση της αξιολόγησης» στη βάση των κριτηρίων του μνημονίου το οποίο υπέγραψαν οι κ. Σαµαράς-Βενιζέλος-Στουρνάρας, και που ο ελληνικός λαός με την ψήφο του απέρριψε.

IV.   Όπου αναφέρεται στο κείμενο η «επιτυχή ολοκλήρωση της αξιολόγησης», η τρόικα και οι 18 υπουργοί Οικονομικών του Eurogroup, εκτός του Έλληνα, καταλαβαίνουν τη 5^η αξιολόγηση, από την πλευρά της τρόικας, η οποία και θα αποφάσιζε την εκταμίευση της αντίστοιχης δόσης του δανείου. Για τον Βαρουφάκη η «επιτυχή ολοκλήρωση της αξιολόγησης», αναφέρεται σε αξιολόγηση στη βάση του διορθωμένου και συμπληρωμένου νέου κατάστιχου της συμφωνίας-γέφυρας. Ακόμα και έτσι να ήταν «επιτυχή ολοκλήρωση της αξιολόγησης» θα σήμαινε να «πιαστεί» και το 70% του μνημονίου, που είναι αποδεκτό, από την ελληνική κυβέρνηση.

V.   Όπου αναφέρεται στο κείμενο η «τρέχουσα διευθέτηση» ή η «υπάρχουσα διευθέτηση», η τρόικα και οι 18 υπουργοί Οικονομικών του Eurogroup, εκτός του Έλληνα, καταλαβαίνουν το Δεύτερο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής, όπως ορίζεται από την δανειακή σύμβαση (MFFA) και το κατάστιχο των όρων της, δηλαδή το Μνημόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής (ΣΠΟΠ). Μέρος του Δεύτερου προγράμματος οικονομικής προσαρμογής αποτελεί και ο Διακανονισμός Χρηματοδοτικής Άμεσης Ετοιμότητας που είχε συνάψει η ελληνική κυβέρνηση με το ΔΝΤ και το κατάστιχο των όρων της, δηλαδή το Μνημόνιο Οικονομικών και Χρηματοπιστωτικών Πολιτικών (ΜΟΧΠ) και το Τεχνικό μνημόνιο συνεννόησης (ΤΜΣ).

Για τον Βαρουφάκη, η «τρέχουσα διευθέτηση» ή η «υπάρχουσα διευθέτηση», ερμηνεύεται ώς το Δεύτερο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής, όπως ορίζεται από την δανειακή σύμβαση (MFFA) και το διορθωμένο και συμπληρωμένο νέο κατάστιχο της συμφωνίας-γέφυρας.

VI.   Στην πρώτη συνεδρίαση του Eurogroup, στις 11 Φεβρουαρίου, στο σχέδιο του ανακοινωθέντος που τελικά απορρίφθηκε από τον Έλληνα υπουργό Οικονομικών, γινόταν λόγος για «την μέγιστη δυνατή ευελιξία». Όπως εύστοχα σημειώνει ο Βαρουφάκης, η έκφραση αυτή είναι το τροϊκανό ισοδύναμο του διαφημιστικού σλόγκαν του Χένρυ Φορντ για το πρώτο αυτοκίνητο μαζικής παραγωγής, το θρυλικό Μοντέλο Τ: «Μπορείτε να το έχετε σε οποιοδήποτε χρώμα επιθυμείτε, αρκεί να είναι μαύρο»!. Στο κείμενο του ανακοινωθέντος του Eurogroup της 20^ης Φλεβάρη, η έκφραση κάνει ξανά την εμφάνισή της, λίγο παραλλαγμένη: «με την καλύτερη δυνατή χρήση της δεδομένης ευελιξίας».

VII.   Όπου «ενδεχόμενη διάδοχη διευθέτηση» διαβάζεται από την τρόικα ως «ενδεχόμενο Τρίτο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής», ενώ για τον Βαρουφάκη «…το νέο Συμβόλαιο για την Ανάκαμψη και την Ανάπτυξη – το Άγιο Δισκοπότηρο…»¹⁷.

VIII.   Πρόκειται για τον «κατάλογο μεταρρυθμιστικών μέτρων» που θα εξοβέλιζαν, σύμφωνα με τον Βαρουφάκη, από το υπάρχον μνημόνιο, τις τοξικές δεσμεύσεις του, που συνωστίζονταν στο 30% του κειμένου¹⁸.

IX.   Οι επικεφαλής των τριών θεσμικών οργάνων (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΕΚΤ, ΔΝΤ) θα έπρεπε να διατυπώσουν στη τηλεδιάσκεψη του Eurogroup της 24^ης Φεβρουαρίου, την ετυμηγορία τους με ένα «ναι» ή με ένα «όχι», ως προς το εξής ερώτημα: Ήταν ο κατάλογος μεταρρυθμίσεων που κατέθεσε η ελληνική κυβέρνηση, στο πλαίσιο της συμφωνίας της 20^ης Φεβρουαρίου, επαρκώς περιεκτικός για να αποτελέσει ένα έγκυρο σημείο εκκίνησης για την επιτυχή ολοκλήρωση της τελικής αξιολόγησης του δεύτερου προγράμματος της Ελλάδας ή όχι; ¹⁹

X.   Η κατά Βαρουφάκη ανάγνωση του ανακοινωθέντος σε αυτό το σημείο, τοποθετεί την «επιτυχή ολοκλήρωση της αξιολόγησης» στα τέλη Απριλίου. Αυτό όμως δεν προκύπτει από το κείμενο. Πάντα σύμφωνα με την ανάγνωση του Βαρουφάκη: «Αν “περνούσαµε”, η τρόϊκα θα αποδέσµευε τα περίπου 7 δισ. που απέµεναν από το δεύτερο μνημονιακό δάνειο ώστε να αποπληρωθούν το ΔΝΤ και ιδιώτες δανειστές και να καλυφθούν οι λnξιπρόθεσµες οφειλές του Δημοσίου που συσσωρεύονταν λόγω της σχεδιασµένης από την ΕΚΤ ασφυξία µας.»²⁰

XI.   Προϋπόθεση για την εκταμίευση της εναπομείνασας δόσης των 1,8 δισ. ευρώ, από το τρέχον πρόγραμμα του ΕΤΧΣ, τα οποία είναι διαθέσιμα στο πλαίσιο της MFFA και των κερδών (1,8 δισ. ευρώ) από το πρόγραμμα SMP, είναι η επιτυχής ολοκλήρωση της τελευταίας αξιολόγησης (κατά τρόικα – της 5^η αξιολόγηση του μνημονίου, ενώ κατά Βαρουφάκη – της αξιολόγησης στη βάση του διορθωμένου και συμπληρωμένου νέου κατάστιχου της συμφωνίας-γέφυρας), στο πλαίσιο της υπάρχουσας – παραταθείσας διευθέτησης. Εδώ να ανοίξω μια παρένθεση και να σημειώσω ότι η ανεπίσημη ελληνική απόδοση «παραταθέντος προγράμματος» της αγγλικής διατύπωσης “extended arrangement” που συναντάμε στο διαδύκτιο, δεν είναι η ορθότερη, μιας και στο υπόλοιπο κείμενο ο όρος “arrangement” έχει μεταφραστεί ως «διευθέτηση». Για τον λόγο αυτό εγώ χρησιμοποιώ την έκφραση «παραταθείσας διευθέτησης». Βέβαια επί της ουσίας πρόκειται για το ίδιο πράγμα, μιας και όπως αναφέρω στο (V) γίνεται λόγος για το Δεύτερο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής.

Έτσι λοιπόν, οι ελληνικές αρχές ενώ δεν θα έπαιρναν ούτε ένα ευρώ, εάν δεν έκλεινε η αξιολόγηση, δεσμεύτηκαν «να τιμήσουν τις οικονομικές υποχρεώσεις τους προς όλους τους πιστωτές τους πλήρως και εγκαίρως» που σημαίνει ότι μέχρι τη λήξη της  MFFA, στις 30.6.2015, θα έπρεπε να καταβάλουν στο ΔΝΤ: 4 262 εκατ. ευρώ, πέρα από τα 748 εκατ. ευρώ που κατέβαλαν στις 12 Φεβρουαρίου.

Στο πρώτο Eurogroup, ο Βαρουφάκης στα πλαίσια των αναγκών βραχυπρόθεσμης ρευστότητας της Ελλάδας, πρότεινε μια πρώτη μετριοπαθή συμφωνία – «η ΕΚΤ να επιστρέψει αμέσως τα 1,9 δις ευρώ που οφείλει στην Ελλάδα από τα κέρδη των τελευταίων ετών που αποκόμισε από την κατοχή ομολόγων SMP. Αυτά ήταν χρήματα της Ελλάδας. Εαν οι πιστωτές ήθελαν να συνεχίσουμε τις αποπληρωμές μας προς αυτούς, το λιγότερο που μπορούσαν να κάνουν ήταν να μας δώσουν πρόσβαση στα δικά μας χρήματα. Οτιδήποτε λιγότερο θα ήταν πρόσκληση για να αθετήσουμε τις υποχρεώσεις μας»²¹.  Κι όμως, πριν αλέκτορα φωνήσαι, στο τρίτο Eurogroup η πρόβλεψη ήταν απόλυτα σαφής: «Μόνον η έγκριση της ολοκλήρωσης της αξιολόγησης της παραταθείσας διευθέτησης από τους θεσμούς θα επιτρέψει με τη σειρά του την οποιαδήποτε εκταμίευση της εναπομείνασας δόσης από το τρέχον πρόγραμμα του ΕΤΧΣ και την μεταφορά των κερδών του 2014 από το πρόγραμμα SMP. Αμφότερες υπόκεινται στην έγκριση του Eurogroup».

XII.   Να θυμήσουμε ότι το ΤΧΣ ιδρύθηκε το 2010, στο πλαίσιο των Προγραμμάτων Οικονομικής Προσαρμογής για την Ελλάδα, με αρχικό κεφάλαιο 1,5 δις ευρώ σε μετρητά. Μετά την απόφαση του Eurogroup της 21ης Φεβρουαρίου 2012, το EFSF εισέφερε στο ΤΧΣ το συνολικό ποσό 48,2 δις ευρώ με τη μορφή ομολόγων του EFSF. Πέραν των κεφαλαιακών εισφορών, το ΤΧΣ είχε εισροές σε μετρητά ύψους 2 124 εκατ. ευρώ από αμοιβές αναδοχής από τις τράπεζες, τόκους καταθέσεων στην Τράπεζα της Ελλάδος, πληρωμή τοκομεριδίων ομολόγων του EFSF, εξάσκηση των Warrants από επενδυτές, έσοδα από εκκαθαρίσεις και εφάπαξ καταβολή από τις συστημικές τράπεζες. Στο πλαίσιο του σκοπού του, το ΤΧΣ χρησιμοποίησε για ανακεφαλαιοποίηση και εξυγίανση των τραπεζών το συνολικό ποσό των 39 952 εκατ. ευρώ και συγκεκριμένα: 37 267 εκατ. ευρώ σε ομόλογα, 1 500 εκατ. ευρώ σε μετρητά από το αρχικό μετοχικό του κεφάλαιο και 1 185 εκατ. ευρώ σε μετρητά από ταμειακές του εισροές. Στο Eurogroup της 20ης Φεβρουαρίου 2015 αποφασίστηκε ότι όλα τα μη χρησιμοποιηθέντα ομόλογα του EFSF, τα οποία κατείχε το ΤΧΣ, επιστρέφονται άμεσα στον EFSF. Τα μη χρησιμοποιηθέντα ομόλογα ανέρχονταν στο ποσό των 10 933 εκατ. ευρώ (δηλαδή η διαφορά μεταξύ 48 200 εκατ. ευρώ που έλαβε το ΤΧΣ από τον EFSF αφαιρουμένων των 37 267 εκατ. ευρώ που χρησιμοποιήθηκαν από το ΤΧΣ. Η μη επιστροφή ή η επιστροφή ποσού μικρότερου από το συνολικό ποσό των 10 933 εκατ., ευρώ θα αποτελούσε ουσιώδη παράβαση της MFFA και της απόφασης του Eurogroup. Τα ομόλογα αυτά θα μπορούν να εκταμιευτούν προς την Ελλάδα μόνο μετά από αίτημα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού.

XIII.   Το πρόγραμμα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) δεν απαιτεί παράταση, δεδομένου ότι παραμένει διαθέσιμο έως τον Μάρτιο του 2016.

XIV.   Εδώ γίνεται αναφορά σε εκείνο που είχε τονίσει ο Βαρουφάκης στη Βουλή, στη συζήτηση επί των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης, για το «70% των μεταρρυθμίσεων ή δεσμεύσεων που υπάρχουν στο υπάρχον μνημόνιο, δεσμεύσεις με τις οποίες ως σώφρονες άνθρωποι δεν έχουμε καμία αντίρρηση, εφόσον βεβαίως το 30%, που κρίνουμε απαράδεκτες, είτε μπουν σε αναστολή είτε αφαιρεθούν»²².

XV.   Εδώ όντος υπάρχει ασάφεια: Ο μη ρητός ποσοτικός προσδιορισμός, αλλά η αναφορά σε «κατάλληλα πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα» καθώς και η διατύπωση «Οι θεσμοί, σε ό,τι αφορά τον στόχο για το πρωτογενές πλεόνασμα το 2015, θα λάβουν υπόψη τους τις οικονομικές συνθήκες του 2015», έδωσε την δυνατότητα στις 27 Φεβρουαρίου, το Γραφείο τύπου του υπουργείου Οικονομικών να βγάζει ανακοίνωση σχετικά με την δήλωση του υπουργού Οικονομικών περί «δημιουργικής ασάφειας» στην οποία μεταξύ άλλων αναφέρει: «η φρασεολογία όσον αφορά τους στόχους πρωτογενών πλεονασμάτων (τόσο για το 2015 όσο και για μελλοντικά έτη) επιλέχθηκε προσεκτικά ώστε να σηματοδοτήσει την αναθεώρησή τους ανάλογα με τις οικονομικές εξελίξεις, αλλά και στο πλαίσιο της επανεξέτασης του γενικότερου πλαισίου δημοσιονομικής πολιτικής για τα επόμενα έτη. Οι δηλώσεις ότι παραμένουν ανέπαφοι οι ίδιοι στόχοι με το παρελθόν (π.χ. 3% για το 2015 και 4,5% για το 2016 και επόμενα έτη) δεν συνάδουν ούτε με το πνεύμα ούτε και με το γράμμα της πρόσφατης απόφασης του Eurogroup»²³. Όσον αφορά την παραπομπή προς το ανακοινωθέν του Eurogroup του Νοεμβρίου του 2012, δεν υπάρχει καμία ασάφεια. Να θυμήσω ότι σε εκείνο το ανακοινωθέν σχετικά με τους στόχους των πρωτογενών πλεονασμάτων και των εσόδων αναφέρει ότι: «Το Eurogroup παρατήρησε με ικανοποίηση ότι το επικαιροποιημένο πρόγραμμα περιλαμβάνει την υιοθέτηση από την Ελλάδα νέων μέσων για την ενίσχυση της εφαρμογής του προγράμματος, ιδίως μέσα από διορθωτικούς μηχανισμούς για τη διασφάλιση της επίτευξης των δημοσιονομικών στόχων και των ιδιωτικοποιήσεων, καθώς και μέσα από ισχυρότερους κανόνες εκτέλεσης του προϋπολογισμού και παρακολούθησης. Η Ελλάδα έχει επίσης ενισχύσει σημαντικά τον ειδικό λογαριασμό για την εξυπηρέτηση του χρέους. Η Ελλάδα θα μεταφέρει σε αυτόν το λογαριασμό όλα τα έσοδα των ιδιωτικοποιήσεων, τα πρωτογενή πλεονάσματα που προβλέπονται στο πρόγραμμα, καθώς και το 30% των επιπλέον πρωτογενών πλεονασμάτων, ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις πληρωμές για την εξυπηρέτηση του χρέους σε τριμηνιαία βάση. Η Ελλάδα θα αυξήσει επίσης τη διαφάνεια και θα παρέχει πλήρη εκ των προτέρων και εκ των υστέρων πληροφόρηση στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF)/ Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης (ESM) για τις συναλλαγές του ειδικού λογαριασμού» ²⁴. Με άλλα λόγια η ελληνική κυβέρνηση δεσμεύεται στην τήρηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας, στην συνέχιση των ιδιωτικοποιήσεων, στην διατήρηση του ξεχωριστού λογαριασμού στην ΤτΕ, όπου θα κατατίθεται ανά τρίμηνο το σύνολο των εσόδων από ιδιωτικοποιήσεις από τα προγραμματισμένα πρωτογενή πλεονάσματα και το 30% των πραγματοποιηθέντων υπερπλεονασμάτων, προκειμένου να εξυπηρετηθεί το χρέος.

