Πρόκεται για μια τυποποιημένη, αναγνωρίσιμη και μηχανογραφικά επεξεργάσιμη μορφή ενός Τραπεζικού Λογαριασμού. Ο ΙΒΑΝ (που προκύπτει από τα αρχικά των λέξεων International Bank Account Number, βουλγαριστί международен номер на банкова сметка)  συντίθεται και επαληθεύεται με συγκεκριμένη μέθοδο και κανόνες. Το πρότυπο ΙΒΑΝ δημιουργήθηκε από το διεθνή οργανισμό τυποποιήσεων ISO (International Organization for Standardization) και είναι γνωστό ως το διεθνές πρότυπο ISO 13616.

 Με βάση την απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου η οποία τέθηκε υπόψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, αλλά και τη σχετική δέσμευση της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ομοσπονδίας, η αναγραφή του ΙΒΑΝ τέθηκε σε υποχρεωτική εφαρμογή από 1.1.2002 σε Πανευρωπαϊκό επίπεδο στις διασυνοριακές πληρωμές. Σε συνεννόηση μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Τραπεζικών Προτύπων (ECBS) και της διοίκησης της Εταιρίας για την Παγκόσμια Διατραπεζική Χρηματοοικονομική Τηλεπικοινωνία (SWIFT), αποφασίστηκε η πλήρης προώθηση του ΙΒΑΝ από το SWIFT. Ο οργανισμός SWIFT, υπό την ιδιότητά του ως Αρχή Καταχώρισης, συντηρεί το μητρώο της μορφής που έχει ο ΙΒΑΝ κάθε χώρας. Κάθε ενδιαφερόμενος έχει τη δυνατότητα της πρόσβασης στο μητρώο, μέσω της Ιστοσελίδας του SWIFT, στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.swift.com. Ο ΙΒΑΝ υιοθετήθηκε από την Ευρώπη σαν ένα ουσιαστικό βοήθημα της δημιουργίας του Ενιαίου Χώρου Πληρωμών σε Ευρώ¹ (αγγλιστί: Single Euro Payments Area – SEPA, βουλγαριστί: Единна зона за плащания в евро), στα πλαίσια του οποίου είναι αναγκαία η παροχή σε όλους του οικονομικούς οργανισμούς, της δυνατότητας «αυτόματης επεξεργασίας» (STP – Straight Through Processing) των διασυνοριακών ή εγχώριων ηλεκτρονικών πληρωμών, δηλαδή της διαδικασίας αυτόματης επεξεργασίας των πληρωμών, η οποία αρχίζει με τη Χρέωση του Λογ/σμού του οφειλέτη και ολοκληρώνεται με την Πίστωση του Λογ/σμού του Δικαιούχου, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση.

Ο ΙΒΑΝ μπορεί να περιέχει αριθμούς (0 έως 9) ή / και λατινικά γράμματα (Α έως Ζ). Οι αλφαβητικοί χαρακτήρες που τυχόν περιέχονται στον ΙΒΑΝ απεικονίζονται μόνο με κεφαλαία γράμματα. Το πλήθος των χαρακτήρων που περιέχονται στον ΙΒΑΝ είναι συγκεκριμένο και σταθερό για κάθε χώρα.

Ο ΙΒΑΝ αποτελείται από μέγιστο μήκος 34 αλφαριθμητικών χαρακτήρων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν διαφορετικά ανάλογα την κάθε χώρα. Μόνο οι 4 πρώτοι χαρακτήρες είναι προκαθορισμένοι. Στην Ελλάδα ο ΙΒΑΝ έχει σταθερό μήκος 27 αλφαριθμητικών χαρακτήρων (παράδειγμα GR16  0110 1250 0000 0001 2300 695), ενώ στην Βουλγαρία 22 αλφαριθμητικών χαρακτήρων (παράδειγμα BG80 BNBG 9661 1020 3456 78).

Ας δούμε πιο αναλυτικά τον ΙΒΑΝ που έχουν τα Πιστωτικά Ιδρύματα στη Βουλγαρία:

• Οι 2 πρώτοι αλφαβητικοί χαρακτήρες είναι ο κωδικός της χώρας στην οποία βρίσκεται το Πιστωτικό Ίδρυμα και το Κατάστημα τήρησης του ΙΒΑΝ (BG για την Βουλγαρία) σύμφωνα με το πρότυπο ISO 3166.
• Οι 2 επόμενοι είναι ψηφία ελέγχου που χρησιμοποιούνται κυρίως για να επικυρώσουν τον αριθμό του λογαριασμού πριν την εκτέλεση της πληρωμής σύμφωνα με το πρότυπο ISO 7064.
• Αυτοί ακολουθούνται από το Βασικό Αριθμό Τραπεζικού Λογαριασμού (Basic Bank Account Number – BBAN, στα βουλγάρικα: основен номер на банкова сметка). Στην Βουλγαρία ο ΒΒΑΝ αποτελείται από 18 αλφαριθμητικούς χαρακτήρες.

Το πρώτο τμήμα του ΒΒΑΝ ονομάζεται Κωδικός Αναγνώρισης Πιστωτικού Ιδρύματος (Банкова адресируема единица – БАЕ код, αγγλιστί: BAE code). Στην Βουλγαρία ο BAE code περιλαμβάνει 8 αλφαριθμητικούς χαρακτήρες. Σύμφωνα με τα Μητρώα Κωδικών  Αναγνώρισης Πιστωτικού Ιδρύματος (Регистър на БАЕ кодове) που συντάσσει και διατηρεί  η Κεντρική Τράπεζα της Βουλγαρίας (Българска Народна Банка – БНБ), στο ευρετήριο που δημοσίευσε στις 09/11/2016, οι BAE codes των Πιστωτικών Ιδρυμάτων (κεντρική διοίκηση) που λειτουργούν στην Βουλγαρία παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα:

– Οι  πρώτοι 4 αλφαβητικοί χαρακτήρες είναι ο Κωδικός του Πάροχου υπηρεσιών πληρωμών² (Идентификатор на доставчик на платежни услуги). Πρόκειται για τους πρώτους  4 αλφαβητικούς  χαρακτήρες  του BIC³ [Business Identifier Code, στα ελληνικά: Κωδικός Αναγνώρισης (Τράπεζας), στα βουλγαρικά: бизнес идентификационен код], που αντιστοιχούν στην ονομασία της τράπεζας.

– Τα επόμενα 4 ψηφία, είναι ο Κωδικός του καταστήματος στο οποίο τηρείται ο λογαριασμός του πελάτη. Ο πέμπτος χαρακτήρας, εάν είναι το ψηφίο «9», υποδηλώνει ότι ο  BAE code είναι της κεντρικής διοίκησης του  Ιδρύματος. Εάν ο πέμπτος χαρακτήρας, είναι το ψηφίο «8», «7» ή «6», υποδηλώνει ότι  ο  BAE code είναι κάποιου καταστήματος. Για παράδειγμα από το ευρετήριο Μητρώων του παραπάνω πίνακα, ο BAE code της Piraeus Bank Bulgaria AD (κεντρική διοίκηση), είναι PIRB9170, ενώ εάν πάμε αναλυτικά στους BAE codes των καταστημάτων της Τράπεζας Πειραιώς Βουλγαρίας, θα δούμε για παράδειγμα ότι ο BAE code της Piraeus Bank Bulgaria AD κατάστημα  Βίτοσσα – Σόφια είναι PIRB8050, της Piraeus Bank Bulgaria AD, κατάστημα  Λόζενετς – Σόφια είναι PIRB7621, της Piraeus Bank Bulgaria AD, κατάστημα  Βάρνα είναι PIRB7179,  κατάστημα  Ρούσε είναι PIRB7177 κ.λ.π. Εάν ο πέμπτος χαρακτήρας, είναι το ψηφίο «4» ή «3», υποδηλώνει ότι  ο  BAE code είναι κάποιου πάροχου υπηρεσιών πληρωμών που δεν είναι πιστωτικό ίδρυμα, όπως οι εταιρείες ηλεκτρονικού χρήματος, τα ιδρύματα πληρωμών, κ.ά. Για παράδειγμα ο BAE code της  Intercard Finance AD είναι  INTF4001.

• Τα επόμενα 2 ψηφία προσδιορίζουν το είδος του λογαριασμού.
• Τα τελευταία 8 ψηφία καθορίζονται από κάθε πάροχο υπηρεσιών πληρωμών.

Οι λογαριασμοί που ακολουθούν το πρότυπο ΙΒΑΝ απεικονίζονται με τυποποιημένη έντυπη ή/και ηλεκτρονική μορφή. Και οι δύο μορφές είναι ίδιες με τη διαφορά ότι ο έντυπος ΙΒΑΝ αναγράφεται σε ομάδες τεσσάρων χαρακτήρων που διαχωρίζονται με κενό διάστημα ενός χαρακτήρα. Η τελευταία ομάδα μπορεί να είναι μεταβλητού μήκους με μέγιστο 4 χαρακτήρες. Στην ηλεκτρονική του μορφή ο ΙΒΑΝ αποτελείται από  αλφαριθμητικούς συνεχόμενους χαρακτήρες.

Σημειώσεις:

1. O SEPA (Single Euro Payments Area), είναι ένας χώρος στον οποίο οι καταναλωτές, οι επιχειρήσεις και άλλοι οικονομικοί παράγοντες μπορούν να διενεργούν και να δέχονται πληρωμές σε ευρώ, εντός ή εκτός των εθνικών συνόρων, με τους ίδιους βασικούς όρους και τα ίδια βασικά δικαιώματα και υποχρεώσεις, όπου κι αν είναι εγκατεστημένοι σε 34 ευρωπαϊκές χώρες, (οι 28 χώρες της Ε.Ε. και η Ισλανδία, η Νορβηγία, το Λιχτενστάιν, η Ελβετία, το Σαν Μαρίνο και το Μονακό). Σκοπός του SEPA είναι  να ενισχύσει την ευρωπαϊκή ενοποίηση με τη θέσπιση μιας ενιαίας αγοράς για πληρωμές μικρής αξίας. Ο SEPA αποτελείται από  το ενιαίο νόμισμα, μια ενιαία δέσμη μέσων πληρωμών σε ευρώ (μεταφορές πιστώσεων, άμεσες χρεώσεις και πληρωμές με κάρτα – τα μετρητά και οι επιταγές είναι εκτός πεδίου εφαρμογής του),  αποτελεσματικές υποδομές για την επεξεργασία πληρωμών σε ευρώ, κοινά τεχνικά πρότυπα,  κοινές επιχειρηματικές πρακτικές, μια εναρμονισμένη νομική βάση, και  ολοένα εξελισσόμενες υπηρεσίες με προσανατολισμό προς τον πελάτη.
2. Σύμφωνα με την Οδηγία 2007/64/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Νοεμβρίου 2007 για τις υπηρεσίες πληρωμών στην εσωτερική αγορά, οι Πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών (ΠΥΠ) είναι: α) τα πιστωτικά ιδρύματα, β) τα ιδρύματα έκδοσης ηλεκτρονικού χρήματος, γ) γραφεία ταχυδρομικών επιταγών τα οποία εξουσιοδοτούνται βάσει της εθνικής νομοθεσίας να παρέχουν υπηρεσίες πληρωμών, δ) ιδρύματα πληρωμών, ε) η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες όταν δεν ενεργούν υπό την ιδιότητά τους ως νομισματικές ή άλλες δημόσιες αρχές, στ) τα κράτη μέλη ή οι περιφερειακές ή τοπικές αρχές τους όταν δεν ενεργούν υπό την ιδιότητά τους ως δημόσιες αρχές.
3. Πρόκειται για ένα διεθνή τυποποιημένο κωδικό, ο οποίος προσδιορίζει μοναδικά ένα πιστωτικό ίδρυμα, οπουδήποτε στον κόσμο, με σκοπό τη διευκόλυνση της αυτόματης επεξεργασίας των μηνυμάτων στα πλαίσια της Εταιρίας για την Παγκόσμια Διατραπεζική Χρηματοοικονομική Τηλεπικοινωνία (SWIFT). O BIC (Business Identifier Code) ή αλλιώς κωδικός SWIFT, αποτελείται από μέγιστο μήκος 11 αλφαριθμητικών χαρακτήρων, και είναι συμβατός με το ISO 9362. Οι 4 πρώτοι αλφαβητικοί χαρακτήρες αντιστοιχούν στην ονομασία της τράπεζας. Οι 2 επόμενοι είναι ο ISO κωδικός της χώρας που εδρεύει η τράπεζα (GR για την Ελλάδα, BG για την Βουλγαρία). Αυτοί ακολουθούνται από 2 αλφαριθμητικούς χαρακτήρες, εξαιρείται το 0, που προσδιορίζουν την τοποθεσία του πιστωτικού ιδρύματος μέσα στη χώρα που δραστηριοποιείται. Οι τελευταίοι 3, προαιρετικοί, αλφαριθμητικοί χαρακτήρες προσδιορίζουν το συγκεκριμένο υποκατάστημα. О Κανονισμός (EE) αριθ. 260/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, σχετικά με «την καθιέρωση τεχνικών απαιτήσεων και επιχειρηματικών κανόνων για τις μεταφορές πίστωσης και τις άμεσες χρεώσεις σε ευρώ και με την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 924/2009», στον Ενιαίο Χώρο Πληρωμών σε Ευρώ (SEPA) προχώρησε στην  κατάργηση, από 1/2/2016, της υποχρέωσης των χρηστών υπηρεσιών πληρωμών να παρέχουν τον BIC του φορέα παροχής υπηρεσιών πληρωμών του δικαιούχου κατά την εκτέλεση πράξης πληρωμής μέσω μεταφοράς πίστωσης ή άμεσης χρέωσης.

Βιβλιογραφία:

Наредба № 13 от 18 август 2016 г. за прилагането на международен номер на банкова сметка и за БАЕ кодове (Издадена от Българската народна банка, обнародвана в „Държавен вестник“, бр. 69 от 2 септември 2016 г., в сила от 31 октомври 2016 г.). Στο: http://www.bnb.bg/bnbweb/groups/public/documents/bnb_law/regulations_iban_bg.pdf

УКАЗАНИЕ ЗА ПРЕДОСТАВЯНЕ, ПРОМЯНА И ЗАКРИВАНЕ НА БАЕ КОДОВЕ И ПОДДЪРЖАНЕ НА РЕГИСТЪР НА БАЕ КОДОВЕТЕ ПО НАРЕДБА № 13 НА БНБ. София, октомври 2016 г. Στο: http://www.bnb.bg/bnbweb/groups/public/documents/bnb_law/instructions_bae_codes_bg.pdf