Συνεχίζοντας την παρουσίαση των τελευταίων δημογραφικών στοιχείων που δημοσίευσε το Εθνικό Στατιστικό Ίδρυμα της Βουλγαρίας στις 12/4/2017, στο σημερινό άρθρο θα αναλύσουμε τα στοιχεία που αναφέρονται στις εσωτερικές και εξωτερικές μεταναστευτικές ροές.
Στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως μετανάστευση, ορίζεται, η κινητικότητα των ατόμων που έχει ως αποτέλεσμα την αλλαγή του τόπου συνήθους (μόνιμης) διαμονής τους, για μια περίοδο η οποία είναι, ή αναμένεται να είναι, δώδεκα μήνες τουλάχιστον1. Ανάλογα με το εάν οι μεταναστευτικές ροές πραγματοποιούνται εντός των γεωγραφικών όριων της εθνικής επικράτειας ή εκτός αυτών, η μετανάστευση καλείται εσωτερική ή εξωτερική, αντίστοιχα. Πιο συγκεκριμένα: α) Εάν η αλλαγή του συνήθη τόπου (μόνιμης) διαμονής γίνει στα όρια της επικράτειας του κράτους, ως αλλαγή κατοικίας από μια διοικητική μονάδα (τόπος προέλευσης – αναχώρησης) σε μια άλλη (τόπος προορισμού – άφιξης), τότε η μετανάστευση καλείται εσωτερική. β) Εάν οι τόποι προέλευσης και προορισμού βρίσκονται σε διαφορετικές επικράτειες, η πληθυσμιακή μετακίνηση καλείται εξωτερική ή διεθνή μετανάστευση. Το ρεύμα των εκροών στην περίπτωση της εξωτερικής μετανάστευσης ονομάζεται «αποδημία» ή «εξερχόμενη μετανάστευση» και το ρεύμα των εισροών «μετοικία» ή «εισερχόμενη μετανάστευση». Σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 862/2007: i) η «εισερχόμενη μετανάστευση» είναι η ενέργεια διά της οποίας ένα πρόσωπο επιλέγει ως συνήθη τόπο διαμονής και εγκαθίσταται στην επικράτεια ενός κράτους μέλους για μια περίοδο η οποία είναι, ή αναμένεται να είναι, δώδεκα μήνες τουλάχιστον, ενώ προηγουμένως ο συνήθης τόπος διαμονής του ήταν σε άλλο κράτος μέλος ή σε τρίτη χώρα, ii) η «εξερχόμενη μετανάστευση», είναι η ενέργεια δια της οποίας ένα πρόσωπο το οποίο είχε προηγουμένως το συνήθη τόπο διαμονής του στην επικράτεια ενός κράτους μέλους, παύει να έχει το συνήθη τόπο διαμονής του στο κράτος μέλος αυτό για μια περίοδο η οποία είναι, ή αναμένεται να είναι, δώδεκα μήνες τουλάχιστον.
Εσωτερική μετανάστευση σε επίπεδο κατοικημένων χώρων και σε επίπεδο στατιστικών περιοχών NUTS 3
Στην Βουλγαρία, ανάμεσα στα δυο είδη χωρικών μονάδων – πόλεις και χωριά, δημιουργούνται 4 τύποι εσωτερικών μεταναστευτικών ροών: α) «από τις πόλεις προς τις πόλεις», β) «από τα χωριά προς τις πόλεις», γ) «από τις πόλεις προς τα χωριά» και δ) «από τα χωριά προς τα χωριά» (βλ. διαγ. 1 και πιν. 1).
Το 2016, ο όγκος της εσωτερικής μετανάστευσης ανέρχεται σε 96 014 άτομα. Σε σχέση με 2015 παρουσιάζει πτώση κατά 23 188 άτομα, ή 19,5%. Το μεγαλύτερο μερίδιο της μεταναστευτικής ροής είναι ανάμεσα στις πόλεις – 42 599 άτομα (44,4%). Σε σχέση με το 2015, παρουσιάζει μια ελάχιστη πτώση κατά 121 άτομα, ή 0,3%. Την δεύτερη θέση από άποψη όγκου και συμμετοχής καταλαμβάνει η ροή από τα χωριά προς τις πόλεις – 23 696 άτομα (24,7%). Σε σχέση με το 2015, παρουσιάζει αύξηση κατά 3 477 άτομα, ή 17,2%. Η τρίτη μεγαλύτερη μετακίνηση είναι από τις αγροτικές προς τις αστικές περιοχές– 20 646 άτομα (21,5%). Σε σχέση με το 2015, αυτή η μεταναστευτική κατεύθυνση παρουσίαζει πτώση κατά 24 218 άτομα, ή 54%, με αποτέλεσμα, να μειωθεί το μερίδιο της στον συνολικό μεταναστευτικό όγκο, κατά 16,1 ποσοστιαίες μονάδες. Κατά την σύγκριση ανάμεσα στις δυο αντίθετες ροές (πόλεων και χωριών) διαπιστώνεται ότι, το 2016, ο αστικός πληθυσμός αυξήθηκε κατά 3 050 άτομα εις βάρος του αγροτικού πληθυσμού. Σταθερά στην τελευταία θέση των μεταναστεύσεων βρίσκονται οι ενδοαγροτικές ροές – 9 073 άτομα (9,4%). Σε σχέση με το 2015, η μείωση είναι κατά 2 326 άτομα ή 20,4%.