XVI.   Η τρόικα χρησιμοποιώντας «το καρότο» της αποδοχής καταλόγου ελληνικών μεταρρυθμιστικών  προτάσεων οι οποίες «μπορούν να συμβάλουν στην ενίσχυση και την καλύτερη εφαρμογή της τρέχουσας διευθέτησης», δηλαδή του 2^ου προγράμματος προσαρμογής, δείχνει και το μαστίγιο: «Οι ελληνικές αρχές δεσμεύονται να απόσχουν από την ακύρωση μέτρων και από μονομερείς αλλαγές των πολιτικών και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που θα επηρέαζαν αρνητικά τους δημοσιονομικούς στόχους, την ανάκαμψη της οικονομίας ή τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, όπως αυτά αξιολογούνται από τους θεσμούς». Καμία ασάφεια ούτε εδώ.

XVII.   Τελικά η επέκταση της δανειακής σύμβασης θα ήταν τεσσάρων μηνών και όχι εξάμηνη, αλλά όπως είδαμε, αυτό ήταν που πραγματικά ήθελε και ο Βαρουφάκης.

Είδαμε ότι το κοινό ανακοινωθέν γράφτηκε με τέτοιο τρόπο, ώστε και τα δύο μέρη να διαβάζουν το ίδιο κείμενο και να καταλαβαίνουν διαφορετικά πράγματα. Ο Βαρουφάκης παραδέχεται ότι: «Αντί για ανακοινωθέν που συγκεκριμενοποιεί, αναζητούσαµε – τουλάχιστον σε εκείνο το προκαταρκτικό στάδιο µια φρασεολογία που ήταν αρκετά ασαφής ώστε να ικανοποιούνται και οι δύο πλευρές, χωρίς να τονίζει τα χάσματα που παρέµεναν μεταξύ τους.

Εκείνη τη χρονική στιγµή, στις 20 Φεβρουαρίου 2015, σημασία είχε να αποφύγουµε οι µεν τις κόκκινες γραµµές των δε, ώστε οι τράπεζες να παραµείνουν ανοικτές έως ότου εξαντλούσαµε όλα τα περιθώρια για την αναδιάρθρωση του χρέους και το νέο Συµβόλαιο µε την ΕΕ, που θα καθόριζαν τη βιωσιµότητα της Ελλάδας στην ευρωζώνη µακροπρόθεσµα.»²⁵

    Εκ του αποτελέσματος όμως φάνηκε ότι η «δημιουργική ασάφεια», ήταν σαν να κρύβουμε τα σκουπίδια κάτω από το χαλί. Στην περίπτωση της συμφωνίας της 20^ης Φεβρουαρίου οι «ασάφειες» που κρύφτηκαν κάτω από το χαλί ανέδυσαν την δυσοσμία τους, 4 ημέρες αργότερα, την 24^η Φεβρουαρίου, στην τηλεδιάσκεψη του Eurogroup.

 

(συνεχίζεται)

 

 Σημειώσεις

 1. Το κείμενο της επιστολής είναι το ακόλουθο:

«Athens, February 18, 2015

Dear President of the Eurogroup,

Over the last five years, the people of Greece have exerted remarkable efforts in economic adjustment. The new government is committed to a broader and deeper reform process aimed at durably improving growth and employment prospects, achieving debt sustainability and financial stability, enhancing social fairness and mitigating the significant social cost of the ongoing crisis.

The Greek authorities recognise that the procedures agreed by the previous governments were interrupted by the recent presidential and general elections and that, as a result, several of the technical arrangements have been invalidated. The Greek authorities honour Greece’s financial obligations to all its creditors as well as state our intention to cooperate with our partners in order to avert technical impediments in the context of the Master Facility Agreement which we recognise as binding vis-a-vis its financial and procedural content.

