9 Ιανουαρίου 1989: Το Κρατικό Συμβούλιο (ΚΣ) της Λαϊκής Δημοκρατίας της Βουλγαρίας (ΛΔΒ) με βάση το άρθρο 94, σημείο 2, παρ. 1 και 2 του Συντάγματος του 1971 εκδίδει το Διάταγμα № 56 περί οικονομικής δραστηριότητας (Указ 56 за стопанската дейност), με το οποίο πάνω στα θεμέλια της κεντρικά σχεδιασμένης οικονομίας επιχειρείται να χτιστεί η οικονομία της αγοράς.

„УКАЗ № 56 ЗА СТОПАНСКАТА ДЕЙНОСТ

Глава първа.

ОБЩИ РАЗПОРЕДБИ

Чл. 1. (1) Този указ се прилага при осъществяване на стопанска дейност във всички отрасли и сфери на народното стопанство.

(2) Стопанската дейност се извършва на основата на всички форми на собственост: предоставени за стопанисване обекти на държавна и общинска собственост, собственост на кооперативни и обществени организации, на граждани, на чуждестранни лица и смесена собственост.

Чл. 2. (1) Основна форма за осъществяване на стопанска дейност е фирмата.

(2) В духовната сфера могат да се образуват издателски, рекламни, импресарски, изложбени и други къщи, които работят като фирми.

(3) Отделни граждани и колективи от граждани могат да извършват стопанска дейност и без да регистрират фирми.

Чл. 3. Чуждестранни юридически и физически лица извършват стопанска дейност в страната при условията на този указ. 

Чл. 4. (1) На всички фирми се осигуряват равностойни условия за осъществяване на стопанска дейност.

(2) Стопанската дейност и инвестициите на чуждестранните лица в страната са под закрила-та на държавата. Държавата осигурява еднакви икономически и правни условия за извършване на стопанска дейност и инвестиции в страната на всички чуждестранни лица.

(3) Министерският съвет може да постанови разпоредбите на този указ да не се прилагат изцяло или отчасти за стопанската дейност на чуждестранни лица от страни, в които спрямо български фирми се прилагат дискриминационни мерки.

Чл. 5. Стопанската дейност се осъществява при съчетаване на планово-регулиращите функции на държавата по стратегията и целите на социално-икономическото развитие със самостоятелността на фирмите, с действието на пазарните механизми и в съответствие със закона.

Чл. 6. Стопанска дейност в страната не може да се извършва, без да се спазват изискванията за опазване на природната среда.

Чл. 7. Държавата не отговаря за задълженията на фирмите, както и фирмите не отговарят за задълженията на държавата  или  на  други фирми.

Чл. 8. Фирмите и другите юридически лица могат да образуват дружествени фирми и да се обединяват в съюзи.

Чл. 9. Ежегодно до 31 март на следващата година фирмата представя на данъчния орган по седалището й счетоводен отчет и баланс, заверени от правоспособно лице.…“

(Ολόκληρο το κείμενο του Διατάγματος № 56  μπορείτε να διαβάσετε στο: http://www.omda.bg/public/arhiv/Realii/Ukaz_%2056_teksta.htm)

 11 Ιανουαρίου 1989: Η Κρατική Ασφάλεια κάνει έφοδο στην οικία του ποιητή  Петър Манолов στο Πλόβντιφ. Κατάσχονται έγγραφα και πραπαγανδιστικό υλικό της παράνομης οργάνωσης «Ανεξάρτητη Οργάνωση για την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Βουλγαρία» (Независимо дружество за защита правата на човека в България – НДЗПЧБ). Πρόκειται για μία οργάνωση που έκανε τα πρώτα της βήματα  στις αρχές του 1987 μετά από πρωτοβουλία του Илия Минев. Ο τελευταίος για την δράση του ως μέλος της ηγεσίας της φασιστικής οργάνωσης «Легион» την περίοδο 1940 – 1944 τιμωρήθηκε με κάθειρξη 20 ετών, ενώ αργότερα για τέλεση τρομοκρατικών ενεργειων φυλακίστηκε άλλα 13 χρόνια. Ο Минев μαζί με άλλους ομοιδεάτες και συγκρατούμενους του όπως οι: Цеко Цеков, Григор Симов, Стефан Савовски, Едуард Генов, Божидар Статев, αποφάσισαν να ξεκινήσουν πολιτικό αγώνα ενάντια στο καθεστώς. Μέσω της αμερικάνικης Πρεσβείας διοχέτευσαν προς τα ξένα ΜΜΕ την «Έκκληση για την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Βουλγαρία», «πείθοντας» δυτικούς κύκλους ότι πρόκειται για πολιτικό αγώνα αντιφρονούντων (βλ. Иванов Д., σ. 156). Μετά από αρκετές απόπειρες για  επίσημη ίδρυση με βάση τον νόμο και αντίστοιχης απόρριψης του αιτήματος από την βουλγάρικη Δικαιοσύνη, αποφασίζουν να συγκεντρωθούν στο σπίτι του γραμματέα της οργάνωσης,  Петър Манолов, για να συντονίσουν τις προσπάθειες  και υιοθετήσουν πρόγραμμα δράσης. Τότε λοιπόν γίνεται η έφοδος και η προσαγωγή των παρευρισκομένων στην Κρατική Ασφάλεια. Το γεγονός αυτό γίνετε γνωστό σε δυτικά ΜΜΕ τα οποία και στηρίζουν τις προσπάθειες της НДЗПЧБ ελεύθερα να διατυπώνει και αγωνίζεται για τις ιδέες της. Έχοντας τη διεθνή υποστήριξη ο Петър Манолов ξεκινά απεργία πείνας. Τις επόμενες μέρες τον  Манолов τον επισκέπτονται άλλα δύο μέλη της οργάνωσης о γιατρός Константин Тренчев και ο ποιητής Николай Колев – Босия με σκοπό να εκφράσουν την συμπαράστασή τους. Σε εκείνη τη συνάντηση αποφασίζεται από τους τρεις τους, η ίδρυση ενός ανεξάρτητου συνδικαλιστικού φορέα των ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών που θα υποστηρίζει και θα προωθεί τα δικαιώματα των μελών του.

19 Ιανουαρίου 1989:  Ο Μιτεράντ προσκαλεί σε πρόγευμα εκτός πρωτοκόλλου, στη γαλλική πρεσβεία στη Σόφια, 12 Βούλγαρους διανοούμενους (Блага Димитрова, Ивайло Петров, Йордан Радичков, Желю Желев, Сведлин Русев, Анжел Вагенщайн, Барух Шамлиев, Алексей Шелудко, Радой Ралин, Стефан Продев, Копринка Червенкова και Николай Василев). Οι περισσότεροι είναι μέλη της Λέσχης για την υποστήριξη της διαφάνειας και της ανασυγκρότησης (Клуб за подкрепа на гласността и преустройството). Να θυμίσω ότι η Λέσχη είχε ιδρυθεί στις 3 Νοεμβρίου 1988 στην αίθουσα № 65 του Πανεπιστημίου “Св. Климент Охридски” στη Σόφια με την ανάγνωση από τον καθηγητή Иван Николов της Προγραμματικής της Διακήρυξης  και των ονομάτων 81 ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών που την είχαν συνυπογράψει. Στην Διακήρυξη αναφέρεται ότι η Λέσχη: «θα δραστηριοποιείται στα πλαίσια των διατάξεων του Συντάγματος της ΛΔΒ, θα συμμορφώνεται με την ισχύουσα νομοθεσία και θα στηρίζει τις αποφάσεις της Ιουλιανής Ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής (ΚΕ) του Βουλγάρικου Κομμουνιστικού Κόμματος (ΒΚΚ) του 1987» (βλ. Иванов Д., σ. 167).

Η Διακήρυξη στάλθηκε στην ΚΕ του ΒΚΚ και στα ΜΜΕ:

„Програмна декларация на Клуба за подкрепа на гласността и преустройството в България, 3 ноември 1988 г.

Процесите на демократизация и преустройство, които са обхванали почти цялата система на социализма, навлизат в решителната си фаза, когато усилията на интелигенцията за разширяване на гласността и изграждане на неформални групи, организации и движения, придобиват все по-голямо значение.

Взимайки предвид това обстоятелство, група интелектуалци от София реши да основе Клуб за подкрепа на гласността и преустройството в България. Клубът си поставя за цел да обсъжда публично, в условия на пълна откритост, най-актуални въпроси и наболели проблеми на нашето общество, които пряко засягат съдбата на народа ни – неговото близко минало, непосредствено настояще и обозримо бъдеще. Клубът по-специално ще разисква въпросите за икономическото състояние на страната и жизненото равнище на населението, сложните и все по-усложняващи се демографски проблеми, въпросите около човешките права у нас, екологичната обстановка и изгледите за нейното подобряване, темповете на преобразуванията, действителното равнище на гласността и пр.

Клубът ще осъществява дейността си чрез провеждане на събрания, организиране на дискусии и срещи с изтъкнати специалисти, които са в състояние компетентно да разяснят проблемите с видни наши интелектуалци, общественици, отговорни политически лица от държавния и партийния апарат, ангажирани в решаването на интересуващите ни проблеми.

Учредителите на Клуба считат за необходимо изрично да подчертаят, че той ще работи изцяло на основата на Конституцията на НРБ и в нейните рамки, на основата на сега съществуващото в страната законодателство и при пълна подкрепа на решенията на Юлския пленум на ЦК на БКП от 1987 г., като се бори решително за тяхното практическо осъществяване.

Всеки опит да бъдат включени елементи на секретност, подмолност, нелегалност или подривност в дейността на Клуба ще се разглежда като провокация, игнориране на гласността и преустройството у нас“. (http://www.znam.bg/com/action/showArticle;jsessionid=7AE35E5370B267DFF60A16285CCF223E?encID=628&article=1606631636)

Ανάμεσα στα ιδρυτικά μέλη ήταν οι: Христо Радевски, Дучо Мундров, Кирил Василев, акад. Алексей Шелудко, Радой Ралин, Желю Желев, Чавдар Кюранов, Искра Панова, Иван Джаджев, Борис Спасов, Копринка Червенкова, Антонина Желязкова, Георги Мишев, Марко Ганчев, Блага Димитрова, Николай Василев. Από τα 81 μέλη: 44 ήταν μέλη του ΒΚΚ, 4 διαγραφέντες από το ΒΚΚ, 3 μέλη της ДКМС (νεολαίας του ΒΚΚ), 1 μέλος του БЗНС (Αγροτικού κόμματος) και 29 εξωκομματικοί. Με βάση το επαγγελματικό τους προφίλ: κοινωνικές επιστήμες – 33, φυσικές επιστήμες – 5, λογοτεχνία – 23, κινηματογράφος – 7, πολιτισμός – 12, αξιωματικός εν αποστρατεία – 1 (βλ. Иванов Д., σ. 168). Η Στ’ Διεύθυνση της Κρατικής Ασφάλειας (Шесто управление на Държавна сигурност) και πιο συγκεκριμένα το Τμήμα 01 («Αγώνας ενάντια στην ιδεολογική δολιοφθορά και άλλων παρόμοιων υπονομευτικών δραστηριοτήτων») είχε αναλάβει να συνετίσει τα μέλη της Λέσχης με παρακολουθήσεις, με «συζητήσεις» μέσω φίλων και γνωστών,  με ανακρίσεις ακόμα και με διαγραφές από το Κόμμα (Кирил Василев, Чавдар Кюранов, Борис Спасов, Стефан Продев, Копринка Червенкова). Εκείνη την αρχική περίοδο στην ηγετική ομάδα της Λέσχης ήταν τα μετριοπαθή μέλη του ΒΚΚ, όπως ο Чавдар Кюранов, η σύζυγός του Искра Панова, ο Иван Джаджев. Όσο όμως περνούσε ο καιρός και οι παρενοχλήσεις της Κρατικής Ασφάλειας γινόντουσαν πιο συχνές και ανοιχτές, τόσο περισσότερο ενισχυόταν η θέση μέσα στην Λέσχη της ομάδας γύρω από τον φιλόσοφο Желю Желев και την ποιήτρια Блага Димитрова.

 Μετά από αυτή την συνάντηση στην γαλλική Πρεσβεία, δόθηκε και επίσημα το χρίσμα των αντιφρονούντων σε όσους μετείχαν στη Λέσχη. Επιτέλους υπάρχει αντιπολίτευση όχι μόνο στην Ουγγαρία, στην Τσεχοσλοβακία, στην Πολωνία αλλά και στη Βουλγαρία.

7 Φεβρουαρίου 1989: Το πρόγραμμα της παράνομης οργάνωσης «Ανεξάρτητη Οργάνωση για την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Βουλγαρία» που είχε συντάξει ο γραμματέας της Петър Манолов, διαβάζεται μέσα από τις ραδιοσυχνότητες βραχέων κυμάτων, της Ντόιτσε Βέλε  (Deutsche Welle)

Η πρώτη σελίδα του προγραμματος της «Ανεξάρτητης Οργάνωσης για την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Βουλγαρία» 

8 Φεβρουαρίου 1989: Στο Πλόβντιφ ιδρύεται συνδικάτο για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας των καλλιτεχνών και ερευνητών που αργότερα θα μετεξελιχθεί στο εργατικό συνδικάτο με την ονομασία Συνομοσπονδία Εργασίας «Υποστήριξη» (Конфедерация на труда „Подкрепа“). Ανάμεσα στους ιδρυτές της, ο Константин Тренчев (ο οποίος διετέλεσε πρόεδρός του από τότε μέχρι και τον Φλεβάρη του 2015) , ο Николай Колев – Босия, οι Диана και Димитър Бояджиеви, ο Пламен Даракчиев, η Кояна Иванова. Πολλά  μέλη του συνδικάτου  «Подкрепа» ήταν και μέλη της НДЗПЧБ (βλ. 11 Ιανουαρίου 1989).  Όπως και η НДЗПЧБ έτσι και το συνδικάτο Подкрепа δεν κατάφερε να πάρει και επίσημη έγκριση για να δραστηριοποιείται ελεύθερα και να μην παραβαίνει τον νόμο. Η αντιμετώπιση από την ΚΑ είναι η γνωστή: εκφοβισμός, «φιλικές» συμβουλές, προσαγωγές, ανακρίσεις, παρακολουθήσεις, εκτοπισμός (για παράδειγμα τον Николай Колев – Босия τον στέλνουν στο  Бобов дол). Η άμυνα των αντιφρονούντων περιελάμβανε μπαράζ συνεντεύξεων με την συνδρομή δυτικών Πρεσβειών, αλλά και με την κήρυξη απεργιών πείνας.

Στο Καταστατικό του ανεξάρτητου συνδικάτου «Υποστήριξη»  διαβάζουμε:

„Устав на Независимия профсъюз “Подкрепа”, 11 февруари 1989 г.

1. Независимият профсъюз е доброволен съюз, осъществяващ своята дейност в съответствие с Конституцията на НРБ, законодателството на НРБ, а също и с настоящия Устав.
2. Учредители на профсъюз “Подкрепа” се явяват лица, свързани с научно-техническата, хуманитарната и художествено-творческата интелигенция.
3. Профсъюз “Подкрепа” действа из цялата територия на НРБ.
4. Независимият профсъюз осъществява своята дейност в сътрудничество с държавните и обществените организации в НРБ, както и със задграничните и международните професионални организации и фондации….“.(http://www.znam.bg/com/actionshowArticle;jsessionid=7AE35E5370B267DFF60A16285CCF223E?encID=628&article=1606631636) 

21 Φεβρουαρίου 1989: Δημοσιεύεται στην Εφημερίδα του Κράτους ο Εφαρμοστικός κανονισμός του Διατάγματος № 56 περί οικονομικής δραστηριότητας  (Правилник за прилагане на Указ № 56 за стопанската дейност). Ξεκινά η ίδρυση εταιριών (ΑΕ, ΕΠΕ κ.ά) ξένων και εγχώριων.

21 Μαρτίου 1989: Ο απεσταλμένος δυτικογερμανικού τηλεοπτικού σταθμού Τόμας Μπράι, παίρνει τηλεφωνική συνέντευξη από τον Л. Собаджиев  στέλεχος της «НДЗПЧБ».

24 Μαρτίου 1989: Τον ποιητή Петър Манолов, επισκέπτονται στο σπίτι του στο Πλόβντιφ στελέχη των Πρεσβειών των ΗΠΑ και της Δυτικής Γερμανίας. Ο  Манолов τους αναφέρει ότι σύντομα το καθεστώς θα πέσει και τότε αυτός θα φύγει από την χώρα.

11 Απριλίου 1989: Ιδρύεται μια περιβαλλοντική ΜΚΟ με την ονομασία «Ανεξάρτητη ένωση Εκογκλάσνοστ» (Независимото сдружение „Екогласност“), από τους Петър Слабаков (πρόεδρος), Георги Аврамов (γραμματέας), Петър Берон, Александър Каракачанов.

Η προγραμματική διακήρυξη της «Екогласност» αναφέρει:

„…Заплахата на екологичния апокалипсис в наши дни изглежда не само по-реална, но и по-зловеща от всички страшни прорицания на миналото. Защо въпреки огромните си възможности технологическият прогрес, вместо да хуманизира нашия свят, е на път да превърне собствената ни жизнена среда в дамоклев меч над самите нас? Отговорът на този въпрос ни отпраща към корените на нашия обществено-политически живот. И там ние се изправяме срещу базисния факт, че различните социални групи имат нееднакво участие в процеса на вземане на решенията, които определят насоките на цялото обществено развитие. Онези, които вземат стратегическите решения, в т.ч. и в екологическата сфера, не са същите, които понасят главните последствия от тяхното изпълнение.

Участниците в общественото движение “Екогласност” декларират своята привързаност към каузата на потърпевшите, като изхождат от потребността за екологическа самозащита на населението. Те са решени да обединят своите усилия по посока на едно дълбоко социално-икономическо преустройство. За основно стратегическо средство в своята борба те смятат пълната екологична гласност, която е предусловие за демократичния публичен контрол върху екологичната политика на страната…“. (http://www.znam.bg/com/action/showArticle;jsessionid=7AE35E5370B267DFF60A16285CCF223E?encID=628&article=1606631636)

7 Μαΐου 1989: Βίαιη καταστολή της συνέλευσης της τοπικής οργάνωσης Χασκόβου της «НДЗПЧБ», από την Κρατική Ασφάλεια. Στη συνέλευση παρευρίσκονται οι Петър Манолов,  Константин Тренчев και Николай Колев – Босия. Λίγες μέρες αργότερα ο Николай Колев – Босия θα παραδώσει στο ραδιοφωνικό σταθμό «Ελεύθερη Ευρώπη», διακήρυξη της НДЗПЧБ, στην οποία καταδικάζεται η «διαδικασία Αναγέννησης» (Възродителен процес) όπως ονομάστηκε η βίαιη αλλαγή των ονομάτων της τουρκικής μειονότητας της Βουλγαρίας. Αυτή η πολιτική του ΒΚΚ, αναφέρεται στην διακήρυξη, παραβιάζει κατάφωρα την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

19 – 27 Μαΐου 1989: Μαζικές συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις στην βάση της διακήρυξη της НДЗПЧБ οργανώνονται στην βορειοανατολική Βουλγαρία, όπου και σημειώνονται βίαιες συγκρούσεις με τις αρχές ασφαλείας, με ανθρώπινα θύματα.

20 Μαΐου 1989: Ο ποιητής Петър Манолов, ηγετικό στέλεχος της «НДЗПЧБ» και της «Подкрепа», απελάσεται από την ΛΔΒ.

25 Μαΐου 1989: Ο Константин Тренчев και ο Николай Колев-Босия συλλαμβάνονται. Ως ένδειξη διαμαρτυρίας ξεκινούν απεργία πείνας.

29 Μαΐου 1989: Ο Τ. Ζίβκοφ ανακοινώνει σε ραδιοτηλεοπτικό του διάγγελμα ότι η Βουλγαρία έχει υιοθετήσει νόμο ο οποίος επιτρέπει σε όλους τους βούλγαρους πολίτες να ταξιδεύουν ελεύθερα στο εξωτερικό. Η μαζική απέλαση που ονομάστηκε «Η μεγάλη εκδρομή» (Голямата екскурзия) ξεκινούσε, ενώ ταυτόχρονα τέλειωνε με κραχ, αυτό που κυνικά ονομάστηκε το 1984 «διαδικασία Αναγέννησης» (Възродителен процес) και που στην ουσία ήταν μια διαδικασία βίαιης αφομοίωσης περίπου 800 χιλιάδων βουλγάρων πολιτών της τουρκικής μειονότητας. (Προτείνω να δείτε: https://www.youtube.com/watch?v=2BM5YbGHTxI)

18 Ιουνίου 1989: Μέλη της Λέσχης για την υποστήριξη της διαφάνειας και της ανασυγκρότησης καταθέτουν στην Βουλή διακήρυξη για τον τερματισμό της «διαδικασίας Αναγέννησης».

7 και 8 Ιουλίου 1989: Στο Βουκουρέστι πραγματοποιείται συνάντηση των κρατών μελών του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Στην βουλγάρικη αντιπροσωπεία συμμετέχουν οι: Тодор Живков, Георги Атанасов (πρωθυπουργός), Петър Младенов (υπουργός Εξωτερικών),  Добри Джуров (υπουργός Άμυνας) και Димитър Станишев (γραμματέα της ΚΕ, υπεύθυνος για τις διεθνής σχέσεις του κόμματος). Μετά τις εργασίες της συνόδου ο Μ. Γκορμπατσόφ συναντάτε κατ’ ιδίαν με όλους τους ηγέτες, εκτός από τον Τ. Ζίβκοφ. Όμως ο Αρχηγός της Ε’ Διεύθυνσης της Κρατικής Ασφάλειας (Управление безопасност и охрана – УБО) στρατηγός  Георги Милушев, που συνόδευει πάντα και παντού τον Τ. Ζίβκοφ, ως ο αρχηγός της φρουράς του, πληροφορείτε από τους ρουμάνους συναδέλφους του, ότι ο σοβιετικός ηγέτης συναντήθηκε με τους Добри Джуров και Петър Младенов. Ξεκάθαρο σημάδι ότι ο Γκόρμπι ετοιμάζει αλλαγές στην κορυφή της ηγεσίας στην Βουλγαρία. Ο Милушев, αφού αναφέρει το παραπάνω περιστατικό στο βιβλίο του: „По коридорите на властта“ (σσ. 10 – 12) ενημερώνει τους αναγνώστες ότι αποφάσισε να μην το αναφέρει στον Ζίβκοφ, γιατί και ο ίδιος είχε πειστεί ότι «ο Τόντορ Ζίβκοφ ήταν στον υπέρτατο βαθμό η προσωποποίηση του συστήματος και έπρεπε επιτέλους να φύγει». Αυτή είναι η άποψη του απόλυτα έμπιστου διοικητή της φρουράς του αρχηγού του κόμματος και του κράτους. Ο ίδιος ο Ζίβκοφ αργότερα θα πει για την Ε’ Διεύθυνσης της Κρατικής Ασφάλειας «το УБО ήταν ολόκληρη αυτοκρατορία, κράτος εν κράτει» (βλ. http://www.agentibg.com/index.php/bg/2014-02-19-08-19-22/2014-02-20-15-13-45/2014-02-20-15-19-05). Την δική του εκδοχή για την συνάντηση του με τον Γκορμπατσόφ δίνει ο Младенов σε συνέντευξή του στον Л. Денов. Η συνάντηση τους δεν ήταν  μυστική, αλλά σε κοινή θέα κατά τη διάρκεια του πρωινού διαλείμματος της συνόδου. Αφορμή στάθηκε σύμφωνα με τα λεγόμενα του Младенов η υπογραφή ενός αυτογράφου του σοβιετικού ηγέτη για την εγγονή του. Τότε ο  Младенов του ανακοίνωσε ότι η κατάσταση έχει φτάσει στο απροχώρητο και έχουν ξεκινήσει οι διεργασίες για την απομάκρυνση του Ζίβκοφ. Ο  Γκορμπατσόφ αρκέστηκε να πει μόνο: „Вам виднее“. (βλ. Недю Недев, 2016. „Дворцовият преврат срещу Тодор Живков“ Изд. Труд, σ. 40). Θα πρέπει να είμαστε αρκετά αφελείς για να πιστέψουμε την ιστορία του Младенов!

Αύγουστος 1989: Ο Τ. Ζίβκοφ άρρωστος και με κινητικά προβλήματα κάνει τις καλοκαιρινές του διακοπές στη Μαύρη Θάλασσα, στο συγκρότημα του πάλαι ποτέ καλοκαιρινού παλατιού του πρίγκιπα Φέρντιναντ  „Евксиноград“. Για τον Ζίβκοφ είχε κτιστεί ξεχωριστή κατοικία № 3, και μπουγκαλο με την ονομασία «Слънчевото бунгало» δίπλα στο κύμα με πισίνα και ασανσέρ-λιφτ που τον μετέφερε από την παραλία στα πάρκα του παλατιού. Εκεί σχεδιάζει τον ανασχηματισμό της κυβέρνησης που θα επέβαλε στην φθινοπωρινή Ολομέλεια της ΚΕ. Αργότερα στην κατάθεσή του ο Ζίβκοφ αναφέρει: «Δύο φορές συναντήθηκα με τον Георги Атанасов (πρωθυπουργός σημ. σ.) και του ανακοίνωσα ότι εκεί (στο υπουργικό συμβούλιο, σημ. σ.) δεν είναι σε θέση να ετοιμάζουν πραγματοποιήσιμα πλάνα. Αυτά ήταν ψεύτικα (фалшиви)… Τρία χρόνια στη σειρά παρουσιάζονται ψεύτικα πλάνα. Εμείς αποκαλύψαμε ότι στο υπουργικό συμβούλιο τα πράγματα δεν τραβάνε και εκεί βασική αιτία είναι ο ανταγωνισμός ανάμεσα στον Луканов (υπουργός Εξωτερικών Οικονομικών σχέσεων, σημ. σ.)  και τον Овчаров (υπουργός Οικονομίας και Σχεδιασμού, σημ. σ.). Ο Георги Атанасов μετέτρεπε τις συνεδριάσεις του υπουργικού συμβουλίου, όπως έλεγαν οι περισσότεροι κομμουνιστές, σε συνελεύσεις της κομμουνιστικής νεολαίας (комсомолски събрания). Όταν έβγαινες από αυτές τις συνεδριάσεις δεν σου ήταν καθαρό τι θα πρέπει να κάνεις. Εάν μελετηθούν τα πλάνα για το 1987, 1988, 1989 θα δούμε ότι όχι μόνο δεν ήταν πραγματοποιήσιμα, αλλά ήταν και παραποιημένα». Παρακάτω στη κατάθεσή του ο Ζίβκοφ αναφέρει ότι έφτιαξε μία δική του ομάδα από 30 οικονομολόγους με επικεφαλής τον Петко Данчев (αντιπρόεδρος της κυβέρνησης από τις 4 Ιουλίου 1989, σημ. σ.), που τον προόριζε και για αντικαταστάτη του Атанасов. Ο Ζίβκοφ θα παρουσίαζε την βασική εισήγηση στην Ολομέλεια της ΚΕ του κόμματος που θα γινόταν τον Νοέμβριο. (Προτείνω να διαβάσετε:  http://desebg.com/-a-/1536–10-1989-2-)

Το παλάτι «Евксиноград», ονομάστηκε έτσι (Εύξεινη πόλη), από την πριγκίπησσα Мария-Луиза Бурбон-Пармска την πρώτη σύζυγο του πρίγκιπα Фердинанд I

23 Αυγούστου 1989: Η Τουρκία κλείνει τα σύνορα της και σταματά να δέχεται μειονοτικό πληθυσμό της από την Βουλγαρία. Από τις 29 Μαΐου έως  τις 23 Αυγούστου, 309 592 άτομα εγκατέλειψαν την Βουλγαρία για την Τουρκία.  Μέχρι τις 21.11.1989 από αυτούς θα επιστρέψουν πίσω στην Βουλγαρία 62 159 άτομα. (βλ. Аврамов Р., 2016, σσ. 711 – 712).

4 Σεπτεμβρίου 1989: Ο Константин Тренчев και ο Николай Колев-Босия αποφυλακίζονται. Συνελήφθησαν και τέθηκαν υπό κράτηση χωρίς να τους έχουν απαγγελθεί κατηγορίες από τις 25 Μαΐου 1989.

24 έως 27 Σεπτεμβρίου 1989: Στη Βάρνα πραγματοποιείται συνάντηση των γραμματέων των κομμουνιστικών κομμάτων. Από την πλευρά των σοβιετικών συμμετέχει ο Αλεξάντερ Ιάκοβλεφ (Александър Яковлев), ο οποίος συναντάτε με τον Τ. Ζίβκοφ. Ενδιαφέρον έχει το τέλος αυτής της συνάντησης, όταν ο Ζίβκοφ απευθυνόμενος στον Ιάκοβλεφ του λέει: «Πες στον М. С. Горбачов, ότι έαν οι Μάρξ και Ένγκελς ήταν σήμερα ζωντανοί θα μας έλεγαν: Παιδιά (Момчета), είναι νωρίς να ανακηρύξουμε τα κόμματά μας για σοσιαλδημοκρατικά και να παλέψουμε για τον καπιταλισμό. Η κοινωνία και η οικονομία μας δεν είναι ακόμη έτοιμες για αυτό», ξεσπώντας σε γέλια με τον  χαρακτηριστικό του τρόπο.

