Είδαμε στο πρώτο μέρος ότι ο Βαρουφάκης προετοίμαζε τον νέο πρωθυπουργό για τις κινήσεις της ΕΚΤ για το κλείσιμο των τραπεζών, από το 2012. Κατά την επίσκεψη του προέδρου του Eurogroup, Γέρουν Ντάισελμπλουμ, στις 30 Ιανουαρίου 2015, το ψιθύρισμα στο αυτί του Βαρουφάκη της διαπίστωσης – απειλής ότι: «Μόλις σκότωσες την τρόικα», έδινε το σύνθημα της έναρξης του πολέμου, που είχε το πράσινο φως του Σόιμπλε και επιχειρησιακά θα διεξαγόταν από την ΕΚΤ. Η «πληρωμένη» ατάκα του Βαρουφάκη με εκείνη την αναφώνηση «Ουάου» είχε το πράσινο φως της πλειοψηφίας του ελληνικού λαού, που εκείνη την στιγμή είδε επιτέλους έναν Έλληνα να υψώνει το ανάστημα της Ελλάδας. Η προσφορά χειραψίας του Βαρουφάκη έδειχνε την διάθεση διαπραγμάτευσης και ο αγενής τρόπος αποφυγής της από τον Ντάισελμπλουμ έδειχνε την έλλειψη τέτοιας διάθεσης. Άλλωστε λίγα λεπτά πριν στην τετ α τετ συνάντησή τους ο Ντάισελμπλουμ είχε ξεκαθαρίσει ότι: «Αυτό δεν μπορεί να δουλέψει!»

    Ήταν η ώρα της ΕΚΤ να κάνει πράξη την απειλή της σε δύο στάδια, χρησιμοποιώντας δύο μηχανισμούς της: το λεγόμενο waiver (παρέκκλιση) και τη λεγόμενη  παροχή έκτακτης ενίσχυσης σε ρευστότητα (Emergency Liquidity Assistance – ELA). Ουσιαστικά σε αυτά τα δύο στηρίζονταν μέχρι τότε, η ρευστότητα του τραπεζικού μας συστήματος. Η απόφαση διακοπής τους είναι τυπικά της ΕΚΤ, αλλά ουσιαστικά εφόσον τέτοια απόφαση την συγκεκριμένη περίοδο θα οδηγούσε στο κλείσιμο των τραπεζών, χρειάζονταν την πολιτική κάλυψη του  Eurogroup δηλαδή του Βερολίνου.

Διαγ. 1

Πηγή: ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΓΙΑΝΝΗΣ: http://www.kathimerini.gr/799634/article/oikonomia/ellhnikh-oikonomia/dyo-trapezes-zhtoyn-apo-ton-ela-pros8eth-reystothta-anw-twn-5-dis

    Ας δούμε λίγο πιο αναλυτικά τα δύο εργαλεία. Καταρχάς το Waiver:

    Σύμφωνα με το άρθρο 18.1 (δεύτερη περίπτωση) του καταστατικού του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ) και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η ΕΚΤ και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες (ΕθνΚΤ) των κρατών μελών με νόμισμα το ευρώ μπορούν «να διενεργούν πιστοδοτικές και πιστοληπτικές πράξεις με πιστωτικά ιδρύματα και άλλους φορείς της αγοράς, με επαρκή ασφάλεια προκειμένου για δάνεια»¹.

    Τα ενιαία κριτήρια και οι ελάχιστες απαιτήσεις όσον αφορά τα όρια πιστοληπτικής διαβάθμισης, βάσει των οποίων καθορίζεται η καταλληλότητα της χρήσης των εμπορεύσιμων περιουσιακών στοιχείων ως ασφαλειών για τις πράξεις νομισματικής πολιτικής του Ευρωσυστήματος, την περίοδο που εξετάζουμε, προβλέπονται στην κατευθυντήρια γραμμή (ΕΕ) 2015/510 της ΕΚΤ της 19ης Δεκεμβρίου 2014 σχετικά με την εφαρμογή του πλαισίου νομισματικής πολιτικής του Ευρωσυστήματος (κατευθυντήρια γραμμή γενικής τεκμηρίωσης) και ιδίως στο άρθρο 59 και στον τίτλο II του τέταρτου μέρους της.

    Σύμφωνα με το άρθρο 1 παράγραφος 4 της κατευθυντήριας γραμμής (ΕΕ) 2015/510, το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ μπορεί οποτεδήποτε να τροποποιεί τα εργαλεία, τα μέσα, τις απαιτήσεις, τα κριτήρια και τις διαδικασίες που αφορούν την εκτέλεση των πράξεων νομισματικής πολιτικής του Ευρωσυστήματος. Σύμφωνα με το άρθρο 59 παράγραφος 6 της ως άνω κατευθυντήριας γραμμής, το Ευρωσύστημα διατηρεί το δικαίωμα να αποφαίνεται αν ορισμένη έκδοση ή ορισμένος εκδότης, οφειλέτης ή εγγυητής πληροί τις απαιτήσεις πιστοληπτικής διαβάθμισης που το ίδιο θεσπίζει, με βάση οποιαδήποτε πληροφορία μπορεί να θεωρεί σημαντική προς διασφάλιση επαρκούς προστασίας του ιδίου έναντι των κινδύνων².

    Κατά παρέκκλιση «waiver» από τις απαιτήσεις πιστοληπτικής διαβάθμισης του Ευρωσυστήματος όσον αφορά τα εμπορεύσιμα περιουσιακά στοιχεία, το άρθρο 8 της κατευθυντήριας γραμμής ΕΚΤ/2014/31 προβλέπει ότι: «τα ελάχιστα όρια πιστοληπτικής διαβάθμισης του Ευρωσυστήματος δεν εφαρμόζονται στα εμπορεύσιμα χρεόγραφα τα οποία εκδίδει ή εγγυάται πλήρως κεντρική κυβέρνηση κράτους μέλους της ζώνης του ευρώ βάσει προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης/του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, εκτός εάν το Διοικητικό Συμβούλιο αποφασίσει ότι το συγκεκριμένο κράτος μέλος δεν συμμορφώνεται με τους όρους της οικονομικής στήριξης και/ή του μακροοικονομικού προγράμματος»³.

    Η πρώτη παρέκκλιση «waiver» ή αναστολή των ελάχιστων απαιτήσεων του Ευρωσυστήματος όσον αφορά τα όρια πιστοληπτικής διαβάθμισης που εφαρμόζονται στα εμπορεύσιμα χρεόγραφα έκδοσης ή πλήρους εγγύησης της Ελληνικής Δημοκρατίας, αποφασίστηκε από το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ στις 6 Μαΐου 2010. Να τι αναφέρει στο σκεπτικό του: «Το Διοικητικό Συμβούλιο αξιολόγησε τόσο το γεγονός ότι η ελληνική κυβέρνηση ενέκρινε πρόγραμμα οικονομικής και χρηματοπιστωτικής προσαρμογής, το οποίο διαπραγματεύθηκε με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την ΕΚΤ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, όσο και την ισχυρή δέσμευση της ελληνικής κυβέρνησης να εφαρμόσει πλήρως το εν λόγω πρόγραμμα. Το Διοικητικό Συμβούλιο αξιολόγησε εξάλλου τις συνέπειες του εν λόγω προγράμματος για τις εκδόσεις τίτλων της ελληνικής κυβέρνησης με βάση το πλαίσιο του Ευρωσυστήματος για τη διαχείριση του πιστωτικού κινδύνου. Το Διοικητικό Συμβούλιο θεωρεί ότι το πρόγραμμα είναι πρόσφορο, με αποτέλεσμα, από άποψη διαχείρισης του πιστωτικού κινδύνου, τα εμπορεύσιμα χρεόγραφα που εκδίδει ή εγγυάται η ελληνική κυβέρνηση να διατηρούν προδιαγραφές ποιότητας επαρκείς προκειμένου να εξακολουθήσουν να συνιστούν αποδεκτές ασφάλειες για τις πράξεις νομισματικής πολιτικής του Ευρωσυστήματος, ανεξάρτητα από εξωτερικές αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας. Στις θετικές αυτές αξιολογήσεις εδράζεται η συγκεκριμένη, εξαιρετικού και προσωρινού χαρακτήρα, αναστολή, η οποία θεσπίστηκε για να συμβάλει στην ευρωστία των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, ενισχύοντας με τον τρόπο αυτόν τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος συνολικά και προστατεύοντας τους πελάτες των εν λόγω ιδρυμάτων. Πάντως, η ΕΚΤ θα πρέπει να παρακολουθεί στενά τη συνεχιζόμενη ισχυρή δέσμευση της ελληνικής κυβέρνησης για πλήρη εφαρμογή του προγράμματος οικονομικής και χρηματοπιστωτικής προσαρμογής που βρίσκεται στη βάση των εν λόγω μέτρων»⁴.

    Ας ανακεφαλαιώσουμε: Οι όροι για την προσωρινή αναστολή των ελάχιστων ορίων πιστοληπτικής διαβάθμισης του Ευρωσυστήματος όσον αφορά εμπορεύσιμα χρεόγραφα που εκδίδει ή εγγυάται πλήρως το κράτος μέλος στην περίπτωσή μας – η Ελληνική Δημοκρατία, είναι:

α) το κράτος μέλος να βρίσκεται σε πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης/του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (δηλαδή σε μνημόνιο) και

β) το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ να μην έχει αποφασίσει ότι το συγκεκριμένο κράτος μέλος δεν συμμορφώνεται με τους όρους της οικονομικής στήριξης και/ή του μακροοικονομικού προγράμματος (δηλαδή του μνημονίου).

Αυτό που δεν αναφέρεται ρητά πουθενά στα κείμενα, αλλά είναι η πάγια πρακτική που ακολουθείται για την ενεργοποίηση ή μη, της δεύτερης προϋπόθεσης, είναι η συναίνεση του Eurogroup – δηλαδή του Σόιμπλε. Εάν δεν υπήρχαν «οι πλάτες» του Eurogroup, ενός καθαρά πολιτικού όργανου και μάλιστα μη θεσμοθετημένου – ανεπίσημου,  να παραβιάζεται σε καθημερινή βάση από την ΕΚΤ το ίδιο της το καταστατικό (άρθρο 18.1), ο Ντράγκι δεν θα μπορούσε να ενεργοποιεί το waiver. Για τόσο «ανεξάρτητη» ΕΚΤ μιλάμε!

    Χωρίς αμφιβολία, η απόφαση της ΕΚΤ να διατηρήσει το waiver δίνοντας παράταση ζωής στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, ήταν μια πολιτική απόφαση η οποία θα δινόταν με αντάλλαγμα την εγκατάλειψη των προτάσεων Βαρουφάκη. Και για να δείξουν ότι δεν πλοφάρουν και ότι είχε προαποφασιστεί δεν περίμεναν καν τις προγραμματικές δηλώσεις της νέας κυβέρνησης που θα γίνονταν στις 7 Φλεβάρη. Οχι θα πρέπει αμέσως με την πρώτη επίσκεψη του νέου έλληνα υπουργού Οικονομικών στην έδρα της ΕΚΤ στις 4 Φλεβάρη, να βγεί η απόφαση για την ανάκληση του waiver. Λίγες ώρες πριν ο νέος υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας παρουσίαζε στον Μάριο Ντράγκι και σε όλα τα κορυφαία στελέχη της ΕΚΤ της προτεραιότητες και τις προθέσεις της ελληνικής κυβέρνησης⁵:

• Αναδιάρθρωση του χρέους με βάση συμφωνίες ανταλλαγής του χρέους τις οποίες τραπεζίτες σε όλο τον κόσμο θεωρούσαν λογικές και ορθές.
• Πρωτογενές πλεόνασμα του προϋπολογισμού 1,5% στο διηνεκές.
• Αναπτυξιακή τράπεζα που θα αντικαθιστούσε το ΤΑΙΠΕΔ, με μια πολιτική χρήσης της δημόσιας περιουσίας ως εχέγγυου για την δημιουργία επενδυτικών ροών.
• Δημόσια «κακή τράπεζα» για την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων, «κόκκινων» δανείων των τραπεζών.
• Ριζικές μεταρρυθμίσεις σε διάφορες αγορές που πλήττουν τα καρτέλ και τις πρακτικές της ολιγαρχίας.

    Για την ΕΚΤ η δημοκρατική επιλογή του ελληνικού λαού να φέρει στην εξουσία κόμμα που δεν εφαρμόζει κατά γράμμα τις δανειακές δεσμεύσεις του 2^ου Προγράμματος οικονομικής προσαρμογής, έχει ως συνέπεια την διακοπή του «waiver»! Τόσο απλά και κυνικά! Ελληνικέ λαέ ας πρόσεχες!

Να τι λέει η  Απόφαση (ΕΕ) 2015/300 της ΕΚΤ:

«Βάσει των διαθέσιμων πληροφοριών το Διοικητικό Συμβούλιο διατύπωσε την εκτίμηση ότι επί του παρόντος δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι η αξιολόγηση του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης/του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου θα ολοκληρωθεί επιτυχώς για την Ελληνική Δημοκρατία. Ως εκ τούτου, η Ελληνική Δημοκρατία παύει να θεωρείται ότι συμμορφώνεται με τους όρους του προγράμματος, με αποτέλεσμα να παύουν να πληρούνται οι προϋποθέσεις της προσωρινής αναστολής των ελάχιστων ορίων πιστοληπτικής διαβάθμισης του Ευρωσυστήματος σε σχέση με τα εν λόγω χρεόγραφα κατά τα προβλεπόμενα στο άρθρο 8 παράγραφος 2 της κατευθυντήριας γραμμής ΕΚΤ/2014/31. Ως εκ τούτου, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε ότι τα ελάχιστα όρια πιστοληπτικής διαβάθμισης που καθορίζει το Ευρωσύστημα εφαρμόζονται στα εμπορεύσιμα χρεόγραφα που εκδίδει ή εγγυάται πλήρως η Ελληνική Δημοκρατία»⁶.

            Δηλαδή, εφόσον ο ελληνικός λαός αποφάσισε με την ψήφο του πριν 11 μέρες να φέρει στην εξουσία αυτούς που αμφισβητούν το πρόγραμμα, τότε και αυτοί πιστοί στο δόγμα ΤΙΝΑ, θα σταματήσουν να αποδέχονται ως εχέγγυα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου και εγγυημένες από την ελληνική κυβέρνηση τραπεζικές και εταιρικές ομολογίες. Θα σταματήσουν να δέχονται ως  εχέγγυα όλα τα ελληνικά χαρτιά που είχαν την πιστοληπτική διαβάθμιση «σκουπίδια» και που κανένας άλλος επενδυτής δεν τα ακούμπαγε. Εφόσον είχαμε το θράσος να ψηφίσουμε διαφορετικά έπρεπε να τιμωρηθούμε.

Αθήνα, 5 Φεβρουαρίου 2015 (Photo Louisa Gouliamaki. AFP)

    Η θηλιά είχε μπεί στο λαιμό και το χέρι ήταν στο λεβιέ της καταπακτής  από την 4^η  Φεβρουαρίου και στις 28 του ίδιου μήνα ήταν «η ημέρα της εκτέλεσης», καθώς τέλειωνε η συμφωνία της παράτασης που είχε πάρει ο Σαμαράς για την ολοκλήρωση του δεύτερου προγράμματος. Ήταν η στιγμή της «Επιχείρησης Αντιστροφής της Αλήθειας» και αποδόμησης του ανθρώπου που βγήκε πρώτος σε ψήφους βουλευτής, χωρίς μηχανισμούς υποστήριξης και τόλμησε να πει «Ουάου», στον Γέρουν, όταν οι εγχώριοι τροϊκανοί του φώναζαν «κράτα γερά Γέρουν».  Έτσι με ανακωχή λίγων ημερών από την ψυχρολουσία που δέχτηκαν τα διαπλεκόμενα και συστημικά μέσα μαζικής αποβλάκωσης, ο Βαρουφάκης ξαναέγινε Μπαρουφάκης και η αναλύσεις των ελληνικών θέσεων εξαντλώνταν στις «στυλιστικές επιλογές του Γιάνη».  

    Απέμεινε το τελευταίο χαρτί – το Emergency liquidity assistance (ELA) της Τράπεζας της Ελλάδας του άλλου Γιάννη, του ορθόδοξου με δύο «ν», του Στουρνάρα, του υπάλληλου της ΕΚΤ και του Ντράγκι. Να θυμήσω ότι τα πιστωτικά ιδρύματα στη ζώνη του ευρώ έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν χρηματοδότηση από τις κεντρικές τράπεζες όχι μόνο μέσω της διενέργειας πράξεων νομισματικής πολιτικής αλλά, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, και μέσω της παροχής έκτακτης ενίσχυσης σε ρευστότητα – ELA, βάσει του άρθρου 14.4 του Καταστατικού του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ, το οποίο αναφέρει: «Οι εθνικές κεντρικές τράπεζες μπορούν να εκτελούν και λειτουργίες άλλες από εκείνες που καθορίζονται στο παρόν καταστατικό, εκτός εάν το Διοικητικό Συμβούλιο αποφανθεί, με πλειοψηφία δύο τρίτων των ψήφων, ότι οι λειτουργίες αυτές παρακωλύουν τους στόχους και τα καθήκοντα του ΕΣΚΤ. Οι εν λόγω λειτουργίες εκτελούνται υπ’ ευθύνη των εθνικών κεντρικών τραπεζών και δεν θεωρούνται ότι αποτελούν μέρος των λειτουργιών του ΕΣΚΤ»⁷.

     Σύμφωνα με τις σχετικές διαδικασίες ως έκτακτη ενίσχυση σε ρευστότητα (ELA) νοείται η παροχή εκ μέρους εθνικής κεντρικής τράπεζας (ΕθνΚΤ) του Ευρωσυστήματος: (α) χρήματος κεντρικής τράπεζας ή/και (β) κάθε άλλης μορφής στήριξης η οποία ενδέχεται να επιφέρει αύξηση του χρήματος κεντρικής τράπεζας προς φερέγγυο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα, ή προς όμιλο φερέγγυων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, που αντιμετωπίζει προσωρινά προβλήματα ρευστότητας, χωρίς ωστόσο η ενέργεια αυτή να εντάσσεται στο πλαίσιο άσκησης της ενιαίας νομισματικής πολιτικής. Η έκτακτη ενίσχυση σε ρευστότητα παρέχεται με ευθύνη της ενδιαφερόμενης ΕθνΚΤ. Αυτό σημαίνει ότι η εν λόγω ΕθνΚΤ αναλαμβάνει το κόστος και τους κινδύνους που ενδέχεται να προκύψουν από την παροχή έκτακτης ενίσχυσης σε ρευστότητα. Δηλαδή σε αντίθεση με τον δανεισμό που παρέχεται από την ίδια την ΕΚΤ και που σε περίπτωση αθέτησης της αποπληρωμής του από την τράπεζα τη ζημία επιβαρύνονται όλα τα μέλη της ευρωζώνης αναλογικά με το μερίδιο τους στην ιδιοκτησία της ΕΚΤ, τα δάνεια του ΕLA δίνονται από την κεντρική τράπεζα κάθε χώρας και η όποια αθέτησή τους επιβαρύνει το δημόσιο χρέος της ίδιας χώρας. Εντούτοις, βάσει του άρθρου 14.4 του Καταστατικού του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ, όπως είδαμε παραπάνω, ανατίθεται στο Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ η αρμοδιότητα περιστολής των πράξεων παροχής έκτακτης ενίσχυσης σε ρευστότητα, εφόσον το Διοικητικό Συμβούλιο αποφανθεί ότι οι εν λόγω πράξεις παρακωλύουν τους στόχους και τα καθήκοντα του Ευρωσυστήματος. Στην περίπτωση αυτή το Διοικητικό Συμβούλιο αποφασίζει με πλειοψηφία δύο τρίτων των ψήφων. Προκειμένου να είναι σε θέση να αξιολογήσει ορθώς κατά πόσον τίθεται θέμα παρακώλυσης, το Διοικητικό Συμβούλιο πρέπει να ενημερώνεται εγκαίρως για τη διενέργεια τέτοιων πράξεων⁸. Οι σχετικές διαδικασίες θεσπίστηκαν ήδη από το 1999 και έκτοτε αναθεωρούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

Μία τράπεζα για να δανειστεί από τον μηχανισμό ELA πρέπει να καταθέσει επαρκείς εγγυήσεις στην ΕθνΚΤ (ΤτΕ για την Ελλάδα) που να αποδεικνύουν τη φερεγγυότητα της. Κατά κανόνα, οι ΕθνΚΤ παρέχουν στην ΕΚΤ λεπτομερή στοιχεία όπως ύψος του δανείου, το συμφωνηθέν επιτόκιο (το οποίο είναι ακόμα πιο υψηλό και από εκείνο της ΕΚΤ, μέχρι και 30 φορές, γεγονός που καθιστά τον ELA έναν πολύ ακριβό δανεισμό) και τη φερεγγυότητα του δανειολήπτη, για κάθε πράξη ELA, το αργότερο εντός δύο εργάσιμων ημερών από την εκτέλεση της εν λόγω πράξης. Σε περίπτωση που το συνολικό ποσό των σχεδιαζόμενων πράξεων ELA προς συγκεκριμένο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα ή προς συγκεκριμένο όμιλο χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων υπερβαίνει το όριο των 500 εκατ. ευρώ, η ενδιαφερόμενη ΕθνΚΤ οφείλει να ενημερώσει σχετικώς την ΕΚΤ το νωρίτερο δυνατόν πριν από την παροχή της αιτούμενης ενίσχυσης. Σε περίπτωση που η σχεδιαζόμενη παροχή ρευστότητας υπερβαίνει τα 2 δις ευρώ τότε πάλι απαιτείται έγκριση 2/3 του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ (ήτοι 16 ψήφοι σε σύνολο 25).

Μέχρι και τον Ιανουάριο του 2015 σημαντική χρήση του ELA εκτός της Ελλάδας είχαν κάνει κυρίως τράπεζες της Ιρλανδίας που ο ELA έφτασε περίπου τα 70 δις ευρώ, τον Φεβρούαριο του 2012  και οι Κυπριακές τράπεζες όπου ο ELA ξεπέρασε τα 10 δις ευρώ τον Ιούλιο του 2012. Ιστορικά να αναφερθεί ότι στη περίπτωση της Κύπρου, η ΕΚΤ ενώ αρχικά είχε εγκρίνει τη παροχή ρευστότητας μέσω του μηχανισμού ELA στη συνέχεια τη διέκοψε με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε στο λεγόμενο bail-in, το κούρεμα δηλαδή των καταθέσεων στις Κυπριακές τράπεζες (κατά 47,5% για την Τράπεζα Κύπρου στο ποσό άνω των 100.000 ευρώ και κατά περίπου 80% για την Λαϊκή Τράπεζα στο ποσό άνω των 100.000 ευρώ)  και τη χρεοκοπία της Λαϊκής Τράπεζας (πρώην Marfin).

    Για την Ελλάδα να θυμίσω ότι, σύμφωνα με την Έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδας για την Ανακεφαλαιοποίηση και Αναδιάταξη του Ελληνικού Τραπεζικού Τομέα (Δεκέμβριος 2012) η  συνδυαστική επίδραση των παρακάτω παραγόντων: α) της αδυναμίας πρόσβασης στις διεθνείς αγορές και της εκροής καταθέσεων, β) των δυσμενών οικονομικών συνθηκών που προκάλεσαν επιδείνωση της ποιότητας των δανειακών χαρτοφυλακίων, γ) της αναδιάρθρωσης του δημόσιου χρέους με τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα (“PSI”), άσκησαν ισχυρές πιέσεις στη κεφαλαιακή βάση και στη ρευστότητα των ελληνικών τραπεζών, απειλώντας τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος και την ευρωστία αρκετών τραπεζών.

    Σχετικά με τις πιέσεις στη κεφαλαιακή βάση, μέχρι να αναλάβει ο ΣΥΡΙΖΑ είχαν γίνει ήδη δύο ανακεφαλαιοποίησεις τραπεζών το 2013 και 2014. Το 2013, το ελληνικό δημόσιο, μέσω του ελληνικού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας το οποίο είχε λάβει δάνεια από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF), κατέβαλλε 28,6 δις ευρώ και αγόρασε περίπου το 90% των νεοεκδοθέντων μετοχών των τεσσάρων συστημικών τραπεζών (Εθνική Τράπεζα, Eurobank, Alpha και Πειραιώς). Στη συνέχεια, οι αυξημένες προβλέψεις για την κάλυψη των ζημιών από τα διογκούμενα μη εξυπηρετούμενα δάνεια είχαν ως αποτέλεσμα ξανά την υποκεφαλαιοποίηση των τραπεζών ώστε απαιτήθηκε το 2014 νέα ανακεφαλαιοποίηση που έγινε με εισφορές 8,3 δις ευρώ από διεθνείς επενδυτές.

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος, στο: https://www.bankofgreece.gr/Pages/el/Statistics/monetary/deposits.aspx. Γραφικό δικό μου.

    Σχετικά με τις πιέσεις στη ρευστότητα, μέτρο για την αντιμετώπιση της, λόγω της αδυναμίας πρόσβασης στις διεθνείς αγορές και της εκροής καταθέσεων, ήταν το waiver και ο ELA. Οι ελληνικές τράπεζες ήρθαν για πρώτη φορά σε επαφή με τον ELA το Μάιο του 2012, με συνολικά δάνεια 124 δις. ευρώ. Εφόσον όμως υπήρχε ανοιχτό το παράθυρο παροχής ρευστότητας από την χρήση του waiver  που ήταν πολύ πιο φθηνό, σταδιακά η χρήση του ELA μειώθηκε ώσπου τον Μάιο του 2014, τελικά μηδενίστηκε (βλ. διαγ. 1). Η πολιτική αβεβαιότητα που ακολούθησε σε συνδιασμό με την ενορχηστρωμένη κινδυνολογία της κυβέρνησης Σαμαρά, του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας, Γιάννη Στουρνάρα και των ΜΜΑ, κίνησε νέα φυγή κεφαλαίων από το ελληνικό τραπεζικό σύστημα (βλ. διαγ.2) και ενεργοποίησε ξανά τον ELA. Ήδη από την 16^η Ιανουαρίου 2015 τρεις από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες της Ελλάδας (Alpha Bank, Eurobank και Τράπεζα Πειραιώς) είχαν καταφύγει στον ELA της Τράπεζας της Ελλάδας και στις 21 Ιανουαρίου η ΕΚΤ είχε εγκρίνει την παροχή βραχυχρόνιας ρευστότητας τους ύψους 10 δις ευρώ και διάρκειας δύο εβδομάδων.

                            Διαγ. 3

Πηγή: ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΓΙΑΝΝΗΣ: http://www.kathimerini.gr/818750/article/oikonomia/ellhnikh-                              oikonomia/ay3hsh-toy-ela-kata-23-dis-logw-ekrown-kata8esewn

    Η απόφαση της 4^ης Φεβρουαρίου 2015, της ΕΚΤ να άρει το waiver, επιτάχυνε την φυγή καταθέσεων από το τραπεζικό σύστημα και οδήγησε τις τράπεζες στον μονόδρομο του πανάκριβου ELA, πριν καν τις προγραμματικές δηλώσεις της νέας κυβέρνησης που έγιναν στις 7 Φλεβάρη. Το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο: εάν δεν αλλάξει η ελληνική κυβέρνηση μυαλά, τότε θα κλείσει και η στρόφιγγα της έκτακτης ρευστότητας – του ELA. Θα κλείσουν οι τράπεζες και όταν ξανανοίξουν θα υπάρχουν capital controls. Το «χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου» είχε ξεκινήσει.

 

(συνεχίζεται)

 Σημειώσεις – Βιβλιογραφία

1.  ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ (αριθ. 4) ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ. Στο: https://www.ecb.europa.eu/ecb/legal/pdf/oj_c_2016_202_full_el_txt.pdf
2. ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΑ ΓΡΑΜΜΗ (ΕΕ) 2015/510 ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ της 19ης Δεκεμβρίου 2014 σχετικά με την εφαρμογή του πλαισίου νομισματικής πολιτικής του Ευρωσυστήματος (κατευθυντήρια γραμμή γενικής τεκμηρίωσης) (ΕΚΤ/2014/60). Στο: https://www.ecb.europa.eu/ecb/legal/pdf/celex_02014o0060-20181001_el_txt.pdf
3. ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΑ ΓΡΑΜΜΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ της 9ης Ιουλίου 2014 σχετικά με συμπληρωματικά προσωρινά μέτρα όσον αφορά τις πράξεις αναχρηματοδότησης του Ευρωσυστήματος και την καταλληλότητα των ασφαλειών και σχετικά με την τροποποίηση της κατευθυντήριας γραμμής ΕΚΤ/2007/9. Στο: https://www.ecb.europa.eu/ecb/legal/pdf/oj_jol_2014_240_r_0012_el_txt.pdf
4. ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ της 6^ης Μαΐου 2010 σχετικά με προσωρινά μέτρα που αφορούν την καταλληλότητα των εμπορεύσιμων χρεογράφων που εκδίδει ή εγγυάται η ελληνική κυβέρνηση (ΕΚΤ/2010/3). Στο: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=OJ:L:2010:117:FULL&from=EL
5. Βαρουφάκης Γ., 2017. «Ανίκητοι ηττημένοι», σ. 332
6. ΑΠΟΦΑΣΗ (ΕΕ) 2015/300 ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ της 10ης Φεβρουαρίου 2015 σχετικά με την καταλληλότητα εμπορεύσιμων χρεογράφων έκδοσης ή πλήρους εγγύησης της Ελληνικής Δημοκρατίας (ΕΚΤ/2015/6). Στο: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32015D0006&from=EL
7. ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ (αριθ. 4) ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ.
8. ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΑ ΓΡΑΜΜΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ της 9ης Ιουλίου 2014 σχετικά με συμπληρωματικά προσωρινά μέτρα όσον αφορά τις πράξεις αναχρηματοδότησης του Ευρωσυστήματος και την καταλληλότητα των ασφαλειών και σχετικά με την τροποποίηση της κατευθυντήριας γραμμής ΕΚΤ/2007/9. Στο: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=OJ:L:2014:240:FULL&from=EL