In this context, the Greek authorities are now applying for the extension of the Master Financial Assistance Facility Agreement for a period of six months from its termination during which period we shall proceed jointly, and making best use of given flexibility in the current arrangement, toward its successful conclusion and review on the basis of the proposals of, on the one hand, the Greek government and, on the other, the institutions.

The purpose of the requested six-month extension of the Agreement’s duration is:

(a) To agree the mutually acceptable financial and administrative terms the implementation of which, in collaboration with the institutions, will stabilise Greece’s fiscal position, attain appropriate primary fiscal surpluses, guarantee debt stability and assist in the attainment of fiscal targets for 2015 that take into account the present economic situation.

(b) To ensure, working closely with our European and international partners, that any new measures be fully funded while refraining from unilateral action that would undermine the fiscal targets, economic recovery and financial stability.

(c) To allow the European Central Bank to re-introduce the waiver in accordance with its procedures and regulations.

(d) To extend the availability of the EFSF bonds held by the HFSF for the duration of the Agreement.

(e) To commence work between the technical teams on a possible new Contract for Recovery and Growth that the Greek authorities envisage between Greece, Europe and the International Monetary Fund which could follow the current Agreement.

(f) To agree on supervision under the EU and ECB framework and, in the same spirit, with the International Monetary Fund for the duration of the extended Agreement.

(G) To discuss means of enacting the November 2012 Eurogroup decision regarding possible further debt measures and assistance for implementation after the completion of the extended Agreement and as part of the follow-up Contract.

With the above in mind, the Greek government expresses its determination to cooperate closely with the European Union’s institutions and with the International Monetary Fund in order: (a) to attain fiscal and financial stability and (b) to enable the Greek government to introduce the substantive, far-reaching reforms that are needed to restore the living standards of millions of Greek citizens through sustainable economic growth, gainful employment and social cohesion.

Sincerely,

Yanis Varoufakis

Minister of Finance

Hellenic Republic».

Στο: https://www.reuters.com/article/eurozone-greece-request/text-greek-request-letter-for-bailout-extension-idUSL5N0VT2S720150219

2. Βαρουφάκης Γ., 2017. «Ανίκητοι ηττημένοι», σσ. 442 – 443
3. Πάλι εκεί, σ. 439
4. Ο.π., σ. 438
5. Πάλι εκεί, σ. 439
6. Ο.π., σσ. 445 – 446
7. Πάλι εκεί, σ. 446
8. Ο.π., σ. 447
9. Βλ. https://www.newsit.gr/politikh/tsakalotos-lathos-xrhmata-20-febroyarioy-2304/1447435/
10. Βαρουφάκης Γ., 2017., σσ. 457 – 458
11. Ο.π., σ. 448
12. Πάλι εκεί, σ. 449
13. Ο.π., σσ., 450 – 451
14. Βλ. https://www.naftemporiki.gr/finance/story/918874/eurogroup-to-plires-keimeno-tou-anakoinothentos

Το επίσημο αγγλικό κείμενο έχει ως εξής:

“The Eurogroup reiterates its appreciation for the remarkable adjustment efforts undertaken by Greece and the Greek people over the last years. During the last few weeks, we have, together with the institutions, engaged in an intensive and constructive dialogue with the new Greek authorities and reached common ground today.

The Eurogroup notes, in the framework of the existing arrangement, the request from the Greek authorities for an extension of the Master Financial Assistance Facility Agreement (MFFA), which is underpinned by a set of commitments. The purpose of the extension is the successful completion of the review on the basis of the conditions in the current arrangement, making best use of the given flexibility which will be considered jointly with the Greek authorities and the institutions. This extension would also bridge the time for discussions on a possible follow-up arrangement between the Eurogroup, the institutions and Greece.

The Greek authorities will present a first list of reform measures, based on the current arrangement, by the end of Monday February 23. The institutions will provide a first view whether this is sufficiently comprehensive to be a valid starting point for a successful conclusion of the review. This list will be further specified and then agreed with the institutions by the end of April.

Only approval of the conclusion of the review of the extended arrangement by the institutions in turn will allow for any disbursement of the outstanding tranche of the current EFSF programme and the transfer of the 2014 SMP profits. Both are again subject to approval by the Eurogroup.

