Τετάρτη 11 Φεβρουαρίου 2015, είχαν περάσει 17 ημέρες από την ετυμηγορία του ελληνικού λαού στη κάλπη και απέμεναν 17 ημέρες από την τιμωρία για αυτή του την επιλογή, εκτός εάν…Αυτό το «εάν» θα έπρεπε να διερευνηθεί στο έκτακτο Eurοgrοup εκείνης της ημέρας.
Ο έλληνας υπουργός Οικονομικών στην παρθενική του συμμετοχή στην συνεδρίαση του, ήταν φυσικά στο επίκεντρο της προσοχής στις Βρυξέλλες, καθώς εκπροσωπούσε ένα λαό που με την ψήφο του είπε όχι άλλη λιτότητα, όχι άλλο μνημόνιο. Ήταν ο άνθρωπος στον οποίο στρέφονταν τα φώτα της δημοσιότητας, με δεδομένο ότι είχε επιφορτιστεί το βάρος της διαπραγμάτευσης με τους ευρωπαίους και τους δανειστές της χώρας. Εκείνη την ημέρα θα έπαιρνε το βάπτισμα του πυρός.
Πριν δούμε τι έγινε σε εκείνη την πρώτη έκτακτη συνεδρίαση του, ας πούμε ορισμένα λόγια για το όργανο αυτό – το Eurοgrοup (ή, ελληνιστί, Ευρω-ομάδα). Με την συμμετοχή του Βαρουφάκη στις συνεδριάσεις του Eurοgrοup και οι μη ειδικοί μάθανε ότι, το όργανο αυτό που παίρνει τις πιο ζωτικές αποφάσεις στην Ευρώπη, δεν έχει «επίσημη» θεσμική ύπαρξη. Ο ρόλος του καθορίζεται στο Πρωτόκολλο αριθ. 14 της Συνθήκης της Λισαβόνας, η οποία άρχισε να ισχύει την 1η Δεκεμβρίου 2009 και περιέχει όλα και όλα, δύο άρθρα:
Στις άτυπες συναντήσεις τους οι 19 υπουργοί των κρατών μελών με νόμισμα το ευρώ – στο Eurοgrοup – δεν μπορούν να καταλήξουν σε νομικά δεσμευτικές αποφάσεις. Εναπόκειται λοιπόν τυπικά στο Συμβούλιο των υπουργών Οικονομικών των 28 χωρών (το Ecofin) να λάβουν τις αποφάσεις. Για αυτό τον λόγο και το Eurogroup, εάν πρόκειται να παρθούν αποφάσεις, συνέρχεται την προηγουμένη της συνόδου του Ecofin. Η απόφασή του συντάσσεται με την μορφή κοινού ανακοινωθέντος το οποίο ο Πρόεδρος του Eurogroup το διαβάζει στο Ecofin και οι 28 υπουργοί Οικονομικών απλά το εγκρίνουν. Σε κάθε περίπτωση τα αποτελέσματα της συνόδου παρουσιάζονται στο κοινό από τον Πρόεδρο του Eurogroup στο πλαίσιο συνέντευξης τύπου, αμέσως μετά την λήξη της.
Δεν υπάρχει κανένας γραπτώς κανονισμός για τους συμμετέχοντες και τον ρόλο τους. Το άρθρο 1 του Πρωτόκολλο αριθ. 14 της Συνθήκης της Λισαβόνας, αναφέρει ότι πέρα από τους υπουργούς Οικονομικών της ευρωζώνης, στις συνεδριάσεις συμμετέχει η Επιτροπή και η ΕΚΤ. Από την πλευρά της Επιτροπής μετέχει ο Επίτροπος για τις Οικονομικές και Δημοσιονομικές Υποθέσεις, Φορολογία και Τελωνεία, και ο Αντιπρόεδρος της Επιτροπής αρμόδιος για το Ευρώ, ενώ από την πλευρά της ΕΚΤ ο Πρόεδρος ή/και ο Αντιπρόεδρος της. Σε περίπτωση που το θέμα της συνεδρίασης συνδέεται με χώρα μέλος που βρίσκεται σε πρόγραμμα προσαρμογής που χρηματοδοτείται από το (ΕΤΧΣ – ΕΜΣ) και το ΔΝΤ, τότε παρευρίσκονται και οι αντίστοιχοι επικεφαλείς αξιωματούχοι. Άρα σε αυτές τις περιπτώσεις, εκτός από τους 19 υπουργούς Οικονομικών, στο Eurogroup συμμετέχει και η τρόικα (Επιτροπή – ΕΚΤ – ΔΝΤ). Σύμφωνα με το άρθρο 2 του Πρωτοκόλλου αριθ. 14 της Συνθήκης της Λισαβόνα, το Eurogroup εκλέγει τον πρόεδρό του για θητεία 2,5 ετών με απλή πλειοψηφία. Να σημειώσω ότι ο τελευταίος δεν είναι αποκλειστικής απασχόλησης, αλλά ασκεί τα καθήκοντά του επιπλέον εκείνων του υπουργού Οικονομικών της χώρας του. Το Eurogroup εγκρίνει το πρόγραμμα εργασιών του κάθε 6 μήνες. Στο πρόγραμμα καθορίζονται οι κυριότεροι τομείς δράσης και προσδιορίζονται οι προκαταρκτικές ημερήσιες διατάξεις των προσεχών συνόδων του Eurogroup. Κατά κανόνα, το Eurogroup συνέρχεται μία φορά το μήνα, ήτοι την προηγουμένη της συνόδου του Ecofin. Εάν χρειαστεί, μπορεί να συγκληθούν πρόσθετες σύνοδοι ή τηλεδιασκέψεις. Η ημερήσια διάταξη και οι συζητήσεις κάθε συνόδου του Eurogroup προετοιμάζονται από τον Πρόεδρο του Eurogroup, με τη συνδρομή της ομάδας «Eurogroup», την οποία συγκροτούν εκπρόσωποι των κρατών μελών της Οικονομικής και Δημοσιονομικής Επιτροπής που ανήκουν στην ευρωζώνη, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ΕΚΤ. Τα μέλη της ομάδας εργασίας του Eurogroup εκλέγουν πρόεδρο για διετή ανανεώσιμη θητεία.
Στην τελευταία του συμμετοχή στο Eurοgrοup της 27ης Ιουνίου 2015 ο ο Βαρουφάκης θα άκουγε, από την νομική γραμματεία της ΕΕ, στην ερώτηση του εάν: «Έχει τη δυνατότητα ο πρόεδρος του Eurogroup να εκδίδει κοινά ανακοινωθέντα όταν δεν υπάρχει ομοφωνία και, επίσης, να αποκλείει κατά βούληση υπουργούς οικονοµικών από συνεδριάσεις του Eurogroup;», την γνωμοδότηση – απάντηση: «Κύριε Υπουργέ, το Eurogroup δεν υφίσταται νοµικά, καθώς δεν αποτελεί µέρος των Συνθηκών της ΕΕ. Είναι µια άτυπη οµάδα των υπουργών οικονοµικών των κρατών-µελών της ευρωζώνης. Καθώς είναι άτυπο όργανο, εξ ορισµού, δεν υπάρχουν γραπτοί κανόνες που να καθορίζουν τη λειτουργία του. Ως εκ τούτου, ο πρόεδρός του δε δεσµεύεται νοµικά»1 .
Στις συνεδριάσεις του Eurοgrοup δεν κρατούνται επίσημα πρακτικά. Ο ίδιος ο Βαρουφάκης αργότερα θα μας διαφωτίσει: «Μετά την πρώτη συνεδρίαση του Eurogroup στην οποία παραβρέθηκα (και η οποία κράτησε 10 ώρες, με μοναδικό θέμα την Ελλάδα), ζήτησα από την γραμματέα μου τα πρακτικά της συνεδρίασης, για να μπορώ να θυμάμαι ποιος είπε τι και πότε, πριν ενημερώσω την υπόλοιπη κυβέρνηση. Με φρίκη την άκουσα, όταν επέστρεψε, να μου ανακοινώνει τα εξής απίστευτα νέα: “Δεν υπάρχουν πρακτικά, ούτε ηχητική καταγραφή ούτε απομαγνητοφώνηση”. Είναι πραγματικά απίστευτο. Η αίθουσα στην οποία γίνονται οι συνεδριάσεις του Eurogroup, είναι γεμάτη μικρόφωνα, κάμερες και οθόνες που αναπαράγουν σε πραγματικό χρόνο κάθε ομιλία που εκφωνείται. Το να μην υπάρχει καταγραφή του περιεχομένου της συνεδρίασης είναι και απίστευτο και σκανδαλώδες.»2 Τα μέσα μαζικής αποβλάκωσης (ΜΜΑ) βέβαια σφυρίζουν αδιάφορα και τους πείραξε το γεγονός της ηχογράφησης των συνεδριάσεων από τον Βαρουφάκη. Πως αλλιώς θα αντίκρουε τα fake news των ΜΜΑ που είχαν κατασκευάσει την δική τους αλήθεια, και την έστελναν αμάσητη κάθε βράδυ στις οθόνες των τηλεοράσεων, υπολογιστών, κινητών, και στα πρωτοσέλιδα της έντυπης ενημέρωσης; Είμαι βέβαιος ότι το σενάριο της νέας ταινίας του Κ. Γαβρά, που βασίζεται στο βιβλίο του Βαρουφάκη «Ανίκητοι ηττημένοι», όταν θα παρουσιάζει τις συνεδριάσεις του Eurοgrοup, θα χρησιμοποιεί αυτολεξεί τους διαλόγους που έχει ηχογραφήσει ο έλληνας υπουργός Οικονομικών.
Πριν από τη συνεδρίαση του Eurοgrοup ο Βαρουφάκης συναντάται με την Κριστίν Λαγκάρντ και τον Πολ Τόμσεν. «Η θετική στάση της και η δεκτικότητα της απέναντι στις προτάσεις των non-paper (βλ. Μέρος Τρίτο) που της παρέδωσα ήταν μια ψυχολογική τόνωση»3, αναφέρει για την συνάντησή τους, ο Βαρουφάκης, ενώ η Λαγκάρντ εισερχόμενη στην συνεδρίαση έκανε την εξής δήλωση: «Είχαμε μια πολύ καλή συνάντηση με τον Ελληνα υπουργό Οικονομικών. Είμαστε στην αρχή μιας διαδικασίας. Οι Ελληνες είναι ικανοί, ευφυείς και έχουν σκεφτεί πολύ τα θέματά τους»4 Μέχρι εδώ με τα καλά λόγια.
Ο Σόιμπλε κατά τα άφιξή του στο Eurogroup έκανε την εξής δηλώση: «Υπάρχει ένα πρόγραμμα που πρέπει να εκπληρωθεί. Κάθε χώρα είναι ελεύθερη να κάνει ότι νομίζει αλλά το πρόγραμμα πρέπει να ολοκληρωθεί, αλλιώς δεν υπάρχει πρόγραμμα. Το ελληνικό πρόγραμμα θα πρέπει να συνεχίσει από την Τρόικα την οποία προφανώς δεν μπορούμε να αποκαλούμε Τρόικα πια. Περιμένω με ενδιαφέρον να ακούσω τι σχεδιάζει να κάνει εκτός προγράμματος»5.
Ο Αυστριακός υπουργός Οικονομικών, πιστός στο δόγμα TINA, συνεχίζει το ίδιο τροπάριο: «Το ελληνικό πρόγραμμά «πάει πακέτο» με προϋποθέσεις, η ΕΚΤ και η ΕΕ δεσμεύονται επίσης από αυτές. Το ελληνικό πρόγραμμα μπορεί να συνεχιστεί μόνο αν η Τρόικα αποφασίσει ότι οι προϋποθέσεις πληρούνται. Είμαστε πεπεισμένοι ότι μπορούμε να βρούμε λύσεις. Περιμένουμε από την Ελλάδα να μας παρουσιάσει συγκεκριμένες προτάσεις. Υπάρχει μικρό περιθώριο για ελιγμούς. Οι κανόνες του τρέχοντος προγράμματος πρέπει να ακολουθούνται. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος, δυστυχώς. Δεν μπορούμε μόνο λόγο της λαϊκής ψήφου να καταργήσουμε όλους τους κανόνες.»6
Ο Ισπανός υπουργός Οικονομικών: «Οι κανόνες πρέπει να γίνονται σεβαστοί. Οι κανόνες ισχύουν για όλους. Αν υπάρχει μια κυβέρνηση που έδειξε αλληλεγγύη στην Ελλάδα ήταν η Ισπανία. Η έκθεσή μας στην Ελλάδα είναι 26 δις ευρώ.»7
Ο υπουργός Οικονομικών του Λουξεμβούργου ρωτήθηκε αν υπάρχει πιθανότητα Grexit: «Όλα είναι στο τραπέζι. Εξαρτάται από την ελληνική κυβέρνηση και που θέλει να πάει. Δεν είμαστε ακόμη στο Grexit, σήμερα θέλουμε να ακούσουμε αυτό που θα μας πουν οι Ελληνες. Η Ελλάδα δεν θέλει να βγει από την ευρωζώνη αλλά για να γίνει αυτό χρειάζονται κάποιοι συγκεκριμένοι όροι»8 απάντησε.
Ακόμη και ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών, κάνει δηλώσεις «εντός πλαισίου»: «Γνωρίζετε τις δύο αρχές. Καταρχήν σεβόμαστε την ελληνική ψήφο, δεύτερον σεβόμαστε τους κανόνες που δεσμεύουν όλους μας»9.
Ο Γιάνης Βαρουφάκης μπήκε στην αίθουσα συνεδριάσεων του Eurogroup χωρίς να κάνει δηλώσεις. Τα Μέσα Μαζικής Αποβλάκωσης σε πλήρη ετοιμότητα, είτε επικεντρώνονταν ειρωνικά στην εξωτερική εμφάνιση του Γιάνη με ένα «ν»: «εισήλθε στη σύνοδο με το γνωστό ενδυματολογικό του στιλ (έξω το πουκάμισο, χωρίς γραβάτα, κασκόλ) και με αρκετή άνεση απέναντι στα… «θηρία» θα γράψει το Πρώτο Θέμα10, είτε μετέδιδαν fake news. Το πρακτορείο Bloomberg, μάλιστα το τερμάτισε μεταδίδοντας ότι: «εξόργισε άπαντες όχι μόνο γιατί έφτασε με 35 λεπτά καθυστέρηση, αλλά και γιατί μπήκε στην αίθουσα με… κάμερα»11.