Διαγ. 1
Πηγή: НСИ και υπολογισμοί του συγγραφέα
Πιν. 1
Πηγή: НСИ και υπολογισμοί του συγγραφέα
Διαγ. 2
Πηγή: НСИ και υπολογισμοί του συγγραφέα
Το 2016, 39 194 άτομα, ή το 40,8%, του συνόλου των εσωτερικών μεταναστών, εγκαταστάθηκαν σε κατοικημένο χώρο μέσα στα όρια του ίδιου νομού, ενώ 56 820 άτομα, ή το 59,2% εγκαταστάθηκαν σε κατοικημένους χώρους που βρίσκονται εκτός των ορίων του νομού της πρότερης συνήθους διαμονής τους (βλ. διαγ. 2 και πιν. 3). Τα υψηλότερα ποσοστά των μετακινηθέντων εκτός των ορίων του νομού της πρότερης μόνιμης κατοικίας τους, καταγράφονται, στους νομούς Σόφιας (πρωτεύουσα) – 89,7%, Σόφια (73,6%), Βάρνα (58,4%) και Κιουστεντίλ (57,3%), ενώ τα μικρότερα ποσοστά στους νομούς Κάρντζαλι (34,5%), Βίντιν (37,9%) και Ντόμπριτς (40,8%).
Η διαφορά ανάμεσα στο μέγεθος των εγκατασταθέντων στο νομό και των αναχωρησάντων από το νομό καθορίζει την τεχνητή πληθυσμιακή κίνηση2 του νομού (βλ. πιν. 2). Το 2016, συνολικά 24 νομοί έχουν αρνητική τεχνητή πληθυσμιακή μεταβολή, 3 νομοί έχουν θετική και ένας νομός – ο νομός Πέρνικ, δεν παρουσιάζει μεταβολή που να οφείλεται σε πληθυσμιακή μετακίνηση.
Πιν.2
Πηγή: НСИ και υπολογισμοί του συγγραφέα
Την μεγαλύτερη μείωση σε απόλυτους αριθμούς, καταγράφει ο νομός Μπλαγκόεβγκραντ, ακολουθούμενος από τους νομούς Σμόλιαν, Βράτσα και Πλέβεν. Η κατάταξη μεταβάλλεται εάν συσχετιστεί η καθαρή μετανάστευση με το μέσο πληθυσμό του νομού το 2016, εάν δηλαδή υπολογιστεί ο Αδρός δείκτης καθαρής εσωτερικής μετανάστευσης των νομών της χώρας (βλ. πιν. 2). Σε αυτή τη περίπτωση τον υψηλότερο αρνητικό δείκτη έχει ο νομός Σμόλιαν (-6,9‰), ακολουθούμενος απο τους νομούς Βίντιν (-5‰) και Βράτσα (-4,1‰).
Όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε στον πίνακα 3, στο νομό Μπλαγκόεβγκραντ, εάν εξαιρέσουμε τις μετακινήσεις του πληθυσμού στα όρια του νομού (1 636 άτομα), οι υπόλοιποι αναχωρήσαντες από τον νομό (2 137 άτομα), είναι περισσότεροι κατά 812 άτομα, από τους υπόλοιπους εγκατασταθέντες (1 325 άτομα). Η μεγάλη πλειοψηφία αυτών που αναχώρησαν από το νομό (59,8%), εγκαταστάθηκαν στο νομό της πρωτεύουσας (1 279 άτομα). Αυτοί που εγκαταστάθηκαν στο νομό Μπλαγκόεβγκραντ, από άλλους νομούς, προέρχονται από το νομό Σόφια (πρωτεύουσα) και ανέρχονται σε 514 άτομα, δηλαδή το 38,8% των υπόλοιπων εγκατασταθέντων.
Πιν.3
Πηγή: НСИ
Την μεγαλύτερη αύξηση σε απόλυτους αριθμούς, καταγράφει ο νομός Σόφια (πρωτεύουσα). Το 2016, εάν εξαιρέσουμε αυτούς που μετακινήθηκαν στα όρια του νομού (1 899 άτομα), εγκαταστάθηκαν 16 612 άτομα (18 397 – 1899), από άλλους νομούς, ενώ αναχώρησαν από τον νομό, για άλλους νομούς της χώρας, 9 857 άτομα (11 756 – 1 899). Δηλαδή καταγράφεται μια θετική τεχνητή πληθυσμιακή αύξηση κατά 6 757 άτομα (16 612 – 9 857). Από τον πίνακα 3, παρατηρούμε ότι από το σύνολο των υπόλοιπων εγκατασταθέντων (16 612 άτομα) στο νομό Σόφιας (πρωτεύουσα), από το γειτονικό νομό Σόφια, προέρχονται 1 731 άτομα (10,4%), από το νομό Μπλαγκόεβγκραντ 1 279 άτομα (7,7%), από το νομό Πλόβντιφ 1 109 άτομα (6,7%), από το νομό Βάρνα 963 άτομα (5,8%) και από το νομό Βράτσα 923 άτομα (5,5%). Τις μικρότερες μεταναστεύσεις προς το νομό της πρωτεύουσας πραγματοποιούν κάτοικοι από το νομό Ράζγκραντ – 172 άτομα (1%) και από το νομό Ταργκόβιστε – 177 άτομα (1,06%). Ο πληθυσμός που μεταναστεύει από το νομό της πρωτεύουσας, κατευθύνεται κυρίως προς τους γειτονικούς νομούς Σόφια – 1 695 άτομα (17%) και Πέρνικ – 653 άτομα (6,6%), καθώς και στους νομούς Πλόβντιφ – 887 άτομα (9%), Μπουργκάς 567 άτομα (5,7%) και Μπλαγκόεβγκραντ – 514 άτομα (5,2%).
Εξωτερική μετανάστευση
Το 2016, το σύνολο των εξερχόμενων μεταναστών ανήλθε σε 30 570 άτομα, σημειώνοντας μια αύξηση κατά 3,7% σε σχέση με το 2015. Κάθε δεύτερος εξερχόμενος μετανάστης (53,5%), ανήκε στις ηλικιακές ομάδες των 20 – 39 ετών, κάτω των 20 ετών, ήταν το 14,3% και άνω των 60 ετών, το 8,7% (βλ. πιν. 4). Όσον αφορά την κατά φύλο κατανομή των εξερχόμενων μεταναστών από τη Βουλγαρία το 2016, υπήρχαν συνολικά ελαφρώς περισσότεροι άνδρες απ’ ό,τι γυναίκες (50,4% έναντι 49,6%). Στις ηλικιακές ομάδες μέχρι 9 ετών και από 15 μέχρι 49 ετών, το αρσενικό φύλο είχε προβάδισμα, ενώ στις ηλικίες 10 – 14 ετών και άνω τον 50 ετών, υπερτερούσε το θηλυκό φύλο (βλ. πιν. 4 και διαγ. 3).
Πιν.4
Πηγή: НСИ
Διαγ.3
Πηγή: НСИ και υπολογισμοί του συγγραφέα
Το 2016, το σύνολο των παλιννοστούντων Βουλγάρων, καθώς και των πολιτών, άλλων κρατών της Ε.Ε και τρίτων χωρών, που εγκαταστάθηκαν μόνιμα στη Βουλγαρία, ήταν 21 241 άτομα σημειώνοντας μια πτώση κατά 16% σε σχέση με το 2015. Ανάμεσα σε αυτούς που μετέφεραν την μόνιμη κατοικία τους στη Βουλγαρία, το 33,8%, ήταν από 20 έως 39 ετών, ενώ το 30,5%, από 40 έως 59 ετών. Οι νέοι εισερχόμενοι μετανάστες (κάτω των 20 ετών) αποτελούσαν το 16,7%, ενώ το 18,9%, ήταν ηλικιών, άνω των 60 ετών (βλ. πιν. 4). Τα σχετικά μερίδια συμμετοχής των δύο φύλων, ήταν: 51,5% άρρενες και 48,5% θήλεις. Το αρσενικό φύλο υπερτερούσε στις ηλικιακές ομάδες μέχρι 24 ετών, από 35 μέχρι 54 ετών και από 65 μέχρι 79 ετών (βλ. διαγ. 4).
Διαγ.4
Πηγή: НСИ και υπολογισμοί του συγγραφέα
Το 2016, το σχετικό ποσοστό των εξερχόμενων μεταναστών που είχαν την βουλγάρικη ιθαγένεια, επί του συνολικού αριθμού των εξερχόμενων μεταναστών, όπως αναμενόταν, ήταν συντριπτικά μεγαλύτερο (84%), από τα ποσοστά εξερχόμενων μεταναστών που είχαν την ιθαγένεια ενός άλλου κράτους μέλους της ΕΕ (3%), ή τρίτης χώρας (13%). Το σχετικό ποσοστό των ημεδαπών εισερχόμενων μεταναστών – δηλαδή των μεταναστών που είχαν την βουλγάρικη ιθαγένεια – επί του συνολικού αριθμού εισερχόμενων μεταναστών, ήταν μικρότερο από το ποσοστό των εισερχόμενων μεταναστών από χώρες εκτός ΕΕ (44% έναντι 50%) και μεγαλύτερο από το ποσοστό των κρατών μελών της ΕΕ (6%). Βλ. διαγ. 5 και 6.
Διαγ. 5 Διαγ. 6
Πηγή: НСИ και υπολογισμοί του συγγραφέα
Δεδομένου ότι η ιθαγένεια μπορεί να αλλάξει κατά τη διάρκεια ζωής ενός ατόμου, είναι επίσης χρήσιμο να παρατίθενται στοιχεία με βάση τη χώρα γέννησης. Όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε στα διαγράμμα 5 και 7, οι κατανομές παραμένουν περίπου οι ίδιες, είτε παίρνουμε ως βάση την ιθαγένεια, είτε την χώρα γέννησης των εξερχόμενων μεταναστών. Όσον αφορά τις κατανομές των εισερχόμενων μεταναστών, το ποσοστό των αυτόχθονων εισερχόμενων μεταναστών (46%, βλ. διαγ. 8), είναι μεγαλύτερο από το ποσοστό των εισερχόμενων μεταναστών βουλγαρικής ιθαγένειας (44%, βλ. διαγ. 6).
Διαγ. 7 Διαγ. 8
Πηγή: НСИ και υπολογισμοί του συγγραφέα
Με βάση τις τρεις πρώτες χώρες προορισμού, την Γερμανία προτίμησαν το 21,7%, το Ηνωμένο Βασίλειο το 15,5% και την Ισπανία το 12,1%, των εξερχόμενων μεταναστών, ενώ με βάση τις τρεις πρώτες χώρες προέλευσης, από την Τουρκία ήρθε το 22,5% των εισερχόμενων μεταναστών, από την Ρωσία το 15,3% και από την Ουκρανία το 7,4%.
Από το σύνολο των εισερχόμενων μεταναστών, το 19,6%, εγκαταστάθηκαν στο νομό Σόφια (πρωτεύουσα), το 11,5% στο νομό Μπουργκάς, το 10,6% στο νομό Βάρνα και 8,4% στο νομό Κάρντζαλι. Από το σύνολο των εξερχόμενων μεταναστών, το 16,2% αναχώρησαν από το νομό της πρωτεύουσας, το 6,4% απο το νομό Βάρνα, το 6,2% από το νομό Μπουργκάς, το 5,15% από το νομό Πλόβντιφ και το 5,12% από το νομό Μπλαγκόεβγκραντ. Σε 24 νομούς το μεταναστευτικό ισοζύγιο ήταν αρνητικό, ενώ σε 4 νομούς (Βάρνα, Μπουργκάς, Σούμεν και Κάρντζαλι) ήταν θετικό (βλ. πιν. 5).
Πιν.5
Πηγή: НСИ και υπολογισμοί του συγγραφέα
Την μεγαλύτερη τεχνητή μείωση σε απόλυτους αριθμούς, καταγράφει ο νομός Βράτσα, ακολουθούμενος από τους νομούς Σόφια (πρωτεύουσα) και Πλέβεν. Η κατάταξη μεταβάλλεται εάν συσχετιστεί η καθαρή εξωτερική μετανάστευση με το μέσο πληθυσμό του νομού το 2016, εάν δηλαδή υπολογιστεί ο Αδρός δείκτης καθαρής εξωτερικής μετανάστευσης των νομών της χώρας (βλ. πιν. 5). Σε αυτή τη περίπτωση τον υψηλότερο αρνητικό δείκτη έχει ο νομός Ράζγκραντ (-5,55‰), ακολουθούμενος απο τους νομούς Κιουστεντίλ (-5,26‰), Σμόλιαν και Βράτσα (-4,88‰).
Σημειώσεις:
- Σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 862/2007 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 11ης Ιουλίου 2007 περί κοινοτικών στατιστικών για τη μετανάστευση και τη διεθνή προστασία και τον Κανονισμό (ΕΕ) αριθ.1260/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ής Νοεμβρίου 2013 για τις ευρωπαϊκές δημογραφικές στατιστικές, «συνήθης διαμονή» είναι ο τόπος στον οποίο ένα άτομο περνά τις καθημερινές ώρες ανάπαυσης, ανεξάρτητα από την περιστασιακή απουσία του για λόγους αναψυχής, διακοπών, επισκέψεων σε φίλους και συγγενείς, εργασίας, ιατρικής περίθαλψης ή θρησκευτικού προσκυνήματος. Ως συνήθως διαμένοντες σε μια ειδική γεωγραφική περιοχή, θεωρούνται μόνο τα ακόλουθα άτομα: i) έχουν ζήσει συνεχώς στον τόπο συνήθους διαμονής τους για περίοδο τουλάχιστον δώδεκα μηνών πριν την ημερομηνία αναφοράς, ή ii) έφθασαν στον τόπο συνήθους διαμονής τους κατά τους δώδεκα μήνες πριν από την ημερομηνία αναφοράς με την πρόθεση να παραμείνουν εκεί για τουλάχιστον ένα χρόνο. Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατό να αποδειχθεί ότι ισχύουν οι συνθήκες που περιγράφονται στα σημεία i) ή ii), «συνήθης διαμονή» μπορεί να θεωρηθεί ο τόπος της νόμιμης ή δηλωθείσας κατοικίας.
- Η αλγεβρική διαφορά (ισοζύγιο) μεταξύ των μεταναστευτικών εισροών (αφίξεων) και εκροών (αναχωρήσεων) μιας χωρικής ενότητας στη διάρκεια ενός έτους ή μιας περιόδου καλείται μεταναστευτικό ισοζύγιο (миграционен баланс) ή «καθαρή μετανάστευση» (нетна миграция) ή «μηχανική κίνηση» (механично движение). Σχετικά με την απόδοση στα ελληνικά του τελευταίου όρου, προτείνω να μεταφράζεται ως «τεχνητή κίνηση», μιας και εκφράζει καλύτερα την ουσία της έννοιας και συνδέεται με την άλλη πηγή πληθυσμιακής μεταβολής – την φυσική κίνηση ή μεταβολή, που οφείλεται σε φυσικά αίτια (γεννήσεις, θανάτους). Όταν δε διαθέτουμε δεδομένα για τις αφίξεις και τις αναχωρήσεις, η καθαρή μετανάστευση, μπορεί να εκτιμηθεί και έμμεσα από τη διαφορά μεταξύ της συνολικής μεταβολής του πληθυσμού και της φυσικής του μεταβολής (κίνησης) μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου.
- Αδρός (ακαθάριστος) δείκτης καθαρής μετανάστευσης, είναι ο λόγος της καθαρής μετανάστευσης (δηλαδή, της αλγεβρικής διαφοράς μεταξύ των μεταναστευτικών εισροών και εκροών μιας γεωγραφικής ενότητας) προς το μέσο πληθυσμό του ιδίου έτους στην ίδια χωρική ενότητα. Πολλαπλασιασμένος με το 1000 εκφράζει τη μέση συμβολή της καθαρής μετανάστευσης στα 1000 άτομα του πληθυσμού της ιδίας χωρικής ενότητας.
Βιβλιογραφία:
Национален статистически институт, 2017. „Население и демографски процеси 2016“. Στο: http://www.nsi.bg/sites/default/files/files/pressreleases/Population2016_722R06L.pdf
Национален Статистически Институт, 2016. „Население и демографски процеси 2015“. Στο: http://www.nsi.bg/sites/default/files/files/publications/DMGR2015.pdf
Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 862/2007 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 11ης Ιουλίου 2007 περί κοινοτικών στατιστικών για τη μετανάστευση και τη διεθνή προστασία και την κατάργηση του Κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 311/76 του Συμβουλίου περί τηρήσεως στατιστικών για τους αλλοδαπούς εργαζόμενους. Στο: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32007R0862&from=EL
Κανονισμός (ΕΕ) αριθ.1260/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ής Νοεμβρίου 2013 για τις ευρωπαϊκές δημογραφικές στατιστικές. Στο: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/ALL/?uri=CELEX:32013R1260
Αυτό το εργασία χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές .
Petinakis 