23 Οκτωβρίου 1989: Το μεσημέρι στο υπουργείο Εξωτερικών ο Петър Младенов έχει προγραμματισμένο γεύμα εργασίας με τον αμερικανό Πρέσβη Sol Polansky. Δέκα λεπτά πριν τη συνάντηση των δύο ανδρών ο Младенов δέχεται ένα τηλεφώνημα από τον Ζίβκοφ, ο οποίος σε έντονο και προσβλητικό ύφος απαίτησε από τον υπουργό Εξωτερικών να σταματήσει τις ανούσιες συζητήσεις  με τους Αμερικάνους και να τους πει σε αυστηρό ύφος να σταματήσουν να επεμβαίνουν στα εσωτερικά της Βουλγαρίας. Πριν τις τηλεφωνικές οδηγίες του Ζίβκοφ χρησιμοποιώντας ακριβώς τα ίδια επιχειρήματα ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Иван Ганев, έδωσε τις ίδιες οδηγίες στον προϊστάμενο του! Αυτή η προσβολή θα μπορούσε να απαντηθεί μόνο με ένα τρόπο.

24 Οκτωβρίου 1989: O Петър Младенов (μέλος του ΠΓ από το 1977 και υπουργός Εξωτερικών από το 1971) με ανοικτή επιστολή προς τα μέλη του ΠΓ και τα μέλη της ΚΕ και της Κεντρικής Ελεγκτικής Επιτροπής του κόμματος, δηλώνει ότι παραιτείται από τις κομματικές και κυβερνητικές του θέσεις. Αφορμή είναι η σε έντονους τόνους τηλεφωνική συνομιλία του με τον Τ. Ζίβκοφ, την προηγούμενη μέρα. Στην επιστολή του μετά τα βιογραφικά του στοιχεία αναφέρει και τα εξής: «…Τα πραγματικά αίτια της ενόχλησης και της αγένειας του συντρόφου Ζίβκοφ βρίσκονται σε αυτό, ότι κατάλαβε πως έφερε τη χώρα σε βαθιά οικονομική, χρηματοπιστωτική και πολιτική κρίση, ότι με την ανειλικρινή πολιτική και τις κουτοπονηριές  αποσκοπούν αυτός και η οικογένειά του να κρατηθούν αναγκαστικά και όσο γίνετε περισσότερο στην εξουσία, κατάφερε να απομονώση τη Βουλγαρία από τον κόσμο, μάλιστα φτάσαμε ως εκεί να απομονωθούμε ακόμη και από την ΕΣΣΔ, τώρα που εμείς (και μόνο εμείς) είμαστε σε ένα σάπιο σκαρί μαζί με το δικτατορικό καθεστώς της οικογένειας Τσαουσέσκου. Εν ολίγοις, με την πολιτική του, ο Τόντορ Ζίβκοφ έβγαλε τη Βουλγαρία από τη ροή του χρόνου….. Σύντροφοι, όπως ο καθένας από εσάς, και εγώ νομίζω ότι έχω μια πραγματική ιδέα της ηθικής εικόνας του Τόντορ Ζίβκοφ. Ξέρω ότι δεν θα σταματήσει μπροστά σε τίποτα, συμπεριλαμβανομένων των πιο σκληρών εγκλημάτων, όταν αγγίζουν ότι πιο ιερό έχει – την εξουσία του… Δεν αποκλείω ότι θα προσπαθήσει να περάσει σε μέτρα κατά της δικής μου ή των μελών της οικογένειάς μου, σωματικής ακεραιότητας …» (Ολόκληρη την επιστολή μπορείτε να διαβάσετε στο βιβλίο του Димитър Иванов, 2017. „ПРОТИВОПОСТАВЯНЕТО Заговорите срещу Тодор Живков“, София, Изд. “Сиела”, σσ. 322 – 325 και μέρος της στο: http://desebg.com/-a-/1536–10-1989-2- ). Αν και η επιστολή απευθυνόταν προς τα μέλη του ΠΓ, της ΚΕ και της ΚΕΕ, παραλήπτης ήταν ο Τ. Ζίβκοφ και κανένας άλλος, όπως αναφέρει ο στενός βοηθός του К. Чакъров, στο βιβλίο του „Вторият етаж“ (βλ. Чакъров К., 1990, σ. 206). Αν και θα έπρεπε το γραφείο του ΓΓ, να τη διανείμει και στους  υπόλοιπους αποδέκτες, αυτό δεν έγινε ποτέ. Και σε ότι θα επακολουθήσει, ούτε ο αποστολέας, ούτε ο παραλήπτης, ποτέ δεν θα αναφερθούν σε αυτή την επιστολή. Ως να μην υπήρχε. Εμείς την ύπαρξη αυτής της επιστολής θα τη μάθουμε από την εφημερίδα του κόμματος, στις 10 του Απρίλη то 1990, όταν και αναδημοσίευτηκε από το σοβιετικό περιοδικό „Международная жизнь“. Λογικό είναι να υποθέσουμε ότι η δημοσιοποίηση της επιστολής έγινε με την σύμφωνη γνώμη του Γκορμπατσόφ και του Μλαντένοφ.

25 Οκτωβρίου 1989: Στη Σόφια ακτιβιστές της Екогласност, στο πάρκο μπροστά από το ζαχαροπλαστείο «Κρυστάλ» συγκεντρώνουν υπογραφές για ένα ψήφισμα προς την Βουλή με το οποίο ζητούν να σταματήσει η κατασκευή των υδροσταθμών “Рила-Места”. Αυτή η ενέργεια κινεί το ενδιαφέρον ξένων ανταποκριτών που εκείνη την περίοδο βρίσκονται στη Σόφια με σκοπό να καλύψουν δημοσιογραφικά τις εργασίες του Διεθνούς Οικολογικού Φόρουμ που οργάνωνε η βουλγάρικη κυβέρνηση.

26 Οκτωβρίου 1989: Η διεθνή δημοσιοποίηση του ψηφίσματος της Екогласност δεν αρέσει στο καθεστώς που περιέργως όμως δεν εμποδίζει την διαδικασία, αλλά αποφασίζει να την μεταφέρει σε άλλο μέρος της пόλης και πιο συγκεκριμένα στο «Νότιο πάρκο» (Южен парк). Αυτή η μετακίνηση των περίπου 30 ακτιβιστών έγινε παρά την θέληση τους και με την χρήση κλουβών των οργάνων της Τάξης. Αργότερα θα χαρακτηριστεί ως ηρωική ενέργεια αντίστασης  και θα μυθοποιηθεί.

 1 Νοεμβρίου 1989: Ο νεοεκλεγέντας (18.10.1989) ΓΓ της ΚΕ του Ενιαίου Σοσιαλιστικού Κόμματος Γερμανίας (ΕΣΚΓ) Egon Krenz γίνεται δεκτός από τον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΣΕ Μιχαήλ Γκορμπατσόφ στη Μόσχα. Μεταξύ άλλων ο Γκορμπατσόφ δηλώνει στον συνομιλητή του  ότι ο Ερίχ Χόνκερ έπρεπε να αποχωρήσει νωρίτερα, καθώς η περεστρόικα απαιτεί νέους ηγέτες. Αμέσως μετά τη συνάντηση ο Γκορμπατσόφ καλεί στη Μόσχα τον σοβιετικό Πρέσβη στη Βουλγαρία Βίκτορ Σαράποφ για οδηγίες και του παραδίδει ένα αντίγραφο της συνομιλία του με τον Έγκον Κρέντς, με εντολή να την παραδόση στον ΓΓ της ΚΕ του ΒΚΚ Τόντορ Ζίβκοφ.

Ο Τ. Ζίβκοφ με τον σοβιετικό Πρέσβη (1988 – 1992) στη Βουλγαρία Βίκτορ Σαράποφ

3 Νοεμβρίου 1989: Ο σοβιετικός Πρέσβης Βίκτορ Σαράποφ συναντάται με τον Τ. Ζίβκοφ, εκτελώντας τις οδηγίες του Κρεμλίνου. Η συνάντηση ξεκινά στις 11:00 και τελειώνει στις 12:30 Προφανώς, ο Τ. Ζίβκοφ προσπάθησε να διερευνήσει τη θέση της Σοβιετικής Ένωσης, να κερδίσει χρόνο και συμμάχους, αναφέρει στο βιβλίο του: «Вторият етаж»  ο βοηθός του Костадин Чакъров (σ. 48). Μετά την συνάντηση ο Ζίβκοφ, μαζί με τον Петко Данчев και τον Васил Коларов τον διοικητή της Βουλγάρικης Λαϊκής Τράπεζας, αναχωρούν για την προεδρική κατοικία στην πόλη Πράβετς (Правец), όπου θα παρέμεναν μέχρι την 6^η Νοεμβρίου προετοιμάζοντας την εισήγηση  για την προγραμματισμένη για τη 10^η  Νοεμβρίου, Ολομέλεια της ΚΕ του κόμματος. Ουσιαστικά στην Ολομέλεια θα γινόταν και η αλλαγή πρωθυπουργού στη θέση του Георги Атанасов θα διοριζόταν ο Петко Данчев.

Νωρίς το απόγευμα της ίδιας ημέρας, ακτιβιστές της Екогласност μαζί με στελέχη της Λέσχης για την υποστήριξη της διαφάνειας και της ανασυγκρότησης, συγκεντώνονται μπροστά από την εκκλησία «Αγία Σοφία» με σκοπό κάνοντας μια μικρή πορεία μέχρι την Βουλή να παραδώσουν το ψήφισμα και τις περίπου 12 χιλιάδες υπογραφές που είχαν συγκεντρώσει στις 25 και 26 Οκτώβρη στο προεδρείο της Βουλής. Σύμφωνα με τη μαρτυρία της ακτιβίστριας Велислава Дърева στην πορεία πήραν μέρος περίπου 300 άτομα, ενώ σύμφωνα με τον Петър Берон μαζί με τους ασφαλίτες θα πρέπει να μαζεύτηκαν περίπου 4 000 άτομα. Σύμφωνα με την  ανταπόκριση του μοναδικού ειδησεογραφικού μέσου που κάλυψε την πορεία – του ραδιοφωνικού σταθμού «Ελεύθερη Ευρώπη» – συμμετείχαν περίπου 3 000 άτομα. Σύμφωνα με μεγάλη δημοσκόπηση που διενήργησε αργότερα ο κοινωνιολόγος Андрей Райчев στην ερώτηση: «συμμετείχατε στην πορεία της Екогласност στις 3 Νοέμβρη 1989» θετικά απάντησαν 180 000 άτομα! Από το αρχειακό φωτογραφικό υλικό που υπάρχει  θα συμφωνούσα με την εκτίμηση της В. Дърева. Άλλος ένας μύθος είχε μόλις γεννηθεί. Όπως και να ‘χει αυτή είναι η πρώτη πολιτική διαδήλωση κατά της εξουσίας.

Η «πολυπληθής» πορεία τις 3^ης Νοεμβρίου 1989 ξεκινά από την εκκλησία «Αγία Σοφία».  Από τα αριστερά διακρίνονται ο Петър Слабаков, Петър Берон και Александър Каракачанов (κρατά την τσάντα με τις υπογραφές του ψηφίσματος), και πίσω δεξιά ο Едвин Сугарев

4 Νοεμβρίου 1989: Στην εκδήλωση για τον εορτασμό της Οκτωβριανής επανάστασης, στην αίθουσα „Георги Кирков“ στο «Σπίτι του κόμματος», στην εισήγησή του ο σοβιετικός Πρέσβης Β. Σαράποφ για πρώτη φορά δεν κάνει, ως είθισται σε τέτοιες περιπτώσεις, καμία αναφορά στο πρόσωπο του Τ. Ζίβκοφ. Όλοι οι παρευρεθέντες κατάλαβαν ότι η αρχή του τέλους για τον ηγέτη του ΒΚΚ είχε έρθει. Την ίδια μέρα ο Π. Μλαντένοφ, αναχωρεί για «υπηρεσιακό ταξίδι τριών ημερών» στο Πεκίνο. Όμως για πρώτη φορά, όπως αναφέρει ο  Милушев, στο βιβλίο του: „По коридорите на властта“ (βλ.   Милушев, 1991, σ. 35) δεν ταξιδεύει με το κυβερνητικό αεροσκάφος, αλλά με αεροσκάφος της γραμμής Σόφια – Φρανκφούρτη, όπου και θα άλλαζε πτήση και με αεροσκάφος της Λουφτχάνσα θα συνέχιζε για Πεκίνο. Ο αρχηγός του УБО, Милушев είναι σίγουρος, αν και χωρίς αποδείξεις, ότι το «ταξίδι» αυτό, είχε και άλλη στάση στην Μόσχα για να γίνουν οι τελευταίες διευκρινήσεις για τις επερχόμενες αλλαγές στην Σόφια.

5 Νοεμβρίου 1989: Στη πόλη Μπάνκια (Банкя) συναντώνται τρία μέλη της πάλαι ποτέ παρτιζάνικης  ταξιαρχίας „Чавдар“ και μετέπειτα υψηλόβαθμων στελεχών του κόμματος: Добри Джуров (μέλος του ΠΓ του κόμματος και υπουργός  Άμυνας), Йордан Йотов (μέλος του ΠΓ του κόμματος και μέλος του Κρατικού Συμβουλίου της ΛΔΒ) και Димитър Станишев (γραμματέα της ΚΕ, υπεύθυνος για τις διεθνής σχέσεις του κόμματος), πατέρας του μετέπειτα προέδρου του Βουλγάρικου Σοσιαλιστικού Κόμματος, πρωθυπουργού και σημερινού προέδρου του Κόμματος των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών Сергей Станишев. Η συνάντηση των τριών  „чавдарци“ έγινε στο εξοχικό του Добри Джуров. Ο  Йордан Йотов στο βιβλίο του  “Контрареволюция” αναφέρει για αυτή την συνάντηση: «Ο κεραυνός δεν πέφτει πάνω σε θάμνους, αλλά σε ψηλά δέντρα! Μας ήταν ξεκάθαρο,…,ότι ο πρώτος που θα χτυπηθεί θα ήταν ο σύντροφός μας του μετώπου, ο Ιάνκο (το παρτιζάνικο όνομα του Ζίβκοφ). Θεωρήσαμε ως συντροφικό μας καθήκον να τον πείσουμε να κατέβει από την ευάλωτη κορυφή για να σωθεί». Ο Йотов δεν απέκλειε και την φυσική εξόντωση του Ζίβκοφ, εάν τα πράγματα έβγαιναν εκτός ελέγχου.

        

  Οι τρεις „чавдарци“: Йордан Йотов, Димитър Станишев, Добри Джуров

6 Νοεμβρίου 1989: Μετά από αίτημα του Β. Σαράποφ για άμεση νέα συνάντηση με τον Τ. Ζίβκοφ, γίνεται δεκτός στη προεδρική κατοικία Μπάνκια (резиденция “Банкя”) στην ομώνυμη πόλη. Στο δείπνο που του παρέθεσε ο Ζίβκοφ, ο Πρέσβης του αναφέρει: «Η σοβιετική ηγεσία, με μεγάλη κατανόηση, αντιμετωπίζει την απόφασή σας να παραιτηθείτε και μου ανέθεσε να σας μεταφέρω την θέση της, ότι πράττετε πολύ σοφά. Επιτρέψτε μου επίσης να σας ευχαριστήσω για τη μακροχρόνια εποικοδομητική συνεργασία, για τα συναισθήματα αγάπης και φιλίας που έχετε προς την ΕΣΣΔ και το ΚΚΣΕ». Ο Ζίβκοφ αιφνιδιάζεται και αφού ευχαριστεί την ηγεσία του ΚΚΣΕ για την ευγνωμοσύνη που εξέφρασαν προς το πρόσωπο του, δηλώνει τον φόβο του ότι το κόμμα δεν είναι προετοιμασμένο για μια τέτοια αλλαγή επειδή δεν υπάρχει κατάλληλος σύντροφος με τις πολύπλευρες ιδιότητες να αναλάβει και να οδηγήσει τις μοίρες του κόμματος του λαού και του κράτους. Ο Πρέσβης Σαράποφ επιμένει ότι η παραίτηση πρέπει να δοθεί στην επικείμενη Ολομέλεια.

7 Νοεμβρίου 1989: Σε νέα συνάντηση των Σαράποφ – Ζίβκοφ, το πρωί, ο σοβιετικός Πρέσβης μεταφέρει την πρόταση της ηγεσίας του ΚΚΣΕ στην θέση του ΓΓ της ΚΕ, στην Ολομέλια της 10^ης Νοεμβρίου, να προταθεί από τον ίδιο τον Ζίβκοφ, ο Петър Младенов. Σε συνένευξη του αργότερα το 1997, στη Валерия Велева, ο Ζίβκοφ θα πει γιατί δεν ήθελε τον Младенов για διάδοχο του: «Ο Петър Младенов είναι ελαφρόμυαλος. Αυτός είναι ανέτοιμος, δεν έχει τα χαρακτηριστικά του ηγέτη».

   Τότε ο Ζίβκοφ προτείνει να δώσει παραίτηση από την θέση του ΓΓ, αλλά να διατηρήσει την θέση του προέδρου του Κρατικού Συμβουλίου. Ο σοβιετικός Πρέσβης τονίζει ότι δεν είναι γενικά αποδεκτό οι δύο θέσεις να καταλαμβάνονται από διαφορετικούς ανθρώπους και ότι το είναι θέμα που θα λύσουν οι Βούλγαροι σύντροφοι. Ο στρατηγός Георги Милушев (УБО), αναφέρει και για δεύτερη συνάντηση ανάμεσα στους δύο άνδρες το απόγευμα στις 6 μ.μ., στην εκδήλωση για τον εορτασμό της επετείου της Οκτωβριανής επανάστασης, στην σοβιετική πρεσβεία. Η συνάντηση διαρκεί περίπου 45 λεπτά και η εκδήλωση ξεκινά χωρίς την παρουσία των δύο ανδρών παραβιάζοντας το πρωτόκολλο. Αργότερα όπως αναφέρει ο Милушев, ο Ζίβκοφ ήταν άκεφος και αποχώρησε από την εκδήλωση μόλις στις 8 μ.μ. (Милушев, Г. 1991 „По коридорите на властта“, σσ. 19 – 20).

8 Νοεμβρίου 1989: Οι τρεις „чавдарци“ (Джуров, Йотов, Станишев), όπως μας ενημερώνει  ο Костадин Чакъров, («Вторият етаж» σ. 51),  ζητούν να δουν τον σύντροφό τους  Ιάνκο για να τον πείσουν, για το καλό του και για το καλό του κόμματος και της χώρας, να παραιτηθεί από τα αξιώματα του. Αργότερα ο  Джуров θα πει για εκείνη την συνάντηση: «Ο στόχος ήταν με την αντικατάσταση του Ζίβκοφ να δώσουμε την δυνατότητα στο κόμμα να διορθώσει όλες αυτές τις στρεβλώσεις στο στυλ και στις μεθόδους της ηγεσίας. Οι τελευταίες ήταν το αποτέλεσμα του ενός ανδρός αρχή σε ζητήματα κομματικής και κρατικής ανάπτυξης». Η συζήτηση κυλά ομαλά και ο Ζίβκοφ υπόσχεται ότι θα παραιτηθεί. Όμως δεν τους υπόσχεται ότι θα το κάνει στην επικείμενη Ολομέλεια, ούτε ότι θα παραιτηθεί και από την θέση του προέδρου του Κρατικού Συμβουλίου. Οι τρεις „чавдарци“ όμως έμειναν με αυτή την εντύπωση. Όταν ο Станишев ενημερώνει την σοβιετική Πρεσβεία, δεν μπορεί να τους δώσει κατηγορηματική απάντηση για το εάν άκουσαν τον ίδιο τον Ζίβκοφ να δεσμεύετε ότι θα παραιτηθεί και από τα δύο αξιώματα και ότι θα το κάνει στην Ολομέλεια της 10^η Νοεμβρίου. Να γιατί χρειάστηκε ο Σαράποφ να ξαναδεί τον ΓΓ του ΒΚΚ, την ίδια κιόλας μέρα. Έτσι, στις 5 μ.μ., ακολουθεί άλλη μία συνάντηση των Σαράποφ – Ζίβκοφ, σύμφωνα με το λεγόμενα του στρατηγού Георги Милушев (УБО), αλλά και του βοηθού του Ζίβκοφ, Костадин Чакъров, στη προεδρική κατοικία Μπάνκια.

9 Νοεμβρίου 1989: Οι τρεις „чавдарци“ ζητούν με την σειρά τους να ξαναδούν τον Ζίβκοφ. Σύμφωνα με την εξιστόρηση του Йотов μέσα από το βιβλίο του “Контрареволюция”  ο Ζίβκοφ δέχεται να δει τα δύο μέλη του ΠΓ, αλλά καλεί ξεχωριστά πρώτα αυτόν (τον Йотов) και μετά τον Джуров. Η συνάντηση με τον πρώτο γίνεται στις 4 μ.μ. και δεν κρατά πάνω από δύο τρία λεπτά. Σύμφωνα με τον  Йотов, ο Ζίβκοφ τον ρώτησε μόνο εάν συμφωνεί με την απόφαση του να παραιτηθεί και ο συνομιλητής του απάντησε ότι η σιωπή του εκφράζει την σύμφωνη γνώμη του. Αμέσως μετά μπαίνει στο γραφείο του Ζίβκοφ και ο Джуров αν και η συνάντηση μαζί του είναι προγραμματισμένη για της 4.30 μ.μ., συνοδευόμενος και από τον τρίτο της παρέας τον Димитър Станишев. Η θέση τους αυτή την φορά διατυπώνεται πιο συγκεκριμένα μετά και τα  «ιδιαίτερα μαθήματα» που είχαν πάρει από την σοβιετική Πρεσβεία. Ο σύντροφος Ζίβκοφ θα έπρεπε να παραιτηθεί ΤΩΡΑ ΚΑΙ από τα κομματικά ΚΑΙ από τα κρατικά του αξιώματα. Η απάντηση που πήραν  τους εξέπληξε: «Μα φυσικά! Αυτή δεν είναι και η δική μου πρόταση;» Και συνεχίζει: «Εντάξει, τώρα στη συνεδρίαση του ΠΓ στις 5 μ.μ. θα παραιτηθώ, αλλά ποιος θα με αντικαταστήσει;» Και μόνος του ρίχνει στο τραπέζι δύο ονόματα: Георги Атанасов και Петър Младенов, αλλά για τον δεύτερο, ξέροντας ότι είναι η επιλογή της Μόσχας, τους λέει ότι είναι «ελαφρόμυαλος». Οι τέσσερις τους κατευθύνονται προς την αίθουσα που συνεδριάζει το Πολιτικό Γραφείο. Η ώρα είναι 5 μ.μ.

Резиденция „Бояна“ , Дом № 1 , βλ. και:  https://www.vbox7.com/play:3f8ad97788

Στην συνεδρίαση που διαρκεί 2 ώρες και 10 λεπτά, παίρνουν μέρος 17 άτομα: Тодор Живков, Георги Атанасов, Петър Младенов, Андрей Луканов, Георги Йорданов, Добри Джуров, Стоян Овчаров, Димитър Стоянов, Васил Цанов, Петко Данчев, Милко Балев, Йордан Йотов, Емил Христов, Григор Стоичков, Димитър Станишев, Начо Папазов, Пенчо Кубадински.

Παρακάτω παραθέτω τα πρακτικά της συνεδρίασης του ΠΓ έτσι όπως δημοσιεύθηκαν για πρώτη φορά το 2017 στο βιβλίο «Притаени мигове Кн. 2: Откровения» του Георги Йорданов (σσ. 142-143) που διετέλεσε αναπληρωματικό μέλος του ΠΓ την περίοδο 1979 – 1989 και υπουργός Πολιτισμού από 19.8.1987 έως 4.7.1989:

„ТОДОР ЖИВКОВ: Другари, утре е насрочен пленумът на Централния комитет и аз искам да поставя един предварителен въпрос, с който съм запознал някои от вас. Знаете, че преди известно време (4 Νοέμβρη 1988, σημ. δική μου) направих писмено предложение да бъда освободен като генерален секретар на партията. Сега отново поставям този въпрос и смятам, че на утрешното заседание на ЦК трябва да се включи в дневния ред да се разгледа моята молба за освобождаването ми от поста генерален секретар. Причините са: първо, че стоя вече 30 и няколко години начело на партията и държавата; второ, наближавам 80. Очевидно годините са си години, а постът генерален секретар изисква голямо напрежение. Независимо какви преустройства ще правим, как ще се движим напред, генералният секретар на партията ще бъде винаги претоварен. Нашата партия е авангард, водеща партия, тя няма да отстъпи своите позиции на водеща партия. Затова и работата на генералния секретар няма да бъде лека, тя ще го държи в голямо напрежение. Преди няколко месеца, когато разговаряхме по този въпрос, имаше се предвид да се издигне по-млад другар, примерно от поколението след революцията или по време на революцията, когато е бил младеж. Някакъв подобен вариант. Така че аз отново поставям този въпрос. Миналия път го поставих писмено и сега поддържам това, което съм поставил писмено. Кой да бъде избран за генерален секретар – това е работа на Политбюро. Аз съм разговарял поотделно с всеки един от членовете на Политбюро, с изключение на някои, които бяха издигнати в Политбюро в последно време, да се помисли кой да бъде издигнат. Когато внесох този писмен документ, вече се беше формирало становището кой да бъде издигнат на поста генерален секретар на партията. Аз мога да кажа сега, че становището, което беше формирано тогава, беше за другаря Георги Атанасов. С изключение на един другар, който се колебаеше, всички останали другари застанаха зад тази кандидатура. Разбира се, оттогава мина време, а и не само време, правилно е всеки член на Политбюро сега да се спре на кандидатура. Тук не бива да има ограничения. Може да бъде от състава на Политбюро, от секретарите на ЦК, а може да бъде от състава на ЦК на партията. Освен това ние по Устава на партията – мисля, че това е така – може да кооптираме в състава на ЦК. Това сме го правили. Ако се прецени, че такъв подходящ човек има извън ЦК, може да се отиде на кооптиране. Така че моля Политбюро да се занимае и утре на пленума да се предложи моето освобождаване като генерален секретар на ЦК на партията. Смятам, че пленумът трябва да протече спокойно, а да се възложи на новоизбрания генерален секретар да внесе предложение за Политбюро и Секретариат. Аз смятам, че трябва да се преустрои в известна степен и самият Централен комитет, и Политбюро, и Секретариатът на ЦК. Но едва ли утре ние ще можем да направим това. Това е, което мога да кажа по този въпрос. Но категорично поставям въпроса да бъда освободен. Пак искам да подчертая, че все пак аз съм на възраст, тук се иска млад човек. Може би в началото ще има трудности, но той постепенно ще набере опит и ще се адаптира, щом има подкрепата на Политбюро и на Централния комитет на партията.

МИЛКО БАЛЕВ: Отчитате ли, др. Живков, временната обстановка сега?

ТОДОР ЖИВКОВ: Отчитам я. Навсякъде обстановката е сложна. Аз свърших по този въпрос.

ГЕОРГИ АТАНАСОВ: Другари, допълнителни условия за по-нататъшно разгръщане на процеса на преустройство в страната. Ние трябва да кажем, и вероятно това утре ще се каже на пленума, че извървяхме един голям път след Априлския пленум. (…) Аз моля моята кандидатура да не се има предвид и да не се обсъжда. Трябва да ви кажа, че на мен е поверена една изключителна отговорност като член на Политбюро. Трябва да ви кажа, че аз дори тази отговорност трудно нося. Говоря искрено, не мога да не говоря искрено. Защото аз предпочитам да бъда един силен член на Политбюро, а не слаб генерален секретар. (…) Аз смятам, че ние в партийното ръководство имаме хора (в случая предлагам да обсъдим кандидатурата на Петър Младенов), които притежават онези качества, подготовка и способност да провеждат политическата линия. (…) Моля другарите да обсъдят и това предложение, което правя за нов генерален секретар.

Повече от 2 минути никой не взема думата…

ТОДОР ЖИВКОВ: Може би да дадем почивка на другарите, да помислят.

МИЛКО БАЛЕВ: Ние становища сме изразявали.

ТОДОР ЖИВКОВ: Да дадем ли почивка?

ДОБРИ ДЖУРОВ: Не е необходимо.

ДИМИТЪР СТОЯНОВ: Другари, аз сега научавам това предложение и съм не само притеснен, но и много изненадан. В такъв смисъл, че ние сега сме в един етап, когато искаме да разгърнем на широк фронт преустройството, когато ни остава една година до конгреса, когато се налага една по-голяма стабилност от всеки друг път, тъй като виждаме какво става наоколо в другите социалистически страни. И на този етап опитът, авторитетът на др. Живков ни е необходим. И не виждам защо една година преди конгреса трябва да се прави тази генерална промяна. (…) Предлагам да обсъждаме въпроса за едно разтоварване на др. Живков, за една по-добра организация, но до конгреса да не правим промени. Аз не виждам нищо, което да налага сега да се правят промени.

АНДРЕЙ ЛУКАНОВ: Аз категорично и безусловно подкрепям изказаното мнение тук в подкрепа на предложението на др. Живков. Мисля, че това предложение му прави чест. Именно сега, на този пленум, без половинчатост и без двусмислие този въпрос трябва да намери решение. Другарят Живков вярно е преценил момента. Това е назрял за нашето общество, за нашата партия въпрос. (…) Мисля, че предложението на др. Атанасов също трябва да бъде подкрепено. Аз може би най-добре от всички познавам др. Младенов и тази характеристика, която му направи др. Атанасов, е абсолютно точна.

ПЕНЧО КУБАДИНСКИ: (…) Колкото и на мен да ми е тежко, тъй като ние с др. Живков работим толкова години, аз виждам, че трябва да стане промяна. Убеден съм, че трябва да стане тази промяна. Що се отнася до това кой да бъде генерален секретар, др. Живков има право единствен той да посочи кой трябва да бъде генерален секретар на партията и да го постави на обсъждане. (…) Изказаното и от него, и от другите другари мнение, че др. Петър Младенов има всички качества да стане генерален секретар, с изключение само на едно, че физическото му състояние може би не е добро.

ДОБРИ ДЖУРОВ: Искаш да кажеш, здравословното му състояние, а не физическото.

ПЕНЧО КУБАДИНСКИ: Да, в такъв смисъл, здравословното му състояние в миналото, но предполагам, че в това отношение всичко е минало благополучно.

НАЧО ПАПАЗОВ: Мисля, че в случая др. Живков, когото ние дълбоко уважаваме като държавник, стоял начело на цяла епоха в развитието на България, постъпва съвършено мъдро и правилно. Обстановката у нас е такава, че се налагат промени. Аз смятам, че в това отношение не бива да има никакво колебание. Ще бъде неправилно да кажем, че обстановката е добра. Напротив, обстановката никак не е добра. (…) Аз уважавам много скромността и самокритичността на др. Георги Атанасов. Той просто ме развълнува. И моето мнение е, че едно съчетание между др. Георги Атанасов и др. Петър Младенов ще бъде едно хубаво съчетание.

ДОБРИ ДЖУРОВ: (…) Предложението на др. Живков именно в контекста на тази сложност у нас, имам предвид и нашата социалистическа общност, и в международен аспект, просто му прави чест. Това е едно мъдро предложение. В него се оглежда реалната оценка на обстановката у нас. (…) Тя е сложна, с определени кризисни явления. Има две алтернативи за излизане от положението. Едната алтернатива е със старото ръководство начело с др. Живков да се опитаме да излезем от това тежко кризисно положение в нашата страна. Втората алтернатива е с ново ръководство. Съпоставяйки едната алтернатива с другата, аз съм дълбоко убеден, че старото ръководство няма да може да излезе от тази именно обстановка, защото старото ръководство е загубило доверието и в партията, и в народа. Ако искаме да видим нещата такива, каквито са, те именно така стоят. Затова в този контекст, във връзка с това ми се чини, че трябва да отидем към приемането на оставката на др. Живков като генерален секретар и председател на Държавния съвет. (Ενώ ο Ζίβκοφ προτείνει να παραιτηθεί μόνο από την θέση του ΓΓ, ο Джуров θέτει και το θέμα της παραίτησης του και από την κρατική θέση που κατέχει, σημ. δική μου)  Разбира се, трябва по човешки, без предвзетости, без чувства, но с човешко отношение да се отнесем към неговото дело. Никой няма да е в състояние да отрече това голямо дело, което в периода, през който той възглавяваше нашата партия, се извърши. Поради това именно по човешки и по партийно му трябва да се отнесем към оценката на неговата работа. Аз напълно поддържам предложението, което беше направено от др. Георги Атанасов. Да се обединим около тази именно кандидатура, като към документа, с който ще излезем пред пленума, първата част да се отнася до др. Живков, а във втората част кратко, ясно и точно да се даде характеристика на др. Младенов.

ГЕОРГИ ЙОРДАНОВ: (…)Дълбоко съм убеден, че другарят Тодор Живков отговорно е обмислил предложението си да подаде оставка. Смятам, че решението му е достойно, целесъобразно. И аз на свой ред напълно го подкрепям. (…) Ала днес, като приемаме оставката на др. Живков, имаме достатъчно основания да му изкажем искрена благодарност. Благодарност за повече от тридесетилетната му дейност начело на партията и държавата. Без съмнение, историята ще даде безпристрастна, но вярна оценка за неговите заслуги като държавник и честен радетел за социалистическата модернизация на България. (…) От дълго време ме занимава една мисъл, по-точно една тревога. Питам се: защо в КПСС, в нашите комунистически партии естествените промени в ръководствата се превръщат в драми, понякога дори в “панаири на суетата”?

ТОДОР ЖИВКОВ: Това не бива да го допускаме.

ГЕОРГИ ЙОРДАНОВ: Да, наистина не бива вече да го допускаме. Защото все още при неизбежния процес на смяна в ръководството на различни равнища, както и при поколенческо обновление се вихрят страсти за реванш, отмъстителност, разчистване на сметки. (…) У нас всяка промяна се съпътства с интриги, клюки. Подалият оставка или освободеният от длъжност по целесъобразност се подлага на унижения и незаслужени обиди. Нерядко беди и огорчения понасят неговото семейство, близките на изолирания довчерашен колега, приятел, другар. Всеки може да посочи примери как лица, заслужаващи признателност, се обливат с кал и хули. Дано със сегашната промяна на върха дадем доказателства за справедливост и, пак повтарям, за цивилизованост.

ТОДОР ЖИВКОВ: Другари, да смятаме, че приемате решението. Аз бих предложил да се обединим около това.

МИЛКО БАЛЕВ: Може някой да има възражение.

ТОДОР ЖИВКОВ: Ако някой има възражения, да ги каже. Но аз моля да се обединим около формиращото се становище.

По искане на останалите участници в заседанието на Политбюро на Централния комитет на БКП др. Живков дава почивка от 20 минути, след което заседанието продължава до 19 часа…

ДИМИТЪР СТАНИШЕВ: (…) И бих искал просто да се присъединя към думите на др. Живков в неговото изложение за причините за даване на оставка от поста генерален секретар.

ТОДОР ЖИВКОВ: Моля само една бележка да направя. Аз не бягам от трудностите, но нямам сили да работя в такава обстановка поради възрастта ми. Аз не се плаша от трудностите. Само който не ме познава, той може да направи такова заключение.

ДИМИТЪР СТАНИШЕВ: Аз точно това казвам. Тази е постъпка на политически деец, който правилно оценява именно времето, когато трябва да напусне.

ГРИГОР СТОИЧКОВ: (…) По-голямата част от присъстващите около тази маса сме израснали под ръководството и подкрепата на др. Живков. Ние винаги сме се вслушвали в него. Мисля, че и сега също трябва да се вслушаме в него за това, което той направи, че е политически обмислено и че е в интерес на делото. Мисля, че му прави чест. Както друг път ни е давал пример, така и сега ни дава пример. Другарят Живков предложи за нов генерален секретар др. Георги Атанасов. Той има всички качества за такъв. Другарят Георги Атанасов предложи др. Петър Младенов. И той има всички качества. И аз мисля, че това е един плюс на Политбюро на нашата партия, че има възможност да избира.

ТОДОР ЖИВКОВ: Плурализъм.

ГРИГОР СТОИЧКОВ: (…) Аз мисля, че за всичко това, което тази вечер обсъждаме, ние сме една партия, която стои близко до КПСС. Може би още тази вечер трябва да се информира ръководството на КПСС. Да се оформи едно решение на Политбюро. Може би др. Живков да извика съветския посланик и да го информира. Нека все пак КПСС да научи от нас, а не от западните радиостанции.

ЕМИЛ ХРИСТОВ: Съгласен съм с двете предложения. Нашата партия има две ценности от висш порядък, които ние трябва на всяка цена да запазим. Едната ценност е единството на партията. Втората ценност е ние да не позволим да бъдат оплюти ценностите на социализма.

ЙОРДАН ЙОТОВ: Приемам всички съображения, които бяха изложени относно това, че една такава промяна ceгa ще съдейства за извършването на преустройството. Това е обаче едната страна. Трябва да си дадем сметка и за другата страна, а именно, че тази промяна е свързана и с редица трудности в осъществяването на този процес, всички да си дадем сметка за това, тъй като ние се лишаваме от един ръководител с най-голям опит между всички нас. Изключителен опит и в революционната борба, и в строителството на социализма от първия до днешния ден. Тук др. Джуров каза, че никой не може да отрече това, което е постигнато. За съжаление, има хора и сега, които правят това. Аз се запознах със стенограмата на Клуба за гласност. Ами там няма нито една буквичка, не думичка, за положителна оценка на този извървян път от нашия народ. Аз имам молба към всички другари, които присъстват тук, нека да си обещаем, нека да се закълнем, че ние не ще се поддадем на изкушението да тръгнем по този гибелен за партията ни път.

МИЛКО БАЛЕВ: Искам да кажа няколко думи. Аз неслучайно зададох въпроса: “Вие преценили ли сте обстановката, в която подновявате това Ваше предложение?

ТОДОР ЖИВКОВ: Очевидно съм мислил.

МИЛКО БАЛЕВ: Ние не сме разговаряли предварително по този въпрос. (…) Всички ние тук сме подчертавали и стабилността, и различията, които има нашата страна от някои нестабилни явления и процеси в други братски страни. Проблемът е сериозен. И ако се отиде с такова предложение, трябва да се помисли как пленумът на ЦК ще приеме тези съображения и тези предложения. Но Вие, другарю Живков, отправихте апел да се обединим и да се излезе с единно предложение пред пленума.

ТОДОР ЖИВКОВ: Това е много важно. Цивилизовано трябва да стане.

МИЛКО БАЛЕВ: Много е важно, като имаме предвид и миналото. Аз си спомням как се проведе и Априлският пленум, и тази стабилност, която има в единството на партийното ръководство. Имаме си и отделни чувства, отделни лични свързаности. Аз сега не мога да отрека, толкова години съм израсъл под крилото на др. Живков, толкова години бях и началник на неговия кабинет. Другарят Петър Младенов също под това крило израсна.

ТОДОР ЖИВКОВ: Някой път ще се срещнем да пием кафе.

ДОБРИ ДЖУРОВ: Защо не троянска сливова?

ТОДОР ЖИВКОВ: Няма ли да се срещнем някой път да пием по нещо?

МИЛКО БАЛЕВ: Вашият и вътрешен, и международен авторитет е изключително голям.

ТОДОР ЖИВКОВ: Другари, вие чувствате спокойствието, с което аз се отнасям към този въпрос, значи аз съм го премислил. В това трябва да бъдете убедени…

МИЛКО БАЛЕВ: Очевидно трябва да се обединим около предложението, което се прави. От друга страна, трябва да има и по-нататък такова ръководство, Политбюро, което да осъществи начертаната линия и задачите, които ще се предприемат. И аз съм от тези, още нямам 70 години, но ги наближавам.

ТОДОР ЖИВКОВ: 70 години е творческа възраст.

МИЛКО БАЛЕВ: Вие говорите за две възрасти – биологическа и календарна.

ТОДОР ЖИВКОВ: 80 години – това е друго нещо.

ПЕТЪР МЛАДЕНОВ: Другарю Живков, другари, аз смятам, че ние присъстваме на едно историческо заседание на Политбюро на нашата партия. Другарят Тодор Живков – това е етап в историята на Българската комунистическа партия, и то славен период, голям период, който, както и да се опитват, каквото и да правят да го зачеркнат някои, да го очернят, не биха успели. (…) Аз мисля, че който и ще да бъде след него, ще му бъде ужасно трудно, много трудно, тъй като, ако се огледаме тук, те с бай Добри, с Йордан, с Митко са били заедно партизани. Заедно е започнал с др. Кубадински, даже малко по-късно след априлския пленум. Начо е бил първи секретар на градския комитет по време на Априлския пленум. Ние другите сме по-млади, след това сме дошли, но така или иначе ние сме негово творение в определена степен с всичките положителни качества, които може да имаме сега, и с недостатъците, които сме имали заложени у себе си.

ГЕОРГИ АТАНАСОВ: Помагаше ни, грижеше се за нас…

ПЕТЪР МЛАДЕНОВ: Така е, така е. Аз си мисля, че нашата партия ще даде вярна оценка за делото на др. Тодор Живков. Тя не може да сгреши, това е партия мъдра. Другарю Живков, тук се говори дали да бъде Георги, дали да бъде Петър. Няма никакво значение дали ще бъде Георги, Петър или Митко. Въпросът не е в това. Може да бъде Георги, може Андрей, може и Петко, и всеки може. Аз мисля, че утре трябва да благодарим на др. Живков за всичко, което той е направил. Той каза, ние не се прощаваме, ние сме другари, ние ще бъдем заедно, докато можем. (…)

ДОБРИ ДЖУРОВ: Кой ще подготви документа и кой ще го прочете.

ТОДОР ЖИВКОВ: Дайте да се договорим.

ПЕТЪР МЛАДЕНОВ: Другарю Живков, може би утре…

ТОДОР ЖИВКОВ: Ти поемай ръководството сега, но не те е избрал Централният комитет. Ще извиняваш тогава…“. 

Αμέσως μετά το λήξη της συνεδρίασης του ΠΓ στις 19:10, η ομάδα γύρω από τον Λουκάνοφ και Μλαντένοφ μαζεύονται στο γραφείο του Продан Стоянов, υπεύθυνου της Γραμματείας της ΚΕ και «συμπληρώνουν» στην πρόταση του ΠΓ, ότι δηλαδή ο Ζίβκοφ κατέθεσε την παραίτηση του και από τη θέση του ΓΓ της ΚΕ του ΒΚΚ και  από τη θέση του προέδρου του Κρατικού Συμβουλίου της ΛΔΒ. Επίσης συνεννοούνται η πρόταση του ΠΓ να ανακοινωθεί όχι από τον ίδιο, αφού αυτός δεν θα είχε ιδέα, αλλά από τον προεδρεύων της Ολομέλειας. Κατόπιν πηγαίνουν σε διπλανή αίθουσα που έχουν μαζευτεί όλοι οι συμμετέχοντες στην ιστορική εκείνη συνεδρίαση. Ο Ζίβκοφ και οι σύντροφοι του πίνουν λευκό κρασί συνοδευόμενο από λουκάνκα, ενώ ο μελλοντικός ΓΓ πίνει ουίσκι. Αλήθεια γιατί είχαν κολλήσει στον Μλαντένοφ το παρατσούκλι «Пешо Мастиката», από την στιγμή που όλοι γνώριζαν την εξάρτηση του από την βότκα και  αργότερα από την «σκωτσέζικη ρακία», ποτέ μου δεν κατάλαβα!

Την ίδια ώρα που συνεδριάζει το ΠΓ του ΒΚΚ, στην Ανατολική Γερμανία συνεδριάζει το ΠΓ του ΕΣΚΓ. Είχε προηγηθεί η διαδήλωση της 4^ης Νοεμβρίου 1989, όταν εκατοντάδες χιλίαδες πολιτών είχαν διασχίσει τους δρόμους του Ανατολικού Βερολίνου απαιτώντας εκδημοκρατισμό και ελευθερία μετακίνησης προς το εξωτερικό. Στις 6 Νοεμβρίου 1989 η κυβέρνηση δημοσιοποίησε ένα σχέδιο ταξιδιωτικού νόμου, το οποίο ήταν πολύ κατώτερο των προσδοκιών του κόσμου και τελικά φούντωσε ακόμα περισσότερο τις αντιδράσεις αντί να τις κατευνάσει. Η νέα ηγετική ομάδα του κόμματος αναζητούσε απελπισμένα λύσεις για να βγει από το αδιέξοδο. Ανέθεσε σε μια επιτροπή αξιωματικών των Υπουργείων Εσωτερικών και Κρατικής Ασφάλειας να σχεδιάσει μια έκτακτη ρύθμιση που θα αφορούσε όχι μονάχα σε ανθρώπους που επιζητούσαν μόνιμη μετεγκατάσταση, αλλά και σε πολίτες που ήθελαν να διασχίσουν τα σύνορα προσωρινά προκειμένου να δουν τους συγγενείς τους στη ΟΔΓ ή να κάνουν σύντομες διακοπές.  Εκείνο λοιπόν το απόγευμα της 9^ης Νοεμβρίου, το ΠΓ εγκρίνει μια προσθήκη στη διάταξη του νόμου περί μετανάστευσης, που όριζε ότι τα ιδιωτικά ταξίδια στο εξωτερικό επιτρέπεται να πραγματοποιούνται δίχως να δηλώνεται συγκεκριμένη αιτιολογία. Όποιος έχει διαβατήριο και βίζα θα μπορούσε να φύγει μονίμως ή για μια σύντομη επίσκεψη χρησιμοποιώντας συνοριακά σημεία διέλευσης της ΛΔΓ. Όμως οι Ανατολικογερμανοί θα έπρεπε και πάλι να κάνουν αίτηση για άδεια εξόδου σε κάποιο γραφείο διέλευσης ούτως ώστε να διασφαλιστεί κάποιο είδος κρατικού ελέγχου. Η ανακοίνωση για τον νέο ταξιδιωτικό κανονισμό  θα γινόταν το απόγευμα της επόμενης ημέρας, αφού πρώτα τυπικά θα έπρεπε να εγκριθεί από την κυβέρνηση και ενημερωθούν οι αρμόδιες υπηρεσίες των συναρμόδιων υπουργείων. Το προσχέδιο νόμου και το σχετικό δελτίο τύπου δόθηκε από τον ΓΓ του ΕΣΚΓ και Πρόεδρο του Κρατικού Συμβουλίου της ΛΔΓ, Έγκον Κρεντς, στο μέλος του ΠΓ του ΕΣΚΓ Γκίντερ Σαμπόφσκι που εκτελούσε χρέη εκπροσώπου τύπου του Κόμματος. Ο τελευταίος δεν είχε παραστεί σε καμία από τις συσκέψεις πιο πριν μέσα στην μέρα, οι οποίες ενέκριναν τους νέους ταξιδιωτικούς κανονισμούς, ούτε κατάλαβε ότι θα έπρεπε να ανακοινωθούν την επομένη.  О Σαμπόφσκι παρέλαβε τον φάκελο καθ’ οδόν προς την αίθουσα Τύπου, όπου επρόκειτο να δώσει την καθημερινή του συνέντευξη στους Ανατολικογερμανούς και ξένους δημοσιογράφους. Οι ερωταποκρίσεις άρχισαν στις έξι ακριβώς, και στο μεγαλύτερο μέρος τους είχαν να κάνουν με τα ανιαρά, συνηθισμένα ζητήματα των διοικητικών μεταρρυθμίσεων και των υπουργικών αλλαγών στην κυβέρνηση. Προς το τέλος της συνέντευξης, στις 18:57, ο Σαμπόφσκι αναφέρει εν παρόδω ότι το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε μια νέα ταξιδιωτική ρύθμιση. Στην εύλογη ερώτηση των δημοσιογράφων ποια ήταν αυτή, άρχισε να διαβάζει το σχέδιο, χωρίς να γνωρίζει ότι αυτό δεν είχε εγκριθεί και ήταν υπό επεξεργασία. Κάθε λέξη του Σαμπόφσκι έφερνε ολοένα και πιο κοντά το τέλος της ΛΔΓ: «Αιτήσεις για σύντομα ιδιωτικά ταξίδια προς το εξωτερικό μπορούν να κατατίθενται χωρίς την επίκληση προϋποθέσεων (λόγοι ταξιδιού, συγγενικές σχέσεις). Οι άδειες θα δίνονται με σύντομες διαδικασίες. Στις υπεύθυνες υπηρεσίες δημοτολογίων και έκδοσης διαβατηρίων της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας έχει δοθεί εντολή να εκδίδουν βίζες άμεσα, χωρίς πια να απαιτούνται οι ισχύουσες προϋποθέσεις για μόνιμο εκπατρισμό. Η μόνιμη έξοδος από τη χώρα μπορεί να πραγματοποιείται από οποιοδήποτε μεθοριακό σημείο διέλευσης προς την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας.». Στην ερώτηση του δημοσιογράφου Ρικάρντο Έρμαν από το ιταλικό πρακτορείο ANSA «πότε τίθεται σε εφαρμογή αυτή η ρύθμιση», ο Σαμπόφσκι απαντά φυλλομετρώντας τα χαρτιά του: «Αυτή η ρύθμιση τίθεται σε εφαρμογή… απ’ όσο ξέρω… αμέσως τίθεται σε εφαρμογή, χωρίς καθυστέρηση».

Η είδηση μεταδίδεται παντού μέσα σε δευτερόλεπτα, με την πεποίθηση ότι η εν λόγω άδεια αφορά επίσης το πέρασμα προς το Δυτικό Βερολίνο. Μεγάλο πλήθος συγκεντρώνεται κοντά στο τείχος, ενώ οι στρατιωτικοί φρουροί αιφνιδιάζονται αλλά και πείθονται ότι οι φήμες για τους νέους κανονισμούς διακίνησης είναι αληθινές. Οι αξιωματικοί επιτρέπουν την διεύλευση σε όλους όσοι επιθυμούν να περάσουν από την άλλη πλευρά του Τείχους. Τα μεσάνυχτα εκατοντάδες χιλιάδες το υπερπηδάνε, ενώ οι πιο τολμηροί αρχίζουν ενθουσιασμένοι να κατεδαφίζουν τμήματά του, ενόσω ενθαρρύνονται από τραγούδια χαράς σύσσωμου του βερολινέζικου πληθυσμού. Οι εικόνες από το Βερολίνο μεταδίδονται με απευθείας συνδέσεις σε όλο τον κόσμο (βλ. Όλη η ιστορική πορεία  με φωτογραφίες και ντοκουμέντα ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ. Εκδόσεις: Μοντέρνοι καιροί, σ. 180 και Victor Sebestyen, Η Πτώση της Σοβιετικής Αυτοκρατορίας. Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, 2011, σσ.436 – 448,   επίσης μπορείται να δείτε:  https://www.youtube.com/watch?v=uZrnPNWxIyw  αλλά και https://www.youtube.com/watch?v=VoMWaIRfAH4,  https://www.youtube.com/watch?v=9MfcS0f-vPA ).

 Μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα μέλη του ΠΓ που ήταν μαζεμένα εκείνο το βράδυ στην   Резиденция „Бояна“ έπιναν, άλλοι από λύπη και άλλοι από χαρά, αλλά όλοι τους είχαν καταλάβει ότι από την επόμενη μέρα τίποτα δεν θα είναι το ίδιο.

10 Νοεμβρίου 1989: Ακριβώς στις 10 π.μ. ξεκινά η συνεδρίαση της Ολομέλειας της ΚΕ του ΒΚΚ. Παρευρίσκονται τα μέλη και τα αναπληρωματικά μέλη της ΚΕ, της Κεντρικής Ελεγκτικής Επιτροπής (ΚΕΕ) αλλά και επισκέπτες όπως αντιπροσωπεία του αδελφού κόμματος БЗНС, υπουργοί, άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, κ.ά. Η ημερήσια διάταξη έχει δύο θέματα. Το πρώτο η εισήγηση του ΓΓ της ΚΕ Τόντορ Ζίβκοφ για την πορεία της ανασυγκρότησης ενόψη της προετοιμασίας του XIV συνέδριου του ΒΚΚ και το δεύτερο θέμα αφορά οργανωτικά ζητήματα και είναι κεκλεισμένων των θυρών. Από το βήμα της αίθουσας ολομελειών ο Τ. Ζίβκοφ βγάζει ένα λόγο στα πλαίσια της επιχειρηματολογίας που είχε υιοθετηθεί μετά την Ολομέλεια του Ιουλίου 1987 και του Διατάγματος 56, για την επιχειρηματική πρωτοβουλία και την ανάγκη μετάβασης στην οικονομία της αγοράς. Θέλοντας να γίνει πιο «γκορμπατσοφικός» από τον ίδιο τον Γκορμπατσόφ θα πει και εκείνο το ανεπανάληπτο με το δικό του στιλ:  „социализъма е едно недоносче“ (ο σοσιαλισμός είναι ένα πρόωρο). Στην Ιατρική το «πρόωρο» έχει να κάνει με τη διάρκεια της κυοφορίας, αλλά στη βουλγάρικη γλώσσα (και όχι μόνο) χρησιμοποιείται και μεταφορικά για μια δουλειά που δεν έφτασε στο τέλος της, δεν ολοκληρώθηκε ή δεν έγινε σωστά και  αυτό εννοούσε ο «ποιητής». Αυτό είναι το κύκνειο άσμα του απερχόμενου ΓΓ της ΚΕ του ΒΚΚ, μετά από 35 χρόνια ηγετικής παρουσίας στην οικοδόμηση του λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού». («Απολαύστε» ορισμένα σημεία της ομιλίας του: https://www.youtube.com/watch?v=qeCibI5kVQs)

Ο Τόντορ Ζίβκοφ τελευταία φορά στο βήμα, Ολομέλεια της ΚΕ του ΒΚΚ, 10 Νοέμβρη 1989

Μετά την εισήγηση του Ζίβκοφ τον λόγο παίρνουν μόνο δύο μέλη της ΚΕ και μετά στις 12.15 ανακοινώνεται από τον προεδρεύον Георги Атанасов μεσημεριανό διάλειμμα που θα διαρκέσει μέχρι τις 15.00.

Όπως είπαμε το δεύτερο μέρος των εργασιών της Ολομέλειας αφορά οργανωτικά ζητήματα και είναι κεκλεισμένων των θυρών – παίρνουν μέρος μόνο τα μέλη και τα αναπληρωματικά μέλη της ΚΕ και τα μέλη της ΚΕΕ.

Ο Георги Атанасов επιτέλους και επισήμως στις 3 μ.μ.  αναγγέλει αυτό που οι περισσότεροι ήδη ήξεραν: «Συντρόφισσες και σύντροφοι,…, το Πολιτικό Γραφείο ομόφωνα αποφάσισε να προτείνει στην Κεντρική Επιτροπή να κάνει δεκτό το αίτημα του συντρόφου Τόντορ Ζίβκοφ να απαλλαχθεί από τα καθήκοντα του Γενικού Γραμματέα του ΒΚΚ και του μέλους του ΠΓ, καθώς και να προτείνει στη Βουλή να τον απαλλάξει από τα καθήκοντα του προέδρου του Κρατικού Συμβουλίου της ΛΔΒ».

Οι τηλεοπτικές κάμερες στο άκουσμα του δεύτερου μέρους της πρότασης, δηλαδή για την απαλλαγή του από την θέση του ως προέδρου του ΚΣ της ΛΔΒ, καταγράφουν ένα ξάφνιασμα  στο προσώπου του Ζίβκοφ, ένα σήκωμα του βλέματος και κρέμασμα της κάτω γνάθου. Μα το προηγούμενο βράδυ δεν είχαν συμφωνήσει να παραιτηθεί και από αυτή την θέση. Όμως τώρα είναι αργά. Όπως λέει και ο βουλγάρικος λαός: «С твоите камъни, по твоята глава»

Παρακάτω παραθέτω τι επακολούθησε, σύμφωνα με τα λεγόμενα του Георги Йорданов,  έτσι όπως είναι δημοσιευμένα στο βιβλίο του «Притаени мигове Кн. 2: Откровения», (σσ. 172-173):

„…Георги Атанасов дава думата на Димитър Стоянов, който чете решението на Политбюро от 9 ноември – за приетата оставка на др. Тодор Живков като генерален секретар на ЦК на БКП и предложението др. Петър Младенов да бъде избран за генерален секретар на Централния комитет.

Кратки изказвания в подкрепа на решението на Политбюро направиха Ганчо Ганев – бивш ректор на Академията за обществени науки и социално управление (АОНСУ), Стефан Нинов – председател на Столичния народен съвет, Пантелей Пачов и Минчо Йовчев – първи секретари на областните комитети на БКП в Пловдив и Хасково.

Иван Масларов заяви, че приема оставката на др. Т. Живков. Не познава добре Петър Младенов и предлага да се обсъди и кандидатурата на Александър Лилов.

Академик Николай Ирибаджаков заяви, че поради голямата значимост на длъжността генерален секретар на ЦК заседанието е добре да се отложи, а решението за смяната да се вземе след двайсетина дни – на следващо заседание на Централния комитет. Залата зашумя.

Георги Атанасов обяви 30 минутна почивка и съобщи, че пръв след нея ще говори Лазар Причкапов – първи секретар на Софийския областен партиен комитет.

Край масите, заредени с безалкохолни напитки и плодове – небивало оживени разговори.

При мене дойдоха академиците Ангел Балевски, Георги Джагаров и Пантелей Зарев. Бяха възбудени. Бачо Ангел каза, че „шефът“ (Тодор Живков – б.м.) им предложил някой от тях да се изкаже. „Посочих Жоро (Георги Джагаров). Той смотолеви нещо, но отказа. Зарев мълчеше. Живков ни изгледа и се оттегли, без да каже дума. Сигурно ни се разсърди…“

Заобиколиха ме и други мои приятели. Работниците – герои на социалистическия труд Ради Кузманов, Стефан Рангелов, Константин Джатев, Тенчо Кънев споделиха, че Милко Балев им казал някой от тях да се изкаже от името на работническата класа. Ради Кузманов, към когото гледаха другарите му, отсече: „Вече сме поели по тоя път. Решението на Политбюро трябва да се изпълни“…

След тях акад. Илчо Димитров пък ми сподели, че Гриша Филипов агитира да има изказвания по предложението на Николай Ирибаджаков.

Потърсих Георги Атанасов. Той бе в помощната стая. Заедно с Тодор Живков, Петър Младенов и Йордан Йотов пиеха кафе и спокойно разговаряха. Дадох знак на Георги Атанасов, че трябва да говорим. Тодор Живков ме изгледа с остър, изпитателен поглед.

 Георги Атанасов изслуша разказа ми за тревогата на академиците и героите на труда, но нищо не каза…

Ангел Балевски, Пантелей Зарев и Георги Джагаров отново ме намериха. Бяха разтревожени. Джагаров бе развълнуван: „Никакво отлагане на решението! Има опасност да се пролее кръв…“

Илчо Димитров мислеше, че обстановката се усложнява: „Напрежението сред хората продължава да расте…“

Отново потърсих Георги Атанасов. Преценихме, че е добре Лазар Причкапов да предложи изказванията да се прекратят.

Срещнах се с Л. Причкапов. Той не възрази след краткото си изказване да предложи разискванията по решението на Политбюро да приключат. Така и стори.

Георги Атанасов: „Който е съгласен с решението на Политбюро… моля да гласува… Решението се приема.“

 (Εδώ να πούμε ότι στην ψηφοφορία υπήρχε ομοφωνία υπέρ της παραίτησης του Ζίβκοφ, ενώ υπέρ του Μλαντένοφ για νέο ΓΓ υπήρχε απόλυτη πλειοψηφία. Κατά ψήφισε ο Иван Масларов. Αποσπάσματα από ομιλίες, την ψηφοφορία και τη παρθενική ευχαριστήρια ομιλία του Μλαντένοφ μπορείτε να δείτε εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=b8Z5ajgAg7g)

Генерал Славчо Трънски и още няколко другари поискаха да говорят, но Георги Атанасов не ги забеляза и даде думата на новоизбрания генерален секретар Петър Младенов.

Ο Μλαντένοφ στην παρθενική του ευχαριστήρια ομιλία ως νέος ΓΓ, Ολομέλεια της ΚΕ του ΒΚΚ, 10 Νοέμβρη 1989

Петър Младенов благодари за доверието и изказа сърдечна благодарност на Тодор Живков за повече от тридесетилетната му успешна ръководна дейност начело на партията и държавата.

 След като Г. Атанасов закри заседанието на ЦК, Продан Стоянов покани Политбюро в кръглата зала за кратко заседание. Петър Младенов предложи на Тодор Живков да се предостави за обитаване служебна вила в Бояна, лека кола и шофьор, сътрудник, охрана и две лица за здравно и битово обслужване…

Политбюро прие предложенията на новия генерален секретар на ЦК на БКП без възражения.

Разделихме се с бодро настроение…“

11 Νοεμβρίου 1989: Η πρώτη συνεδρίαση του ΠΓ της ΚΕ χωρίς τον Τόντορ Ζίβκοφ. Θέμα: Το ύψος της σύνταξης του Ζίβκοφ και ο μισθός του Μλαντένοφ. Ο μισθός του Τ. Ζίβκοφ ως ΓΓ ήταν 2 500 λέβα και ως πρόεδρος του ΚΣ 1 500 λέβα. Ο Μλαντένοφ προτείνει και τα υπόλοιπα μέλη του ΠΓ συμφωνούν, η σύνταξη του Ζίβκοφ να είναι όση ήταν και ο μισθός του ως ΓΓ, δηλαδή 2 500 λέβα. Για τον μισθό του Μλαντένοφ προτείνεται και αυτός να είναι 2 500 λέβα, αλλά ο Μλαντένοφ αντιπροτείνει μισθό 1 500. Τελικά καταλήγουν στο ποσό των 1 800 λέβα.

17 Νοεμβρίου 1989: Η Εθνοσυνέλευση απαλλάσει των καθηκόντων του τον Τ. Ζίβκοφ και εκλέγει στην θέση του τον Π. Μλαντένοφ. Στην αίθουσα δεν παρευρίσκεται ο πρώην, μόνο ο νυν. Την απευθείας μετάδοση από την τηλεόραση την παρακολουθούν οι πάντες, μαζί τους και εμείς (Ηλίας, Κώστας, Δημήτρης και εγώ) φοιτητές Πολιτικής Οικονομίας  στο ВИИ „Карл Маркс“, μαζεμένοι στο καφέ του τελευταίου ορόφου. Θυμάστε;

18 Νοεμβρίου 1989: Η πρώτη ανοιχτή συγκέντρωση της αντιπολίτευσης μπροστά από το Ναό-μνημείο «Свети Александър Невски» με συνδιοργανωτές το συνδικάτο Подкрепа και την  Екогласност. Μπροστά στις κάμερες θα συστηθούν για πρώτη φορά στο λαό αυτοί που τα επόμενα 4 – 5 χρόνια θα πρωταγωνιστήσουν πολιτικά και οικονομικά στη χώρα. Μαζί τους στην πρώτη γραμμή και άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών όπως αρμόζει σε τέτοιες καταστάσεις.

(Προτείνω να δείτε το βίντεο με την πρώτη ανοιχτή συγκέντρωση της αντιπολίτευσης: https://www.youtube.com/watch?v=F5lF2YrXNY0&t=1959s)

25 Νοεμβρίου 1989: Σε μυστική συνάντηση της ηγεσίας του υπουργείου Εσωτερικών (МВР) και της Κρατικής Ασφάλειας (ДС) ο Μλαντένοφ προτείνει δημόσια να ανακοινωθεί ότι η Στ’ Διεύθυνση της Κρατικής Ασφάλειας καταργείται. Βέβαια καθησυχάζει τους αξιωματικούς της, ότι θα απορροφηθούν στις νέες υπηρεσίες ασφαλείας που θα δημιουργηθούν. Για την ιστορία, την δραστηριότητα και το αρχείο των συνεργατών της, επισκεφθείται το site: http://agentibg.com/index.php/bg/2014-02-19-08-19-22/2014-02-20-15-14-06/2014-02-20-15-19-37

7 Δεκεμβρίου 1989: Ιδρύεται η Ένωση Δημοκρατικών Δυνάμεων (Съюзът на демократичните сили – СДС), σε μια μικρή αίθουσα του πρώτου ορόφου του Ινστιτούτου Κοινωνιολογίας της Βουλγάρικης Ακαδημίας Επιστημών  (БАН) στην οδό Московска.

Ιδρυτικά μέλη του СДС είναι οι παρακάτω οργανώσεις:  Клуб за подкрепа на гласността и преустройството, Независимо сдружение „Екогласност“, Конфедерация на труда „Подкрепа“, Независимо дружество за защита правата на човека, Комитет за защита на религиозните права, свободата на съвестта и духовните ценности, Клуб на незаконно репресираните след 1945 г., Независимо студентско дружество, Движение „Гражданска инициатива“, БРСДП (о), БЗНС Никола Петков. Αργότερα εντάχθηκαν και τα παρακάτω κόμματα: Радикалдемократическа партия, Зелена партия, Демократическа партия, Нова социалдемократическа партия, Обединен демократичен център, Демократичен фронт.

Πρώτος πρόεδρος εκλέγετε ο Желю Желев, γραμματέας ο Петър Берон, και εκπρόσωποι τύπου οι: Румен Воденичаров και Георги Спасов. Ο Петър Берон (ο νούμερο δύο στην ιεραρχία) που θα αναλάβει την προεδρεία το ερχόμενο καλοκαίρι είχε φάκελο στη Κρατική Ασφάλεια, ως πράκτορας Μπόντσεφ «агент Бончев»  από το 1969 μέχρι και то 1990. Όταν αποκαλύφθηκε στις 22 Νοεμβρίου 1990 από την εφημερίδα «Дума» (πρώην «Работническо дело»), ότι ο αρχηγός της αντιπολίτευσης είναι «χαφιές» της ΚΑ, έδωσε παραίτηση. Ο μηχανισμός άρχισε να τρώει τα παιδιά του.

Ο φάκελος του Петър Берон (πρώτη και τελευταία σελίδα). Πηγή: http://agentibg.com/index.php/bg/2014-02-19-08-19-22/2014-02-20-15-14-06/2014-02-20-15-19-37

8 Δεκεμβρίου 1989: Η Ολομέλεια της ΚΕ του ΒΚΚ προχωρά και σε νέες οργανωτικές αλλαγές: Απαλλάσει από τα καθήκοντά τους τέσσερα τακτικά μέλη του ΠΓ (Пенчо Кубадински, Иван Панев, Начо Папазов και Йордан Йотов) και δύο αναπληρωματικά μέλη (Григор Стоичков και Георги Йорданов). Αποκαθιστά τον  Александър Лилов στη θέση του μέλους του ΠΓ και γραμματέα της ΚΕ. Απαλλάσει των καθηκόντων τους 26 μέλη της ΚΕ του ΒΚΚ συμπεριλαμβανομένων του Тодор Живков και Огнян Дойнов. Η Ολομέλεια ακυρώνει τις ευχαριστίες που εκφράστηκαν προς τον Тодор Живков από την ΚΕ, στην Ολομέλεια της 10^ης Νοεμβρίου.

9 Δεκεμβρίου 1989: Νέες συγκεντρώσεις της ενιαίας πλέον αντιπολίτευσης (СДС), σε όλες τις μεγάλες πόλεις. Οι αποφάσεις της Ολομέλειας του Νοέμβρη «άνοιξαν τον ασκό του Αιόλου». Η αντιπολίτευση ζητά όπως ήταν αναμενόμενο την κατάργηση του Πρώτου άρθρου του Συντάγματος.  Να θυμίσουμε τι έλεγε εκείνο το άρθρο:

«Άρθρο 1

 (1) Η Λαϊκή Δημοκρατία της Βουλγαρίας είναι σοσιαλιστικό κράτος των εργαζομένων από την πόλη και το χωριό με επικεφαλής την Εργατική τάξη.

(2) Καθοδηγητική δύναμη στην κοινωνία και το κράτος είναι το Βουλγάρικο κομμουνιστικό κόμμα.

(3) το Βουλγάρικο κομμουνιστικό κόμμα καθοδηγεί την οικοδόμηση της αναπτυγμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας στην Λαϊκή Δημοκρατία της Βουλγαρίας σε στενή αδελφική συνεργασία με της Βουλγάρικη αγροτική λαϊκή ένωση.» Πηγή: https://bg.wikisource.org/wiki/_(1971)

11 – 13 Δεκεμβρίου 1989: Συνεδριάζει η Ολομέλεια της ΚΕ του ΒΚΚ, θέλοντας να προλάβει τα γεγονότα και να τα καθοδηγήσει. Το Κόμμα θα προτείνει την κατάργηση της παραγράφου 2 και 3 που αναφέρονται στην καθοδηγητική θέση του ΒΚΚ μέσα στο κράτος και στην κοινωνία, για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού.  Τώρα καταργείτε η καθοδηγητική του θέση, σε 4 μήνες (3 Απριλίου 1990) το ίδιο το Κόμμα θα βαπτιστεί στην κολυμπήθρα του Σιλωάμ και θα αλλάξει όνομα. Άλλωστε τι αξία έχουν οι λέξεις και οι έννοιες όταν χάνουν το νόημά τους και καταντούν κενές περιεχομένου, ακόμα και εάν, ρομαντικά υποθέσουμε, ότι κάποτε είχαν; Αλλά ας μην βιαζόμαστε, αυτά θα τα δούμε στο ημερολόγιο του 1990. Το Κόμμα για την ώρα δεν προτείνει την κατάργηση του σοσιαλιστικού χαρακτήρα του κράτους (άρθρο 1, παράγραφος 1). Πιστό στην περεστρόικα θέλει να πιστεύει ότι στα πλαίσια του υπάρχον συστήματος, θα βρεθεί διέξοδος να αλλάξει με το να παραμείνει το ίδιο. Βέβαια ο όχλος διψά για αίμα, αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να δοθεί το δικό τους αίμα. Αποφασίζεται να ριχτεί στη αρρένα ο Τόντορ Ζίβκοφ. Δεν μπορεί το πλήθος να μην ενθουσιαστεί, υπέθεσαν και με τον παλιό δοκιμασμένο τρόπο, ως νέος Χρουτσόφ, ο Μλαντένοφ, θα ρίξει όλο το φταίξιμο στο σημερινό Στάλιν, στον Ζίβκοφ.

Διαβάστε τα βασικά σημεία της εισήγησής του, στις 11 Δεκεμβρίου 1989, έτσι όπως δημοσιεύθηκαν στην “Работническо дело” (год. LXIII, брой 346 от 12 декември), ή ακούστε αποσπάσματα της στο:  https://www.youtube.com/watch?v=NbJvg0b_GTk&t=5s

 „Младенов: През последните години страната навлезе в период на сериозна криза, на нарастващо социално напрежение и стагнация в своето цялостно развитие. Имаме пред вид следните явления в обществото:

– стагнация в икономическото ни развитие, застрашително изоставяне на икономиката, застрашително нарастване на външния дълг;

– увеличаване на инфлацията, тежки трудности на вътрешния пазар и в крайна сметка влошаване на жизненото равнище, наличие на широко разпространена корупция;

– сериозни поражения в духовния и интелектуалния живот на нацията и упадък на основни морални принципи и ценности.

За всички нас тук влошаването на положението в страната не бе гръм от ясно небе. Това се виждаше много преди да стигнем до сегашния кризисен етап. Бившето ръководство формираше екипи, създаваше „концепции”. В сферата на държавното и общественото устройство бе създадена обстановка, сходна с феодалното управление. Оформи се малка група начело с Тодор Живков, която узурпира властта. Около тази група, която много бързо придоби семейно-землячески характер, се наслоиха властолюбци и кариеристи от различен калибър. Те получаваха от върховния ръководител ключови постове и облаги, които им позволяваха от негово име и от името на партията и държавата да вършат произвол, да манипулират основни обществени институции. Това бе дълбоко обидно за нашия народ.

Същевременно трябва да отбележим факта, че в нашите условия с особено сила се прояви деформиращото въздействие на режима на личната власт, който доведе волунтаризма и субективизма в икономическата политика до рядко срещано в другите социалистически страни равнище. За дълъг период от време и особено през последните години решенията по всички основни въпроси в икономиката се вземаха от Тодор Живков често по силата на случайни подбуди и на базата на импровизирани съждения. Тези деформации се задълбочиха през последните няколко години, когато преднамерено се провеждаше линия на замазване на съществуващото положение и отсрочване на решаването на наболелите проблеми по пътя на повишаването на външните и вътрешните задължения на страната. Тази политика с основание може да бъде наречена: „След мен потоп”. По такъв начин българският народ получава в наследство от досегашния режим една тежка ипотека.

Главната причина за създалото се положение бе неизживяната административно-командна система, монополът на властта, фактическият тотален контрол върху производството и разпределението.

Първо: В последните години не само че няма никакъв икономически ръст, а напротив, има рязко връщане назад.

Второ: Особено опасна е нарастващата “пропаст” между паричните средства на населението и наличните стоки и услуги. Сега населението разполага с 25 млрд. лева в спестовни влогове, а има малко стоки, които може да купи. Само за 1989 г. се очакват свободните парични средства да се увеличат с още 1.6 млрд. лева!