In view of the assessment of the institutions the Eurogroup agrees that the funds, so far available in the HFSF buffer, should be held by the EFSF, free of third party rights for the duration of the MFFA extension. The funds continue to be available for the duration of the MFFA extension and can only be used for bank recapitalisation and resolution costs. They will only be released on request by the ECB/SSM.

In this light, we welcome the commitment by the Greek authorities to work in close agreement with European and international institutions and partners. Against this background we recall the independence of the European Central Bank. We also agreed that the IMF would continue to play its role.

The Greek authorities have expressed their strong commitment to a broader and deeper structural reform process aimed at durably improving growth and employment prospects, ensuring stability and resilience of the financial sector and enhancing social fairness. The authorities commit to implementing long overdue reforms to tackle corruption and tax evasion, and improving the efficiency of the public sector. In this context, the Greek authorities undertake to make best use of the continued provision of technical assistance.

The Greek authorities reiterate their unequivocal commitment to honour their financial obligations to all their creditors fully and timely.

The Greek authorities have also committed to ensure the appropriate primary fiscal surpluses or financing proceeds required to guarantee debt sustainability in line with the November 2012 Eurogroup statement. The institutions will, for the 2015 primary surplus target, take the economic circumstances in 2015 into account.

In light of these commitments, we welcome that in a number of areas the Greek policy priorities can contribute to a strengthening and better implementation of the current arrangement. The Greek authorities commit to refrain from any rollback of measures and unilateral changes to the policies and structural reforms that would negatively impact fiscal targets, economic recovery or financial stability, as assessed by the institutions.

On the basis of the request, the commitments by the Greek authorities, the advice of the institutions, and today’s agreement, we will launch the national procedures with a view to reaching a final decision on the extension of the current EFSF Master Financial Assistance Facility Agreement for up to four months by the EFSF Board of Directors. We also invite the institutions and the Greek authorities to resume immediately the work that would allow the successful conclusion of the review.

We remain committed to provide adequate support to Greece until it has regained full market access as long as it honours its commitments within the agreed framework”.

 

15. ΜΑΝΙΤΑΚΗΣ Α., 2011 Τα συνταγματικά ζητήματα του Μνημονίου. Στο: http://law-constitution.web.auth.gr/manitakis/files/MANITAKIS-mnimonio.pdf
16. Βαρουφάκης Γ., 2011. Κρίσης Λεξιλόγιο. Οι οικονομικοί όροι που μας καταδυναστεύουν. Αθήνα, εκδόσεις ΠΟΤΑΜΟΣ, σ. 97
17. Βαρουφάκης Γ., 2017. «Ανίκητοι ηττημένοι», σ. 456
18. Πάλι εκεί, σ. 462
19. Ο.π., σ. 472
20. Ο.π., σ. 456
21. Πάλι εκεί, σ. 387
22. Ομιλία του Υπουργού Οικονομικών, Γιάνη Βαρουφάκη, στη Βουλή, στη συζήτηση επί των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης. Στο: https://www.minfin.gr/web/guest/-/url-node-7013?inheritRedirect=true
23. Γραφείο τύπου υπουργείου οικονομικών: Σχετικά με τη δήλωση του Υπουργού Οικονομικών περί «δημιουργικής ασάφειας» 27.02.2015. Στο: https://www.minfin.gr/web/guest/-/url-node-7048?inheritRedirect=true
24. Το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο της απόφασης αναφέρει μεταξύ άλλων και τα εξής: “…The Eurogroup noted with satisfaction that the updated programme conditionality includes the adoption by Greece of new instruments to enhance the implementation of the programme, notably by means of correction mechanisms to safeguard the achievement of both fiscal and privatisation targets, and by stronger budgeting and monitoring rules. Greece has also significantly strengthened the segregated account for debt servicing. Greece will transfer all privatizations revenues, the targeted primary surpluses as well as 30% of the excess primary surplus to this account, to meet debt service payment on a quarterly forward-looking basis. Greece will also increase transparency and provide full ex ante and ex post information to the EFSF/ESM on transactions on the segregated account.”. Στο: http://georgetsakiris.blogspot.com/2012/11/
25. Βαρουφάκης Γ., 2017. «Ανίκητοι ηττημένοι», σσ. 448 – 449