Η ώρα είναι 4 μ.μ. «γύρω από ένα τεράστιο ορθογώνιο τραπέζι µακριά από τα μάτια και τα αυτιά των Ευρωπαίων πολιτών»12 ξεκινά η συνεδρίαση του Eurοgrοup. Επειδή τίποτα δεν είναι τυχαίο και όλα έχουν την σημασία τους, ο Βαρουφάκης μας παρουσιάζει τις θέσεις των εκπροσώπων στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. «Οι υπουργοί Οικονοµικών κάθονται στις δύο µακρύτερες πλευρές του τραπεζιού, συνοδευόµενοι από έναν µόνο βοηθό, ο οποίος τους εκπροσωπεί και στην οµάδα εργασίας του Eurogroup…»13. Ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών είχε μαζί του τον Πρόεδρο του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων, Γ. Χουλιαράκη, τον άνθρωπό του Δραγασάκη. Μαζί του όμως ήταν και ο ίδιος ο Δραγασάκης, θεσμικά προϊστάμενός του ως αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, υπεύθυνος των οικονομικών υπουργείων. Αυτή η κίνηση, της πρόσκλησης του, έγινε με πρωτοβουλία του Ντάισελμπλουμ που μάλλον αποσκοπούσε, έστω στην πρώτη συνεδρίαση, να στρέψει λίγο τα φώτα της δημοσιότητας από τον Βαρουφάκη. Τελικά δεν τα κατάφερε – η παρουσία του Δραγασάκη πέρασε απαρατήρητη.
Ο Βαρουφάκης παρατηρεί ότι η τρόικα – οι θεσμοί: «…οι έχοντες πραγµατική εξουσία κάθονται αντικριστά στις δύο στενότερες πλευρές του τραπεζιού.
Στη µία από τις στενές πλευρές, στο αριστερό σε σχέση µε τη θέση της ελληνικής αντιπροσωπείας, κάθεται ο εκάστοτε πρόεδρος του Eurogroup, ο Γερούν Ντάισελµπλουμ εν προκειµένω. Ακριβώς δίπλα του, στο δεξιά του, κάθεται ο Τόµας Βίζερ, ο πρόεδρος του Eurogroup Working Group η πραγµατική εξουσία πίσω από τον θρόνο του Eurogroup. Στα αριστερά του προέδρου κάθονταν οι εκπρόσωποι του ΔΝΤ, η Κριστίν Λαγκάρντ και ο Πόουλ Τόµσεν. Στην απέναντι πλευρά του τραπεζιού, στο βάθος (και στα δεξιά της ελληνικής αντιπροσωπείας), καθόταν ο κ. Βάλντις Ντοµπρόφσκις, αντιπρόεδρος της ΕΕ και επίτροπος για το Ευρώ και τον Κοινωνικό Διάλογο, η πραγµατική δουλειά του οποίου ήταν να εποπτεύει (για λογαριασµό του Βόλφγκανγκ Σόιµπλε) τον Πιερ Μοσκοβισί, επίτροπο Οικονοµικών και Χρηματοοικονομικών Υποθέσεων, ο οποίος καθόταν στο αριστερό του Λετονού. Στο μεταξύ, δεξιά του Ντοµπρόφσκις ήταν η θέση του Μπενουά Κερέ, ενώ ο Μάριο Ντράγκι, πρόεδρος της ΕΚΤ, καθόταν στην άκρη εκείνης της πλευράς, στη γωνία του τραπεζιού.»14
Στις δύο μακρύτερες πλευρές του τραπεζιού κάθοταν αντικρυστά από την μία πλευρά ο Σόϊµπλε με τις «µαζορέτες» του, δηλαδή τους υπουργούς Οικονομικών της Φινλανδίας, της Σλοβακίας, της Αυστρίας, της Πορτογαλίας, της Σλοβενίας, της Λετονίας, της Λιθουανίας της Μάλτας και από την άλλη, στην ίδια πλευρά με τον έλληνα υπουργό Οικονομικών, κάθονταν οι υπόλοιποι «άσωτοι», όπως οι υπουργοί Οικονομικών της Ιρλανδίας, της Κύπρου, της Ισπανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας.
Αν και δεν υπάρχουν γραπτοί κανόνες που να καθορίζουν τη λειτουργία του Eurogroup, στις συνεδριάσεις του, «…ένα συναρπαστικό τελετουργικό καταδεικνύει τον τρόπο µε τον οποίο η τρόϊκα και οι διαδικασίες της έχουν αναλάβει τη διακυβέρνηση της ηπειρωτικής Ευρώπης…. Κάθε φορά που ένα θέµα ετίθετο επί τάπητος… ο Ντάισελµπλουμ θα ανακοίνωνε το θέµα και στη συνέχεια θα καλούσε τους εκπροσώπους των θεσµικών οργάνων να παρουσιάσουν τις απόψεις τους διαδοχικά: Πρώτο τον Μοσκοβισί, εκ µέρους της Ευρωπαϊκής Eπιτροπής, κατόπιν την Κριστίν Λαγκάρντ ή τον Πόουλ Τόµσεν (κατά την απουσία της), εκ µέρους του ΔΝΤ, και τελικά τον Μάριο Ντράγκι, εκ µέρους της ΕΚΤ (µε τον Μπενουά Κερέ να παρεμβαίνει στις σπάνιες περιπτώσεις που απουσίαζε ο Μάριο).
Μόνο αφού αυτοί οι μη εκλεγµένοι αξιωµατούχοι κατέθεταν την εκτίμnσn τους, δίνοντας τον τόνο και υπαγορεύοντας τους όρους της συζήτησης, οι εκλεγµένοι υπουργοί είχαν την ευκαιρία να τοποθετηθούν. Επιπλέον, για σχεδόν όλες τις συναντήσεις στις οποίες ήμουν παρών, οι υπουργοί δε λάµβαναν ουσιαστική ενηµέρωση για κανένα από το θέματα προς συζήτηση.Ένας λογικός και αμερόληπτος θεατής θα µπορούσε εύκολα να καταλήξει στο συµπέρασµα ότι σκοπός του Eurοgrοup ήταν οι υπουργοί να εγκρίνουν και να νομιμοποιήσουν τις αποφάσεις που είχαν ήδη ληφθεί, εν αγνοία τους, από τους τρεις θεσµούς»15.
Ο Βαρουφάκης στην παρθενική ομιλία του στο Eurοgrοup, δεσμεύτηκε ότι η νέα κυβέρνηση θα προχωρήσει σε οικονοµική εξυγίανση, βαθιές µεταρρυθµίσεις και σε µια ολομέτωπη επίθεση στα οργανωµένα συµφέροντα. Στη συνέχεια πέρασε στο ουσιώδες ζήτηµα της αναδιάρθρωσης του χρέους και στις ανάγκες βραχυπρόθεσμης ρευστότητας του ελληνικού κράτους. Η τρόϊκα απαιτούσε από το πτωχευµένο Ελληνικό κράτος να πληρώσει 5,5 δισ. ευρώ στο ΔΝΤ µέχρι τον Ιούλιο του 2015 και έπειτα, τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, ακόµη 6,7 δισ. ευρώ στην ΕΚΤ. Πρότεινε λοιπόν ως δείγμα καλής πίστης η ΕΚΤ να επιστρέψει αµέσως τα 1,8 δισ. ευρώ που οφείλει στην Ελλάδα από τα κέρδη των τελευταίων ετών που αποκόµισε από την κατοχή οµολόγων SMP. Εάν οι πιστωτές ήθελαν να συνεχίσουμε τις αποπληρωµές µας προς αυτούς, το λιγότερο που μπορούσαν να κάνουν ήταν να µας δώσουν πρόσβαση στα δικά µας χρήματα. Σύμφωνα με τον Βαρουφάκη οτιδήποτε λιγότερο θα ήταν πρόσκληση για να αθετήσουμε τις υποχρεώσεις µας: «η κυβέρνηση ζητεί να λυθεί το θέµα της βραχυπρόθεσμης ρευστότητας όχι ως αυτοσκοπό αλλά … υπό την προϋπόθεση ότι θα είναι το πρώτο βήµα ειλικρινών διαπραγµατεύσεων, µε καλή πίστη, ώστε να σφυρηλατήσουμε ένα διαφορετικό συµβόλαιο µεταξύ µας, το οποίο θα βασίζεται στην κοινή προσπάθεια να επιτύχουμε ρεαλιστικά πρωτογενή πλεονάσµατα και να εφαρµόσουµε αποτελεσµατικές και κοινωνικά δίκαιες διαρθρωτικές πολιτικές συµπεριλαµβανοµένων ασφαλώς και πολλών στοιχείων του προηγούμενου προγράµµατος που αποδεχόμαστε. Χρειαζόσαστε διαβεβαιώσεις επ’ αυτού. Μια τέτοια επέκταση δε θα πρέπει να εκληφθεί ως έμμεση αποδοχή της λογικής της προηγούµενης ατζέντας την οποία απέρριψε ο λαός µας»16.
Για να μπορέσουν οι συμμετέχοντες υπουργοί να είναι σε θέση να εξετάσουν τις προτάσεις του, εγγράφως και λεπτομερειακά, ο Βαρουφάκης ζήτησε από την γραµµατεία του Eurοgrοup να µοιράσει τα τρία non-paper που είχε ετοιμάσει: α) μία επικαιροποιημένη ανάλυση βιωσιμότητας του χρέους (Debt Sustainability Analysis, DSA), η οποία αποδείκνυε ότι οι ανταλλαγές χρεών που πρότεινε όχι µόνο ήταν συμβατές µε τον στόχο της ανάκαµψης, αλλά και απαραίτητες για την επιστροφή της Ελλάδας στη βιώσιµη ανάπτυξη, β) ένα κατάλογο καταλλήλων, προοδευτικών μεταρρυθµίσεων που θα αντικαθιστούσαν το πρόγραµµα της τρόϊκας και γ) μία πρόταση για πιο ορθολογική, αποτελεσματική και αξιοπρεπή διαδικασία για την παρακολούθηση της προόδου της Ελλάδας η οποία θα αντικαθιστούσε τις επισκέψεις-εισβολές της τρόϊκας στα ελληνικά υπουργεία. Τα ίδια non-paper είχε παραδώσει λίγο νωρίτερα στην Λαγκάρντ. «Δεν πίστευα στ’ αυτιά µου όταν η γραµµατεία µου είπε ότι αυτό “ήταν δύσκολο”. Αµέσως έσπευσαν µαζί ο Γερούν Ντάισελµπλουμ µε τον Τόµας Βίζερ να επαυξήσουν λέγοντας ότι αυτό που ζητούσα “δεν ήταν δυνατό”. Μην µπορώντας να το πιστέψω, τους ρώτησα: “Μου λέτε ότι θα µε εμποδίστε να κοινοποιήσω στους συναδέλφους µου λίγες σελίδες µε την ουσία των προτάσεων µας σε βασικά ζητήματα σχετικά με το ελληνικό πρόγραµµα, που σήµερα αποτελεί το µοναδικό θέµα της συνεδρίασης µας;” Ναι, ακριβώς αυτό µου έλεγαν. Μα γιατί; ποιός ο λόγος; Μπορούσε να υπάρχει λογική στην άρνηση τους;
Η απάντηση ήρθε – µόλις ξαναμαζευτήκαμε – από τα χείλη του Βόλφνγανγκ. Αν έπρεπε να παραλάβει τις προτάσεις µου, ισχυρίστηκε, θα ήταν υποχρεωμένος εκ του νόµου να τις καταθέσει στην Μπούντεσταγκ, το Οµοσπονδιακό Κοινοβούλιο της Γερµανίας στα Βερολίνο. Και τότε θα ξεσπούσε “κόλαση”, ισχυρίστηκε, καθώς οι διάφορες παρατάξεις στο κόµµα του και στην αντιπολίτευση θα προέβαλλαν τις αντιρρήσεις τους . Οι προτάσεις µου θα ήταν “νεκρές” πριν καν δοθεί η ευκαιρία στους θεσμούς να τις εξετάσουν. “Γι’ αυτό καλύτερα πήγαινε τις προτάσεις σου στους θεσµούς”, πρότεινε ακόµη µία φορά.
Το επιχείρηµα του Σόϊµπλε δεν είχε, προφανώς, το παραµικρό νοµικό έρεισµα. Μια έρευνα που διέταξα να γίνει από κορυφαίους Γερµανούς νοµικούς επιβεβαίωσε αυτό που φανταζόμουν: Ο Γερµανός υπουργός οικονοµικών είχε, πράγµατι, υποχρέωση να ενημερώσει την Μπούντεσταγκ πριν µονογράψει οποιοδήποτε σχέδιο συµφωνίας δεσµευτικό για την Ομοσπονδιακή Δηµοκρατία της Γερµανίας, το οποίο κατόπιν θα κατετίθετο στην Μπούντεσταγκ για ψήφιση. Όμως, σε καµία περίπτωση δεν ήταν υποχρεωμένος να καταθέτει απλά non-paper τα οποία του έστελνε οµόλογός του προς ενηµέρωση του για τις θέσεις µε τις οποίες προσερχόταν στο Eurοgrοup ή σε διµερείς συνοµιλίες. Η άρνηση τους, και η απαγόρευση της γραµµατείας του Eurogroup, να µοιράσουν τα ενημερωτικά κείµενά µας δεν ήταν τίποτα λιγότερο από µια χυδαία πράξη υπονόµευσης της ποιότητας του διαλόγου εντός του Eurogroup.»17
Αργότερα το Reuters, ανέφερε ότι «Πηγές από την ΕΕ υποστήριζαν ότι κάποιοι υπουργοί εξεπλάγησαν από το ότι αυτή η ανεπισημότητα (αναφέρονται στο ντύσιμό του) επεκτάθηκε και στο γεγονός ότι δεν έδωσε γραπτώς τις προτάσεις του. Ο Βαρουφάκης έκανε απλά προφορικές δηλώσεις».
Προσέξτε πόσο πονηρά χρησιμοποιούν την εικόνα και την αισθητική του γραβατωμένου καθωσπρεπισμού, που ο τηλεθεατής βλέπει στις οθόνες και το αποδέχεται ως πρέπον, με την διαφορετική αισθητική του Βαρουφάκη. Αλλά ξεχνούν ότι ισχύει η παροιμιώδης φράση του Κολοκοτρώνη: «Τα ράσα δεν κάνουν τον παπά, αγά μου!». Η εξωτερική εμφάνιση του Βαρουφάκη δεν προδικάζει την ποιότητα του ανθρώπου, την επιστημονική επάρκεια του, ούτε την ετοιμότητά του να δώσει γραπτώς τις προτάσεις του. «Δεν ήταν η µοναδική φορά εκείνο το βράδυ που µε εµπόδισαν να µοιραστώ τις προτάσεις µου µε άλλους υπουργούς. Αυτό συνέβαινε κατά συρροήν και κατ’ εξακολούθησιν. Σε όλες τις συνεδριάσεις του Eurοgrοup η γραµµατεία και το προεδρείο µου το απαγόρευαν. Σε µια περίπτωση μάλιστα ο Γερούν τόλμησε να µε απειλήσει λέγοντας µου ότι, αν έστελνα ο ίδιος, άνευ της διαμεσολάβησης της γραµµατείας του Eurοgrοup η της Eπιτροπής, µέσω του µέιλ του δικού µας υπουργείου, τις προτάσεις µου στα άλλα υπουργεία οικονοµικών, θα παραβίαζα το πρωτόκολλο το οποίο θα σήµαινε, επέµεινε, ότι οι προτάσεις δε θα μπορούσαν ποτέ να ληφθούν υπ’ όψιν. Κι όλα αυτά την ώρα που, έξω από την αίθουσα, τα μέσα µαζικής αποβλάκωσης διέδιδαν ότι προσερχόµουν στο Eurοgrοup χωρίς προτάσεις!»18
Μετά την ομιλία του Βαρουφάκη πρώτος τον λόγο πήρε ο υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας Μισέλ Σαπέν τοποθετώντας την πινακίδα με το όνομα της χώρας του κάθετα στο τραπέζι, καθώς αυτός ήταν ο επιβεβλημένος τρόπος για να ζητήσει τον λόγο: «…ξεκίνησε την τοποθέτηση του με εγκωμιαστικά σχόλια για την πρόταση οικοδόμησης γέφυρας μεταξύ του μνημονιακού προγράμματος και των προτάσεων της κυβέρνησης μας, ανοίγοντας τον δρόμο για έναν νέο τύπο συμβολαίου μεταξύ της Ελλάδας και του Eurogroup. Αλλά πριν καλά καλά ολοκληρώσει ο Μισέλ, ο Βόλφγκανγκ έβαλε τη δική του πινακίδα σε κάθετη θέση, µε μια έκφραση αποφασιστικότητας που φάνηκε να θορυβεί τον ομιλούντα. Αργότερα θα συνειδητοποιούσα ότι ήταν ίσως η πρώτη και τελευταία φορά που ο Μισέλ Σαπέν είχε τολμήσει να εκφράσει κατηγορηµατικά την υποστήριξη του σε οτιδήποτε έλεγα στο Eurogroup. Η ιεραρχία εντός του πάλαι ποτέ γαλλογερμανικού άξονα επρόκειτο να επιβεβαιωθεί, ήδη από την πρώτη ώρα του πρώτου μου Eurogroup.
Με την έναρξη της τοποθέτησης του ο Σόιμπλε έριξε ένα διαπεραστικό βλέμμα στον Σαπέν. “Δεν µπορούµε”, είπε έντονα, “να επιτρέψουμε στις εκλογές να αλλάζουν την οικονομική πολιτική”. Η Ελλάδα είχε υποχρεώσεις οι οποίες, με βάση τις συμφωνίες μεταξύ των προκατόχων μου και της τρόϊκας, δεν μπορούσαν να αναθεωρηθούν μέχρι την ολοκλήρωση του μνημονιακού προγράμματος. Το γεγονός ότι το Ελληνικό μνημονιακό πρόγραμμα ήταν αδύνατον να ολοκληρωθεί δε φαινόταν να τον απασχολεί. Αυτό που µε εξέπληξε στον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε περισσότερο κι από την άποψη του ότι οι εκλογές έπρεπε να αποψιλωθούν από τη δυνατότητα να αλλάζουν κάτι ουσιαστικά, ότι έπρεπε να καταργηθεί η δηµοκρατική διαδικασία, επί της ουσίας, αν όχι τύποις, ήταν ότι δεν είχε κανέναν ενδοιασμό να την εκφράσει.»19
Μετά τον κύριο εκφραστή του δόγματος ΤΙΝΑ, Δρ Σόιμπλε, τον λόγο πήραν για να τον υποστηρίξουν οι υπόλοιποι υπουργοί. Ο Βαρουφάκης είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι υπήρχαν «τριών ειδών υποστηρικτές της γραµµής Σόϊµπλε: (1) Οι µαζορέτες των τέως κομουνιστικών χωρών που την είχαν ενστερνιστεί πλήρως , π.χ. οι υπουργοί οικονοµικών της Λιθουανίας, της Σλοβακίας και της Σλοβενίας. (2) Υπουργοί μνημονιακών χωρών, δηλαδή της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας και της Κύπρου, που σε περίπτωση που πετυχαίναµε εµείς µια σοβαρή αναδιαπραγμάτευση δε θα μπορούσαν εύκολα να εξηγήσουν στους λαούς τους γιατί εκείνοι δεν κινήθηκαν αναλόγως. Και (3) οι υπουργοί µιας µικρής αλλά σημαντικής οµάδας χωρών, µε τη Γαλλία στο κέντρο της και το Βέλγιο και την Αυστρία από κοντά, των οποίων οι υπουργοί έτρεμαν ότι ο Βόλφνγανγκ Σόϊµπλε ίσως τις εξανάγκαζε να εφαρµόσουν πολιτικές λιτότητας στο µέλλον, συντοµότερο απ’ ό,τι σε διαφορετική περίπτωση, εφόσον δεν τον στήριζαν εναντίον µας.»20
Στην περιφρόνηση του Δρ Σόιμπλε προς την δημοκρατία, που δεν είχε κανέναν ενδοιασμό να την εκφράσει: «Δεν µπορούµε να επιτρέψουμε στις εκλογές να αλλάζουν την οικονομική πολιτική», κανείς δεν τόλμησε να απαντήση πέραν του Έλληνα υπουργού: «Η ιδέα ότι δεν µπορούµε να επιτρέψουµε οι εκλογές να αλλάζουν την οικονομική πολιτική µιας χώρας αποτελεί µέγιστο δώρο στους υποστηρικτές του Λι Κουάν Γιου [σηµ.: ιδρυτή και δικτάτορα της Σιγκαπούρης] και στο Κομουνιστικό Κόµµα της Κίνας, που επίσης απορρίπτουν την ιδέα της δηµοκρατικής διαµόρφωσης της οικονομικής πολιτικής…..Το δικαίωµα σε δηµοκρατική διακυβέρνηση δεν αποτελεί πολυτέλεια που δικαιούνται οι πιστωτές και στερείται από τους οφειλέτες…[…]… Συνάδελφοι, αν νοµίζετε ότι κάνω λάθος, εάν πράγματι συμφωνείτε µε τον Βόλφνγανγκ, τότε σας καλώ να το δηλώσετε ρητά, προτείνοντας οι εκλογές σε χώρες όπως η Ελλάδα να ανασταλούν µέχρι να ολοκληρωθεί το πρόγραµµά τους. Ποιο είναι το νόημα να ξοδεύουµε χρήµατα για εκλογές και να ζητάµε από τους πολίτες µας να ενεργοποιούνται κατά την προεκλογική περίοδο; Για να εκλέξουν κυβερνήσεις που δεν έχουν καµία δυνατότητα να αλλάξουν τίποτα;»21
Μιάμιση ώρα μετά την έναρξη της συνάντησης και μετά την ολοκλήρωση των τοποθετήσεων, σειρά είχε το κυρίως πιάτο κάθε μενού του Eurogroup – η συμφωνία για το κοινό ανακοινωθέν. «Όταν ήρθε στα χέρια µου το σχέδιο από τη γραµµατεία του Γερούν, µια µατιά αρκούσε για να καταλάβω ότι ήταν απαράδεκτο. Κατ’ αρχάς, δέσµευε ρητά την Ελλάδα να ολοκληρώσει το δεύτερο µνηµονιακό πρόγραµµα µε την εφαρμογή του συνόλου του µνηµονίου. Η µοναδική ένδειξη στο εν λόγω σχέδιο ότι το Eurοgrοup είχε λάβει γνώση πως στην Ελλάδα είχαµε εκλογές πρόσφατα, και πως η κυβέρνηση που είχε υπογράψει εκείνο το µνηµόνιο είχε πέσει, αντικαθιστάμενη από άλλη που είχε τη λαϊκή εντολή ανατρέψει, ήταν η προσθήκη της φράσης “… µε τη µέγιστη δυνατή ευελιξία στο πρόγραµµα, ώστε να προσαρμοστούν σε αυτό οι προτεραιότητες της νέας ελληνικής κυβέρνησης”.
Η “µέγιστη δυνατή ευελιξία” είναι το τροϊκανό ισοδύναµο του διαφηµιστικού σλόγκαν του Χένρυ Φορντ για το πρώτο αυτοκίνητο µαζικής παραγωγής, το θρυλικό Μοντέλο Τ: “Μπορείτε να το έχετε σε οποιοδήποτε χρώµα επιθυµείτε, αρκεί να είναι µαύρο!” Έτσι και με το µνηµόνιο: Η νέα σκληρή λιτότητα, το συνολικό ύψος των δηµοσιονοµικών περικοπών, ήταν δεδομένα και αδιαπραγμάτευτα σύµφωνα με το σχέδιο ανακοινωθέντος του Γερούν. Οσο για τη “µέγιστη δυνατή ευελιξία”, αφορούσε την κατανοµή του πόνου στον πληθυσμό της χώρας κάτι σαν την “Επιλογή της Σόφι”, τη γνωστή ταινία του Άλαν Πάκουλα µε τη Μέρυλ Στριπ, στην οποία η ηρωίδα της ταινίας πρέπει να επιλέξει ποιο από τα παιδιά της θα γλιτώσει το κρεματόριο.
Παίρνοντας τον λόγο επισήμανα ότι το σχέδιο ανακοινωθέντος του Γερούν αποτελούσε µια συλλήβδην απόρριψη της γέφυρας την οποία είχαµε προτείνει, µε την υποστήριξη της Γαλλίας, μεταξύ του µνηµονιακού προγράµµατος και της νωπής λαϊκής µας εντολής. Για να δείξω καλή πίστη, ανέφερα ότι θα το δεχόµουν, αν θα μπορούσαµε να συµφωνήσουµε στην εισαγωγή ενός επιθέτου. Θα µπορούσες να προσθέσεις τον όρο “τροποποιημένο” µπροστά από το “πρόγραµµα”; ρώτησα τον Γερούν.
Φάνηκε να εκπλήσσεται ευχάριστα από τη διαλλακτικότητα µου. Πράγµατι, ήταν τεράστιο παραχώρηση εκ µέρους µου να δεσµεύσω την κυβέρνηση µας στην “επιτυχημένη” ολοκλήρωση του τροποποιημένου προγράµµατος”, ιδίως αν σκεφτεί κανείς ότι πάγια θέση του Σύριζα ήταν να σκιστεί σε πολύ µικρά κομματάκια το εν λόγω “πρόγραµµα”.
“Θα δεσµευόσουν πράγματι στην ολοκλήρωση του τροποποιημένου προγράµµατος,” µε ρώτησε έκπληκτος.
Συμβουλεύτηκα στα γρήγορα τον Δραγασάκη και τον Χουλιαράκη. Αν και στη συμφωνία θα αντετίθεντο πολλοί συνά-δελφοι υπουργοί και βουλευτές, και θα είχαν πολύ καλό λόγο να το κάνουν, σε τελική ανάλυση όλα θα εξαρτιόντουσαν από την ερμηνεία του όρου “τροποποιημένο”. Έτσι κι αλλιώς, τους είπα, το δύο ζητούμενα είναι, πρώτον, η τροποποίηση να σημάνει άµεσο τερµατισµό της λιτότητας και, δεύτερον, η αναδιάρθρωση του χρέους να επακολουθήσει µετά την οποιοδήποτε ολοκλήρωση του ισχύοντος προγράμματος ως εκ των ων ουκ άνευ. Συμφώνησαν και οι δύο.
“Ναι, Γερούν, είμαστε διατεθειμένοι να δεσμευτούμε σε ένα τροποποιημένο πρόγραµµα που θα είναι µακροοικονοµικά βάσιµο, δημοσιονομικά βιώσιµο, κοινωνικά δίκαιο και θα περιέχει µεταρρυθµίσεις που να µπορούν να γίνουν αποδεκτές από τον λαό µας”, είπα.
“Θα κάνουµε µια σύντοµη διακοπή”, ανακοίνωσε ο πρόεδρος του Eurogroup, εµφανώς ικανοποιηµένος…[…]…
Όταν η συνεδρίαση ξανάρχισε, ο Γερούν είχε το βλέµµα κατεβασμένο. Ο Βόλφγκανγκ, µας εξομολογήθηκε μπροστά στα μάτια του Γερµανού υπουργού, δεν µπορούσε να δεχθεί να µπει ο επιθετικός προσδιορισµός “τροποποιημένο” μπροστά από το “πρόγραµµα”. Τότε, προφανώς για να εξηγηθεί, ο Βόλφγκανγκ άνοιξε το µικρόφωνό του λέγοντας ότι η προσθήκη του επιθέτου “τροποποιημένο” θα τον υποχρέωνε να παραπέµψει το θέµα στην Ομοσπονδιακή Bουλή για έγκριση. Το ελληνικό πρόγραµµα, όπως ορίζεται στο µνηµόνιο, είχε ψηφιστεί από το γερµανικό κοινοβούλιο, µας υπενθύμισε. Οποιαδήποτε τροποποίηση θα πρέπει να ψηφιστεί επίσης. Ωστόσο, δεδοµένου ότι το πρόγραµµα επρόκειτο να λήξει σε ακριβώς δεκαεπτά ηµέρες, δεν υπάρχει χρόνος να συμφωνηθούν λεπτοµερείς τροπολογίες, να κατατεθούν στην Μπούντεσταγκ και να ψηφιστούν. Έτσι, η ελληνική κυβέρνηση δεν είχε εναλλακτική λύση παρά να δεσμευτεί στο υπάρχον πρόγραµµα ή να δεχθεί ότι οι τράπεζες της θα πρέπει να κλείσουν στις 28 Φεβρουαρίου.»22
Όταν ο Δρ Σόιμπλε ολοκλήρωσε, ο Ντάισελμπλουμ κοιτάζει τον Βαρουφάκη µε φανερή εχθρότητα προτού πει: «Γιάνη, ελπίζω να συνειδητοποιείς ότι δεν μπορείτε να φύγετε από αυτή την αίθουσα χωρίς ένα συμφωνημένο ανακοινωθέν. Αντιμετωπίζετε αυστηρή προθεσµία. Κάθε επέκταση του προγράμματος χρειάζεται τουλάχιστον δύο εβδοµάδες για να πέρασει από τα τέσσερα κοινοβούλια που πρέπει να το ψηφίσουν, όπως το σύνταγμα των χωρών τους απαιτεί…. η ΕΚΤ στις 28 Φεβρουαρίου θα υποχρεωθεί να τραβήξει το καλώδιο από την πρίζα. Εποµένως, δεν υπάρχει χρόνος. Αποδεχτείτε αυτό το ανακοινωθέν τώρα, διαφορετικά θα χάσετε το τρένο»23.
Κοιτώντας τον Ντάισελμπλουμ και τον Σόιμπλε, ο Βαρουφάκης απάντησε:
«Είναι µια θλιβερή μέρα για τη δηµοκρατία στην Ευρώπη όταν ένας νεοεκλεγείς υπουργός οικονοµικών, κατά την πρώτη του συµµετοχή στο Eurogroup, αυτό που ακούει είναι ότι τα επιχειρήµατα του και οι προτάσεις του δεν έχουν καµία σημασία, ότι η λαϊκή εντολή την οποία εκπροσωπεί δεν παίζει κανέναν ρόλο…. Είναι χρέος µου ως Ευρωπαίου δημοκράτη και καθήκον µου ως υπουργού οικονοµικών µιας γονατισμένης χώρας να πω όχι σε αυτό το τελεσίγραφο.»24
Τότε η Κριστίν Λαγκάρντ παρενέβη, προτείνοντας ένα νέο όρο ως πιθανό υποκατάστατο του «τροποποιημένου». Ο Βαρουφάκης ρωτήθηκε εάν «θα δεσµευόσασταν σε ένα “προσαρµοσµένο” πρόγραµµα;»25
«Μετά από σύντομη σκέψη αποφάσισα να είµαι ευέλικτος. Ήταν µια κακή εναλλακτική λύση. Οι “προσαρμογές” υποδήλωναν ότι το πρόγραµµα ήταν θεµελιωδώς υγιές, όταν το πρόγραµµα χρειαζόταν βαθιά τροποποίηση ακριβώς επειδή απέτυχε και ήταν αδύνατο να ολοκληρωθεί. Όµως, ήµουν αποφασισµένος να κάνω τα πάντα για έναν έντιμο συµβιβασµό, και καθώς δεν πίστευα ότι οι εξελίξεις έπρεπε να καθοριστούν, µε τον έναν ή µε τον άλλον τρόπο, από µια τόση δα λέξη, έναν επιθετικό προσδιορισµό, γι’ αυτό απάντησα ότι θα δεχόµουν τη φράση “προσαρµοσµένο πρόγραµµα” υπό τον εξής όρο το κοινό ανακοινωθέν να αναφέρεται επίσης στην ανθρωπιστική κρίση που έχει ξεσπάσει στην Ελλάδα, λόγω της έως εκείνη τη στιγµή εφαρµογής του εν λόγω “προγράµµατος”, καθώς και στη δέσμευση του Eurοgrοup να δράσουµε συλλογικά για την καταπολέμηση της.»26
Ο Ντάισελμπλουμ ήταν αρνητικός: «Δεν µπορώ να το δεχτώ αυτό. Ο όρος “ανθρωπιστική κρίση” είναι πολύ πολιτικός!»27.
Ο Βαρουφάκης ανταπάντησε: «Δεν υπάρχει τίποτα πιο πολιτικό, από την προσπάθεια να παραβλέψουµε µια ανθρωπιστική κρίση επειδή θα ήταν πολιτική πράξη η αναφορά µας σε αυτήν»28.
Περίπου στις 10:30 μ.μ. υπήρξε νέα διακοπή. Ήταν σαφές το αδιέξοδο. Ο Βαρουφάκης έπρεπε να πάρει οδηγίες από τον πρωθυπουργό του. Να τι αναφέρει για αυτή τους την συνομιλία: «Μιλήσαµε για µία ώρα περίπου, παρόλο που ο Γερούν µε πλησίασε για να µου πει ότι δεν ήταν φυσιολογικό ένας υπουργός να καλεί τον πρωθυπουργό του κατά τη διάρκεια συνεδρίασης του Eurogroup. Απάντησα ότι δεν ήταν φυσιολογικό ένας υπουργός να εξαναγκάζεται να λάβει επιτόπου, στην παρθενική του εµφάνιση στο Eurogroup, µια απόφαση που θα µπορούσε να οδηγήσει στο άµεσο κλείσιµο του τραπεζικού συστήµατος της χώρας του. Ήταν µια έντονη συνοµιλία, αλλά, µε όλους τους άλλους υπουργούς στην αίθουσα να έχουν σχηματίσει πηγαδάκια και να µας κοιτούν, προσπαθούσα να δείχνω ήρεμος.
Όταν διάβασα στον Αλέξη το σχέδιο ανακοινωθέντος που περιείχε τη φράση “προσαρµοσµένο πρόγραµµα”, µου είπε αµέσως να το ξεχάσω: “Δε θα περάσει από το υπουργικό συµβούλιο”, µου είπε κοφτά, πόσο µάλλον από την κοινοβουλευτική οµάδα! ”….
Κατά τη διάρκεια της συζήτησης µας, με το κινητό µου τηλέφωνο να ζεσταίνεται όλο και περισσότερο και το άγχος µου να αυξάνεται, οµολογώ ότι πρέπει να άλλαξα άποψη τρεις ή τέσσερις φορές, ταλαντευόµενος ανάµεσα στο “να πάνε στα τσακίδια!” και στο “ας δεχθούµε το καταραµένο ανακοινωθέν” κι ας συγκρουστούμε µε την τρόϊκα όταν έρθει η στιγμή να ορίσουµε τι εννοούµε µε τον όρο “προσαρµοσµένο πρόγραµµα”.
Εν τω μεταξύ, ο Δραγασάκης µου έκανε νόηµα ότι θα έπρεπε να πείσω τον Αλέξη να υποχωρήσει. Αμφιταλαντευόμουν. Έκλινα κι εγώ προς τον συµβιβασµό, τον οποίο άλλωστε είχε προτείνει πρώτος στον Δραγασάκη, αλλά ένιωθα ότι ο Αλέξης µάλλον είχε δίκιο. Ήταν η στιγµή που χρειάστηκα τη σταθερότητα του Αλέξη στην άλλη άκρη του τηλεφώνου για να µου δώσει δύναµη…[…]… Κάθισα ξανά στη θέση μου και εξήγησα στον Δραγασάκη τι συνέβη. Αμφισβήτησε την ορθότητα της απόφασης του Αλέξη. Του είπα ότι, παρότι κι εγώ έτεινα προς την υποχώρηση έως κάποια στιγμή, ο πρωθυπουργός είχε δίκιο.»29
Μετά από ένα νέο γύρω πιέσεων του Ντάισελμπλουμ και της Λαγκάρντ, η συζήτηση δεν πήγαινε πουθενά, το αδιέξοδο ήταν οριστικό. Στο έκτακτο Eurogroup της 11ης Φεβρουαρίου η σύνταξη ενός κοινού ανακοινωθέντος δεν επιτεύχθηκε. Θα ξαναπροσπαθούσαν την Δευτέρα, στις 16 Φεβρουαρίου.
Κατά την έξοδό τους από την αίθουσα με το τεράστιο ορθογώνιο τραπέζι, ένας υπουργός, από το πρώην σοβιετικό μπλοκ και νυν μαζορέτα του Σόιμπλε, οργισμένα είπε στον Βαρουφάκη: «Μόλις μείνατε από χρήματα» για να πάρει την απάντηση από τον Έλληνα υπουργό: «Κανένα πρόβλημα, εδώ και καιρό έχω διδαχθεί από τους Beatles ότι τα χρήματα δεν αγοράζουν την αγάπη». Εκείνο το βράδυ διαδηλώσεις κατά της συνεχιζόμενης λιτότητας έλαβαν χώρα στην Αθήνα και πολλές πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού (Βερολίνο, Βρυξέλλες, Λονδίνο, Παρίσι, Ρώμη, Νάπολι, Λισσαβώνα, Φρανκφούρτη, Στουτγκάρδη, Λωζάνη, Βρέμη, Μιλάνο, Νέα Υόρκη).
Μετά της μία, ξημερώματα Πέμπτης 12 Φεβρουαρίου, ο πρόεδρος του Eurogroup, Γερούν Ντάισελμπλουμ, στην συνέντευξη τύπου30, ανακοίνωνε: «η συζήτηση ήταν έντονη και εποικοδομητική. Υπήρξε κάποια πρόοδος αλλά όχι επαρκής για την εξαγωγή συμπερασμάτων και έτσι θα συνεχίσουμε τις συνομιλίες τη Δευτέρα, στο τακτικό Eurogroup». «Η Ελλάδα βρίσκεται σε πρόγραμμα» επανέλαβε με έμφαση ο Ντάισελμπλουμ και όπως ανέφερε συζητήθηκε το ενδεχόμενο παράτασης κάτι που «για κάποιους θα ήταν το προτιμητέο, αλλά τελικά δεν καταλήξαμε σε τέτοιο συμπέρασμα».
Στην δική του συνέντευξη τύπου, ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών είπε: «Το σημερινό Eurοgrοup ουδέποτε είχε σκοπό να διευθετήσει το πρόβλημα της χώρας. Ως ο νέος υπουργός Οικονοµικών της Ελλάδας, προσερχόμενος στο πρώτο µου Eurogroup, προσκλήθηκα να παρουσιάσω τον προβληµατισμό, την ανάλυση και τις βασικές προτεραιότητες της κυβέρνησης µας. Μου δόθηκε, έτσι, µια θαυµάσια ευκαιρία, σε κλίµα θερµής υποδοχής, να παρουσιάσω τις θέσεις µας, τόσο ως προς την ουσία όσο και ως προς τον οδικό χάρτη που προτείναµε. Και, δεδοµένου ότι θα συναντηθούνε ξανά τη Δευτέρα, νοµίζω ότι είναι απολύτως φυσιολογικό, και φυσικό, πως τώρα πρέπει απλώς να επικεντρωθούμε στη συνεδρίαση της Δευτέρας, έτσι ώστε η σύγκλιση σε συγκεκριµένες αποφάσεις να μην αργήσει»31.
Φίλοι και επικριτές κατηγόρησαν τον υπουργό Οικονομικών ότι εξαπάτησε το κοινό. Ρωτήθηκε πολλές φορές από τότε: Γιατί δεν τα έβγαλε όλα στη φόρα για το τι πραγματικά συνέβη εκείνο το βράδυ κεκλεισμένων των θυρών; Γιατί δεν αποκάλυψε τον εκβιασµό και την περιφρόνηση τους για τη δηµοκρατία; Η απάντηση που δίνει ο Βαρουφάκης είναι: «Επειδή δεν είχε έρθει ακόµα η στιγμή γι’ αυτό. Η εντολή που είχαµε από τον ελληνικό λαό ήταν να απορρίψουµε κάθε όρκο πίστης στο υφιστάμενο πρόγραµµα, στα μνημόνια των προηγούμενων κυβερνήσεων, σε οποιαδήποτε νέα μη βιώσιµα δάνεια ή μέτρα λιτότητας. Σκοπός µας ήταν να επιµείνουµε στους στόχους µας µέχρι την τελευταία στιγμή, χωρίς καµία πρόθεση να παραδοθούµε στην κεκαλυµµένη απειλή πολέµου. Είχα αποδεχθεί τη θέση του υπουργού οικονοµικών γνωρίζοντας ότι θα αντιμετωπίσουμε τις παρασκηνιακές απειλές με το δικό µας σχέδιο αποτροπής. Η αποστολή µας, όµως, δεν ήταν να κηρύξουμε τον πόλεµο την πρώτο κιόλας στιγμή. Αποστολή µας ήταν να εξαντλήσουμε όλα τα περιθώρια διαπραγμάτευσης.»32
(συνεχίζεται)
Σημειώσεις
- Βαρουφάκης Γ., 2017. «Ανίκητοι ηττημένοι», σ. 730
- Βλ. https://diem25.org/%CF%84%CE%BF-eurogroup-%CE%BC%CE%B5-%CE%B1%CF%80%CE%BB%CE%AC-%CE%BB%CF%8C%CE%B3%CE%B9%CE%B1/
- Βλ. https://www.eirinika.gr/article/106514/se-exelixi-eurogroup-thriler-pos-ypodehthikan-ton-giani-varoyfaki-oi-omologoi-toy
- Βλ. https://www.tzourlakos.com/index.php/news-sp-1119668840/diethni/11601-me-to-oplo-para-poda-ypodextikan-ton-varoufaki-sto-eurogroup-pigi-me-to-oplo-para-poda-ypodextikan-ton-varoufaki-sto-eurogroup-iefimerida-gr-http-www-iefimerida-gr-news-191185-me-oplo-para-poda-ypodehtikan-ton-varoyfaki-sto-eurogroup-ixzz3rsmvh2sj
- Πάλι εκεί
- Ο.π.
- Πάλι εκεί
- Πάλι εκεί
- Ο.π.
- Βλ. https://www.protothema.gr/politics/article/450774/o-star-varoufakis-kai-to-pagomeno-vlemma-tou-daiselbloum-/
- Βλ. https://www.euro2day.gr/news/economy/article/1312168/bbg-o-varoyfakhs-mphke-sto-eurogroup-me-kamera.html
- Βαρουφάκης Γ., 2017, σ. 382
- Πάλι εκεί
- Βαρουφάκης Γ., 2017, σσ. 382 – 383
- Πάλι εκεί σ. 383
- Ο.π., σ. 387
- Πάλι εκεί σσ. 391 – 392
- Ο.π., σ. 392
- Πάλι εκεί, σ. 389
- Ο.π., σσ. 389 – 390
- Πάλι εκεί, σσ. 390 – 391
- Ο.π., σ. 395
- Πάλι εκεί, σσ. 395 – 396
- Πάλι εκεί, σ. 396
- Πάλι εκεί, σ. 397
- Ο.π.
- Πάλι εκεί
- Πάλι εκεί
- Ο.π., σσ. 399 – 401
- Βλ. https://www.huffingtonpost.gr/2015/02/12/politiki-eurogroup-draghi-lagarde_n_6659348.html?ref=topbar
- Βαρουφάκης Γ., 2017, σ. 404
- Ο.π., σσ. 404 – 405
Petinakis 