Трето: Много години наред държавният бюджет приключва с големи дефицити. Непризнаването на инфлацията ускорява обезценяването на българския лев, намалява неговата вътрешна и външна покупателна сила. Изключителна тревога буди стремителното нарастване на задълженията ни в свободна конвертируема валута. Сега брутните ни задължения неколкократно надвишават годишните постъпления в свободно конвертируема валута.

Четвърто: Като цяло можем да говорим за намаляване на ефективността и конкурентоспособността на българската икономика. Народното ни стопанство се намира в период на прогресиращ икономически спад. През последните няколко години ние не успяхме да се адаптираме към световното стопанство, въпреки че конюнктурата беше, общо взето, благоприятна за нас.

Създаването на аграрно-промишлените комплекси в началото на 70-те години отслаби връзката на селяните със земята. От традиционни износители България стана ежегоден вносител на картофи, фасул, зеле, лук, фураж…

Това не беше политика, обърната към човека. Тя не служеше за задоволяване на човешките потребности. Създадоха се условия за подкопаването на традиционните за българина трудови добродетели.

„Нагоре” вървеше лъжлива информация, „надолу“ – завишени възнаграждения за мълчание и съучастие, един общ заговор срещу благополучието на народа. Създадоха се условия за корупция, за разгръщане на “икономика в сянка”, за най-различни мафии… Икономиката на командите “от горе” беше на път да унищожи прекрасната българска природа.

Разклати се вярата на населението към закона, защото той постоянно се нарушаваше. Намесата в дейността на правозащитните органи стана постоянно явление.

Със съкращения“.

Στα παραπάνω λόγια του Μλαντένοφ δεν υπάρχει κανένα ψέμα, γιατί λοιπόν ο λαός δεν ησύχασε,  γιατί δεν επέστρεψε στις ουρές μπροστά στα άδεια ράφια περιμένοντας το τελάρο με το заводски хляб, και το кисело мляко; Γιατί δεν επέστρεψε στο σπίτι του μπροστά στην τηλεόραση περιμένοντας τις ειδήσεις των οκτώ,  τσιμπολογώντας τουρσία και άλλα εδέσματα των αποθεμάτων του χειμώνα (зимнина); Βασικά οι περισσότεροι αυτό έκαναν. Αλλά οι όποιες αλλαγές συνήθως δεν γίνονται με την πλειοψηφική συμμετοχή του όχλου, αλλά με την ενεργεί συμμετοχή μειοψηφικών ενεργών πολιτών. Και αυτοί δεν τσιμπάνε! Ξέρουν πολύ καλά γιατί το έργο το έχουν δει πολλές φορές. Μέσα στην αρένα έσυραν το αιματοστραγγισμένο σώμα του Ζίβκοφ, αλλά ακόμη και ο όχλος θέλει να δει αίμα!

13 Δεκεμβρίου 1989: Το Βουλγάρικο κομμουνιστικό κόμμα διοργανώνει την πρώτη δική του ανοιχτή συγκέντρωση. Τα μέλη της Ολομέλειας της ΚΕ μετά το τέλος των εργασιών της, πηγαίνουν στην συγκέντρωση όπου ο Джуров, με ένα τεράστιο χαμόγελο κάτω από τα μουστάκια του, ανακοινώνει την διαγραφή από το κόμμα του Τόντορ Ζίβκοφ, του Μίλκο Μπάλεφ και του υιου Ζίβκοφ – Βλαντιμίρ. Ο κόσμος ζητωκραυγάζει και ο Μλαντένοφ δίνει το σύνθημα: Ζήτω η ανασυγκρότηση! Ζήτω το Βουλγάρικο κομμουνιστικό κόμμα! Ο κόσμος ανταποκρίνεται Μπε Κα Πε! Μπε Κα Πε!  Την σκηνή της ανακοίνωσης της διαγραφής μπορείται να την δείτε εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=yszMuvs5XmE Τα συμπεράσματα δικά σας.

14 Δεκεμβρίου 1989: Η Ολομέλεια της Βουλής συνεδριάζει. Η πρόταση να αφαιρεθεί η βουλευτική ιδιότητα από τους: Тодор Живков και Владимир Живков, των πρώην μελών του ΠΓ Милко Балев, Гриша Филипов και Димитър Стоянов, των πρώην μελών της ΚΕ του ΒΚΚ, Никола Стефанов, Христо Русков και Ярослав Радев, γίνεται δεκτή.

Ο πραγματικός «εγχώριος αρχιτέκτονας» των αλλαγών, ο Αντρέι Λουκάνοφ (Андрей Луканов) επιτέλους βγαίνει απο το παρασκήνιο και παίρνει την κεντρική θέση στην πολιτική σκηνή της χώρας. Σε κάποιο γραφείο της Βουλής έχοντας μαζί του τον τύποις πρωθυπουργό Георги Атанасов, συναντάται με τον εκλεγμένο μόλις πριν μία βδομάδα αρχηγό της ενωμένης αντιπολίτευσης (СДС) Желю Желев και τον  εκπρόσωπο τύπου της Георги Спасов. Σκοπός της συνάντησης να συζητηθεί το θέμα της αλλαγής του Συντάγματος, καθώς και οι αρχές που θα διέπουν τις συνομιλίες, ανάμεσα στο ΒΚΚ και την αντιπολίτευση. Επιλέγεται η μέθοδος της στρογγυλής τραπέζης και αποφασίζεται ότι θα ξεκινήσει στις αρχές του νέου έτους.

Εντωμεταξύ λίγα μέτρα πιο πέρα μπροστά από το Πανεπιστήμιο „Св. Климент Охридски“ με τη ντουντούκα στο χέρι ο Емил Кошлуков, εκπρόσωπος των «Ανεξάρτητων Φοιτητικών Συλλόγων» διαβάζει ψήφισμα που κατέθεσαν το προηγούμενο βράδυ στην Βουλή, ζητώντας: την αλλαγή του Συντάγματος στα άρθρα που αναφέρονται στην καθοδηγητική θέση του ΒΚΚ, τον εκδημοκρατισμό της ανώτατης εκπαίδευσης, την αυτονομία των πανεπιστημίων, την κατοχύρωση του πανεπιστημιακού ασύλου, κ.ά. Μέσα στην Βουλή το μεσημέρι ξεκινά η συζήτηση της πρότασης του ΒΚΚ για την κατάργηση των παραγράφων 2 και 3 του πρώτου άρθρου του Συντάγματος. Όμως λόγω του συνταγματικού περιορισμού που προβλέπει σε τέτοιες διαδικασίες, η ψηφοφορία να διενεργείται, μετά την έλευση ενός μηνός από την ημερομηνία κατάθεσης της πρότασης, το θέμα μεταφέρετε για τον Ιανουάριο του 1990. Στο άκουσμα της αναβολής της ψηφοφορίας πάνω από 10 000 χιλιάδες φοιτητές δημιουργούν ζωντανή αλυσίδα γύρω από την Βουλή, ζητώντας εδώ και τώρα οι βουλευτές να ψηφίσουν την κατάργηση του πρώτου άρθρου. Πλήθος κόσμου μαζεύεται έξω από την Βουλή και αρχίζουν να ακούγονται συνθήματα όπως «Κάτω το ΒΚΚ» (Долу БКП), Παραίτηση (Оставка). (Για τις σκηνές αυτές δείτε το παρακάτω βίντεο: https://www.youtube.com/watch?v=nXfwZACgkhM).

 Στις 19:40 ο Μλαντένοφ συνοδευόμενος από τον Добри Джуров, Григор Стоичков και άλλους βουλευτές εμφανίζεται για πρώτη φορά μπροστά σε πλήθος που δεν τον επευφημούν αλλά τον γιουχάρουν. Πρωτόγνωρες σκηνές θα γίνουν σε λίγο βαρετές και  μονότωνες. Αλλά τότε ήταν η πρώτη φορά που το Κόμμα ανησύχησε ότι ίσως τα πράγματα να μην εξελιχθούν βάση σεναρίου. Ο νέος ΓΓ του ΒΚΚ και πρόεδρος του ΚΣ της ΛΔΒ, μόλις χθες, τους έδωσε τον μισητό Ζίβκοφ και αυτοί σήμερα του, τον επιστρέφουν όπως φαίνεται και από το παρακάτω πλακάτ που λέει: «Δεν θέλουμε τον Τόντορ Ζίβκοφ στους εξωκομματικούς»

Ο Μλαντένοφ για πρώτη φορά εμπρός σε εχθρικό κοινό θα πρέπει να δράσει εκτός σεναρίου: Πλησιάζει ένα περιπολικό που βρισκόταν μπρος την είσοδο, και χρησιμοποιώντας την μεγαφωνικό του εξοπλισμό για να ακούγεται, απευθύνετε προς τους συγκεντρωμένους με τα λόγια: «Συντρόφισσες, σύντροφοι διατηρήστε την ψυχραιμία σας! Παρακαλώ για ησυχία (δις) (Ακούγονται γιουχαρίσματα και τότε ο Μλαντένοφ βλέποντας ότι μπροστά του δεν έχει συντρόφους το γυρίζει στο πατριωτικό και συνεχίζει σημ σ.). Αγαπητοί Βούλγαροι (δις)! Διατηρήστε την ψυχραιμία σας, ησυχία να σας πω και μετά πείτε τα δικά σας. Απευθύνομε σε σας και στο αίσθημα ευθύνης σας για την μοίρα του λαού και της Βουλγαρίας. Η έλλειψη υπευθυνότητας θα οδηγήσει την χώρα μας και τον λαό μας σε τραγωδία! Εσείς δεν πιστεύεται? (δις). Σε αληθινή (δις) Θέλετε (δις) στη ζωή σε συνθήκες δημοκρατίας θέλετε πραγματική ελευθερία! Ο εξτρεμισμός Βουλγάρες και Βούλγαροι θα οδηγήσει σε τραγωδία! (δις). Κανένας λαός δεν μπορεί να επιτρέψει τέτοιο εμπαιγμό με του ανθρώπους που έχουν επωμισθεί την ευθύνη (γιουχαρίσματα) για την μοίρα του. Απευθύνομαι προς εσάς να διατηρήσετε το αίσθημα ευθύνης για το καλό της Βουλγαρίας και του Βουλγάρικου λαού. Εάν είστε πατριώτες, εάν είστε πολίτες, καταλάβετε τις ευθύνες σας! Η Βουλή φέρει την ευθύνη για την τύχη της Βουλγαρίας! Καταλάβετε και την δική σας ευθύνη. Με αυτό τον εξτρεμισμό εσείς σπρώχνετε την Βουλγαρία προς τον γκρεμό! Καταλάβετε την ευθύνη σας!» Με αυτά τα λόγια αποχωρεί προς την είσοδο και ακριβώς περνώντας την πόρτα λέει απευθυνόμενος μάλλον προς τον Джуров «καλύτερα να έρθουν τα τανκς » (Най-добре танковете да дойдат). Αυτή η φράση σε ορισμένους μήνες θα του στοιχίσει την Προεδρία. Το παραπάνω επεισόδιο μπορείτε να το δείτε εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=DvtORsty8zc

Μέσα στην Βουλή οι βουλευτές υιοθετούν ψήφισμα που καταδικάζει την διαδήλωση ως έκφραση «πολιτικής μισαλλοδοξίας» και «αντι-σοσιαλιστικής και αντι-συνταγματικής δράσης». Οι ηγέτες της αντιπολίτευσης Желю Желев και Ивайло Трифонов από το μπαλκόνι του Σπιτιού των Φοιτητών παροτρύνουν τους διαδηλωτές να αποχωρήσουν και να μην επιτεθούν στο κτίριο της Εθνοσυνέλευσης. Σταδιακά, οι διαδηλωτές αποχωρούν.

18 Δεκεμβρίου 1989: Καταργούνται ορισμένα άρθρα του Ποινικού Κώδικα που σχετίζονται με τον ορισμό του νομικού πλαισίου της αντικρατικής δραστηριότητας και προπαγάνδας και ανακηρύσσεται αμνηστία.

26 Δεκεμβρίου 1989: Το ΠΓ καλεί σε διάλογο  στρογγυλής τραπέζης την αντιπολίτευση, με σκοπό να συζητηθούν και αποφασισθούν τα επόμενα βήματα των αλλαγών.

26 – 29  Δεκεμβρίου 1989: Διαδηλώσεις της τουρκικής μειονότητας με την υποστήριξη του Ανεξάρτητου συνδικάτου “Подкрепа” και της Επιτροπής για την Εθνική Συμφιλίωση με αίτημα την «επιστροφή» των τουρκικών και αραβικών ονομάτων. (Προτείνω να δείτε το παρακάτω βίντεο: https://www.youtube.com/watch?v=Q5DurooWU3Y)

29  Δεκεμβρίου 1989:  Στην ανοιχτή συγκέντρωση που οργανώνει το ΒΚΚ, ανακοινώνεται η ανάκληση της λεγόμενης «διαδικασίας Αναγέννησης»

                                                                                (συνεχίζεται με το Χρονολόγιο του 1990)

Βιβλιογραφία

Аврамов Р, 2016. „ИКОНОМИКА НА ВЪЗРОДИТЕЛНИЯ ПРОЦЕС“. София: Изд. „Център за академични изследвания“

Живков Т., 1993. „Срещу някои лъжи“. ИК „Делфин прес“

Иванов, Д. 2017. „ПРОТИВОПОСТАВЯНЕТО Заговорите срещу Тодор Живков“. София: Изд. “Сиела”

Йорданов Г., 2017 „Притаени мигове – книга 2: Откровения“. София: Изд. „Захарий Стоянов“

Милушев, Г. 1991 „По коридорите на властта“. София: ИК „Интра боок“

Младенов, П., 1992. „Плюсове и минуси“, София: ИК Петекс“

Лаверн, Д., 2010. „Експертите на Прехода. Българските think-tanks на прехода и глобаните мрежи за влияние“. София: Изд. „Изток – Запад“

Райчев, А. & Стойчев К., 2004. „КАКВО СЕ СЛУЧИ? РАЗКАЗ ЗА ПРЕХОДА В БЪЛГАРИЯ 1989 – 2004“. София: Изд. „Изток – Запад“

Христов, М., 2003. „Социализъм и преход към пазарно стопанство в България“ София: ДЦ „Авангард“

Христов, Х., 2009. „Тодор Живков. Биография“. София: Изд. „Сиела”

Чакъров, К. 1990. „Вторият етаж“. София: ИК „К сие М-ООД“

Чалъков И., Бунджулов А., Христов И., Деянова Л., Николова Н., Деянов Д., Митев Т., Славенков Б., Симеонов Огн., Чипев Пл., Стойнев В., Фелиси Ст., 2008. „Мрежите на прехода: Какво всъщност се случи в България след 1989 г.“ София: Изд. „Изток – Запад“

Για την προβληματική της Μεταβατικής περιόδου:  https://www.youtube.com/watch?v=Sl6X-VzqMcM

Αυτό το εργασία χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές .