Σύμφωνα με το ΕΣΙ της Βουλγαρίας, οι θάνατοι¹ το 2017, παρουσίασαν αύξηση κατά 2 211 (2,3%) και ανήλθαν σε 109 791, (56 781 άνδρες και 53 010 γυναίκες), έναντι 107 580 (56 122 άνδρες και 51 458 γυναίκες) το 2016.

   Η λεπτομερέστερη εικόνα των διαχρονικών εξελίξεων στο χώρο της θνησιμότητας δίνεται στο διάγραμμα 1, όπου φαίνεται η συνεχής αύξηση του απόλυτου αριθμού των θανάτων, μέχρι το 1997, οπότε και φτάνουν τους 121 861. Ο μέσος ετήσιος αριθμός των θανάτων από 69 χιλ. τη δεκαετία 1960 – 1969, αυξάνεται σε 87 χιλιάδες την δεκαετία 1970 – 1979, σε 103 χιλιάδες την δεκαετία 1980 – 1989, σε 113 χιλιάδες την δεκαετία 1990 – 1999, σε 112 χιλιάδες την δεκαετία 2000 – 2009 και σε 108 χιλιάδες την οκταετία 2010 – 2017.

Διαγ. 1

Πηγή: НСИ και υπολογισμοί του συγγραφέα

   Για την μέτρηση της θνησιμότητας, χρησιμοποιούνται δείκτες θνησιμότητας. Ο πιο απλός και διαδεδομένος δείκτης είναι ο Αδρός (ακαθάριστος) δείκτης θνησιμότητας² (коефициент на обща смъртност), ο οποίος ορίζεται ως ο λόγος των θανάτων μιας περιόδου (συνήθως ενός ημερολογιακού έτους), σε μια χωρική ενότητα, προς το μέσο πληθυσμό  της ίδιας περιόδου. Η αναλογία εκφράζεται ανά 1 000 άτομα του πληθυσμού της χώρας ή της περιοχής.

   Με βάση τα στοιχεία του διαγράμματος 1, για τον αριθμό των θανάτων και το μέσο πληθυσμό έτους, υπολογίσθηκε ο Ακαθάριστος Δείκτης Θνησιμότητας (ΑΔΘ), για την περίοδο 1960 – 2017, στο διαγ. 2. Από 8,1 θανάτους ανά 1 000 κατοίκους, το 1960, ο ΑΔΘ σταδιακά ανέβηκε στο 15,5‰, το 2017, σημειώνοντας την υψηλότερη τιμή της περιόδου.

Διαγ. 2

Πηγή: НСИ και υπολογισμοί του συγγραφέα

   Με βάση τα τελευταία διαθέσιμα συγκριτικά στοιχεία της Eurostat για το 2016, η Βουλγαρία, την τελευταία εικοσαετία έχει τον υψηλότερο ΑΔΘ, στην ΕΕ και την μεγαλύτερη αύξηση του δείκτη από το 1960 (βλ. πιν. 1).

Πιν. 1

Πηγή: Eurostat

   Το 2017 η θνησιμότητα στους άνδρες (16,5‰), συνεχίζει να είναι υψηλότερη, σε σχέση με τη θνησιμότητα στις γυναίκες (14,6‰). Στους 1 000 θανάτους ανδρών, αναλογούν 934 θάνατοι γυναικών (βλ. πιν. 2). Επίσης συνεχίζει να υπάρχει μεγάλη διαφορά στα ποσοστά θνησιμότητας των αστικών και των αγροτικών περιοχών. Ο ΑΔΘ, στις πόλεις είναι 13,2‰ (στους άνδρες 14,1‰ και στις γυναίκες 12,04‰), ενώ στα χωριά είναι 22‰ (στους άνδρες 23,1‰ και στις γυναίκες 20,8‰).

Πιν. 2

Πηγή: НСИ και υπολογισμοί του συγγραφέα

   Σε περιφερειακό επίπεδο τον υψηλότερο ΑΔΘ σταθερά κατέχει η Βορειοδυτική περιοχή, ακολουθούμενη από τη Βορειοκεντρική περιοχή (βλ. διαγ. 3).

Διαγ. 3

Πηγή: НСИ και υπολογισμοί του συγγραφέα

   Σε επίπεδο νομών, τον υψηλότερο δείκτη έχουν οι νομοί Βίντιν – 22,7‰, Μοντάνα και Λόβετς από – 21,1‰. Σε επτά νομούς η θνησιμότητα είναι χαμηλότερη από την συνολική της χώρας, ενώ η χαμηλότερη θνησιμότητα καταγράφεται στο νομό Σόφια (πρωτεύουσα) – 11,6‰ (βλ. πιν. 2).

Βρεφική θνησιμότητα³

   Το 2017 στη Βουλγαρία πέθαναν συνολικά 408 βρέφη (βλ. πιν. 3). Απ’ αυτά, 63 είχαν ηλικία μικρότερη της 1 ημέρας, 104 ήταν ηλικίας από 1 έως 6 ημερών, 76 βρέφη ήταν ηλικίας από 7 έως 27 ημερών και 165 βρέφη από 28 ημερών έως 1 έτους. Το 55,6% των βρεφικών θανάτων ήταν αρσενικού φύλου (227 αγόρια) (βλ. πιν. 3).

Πιν. 3

Πηγή: НСИ και υπολογισμοί του συγγραφέα

   Το 2017 ο δείκτης βρεφικής θνησιμότητας (ΔΒΘ) συνέχισε την πτωτική του πορεία και διαμορφώθηκε στο 6,4‰ (βλ. πιν. 4). Οι επιμέρους δείκτες θνησιμότητας ακολούθησαν και αυτές πτωτική πορεία. Ο δείκτης περιγεννητικής θνησιμότητας μειώθηκε κατά 2,6 φορές την περίοδο 1960 – 2017, ο δείκτης νεογνικής θνησιμότητας κατά 5,1 φορές και ο δείκτης μετανεογνικής θνησιμότητας κατά 10,1 φορές (βλ. πιν. 4).

Πιν. 4

Πηγή: НСИ και υπολογισμοί του συγγραφέα

   Σε επίπεδο κατοικημένων χώρων ο ΔΒΘ στις πόλεις είναι 5,4‰ και στα χωριά 9,5‰. Σε περιφερειακό επίπεδο, η υψηλότερη τιμή του δείκτη σημειώνεται στο νομό Ντόμπριτς (12,9‰), ακολουθούμενο από το Σλίβεν (12,8‰) και η χαμηλότερη τιμή, στο νομό Βίντιν (1,7‰) και Σόφια (πρωτεύουσα) – 2,6‰ (βλ. πιν. 2). Ο ΔΒΘ στα αγόρια είναι υψηλότερος (6,9‰) από τον αντίστοιχο δείκτη των κοριτσιών (5,8‰) (βλ. πιν. 2).

Σημειώσεις

1. Σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1260/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ής Νοεμβρίου 2013 για τις ευρωπαϊκές δημογραφικές στατιστικές, «θάνατος» (смърт) σημαίνει τη μόνιμη εξαφάνιση κάθε ένδειξης ζωτικών λειτουργιών οποιαδήποτε χρονική στιγμή μετά τη γέννηση ζώντος (η μετά τη γέννηση παύση των ζωτικών λειτουργιών χωρίς δυνατότητα ανάνηψης). Η ένταση των θανάτων στον πληθυσμό μιας χώρας ή περιοχής, ονομάζεται «θνησιμότητα» (смъртност).
2. Ο «αδρός (ακαθάριστος) δείκτης θνησιμότητας» μπορεί να εξειδικευθεί και κατά αιτία θανάτου. Σε αυτή την περίπτωση πρόκειται για τον «αδρό κατά αιτία θανάτου δείκτη θνησιμότητας», ο οποίος ορίζεται ως ο λόγος των θανάτων από συγκεκριμένη αιτία μιας περιόδου (συνήθως ενός ημερολογιακού έτους), σε μια χωρική ενότητα. Λόγω των μικρών αριθμών, εκφράζεται ως ποσοστό ανά 100 000 κατοίκους. Ανάλογα με την ηλικία των θανόντων, η θνησιμότητα διακρίνεται στις εξής μεγάλες κατηγορίες: α) βρεφική θνησιμότητα, που αναφέρεται στη θνησιμότητα κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους της ζωής, β) παιδική θνησιμότητα, που αναφέρεται στα κλιμάκια 1 – 4 ετών, 5 – 9 ετών και 10 – 14 ετών, γ) θνησιμότητα ενηλίκων (ηλικίες 15 – 64 ετών) και αναπαραγωγικής ηλικίας για τις γυναίκες 15 – 49 ετών, δ) θνησιμότητας υπερηλίκων, που περιλαμβάνει τη θνησιμότητα του γεροντικού πληθυσμού (ηλικίας 65 ετών και άνω). Η ανάλυση της διαφορετικής κατά ηλικία θνησιμότητας επιτυγχάνεται με τον υπολογισμό των «ειδικών κατά ηλικία δεικτών θνησιμότητας», που εκφράζουν τον αριθμό των θανόντων ηλικίας x σε ένα ημερολογιακό έτος ή σε μια περίοδο προς το μέσο πληθυσμό των ατόμων της ίδιας ηλικίας επί 1 000. Επίσης, μπορεί να υπολογισθούν και κατά αιτία θανάτου οπότε ονομάζονται «ειδικοί κατά ηλικία και αιτία δείκτες θνησιμότητας» και εκφράζονται ως ποσοστά ανά 100 000 κατοίκους.
3. Η βρεφική θνησιμότητα (детска смъртност) ορίζεται ως ο αριθμός των βρεφών που πεθαίνουν στη διάρκεια του πρώτου έτους ζωής (0-365 ημέρες). Η βρεφική θνησιμότητα διαιρείται σε νεογνική (неонатална) και μετανεογνική ή βρεφική (постнеонатална).  Οι νεογνικοί θάνατοι είναι οι θάνατοι μεταξύ των γεννήσεων ζώντων κατά τις πρώτες 28 ημέρες ζωής (0 –  27 συμπληρωμένες ημέρες από τη γέννηση). Η ηλικία θανάτου κατά την πρώτη ημέρα της ζωής (ημέρα μηδέν) θα πρέπει να καταγράφεται σε μονάδες συμπληρωμένων λεπτών ή ωρών ζωής. Για τη δεύτερη ημέρα (ημέρα 1), την τρίτη (ημέρα 2) και ως και τις 27 συμπληρωμένες ημέρες από τη γέννηση, η ηλικία θανάτου θα πρέπει να αναγράφεται σε ημέρες. Οι νεογνικοί θάνατοι με την σειρά τους μπορούν να υποδιαιρεθούν σε πρώιμους νεογνικούς θανάτους (ранна неонатална смърт), που συμβαίνουν στις πρώτες επτά συμπληρωμένες ημέρες από τη γέννηση (0 – 6 ημέρες 23 ώρες και 59 λεπτά της ώρας), και όψιμους νεογνικούς θανάτους (късна неонатална смърт), που συμβαίνουν μετά την 7η μέρα από τη γέννηση, ως και την 27η συμπληρωνένη ημέρα από τη γέννηση (27 ημέρες 23 ώρες και 59 λεπτά της ώρας). Οι μετανεογνικοί θάνατοι (постнеонатална смърт) είναι οι θάνατοι βρεφών από την 28η ημέρα από τη γέννηση, αλλά πριν τη συμπλήρωση ενός έτους ζωής. Στη παρακολούθηση της θνησιμότητας διερευνάται ξεχωριστά και η περιγεννητική θνησιμότητα (перинатална смъртност) η οποία είναι το άθροισμα της όψιμης εμβρυϊκής θνησιμότητας (νεκρά έμβρυα με βάρος τουλάχιστον 500g ή, όταν δεν είναι διαθέσιμο το βάρος γέννησης, μετά από 22 συμπληρωμένες εβδομάδες κυοφορίας ή με μήκος κεφαλής-πτέρνας 25 εκ. ή περισσότερο) και της πρώιμης νεογνικής θνησιμότητας. Για την μέτρηση της βρεφικής θνησιμότητας και ανάλογα με τη περίοδο μέσα στην οποία επέρχεται ο θάνατος του νεογνού ή του βρέφους, χρησιμοποιούνται δείκτες βρεφικής θνησιμότητας. Ο πιο γενικός δείκτης που περιλαμβάνει τους θανάτους σε όλη τη βρεφική περίοδο ονομάζεται δείκτης βρεφικής θνησιμότητας (коефициент за детска смъртност) και ορίζεται ως ο λόγος των θανάτων βρεφών ηλικίας κάτω του ενός έτους κατά τη διάρκεια του έτους αναφοράς προς τον αριθμό των γεννήσεων ζώντων το ίδιο έτος. Η αναλογία εκφράζεται ανά 1 000 γεννήσεις ζώντων. Ο δείκτης που αναφέρεται στη νεογνική περίοδο λέγεται δείκτης νεογνικής θνησιμότητας (коефициент за неонатална смъртност) και  ορίζεται ως ο λόγος των θανάτων βρεφών από την πρώτη ημέρα της ζωής τους (ημέρα μηδέν), μέχρι και την 27η συμπληρωμένη ημέρα από τη γέννηση (27 ημέρες 23 ώρες και 59 λεπτά της ώρας) κατά τη διάρκεια του έτους αναφοράς προς τον αριθμό των γεννήσεων ζώντων το ίδιο έτος. Η αναλογία εκφράζεται ανά 1 000 γεννήσεις ζώντων. Ο δείκτης που αναφέρεται στη μετα-νεογνική περίοδο λέγεται δείκτης μετανεογνικής θνησιμότητας (коефициент за постнеонатална смъртност). Πρόκειται για την αναλογία  των θανάτων  βρεφών από την 28η ημέρα από τη γέννηση, αλλά πριν τη συμπλήρωση ενός έτους ζωής κατά τη διάρκεια του έτους αναφοράς προς τον αριθμό των γεννήσεων ζώντων στο ίδιο έτος (αφού πρώτα έχει αφαιρεθεί ο αριθμός των θανάτων  βρεφών  ηλικίας μέχρι και την 27η συμπληρωμένη ημέρα από τη γέννηση). Η αναλογία εκφράζεται και εδώ ανά 1 000 γεννήσεις ζώντων. Για την περιγεννητική (περινεογνική) περίοδο υπολογίζεται ο δείκτης περιγεννητικής (περινεογνικής) θνησιμότητας. Πρόκειται για την αναλογία των θανάτων βρεφών ηλικίας κάτω της μιας εβδομάδας (πρώιμη νεογνική περίοδος) και των γεννήσεων νεκρών (όψιμη εμβρυϊκή περίοδος) κατά τη διάρκεια του έτους αναφοράς προς τον αριθμό των γεννήσεων (περιλαμβανομένων των γεννήσεων νεκρών) το ίδιο έτος. Η αναλογία εκφράζεται ανά 1 000 γεννήσεις.

Βιβλιογραφία

Национален статистически институт, 2018. „Население и демографски процеси 2017“. Στο: http://www.nsi.bg/sites/default/files/files/pressreleases/Population2017_R5PBSJP.pdf

Национален статистически институт, 2017. „Население и демографски процеси 2016“. Στο: http://www.nsi.bg/sites/default/files/files/pressreleases/Population2016_722R06L.pdf

Национален Статистически Институт, 2016. „Население и демографски процеси 2015“. Στο: http://www.nsi.bg/sites/default/files/files/publications/DMGR2015.pdf

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ  (ΕΕ) αριθ.  1260/2013 ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 20ής Νοεμβρίου 2013 για τις ευρωπαϊκές δημογραφικές στατιστικές. Στο: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32013R1260&from=EL

Τραγάκη Α., Μπάγκαβος Χ., Ντούνας Δ., 2015. Περί Δημογραφίας και Πληθυσμιακών Εξελίξεων. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΩΝ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ. Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Στο: http://e-book.ddounas.com/joomla/

 

Αυτή η εργασία χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές .