Η κοινωνική ασφάλιση στην Βουλγαρία ρυθμίζεται με τον «Κώδικα κοινωνικής ασφάλισης» („Кодекс за социално осигуряване“). Πιο συγκεκριμένα ο «Κώδικας» ρυθμίζει της κοινωνικές σχέσεις που σχετίζονται με: 1) Την κρατική κοινωνική ασφάλιση, λόγω: προσωρινής ανικανότητας προς εργασία, μητρότητας, προσωρινής μειωμένης ικανότητας προς εργασία (τοποθέτηση σε άλλη θέση), ανεργίας, αναπηρίας, γήρατος και θανάτου. 2) Την επικουρική κοινωνική ασφάλιση η οποία περιλαμβάνει: α) την υποχρεωτική επικουρική ασφάλιση λόγω γήρατος και θανάτου, β) την εθελοντική επικουρική συνταξιοδοτική ασφάλιση λόγω γήρατος, αναπηρίας και θανάτου, γ) την εθελοντική επικουρική ασφάλιση λόγω ανεργίας και/ή επαγγελματικής κατάρτισης1.
- Κρατική κοινωνική ασφάλιση
Η Κρατική Κοινωνική Ασφάλιση – ΚΚΑ (Държавно обществено осигуряване – ДОО), αποτελεί το δημόσιο πλαίσιο οργάνωσης της υλικής εξασφάλισης των εργαζομένων σε περίπτωση απώλειας εισοδήματός τους. Το σύστημα ΚΚΑ χρηματοδοτείται από τις εθνικές ασφαλιστικές εισφορές που καταβάλλονται από τους εργοδότες, τους εργαζομένους, τους αυτοαπασχολούμενους και, εν μέρει, από τον κρατικό προϋπολογισμό και τελεί υπό τη διαχείριση του Εθνικού Ασφαλιστικού Ιδρύματος2 (ΕΑΙ), [Национален осигурителен институт (НОИ)]. Ετησίως το ΕΑΙ, συντάσει και εκτελεί τον Προϋπολογισμό της ΚΚΑ3, ενώ η Βουλή τον εγκρίνει μαζί με την απολογιστική έκθεση εκτέλεσης του προηγούμενου έτους. Το συνολικό ύψος του Προϋπολογισμού της ΚΚΑ για το 2017, ανέρχεται σε 10 375 563,8 χιλ. BGN.
Σύμφωνα με τον «Κώδικα»4 τα άτομα που υπόκεινται στην ΚΚΑ ασφαλίζονται στα εξής ταμεία:
α) Στο Ταμείο «Γενική ασθένεια και μητρότητα» (фонд “Общо заболяване и майчинство”), το οποίο περιλαμβάνει την ασφάλεια για προσωρινή ανικανότητα προς εργασία, προσωρινή μειωμένη ικανότητα προς εργασία (τοποθέτηση σε άλλη θέση) και μητρότητα. Στα πλαίσια του Προϋπολογισμού της ΚΚΑ για το 2017, το Ταμείο «Γενική ασθένεια και μητρότητα» προϋπολογιστικά διαθέτει έσοδα ύψους 856 092,7 χιλ. BGN, προερχόμενα εξ’ολοκλήρου από εισφορές. Τα ποσοστά των εισφορών είναι 3,5% και επιμερίζονται μεταξύ του εργοδότη και του ασφαλιζόμενου σε αναλογία 60:40. Για τους κρατικούς υπάλληλους, που υπηρετούν στα σώματα ασφαλείας και στο πυροσβεστικό σώμα, καθώς και τους στρατιωτικούς, οι εισφορές καταβάλλονται από τον Προϋπολογισμό της Κεντρικής κυβέρνησης, ενώ για τους δικαστές, εισαγγελείς, ανακριτές, δικαστικούς επιμελητές και δικαστικούς υπαλλήλους, από τον Προϋπολογισμό της Δικαστικής Αρχής. Οι αυτοαπασχολούμενοι καταβάλλουν οι ίδιοι εις το ακέραιο το ποσό της εισφοράς τους. Στα πλαίσια του Προϋπολογισμού της ΚΚΑ για το 2017, το Ταμείο «Γενική ασθένεια και μητρότητα» προϋπολογιστικά θα δαπανήσει 984 279,3 χιλ. BGN, δημιουργώντας ελλείμμα ύψους 128 186,6 χιλ. BGN, το οποίο θα χρηματοδοτηθεί από τον Κρατικό Προϋπολογισμό.
β) Στο Ταμείο «Συντάξεις» (фонд “Пенсии”), το οποίο περιλαμβάνει την ασφάλεια για αναπηρία λόγω γενικής ασθένειας, για γήρας και για θάνατο. Στα πλαίσια του Προϋπολογισμού της ΚΚΑ για το 2017, το Ταμείο «Συντάξεις» προϋπολογιστικά διαθέτει έσοδα ύψους 3 737 277,5 χιλ. BGN, από τα οποία 3 736 627,4 χιλ. BGN από τις εισφορές και 650,1 χιλ. BGN μεταβιβάσεις από τον Προϋπολογισμό της Κεντρικής κυβέρνησης. Τα έσοδα από τις εισφορές του Ταμείου «Συντάξεις» αποτελούν το 66,55% των εσόδων από εισφορές όλων των ταμείων της ΚΚΑ. Για τους ασφαλισμένους που έχουν γεννηθεί πριν από την 1/1/1960, τα ποσοστά των εισφορών είναι για τους εργαζόμενους της τρίτης κατηγορίας εργασίας 17,8% (9,9% για τον εργοδότη και 7,9% για τον ασφαλιζόμενο), ενώ για τους εργαζόμενους της δεύτερης και πρώτης κατηγορίας (βαρέα και ανθυγιεινά) 20,8% (12,9% από τον εργοδότη). Για τους ασφαλισμένους που έχουν γεννηθεί μετά την 31η Δεκεμβρίου 1959, τα ποσοστά των εισφορών είναι για τους εργαζόμενους της τρίτης κατηγορίας εργασίας 12,8% (7,1% για τον εργοδότη και 5,7% για τον ασφαλιζόμενο), ενώ για τους εργαζόμενους της δεύτερης και πρώτης κατηγορίας 15,8% (10,1% για τον εργοδότη). Υπάρχει η πρόβλεψη από 1/1/2017 το ποσοστό της εισφοράς να αυξηθεί κατά μία μονάδα (0,56% για τον εργοδότη και κατά 0,44% για τον εργαζόμενο), και από 1/1/2018 με μία επιπλέον μονάδα (πάλι κατά 0,56% για τον εργοδότη και κατά 0,44% για τον εργαζόμενο). Οι εισφορές των κρατικών υπαλλήλων, που υπηρετούν στα σώματα ασφαλείας και στο πυροσβεστικό σώμα, καθώς και των στρατιωτικών, των δικαστών, των εισαγγελέων, των ανακριτών, των δικαστικών επιμελητών, των δικαστικών υπαλλήλων, καλύπτονται από τον κρατικό υπολογισμό. Οι αυτοαπασχολούμενοι καταβάλλουν οι ίδιοι εις το ακέραιο το ποσό της εισφοράς τους. Στα πλαίσια του Προϋπολογισμού της ΚΚΑ για το 2017, το Ταμείο «Συντάξεις» προϋπολογιστικά θα δαπανήσει 7 815 277,2 χιλ. BGN, από τα οποία σε καταβολή συντάξεων της ΚΚΑ 7 813 370,1 χιλ. BGN. Το έλλειμα του Προϋπολογισμού της ΚΚΑ για το Ταμείο «Συντάξεις» ανέρχεται σε 4 077 999,7 χιλ. BGN και χρηματοδοτείται από τον Κρατικό Προϋπολογισμό.
γ) Στο Ταμείο «Εργατικό ατύχημα και επαγγελματική ασθένεια» (фонд “Трудова злополука и професионална болест”), το οποίο περιλαμβάνει την προσωρινή ανικανότητα προς εργασία και την προσωρινή μειωμένη ικανότητα προς εργασία, την αναπηρία και τον θάνατο λόγω εργατικού ατυχήματος και επαγγελματικής ασθένειας. Σύμφωνα με τον «Κώδικα», όλοι όσοι εργάζονται στο πλαίσιο σύμβασης εργασίας, σύμβασης παροχής υπηρεσιών, σε αιρετή θέση, στους κόλπους συνεταιρισμού ή στο πλαίσιο σύμβασης διαχείρισης υπάγονται υποχρεωτικά στο Ταμείο ΕΑΕΑ. Στα πλαίσια του Προϋπολογισμού της ΚΚΑ για το 2017, το Ταμείο ΕΑΕΑ προϋπολογιστικά διαθέτει έσοδα ύψους 159 406,5 χιλ. BGN, προερχόμενα εξ’ολοκλήρου από εισφορές. Το ύψος των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης καταβάλλονται μόνο από τον εργοδότη και υπολογίζονται ως ποσοστό των μηνιαίων ασφαλιστέων αποδοχών του ασφαλισμένου. Το ποσοστό αυτό κυμαίνεται από 0,4% εως 1,1%, ανάλογα με την κατηγορία οικονομικής δραστηριότητας του ασφαλισμένου και ορίζεται κάθε χρόνο με βάση τον Νόμο για τον Προϋπολογισμό της ΚΚΑ. Το Ταμείο θα δαπανήσει 53 245,2 χιλ. BGN, από τα οποία σε καταβολή συντάξεων της ΚΚΑ 40 654,5 χιλ. BGN. Το έλλειμα του Προϋπολογισμού της ΚΚΑ για το Ταμείο ΕΑΕΑ ανέρχεται σε 106 161,3 χιλ. BGN και χρηματοδοτείται από τον Κρατικό Προϋπολογισμό.
δ) Στο Ταμείο «Ανεργία» (фонд “Безработица”) στο οποίο υποχρεωτικά ασφαλίζονται οι εργαζόμενοι έναντι του κινδύνου ανεργίας. Στα πλαίσια του Προϋπολογισμού της ΚΚΑ για το 2017, το Ταμείο «Ανεργία» προϋπολογιστικά διαθέτει έσοδα ύψους 236 734,8 χιλ. BGN, από τα οποία 236 334,8 χιλ. BGN από τις εισφορές και 400,0 χιλ. BGN μεταβιβάσεις από τον Προϋπολογισμό της Κεντρικής κυβέρνησης. Για το Ταμείο «Ανεργία» το ποσοστό της εισφοράς είναι 1% και επιμερίζεται μεταξύ του εργοδότη και του ασφαλιζόμενου σε αναλογία 60:40. Οι εισφορές των κρατικών υπαλλήλων, που υπηρετούν στα σώματα ασφαλείας και στο πυροσβεστικό σώμα, καθώς και των στρατιωτικών, των δικαστών, των εισαγγελέων, των ανακριτών, των δικαστικών επιμελητών, των δικαστικών υπαλλήλων καλύπτονται από τον κρατικό υπολογισμό. Οι αυτοαπασχολούμενοι καταβάλλουν οι ίδιοι εις το ακέραιο το ποσό της εισφοράς τους. Στα πλαίσια του Προϋπολογισμού της ΚΚΑ για το 2017, το Ταμείο «Ανεργία» προϋπολογιστικά θα δαπανήσει 359 658,8 χιλ. BGN, εξ’ολοκλήρου για παροχές ανεργίας. Το έλλειμα του Προϋπολογισμού της ΚΚΑ για το Ταμείο «Ανεργία» ανέρχεται σε 122 924,0 χιλ. BGN και χρηματοδοτείται από τον Κρατικό Προϋπολογισμό.
ε) Στο Ταμείο «Συντάξεις για τα άτομα που υπάγονται στο άρθρο 69» (фонд “Пенсии за лицата по чл. 69”). Κατόπιν μεταβολών του «Κώδικα», από 15.8.2015, δημιουργείται ένα καινούργιο ταμείο της ΚΚΑ για τους ασφαλιζόμενους που υπάγονται στο άρθρο 69 του «Κώδικα», δηλαδή για αυτούς που υπηρετούν στις ένοπλες δυνάμεις, στα σώματα ασφαλείας και στο πυροσβεστικό σώμα με σκοπό να καλύπτονται από τον κρατικό προϋπολογισμό και να τους παρέχονται συντάξεις λόγω γενικής ασθένειας, γήρατος και θανάτου. Στα πλαίσια του Προϋπολογισμού της ΚΚΑ για το 2017, το Ταμείο «Συντάξεις για άτομα που υπόκεινται στο άρθρο 69» προϋπολογιστικά διαθέτει έσοδα ύψους 626 276,6 χιλ. BGN, προερχόμενα εξ’ολοκλήρου από εισφορές που καλύπτονται από τον Προϋπολογισμό της Κεντρικής κυβέρνησης. Για τους ασφαλισμένους που υπηρετούν στα παραπάνω σώματα και έχουν γεννηθεί πριν από την 1.1.1960, το ποσοστό των εισφορών είναι 60,8%, ενώ για τους γεννηθείς μετά την 31.12.1959 το ποσοστό είναι 55,8%. Στα πλαίσια του Προϋπολογισμού της ΚΚΑ για το 2017, το παραπάνω Ταμείο προϋπολογιστικά θα δαπανήσει 756 941,6 χιλ. BGN, από τα οποία σε καταβολή συντάξεων της ΚΚΑ 756 939,6 χιλ. BGN. Το έλλειμα του Προϋπολογισμού της ΚΚΑ για το Ταμείο «Συντάξεις για άτομα που υπόκεινται στο άρθρο 69» ανέρχεται σε 130 665,0 χιλ. BGN και χρηματοδοτείται από τον Κρατικό Προϋπολογισμό.
στ’) Στο Ταμείο «Συντάξεις που δεν συνδέονται με την εργασιακή δραστηριότητα» (фонд “Пенсии, несвързани с трудова дейност”). Στη Βουλγαρία, τέτοιες συντάξεις είναι οι κοινωνικές συντάξεις γήρατος, οι κοινωνικές συντάξεις αναπηρίας, οι συντάξεις αναπήρων πολέμου, οι τιμητικές συντάξεις και οι προσωπικές συντάξεις. Στα πλαίσια του Προϋπολογισμού της ΚΚΑ για το 2017, το ταμείο αυτό, προϋπολογιστικά διαθέτει έσοδα ύψους 324 035,8 χιλ. BGN, προερχόμενα εξ’ολοκλήρου από τον Κρατικό Προϋπολογισμό. Το ύψος των δαπανών ανέρχεται σε 324 047,9 χιλ. BGN, από τις οποίες θα δοθούν 324 035,8 χιλ. BGN για συντάξεις γήρατος, αναπηρίας, τιμητικές, αναπήρων πολέμου και προσωπικές, και 12,1 χιλ. BGN για κοινωνική πρόνοια. Το έλλειμα (12,1 χιλ.BGN) χρηματοδοτείται από τον Κρατικό Προϋπολογισμό.
- Κοινωνική σύνταξη γήρατος. Σύμφωνα με το άρθρο 89α του «Κώδικα», κοινωνική σύνταξη γήρατος χορηγείται σε άτομα που έχουν κλείσει το 70ο έτος της ηλικίας τους και των οποίων η οικογένεια έχει ετήσιο εισόδημα ανά μέλος κατώτερο από το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα για τους προηγούμενους 12 μήνες. Δικαίωμα στη χορήγηση αυτής της παροχής θεμελιώνουν όσοι δεν δικαιούνται σύνταξη γήρατος διότι δεν έχουν συμπληρώσει την απαιτούμενη περίοδο ασφάλισης. Η κοινωνική σύνταξη γήρατος δεν καταβάλλεται από τα ασφαλιστικά ταμεία αλλά από τον Κρατικό Προϋπολογισμό. Πρόκειται για ένα είδος κοινωνικής πρόνοιας, η οποία ορίζεται ως σύνταξη λόγω της τακτικότητας της καταβολής της (σε μηνιαία βάση) και του γεγονότος ότι τελεί υπό τη διαχείριση της διοίκησης του Οργανισμού Κοινωνικής Πρόνοιας.
- Κοινωνική σύνταξη αναπηρίας. Σύμφωνα με το άρθρο 90α του «Κώδικα», δικαίωμα σε κοινωνική σύνταξη αναπηρίας χορηγείται σε όσους έχουν συμπληρώσει το 16ο έτος της ηλικίας τους και έχουν μόνιμα μειωμένη ικανότητα προς εργασία/μορφή και βαθμό αναπηρίας άνω του 71%. Τα άτομα με μόνιμα μειωμένη ικανότητα προς εργασία/μορφή και βαθμό αναπηρίας άνω του 90% λαμβάνουν το 120% της κοινωνικής σύνταξης αναπηρίας. Τα άτομα με μόνιμα μειωμένη ικανότητα προς εργασία σε ποσοστό μεταξύ 71 έως 90% λαμβάνουν το 110% της κοινωνικής σύνταξης γήρατος.
- Σύνταξη αναπήρων πολέμου. Σύμφωνα με το άρθρο 85 του «Κώδικα», δικαίωμα σύνταξης αναπήρων πολέμου έχουν τα άτομα που απώλεσαν την ικανότητα τους προς εργασία λόγω ασθένειας, τραυματισμού, εξαφάνισης, ή θανάτου κατά τη διάρκεια ή σε σχέση με: α) την στρατιωτική τους θητεία, ως οπλίτες, β) την θητεία τους ως έφεδροι σε περίοδο ειρήνης (резервисти), ή σε περίοδο πολέμου (запасни). Δικαίωμα σύνταξης αναπήρων πολέμου έχουν και όσοι τραυματίστηκαν, εξαφανίστηκαν ή σκοτώθηκαν συνδράμοντας τις Ένοπλες Δυνάμεις. Το ύψος της σύνταξης υπολογίζεται ως ποσοστό της κοινωνικής σύνταξης γήρατος στη βάση του βαθμού αναπηρίας και του βαθμού στρατιωτικής ιεραρχίας. Στην βάση αυτή: α) Οι οπλίτες (редници) και οι υπαξιωματικοί (сержанти), με μόνιμα μειωμένη ικανότητα προς εργασία και βαθμό αναπηρίας άνω του 90%, λαμβάνουν το 150% της κοινωνικής σύνταξης γήρατος, με βαθμό αναπηρίας σε ποσοστό μεταξύ 71% έως 90% λαμβάνουν το 140%, και με βαθμό αναπηρίας σε ποσοστό μεταξύ 50% έως 70,99% λαμβάνουν το 110% της κοινωνικής σύνταξης γήρατος. β) Οι αξιωματικοί (офицери), με μόνιμα μειωμένη ικανότητα προς εργασία και βαθμό αναπηρίας άνω του 90%, λαμβάνουν το 160% της κοινωνικής σύνταξης γήρατος, με βαθμό αναπηρίας σε ποσοστό μεταξύ 71% έως 90% λαμβάνουν το 150%, και με βαθμό αναπηρίας σε ποσοστό μεταξύ 50% έως 70,99% λαμβάνουν το 120% της κοινωνικής σύνταξης γήρατος. Στην περίπτωση που οι δικαιούχοι σύνταξης αναπήρων πολέμου, πριν καταταγούν στο στρατό, ως οπλίτες ή πριν επιστρατευθούν, ως έφεδροι σε περίοδο πολέμου, ήταν ασφαλισμένοι τουλάχιστον έναντι εργατικού ατυχήματος και επαγγελματικής ασθένειας, το ύψος της σύνταξης τους, ως ανάπηροι πολέμου, υπολογίζεται στο ύψος της σύνταξης αναπηρίας λόγω εργατικού ατυχήματος και επαγγελματικής ασθένειας, εάν τυχαίνει αυτή η σύνταξη να είναι υψηλότερη από την αντίστοιχη σύνταξη αναπήρων πολέμου.
- Επικουρική κοινωνική ασφάλιση
Σύμφωνα με το άρθρο 120α του «Κώδικα», η επικουρική κοινωνική ασφάλιση πραγματοποιείται μέσω της συμμετοχής σε γενικά συνταξιοδοτικά ταμεία ή/και σε επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία, επικουρικά εθελοντικά συνταξιοδοτικά ταμεία και/ή επικουρικά εθελοντικά επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία και σε επικουρικά εθελοντικά ταμεία ανεργίας ή σε επικουρικά εθελοντικά ταμεία επαγγελματικής κατάρτισης. Τα καθεστώτα αυτών των ταμείων, τελούν υπό τη διαχείριση ιδιωτικών συνταξιοδοτικών ασφαλιστικών εταιρειών – ΣΑΕ (пенсионноосигурителни дружества), υπό την εποπτεία της Επιτροπής Χρηματοοικονομικής Εποπτείας (Комисия за финансов надзор). Σύμφωνα με τα στοιχεία της παραπάνω Επιτροπής, στις 31/12/2015 οι ΣΑΕ που λειτουργούσαν στην Βουλγαρία και το μερίδιο αγοράς καθεμίας, με βάση των αριθμό των ασφαλισμένων, ήταν οι παρακάτω: ПОК „Доверие” АД (27,07%), ПОК „Съгласие” АД (11,64%), ПОК „ДСК-Родина” АД (12,83%), ПОД „Алианц България” АД (22,57%), “ЕН ЕН ПОД” ЕАД (8,54%), ПОАД „ЦКБ-Сила” АД (9,64%), ПОД „Бъдеще” АД (4,02%), ПОД „Топлина” АД (2,05%) και „Пенсионноосигурителен институт” АД (1,64%).
α) Γενικά συνταξιοδοτικά ταμεία -ΓΣΤ (Универсални пенсионни фондове – УПФ)
Σύμφωνα με τον «Κώδικα», (άρθρα 133-139), ένα ΓΣΤ, αποτελεί νομικό πρόσωπο αορίστου χρόνου, με ιδρυτή και διαχειριστή μία ιδιωτική συνταξιοδοτική ασφαλιστική εταιρεία, υπό την εποπτεία της Επιτροπής Χρηματοοικονομικής Εποπτείας. Σε ΓΣΤ υποχρεωτικά ασφαλίζονται όσοι έχουν γεννηθεί μετά την 31η Δεκεμβρίου 1959 και είναι ασφαλισμένοι στο ταμείο «Συντάξεις» της Κρατικής Κοινωνικής Ασφάλισης. Εξέρεση αποτελούν οι ασφαλισμένοι στην Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (Националната разузнавателна служба), στην Υπηρεσία πληροφοριών του υπουργείου Άμυνας (служба “Военна информация” на Министерството на отбраната), και στην κρατική υπηρεσία εθνικής ασφάλειας (Държавна агенция „Национална сигурност”). Το σύστημα χρηματοδότησης είναι κεφαλαιοποιητικό. Η ασφάλιση σε ένα ΓΣΤ δίνει το δικαίωμα α) παροχής επικουρικής σύνταξης γήρατος μετά την θεμελίωση δικαιώματος για σύνταξη γήρατος από την Κρατική Κοινωνική Ασφάλιση. β) Εφάπαξ καταβολής μέχρι και 50% του ποσού που έχει συσσωρευθεί στην ατομική μερίδα του ασφαλισμένου σε περίπτωση μειωμένης δυνατότητας εργασίας άνω του 89,99%. γ) Εφάπαξ ή τμηματική καταβολή των ποσών στους επιζώντες. Οι ασφαλιστικές εισφορές αντιστοιχούν σε ένα ποσοστό των ασφαλιστέων αποδοχών (για το 2017 παραμένουν στο 5%) και επιμερίζονται μεταξύ του εργοδότη (2,8%) και του ασφαλιζόμενου (2,2%). Σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Χρηματοοικονομικής Εποπτείας τα ΓΣΤ που λειτουργούσαν στις 31/12/2015 στην Βουλγαρία και το μερίδιο αγοράς του καθένα, με βάση των αριθμό των ασφαλισμένων, ήταν τα παρακάτω: УПФ “ДОВЕРИЕ” (27,67%), УПФ “СЪГЛАСИЕ” (11,95%), УПФ “ДСК-РОДИНА” (12,83%), ЗУПФ “АЛИАНЦ БЪЛГАРИЯ” (20,8%), “ЕН ЕН УПФ” (8,92%), УПФ “ЦКБ-СИЛА” (9,63%), ” УПФ – БЪДЕЩЕ” (4,62%), УПФ “ТОПЛИНА” (1,75%), УПФ “ПЕНСИОННООСИГУРИТЕЛЕН ИНСТИТУТ” (1,83%) Το σύνολο των ασφαλισμένων ήταν 3 504 316 άτομα.
β) Επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία – ΕΣΤ (Професионални пенсионни фондове – ППФ)
Σύμφωνα με τον «Κώδικα», (άρθρα 133-136 και 137-139) ένα ΕΣΤ, αποτελεί νομικό πρόσωπο αορίστου χρόνου, με ιδρυτή και διαχειριστή μια ιδιωτική συνταξιοδοτική ασφαλιστική εταιρεία, υπό την εποπτεία της Επιτροπής Χρηματοοικονομικής Εποπτείας. Το σύστημα χρηματοδότησης είναι κεφαλαιοποιητικό. Η ασφάλιση σε επαγγελματικό συνταξιοδοτικό ταμείο παρέχει στον ασφαλισμένο την δυνατότητα: 1) Από 1.1.2016 παροχής πρόωρης σύνταξης σε όσους έχουν: α) όχι λιγότερο από 10 χρόνια ασφαλιστική περίοδο (осигурителен стаж) μετά την 31η Δεκεμβρίου 1999 απασχολούμενοι σε καθεστώς πρώτης κατηγορίας εργασία και έχουν ηλικία κατά 10 χρόνια μικρότερη από την ηλικία θεμελίωσης συνταξιοδοτικού δικαιώματος για σύνταξη γήρατος, β) όχι λιγότερο από 15 χρόνια ασφαλιστικό χρόνο μετά την 31η Δεκεμβρίου 1999 απασχολούμενοι σε καθεστώς δεύτερης κατηγορίας εργασία ή σε καθεστώς πρώτης και δεύτερης κατηγορίας και έχουν ηλικία κατά 5 χρόνια μικρότερη από την ηλικία θεμελίωσης συνταξιοδοτικού δικαιώματος για σύνταξη γήρατος. Η πρόωρη σύνταξη καταβάλλεται μέχρι ο ασφαλισμένος να συμπληρώση την ηλικία που προβλέπεται για την θεμελίωση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος για σύνταξη γήρατος, ενώ δεν μπορεί να παρέχεται ταυτόχρονα και κοινωνική σύνταξη αναπηρίας. 2) Εφάπαξ καταβολής μέχρι και 50% του ποσού που έχει συσσωρευθεί στην ατομική μερίδα του ασφαλισμένου σε περίπτωση μειωμένης δυνατότητας εργασίας άνω του 89,99%. 3) Εφάπαξ ή τμηματική καταβολή των ποσών στους επιζώντες. Οι ασφαλιστικές εισφορές αντιστοιχούν σε ένα ποσοστό των ασφαλιστέων αποδοχών (12% για όσους εργάζονται σε καθεστώς πρώτης κατηγορίας και 7% σε όσους εργάζονται σε καθεστώς δεύτερης κατηγορίας) και επιβαρύνουν τον εργοδότη, εκτός των ναυτικών που καταβάλλουν οι ίδιοι εις το ακέραιο το ποσό της εισφοράς τους. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Χρηματοοικονομικής Εποπτείας τα ΕΣΤ που λειτουργούσαν στις 31/12/2015 στην Βουλγαρία και το μερίδιο αγοράς του καθένα, με βάση των αριθμό των ασφαλισμένων, ήταν τα παρακάτω: ППФ “ДОВЕРИЕ” (24,69%), ППФ “СЪГЛАСИЕ” (14,75%), ППФ “ДСК-РОДИНА” (11,65%), ЗППФ “АЛИАНЦ БЪЛГАРИЯ” (16,11%), “ЕН ЕН ППФ” (8,58%), ППФ “ЦКБ-СИЛА” (11,7%), “ППФ – БЪДЕЩЕ” (3,6%), ППФ “ТОПЛИНА” (6,21%), ППФ “ПЕНСИОННООСИГУРИТЕЛЕН ИНСТИТУТ” (2,71%). Το σύνολο των ασφαλισμένων ήταν 278 062 άτομα.
γ) Επικουρικά εθελοντικά συνταξιοδοτικά ταμεία – ΕΕθΣΤ (допълнително доброволни пенсионни фондове ДДПФ)
Σύμφωνα με τον «Κώδικα», (άρθρο 209), ένα ΕΕθΣΤ αποτελεί νομικό πρόσωπο αορίστου χρόνου, με ιδρυτή και διαχειριστή μία ιδιωτική συνταξιοδοτική ασφαλιστική εταιρεία, υπό την εποπτεία της Επιτροπής Χρηματοοικονομικής Εποπτείας. Το σύστημα χρηματοδότησης είναι κεφαλαιοποιητικό, στην βάση, προκαθοριμένων εισφορών. Η ασφάλιση σε ένα ΕθΣΤ δίνει το δικαίωμα: α) παροχής προσωπικής σύνταξης γήρατος ή αναπηρίας, β) παροχής σύνταξης επιζώντων, γ) εφάπαξ ή τμηματική καταβολή των ποσών που έχουν συσσωρευθεί στην ατομική μερίδα του ασφαλισμένου, δ) εφάπαξ ή τμηματική καταβολή των ποσών στους επιζώντες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Χρηματοοικονομικής Εποπτείας τα ΕΕθΣΤ που λειτουργούσαν στις 31/12/2015 στην Βουλγαρία και το μερίδιο αγοράς του καθένα, με βάση των αριθμό των ασφαλισμένων, ήταν τα παρακάτω: ДПФ “ДОВЕРИЕ” (25,02%), ДПФ “СЪГЛАСИЕ” (8,52%), ДПФ “ДСК-РОДИНА” (12,37%), ЗДПФ “АЛИАНЦ БЪЛГАРИЯ” (36,21%), “ЕН ЕН ДПФ” (6,41%), ДПФ “ЦКБ-СИЛА” (8,81%), “ДПФ-БЪДЕЩЕ” (0,72%), ДПФ “ТОПЛИНА” (1,87%), ДПФ “ПЕНСИОННООСИГУРИТЕЛЕН ИНСТИТУТ” (0,07%). Το σύνολο των ασφαλισμένων ήταν 597 683 άτομα.
δ) Επικουρικά εθελοντικά επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία – ΕΕθΕΣΤ (Допълнително доброволни пенсионни фондове по професионални схеми – ДПФПС)
Σύμφωνα με τον «Κώδικα», (άρθρο 209), ένα ΕΕθΕΣΤ αποτελεί νομικό πρόσωπο αορίστου χρόνου, με ιδρυτή και διαχειριστή μία ιδιωτική συνταξιοδοτική ασφαλιστική εταιρεία, υπό την εποπτεία της Επιτροπής Χρηματοοικονομικής Εποπτείας. Το σύστημα χρηματοδότησης είναι κεφαλαιοποιητικό, στην βάση, προκαθοριμένων εισφορών. Η ασφάλιση σε ένα ΕθΕΣΤ δίνει το δικαίωμα: α) παροχής σύνταξης γήρατος ορισμένου χρόνου, β) εφάπαξ ή τμηματική καταβολή των ποσών που έχουν συσσωρευθεί στην ατομική μερίδα του ασφαλιζόμενου, δ) εφάπαξ ή τμηματική καταβολή των ποσών στους επιζώντες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Χρηματοοικονομικής Εποπτείας, στις 31/12/2015 λειτουργούσε ένα ΕΕθΕΣΤ, το ДПФПС “ДСК -РОДИНА” με 6 802 ασφαλισμένους.
ε) Επικουρικά εθελοντικά ταμεία ανεργίας – ΕΕθΤΑ (Фондове за допълнително доброволно осигуряване за безработица – ФДДОБ)
Σύμφωνα με τον «Κώδικα», (άρθρα 260-343), ένα ΕΕθΤΑ αποτελεί νομικό πρόσωπο αορίστου χρόνου, με ιδρυτή και διαχειριστή μία ιδιωτική ασφαλιστική εταιρεία για την ανεργία και/ή την επαγγελματική κατάρτηση – ΑΕΑΕΚ5, υπό την εποπτεία της Επιτροπής Χρηματοοικονομικής Εποπτείας. Το ταμείο και η ασφαλιστική εταιρεία, αποτελούν διαφορετικές νομικές οντότητες. Το σύστημα χρηματοδότησης είναι κεφαλαιοποιητικό, στην βάση, προκαθοριμένων εισφορών. Οι εισφορές είναι χρηματικές και καταβάλλονται από τον ασφαλιζόμενο και/ή τον ασφαλιστή του, μηνιαίως, ή ανα άλλο τακτό χρονικό διάστημα, ή εφάπαξ. Οι εισφορές συσσωρεύονται σε προσωπική μερίδα του ασφαλιζόμενου αλλά σε διαφορετικούς λογαριασμούς: σε έναν του ασφαλιζόμενου και σε έναν του ασφαλιστή του. Η ασφάλιση σε ένα ΕΕθΤΑ δίνει το δικαίωμα στον ασφαλιζόμενο χρηματικής αποζημίωσης όταν και εφόσον μείνει άνεργος. Η παροχή καταβάλλεται για μια περίοδο 12 μηνών, τμηματικά ή εφάπαξ, και είναι ίση, μέχρι το ποσό των συσσωρευμένων πόρων που έχουν συγκεντρωθεί στην μερίδα του ασφαλιζόμενου, συν το ποσό των αποδόσεων που έχουν αποφέρει οι επενδύσεις αυτών των πόρων, μείον το ποσό των κρατήσεων και τελών διαχείρησης του ταμείου. Ο ασφαλιζόμενος έχει το δικαίωμα μετά το πέρας ενός έτους, από την υπογραφεί του ασφαλιστικού συμβολαίου, να μεταβιβάσει από την μερίδα του, το σύνολο ή μέρος των συσσωρευμένων ποσών του προσωπικού του λογαριαμού, σε άλλο ΕΕθΤΑ. Επίσης έχει το δικαίωμα, το πολύ μία φορά, κατά την διάρκεια ενός ημερολογιακού έτους, να μεταβιβάσει από την μερίδα του, το σύνολο ή μέρος των συσσωρευμένων ποσών του προσωπικού του λογαριαμού, στη μερίδα της/του συζύγου, ή συγγενούς (σε ευθεία γραμμή μέχρι δευτέρου βαθμού), στο ίδιο ή άλλο ΕΕθΤΑ. Σε περίπτωση θανάτου του ασφαλιζόμενου τα ποσά που έχουν συσσωρευτεί στην μερίδα του αποθανόντα καταβάλλονται εφάπαξ στους κληρονόμους του.
στ’) Επικουρικά εθελοντικά ταμεία επαγγελματικής κατάρτισης – ΕΕθΤΕΚ (Фондове за допълнително доброволно осигуряване за професионална квалификация – ФДДОПК)
Σύμφωνα με τον βουλγάρικο «Κώδικα» (άρθρα 260-343), ένα ΕΕθΤΕΚ αποτελεί νομικό πρόσωπο αορίστου χρόνου, με ιδρυτή και διαχειριστή μία ιδιωτική ασφαλιστική εταιρεία για την ανεργία και/ή την επαγγελματική κατάρτιση – ΑΕΑΕΚ, υπό την εποπτεία της Επιτροπής Χρηματοοικονομικής Εποπτείας. Το ταμείο και η ασφαλιστική εταιρεία, αποτελούν διαφορετικές νομικές οντότητες. Το σύστημα χρηματοδότησης είναι κεφαλαιοποιητικό, στην βάση, προκαθοριμένων εισφορών. Οι εισφορές είναι χρηματικές και καταβάλλονται από τον ασφαλιζόμενο και/ή τον ασφαλιστή του, μηνιαίως, ή ανα άλλο τακτό χρονικό διάστημα, ή εφάπαξ. Οι εισφορές συσσωρεύονται σε προσωπική μερίδα του ασφαλιζόμενου και σε ξεχωριστή μερίδα του ασφαλιστή. Η ασφάλιση σε ένα ΕΕθΤΕΚ δίνει το δικαίωμα στον ασφαλιζόμενο να αξιοποιήσει τα συσσωρευμένα ποσά, προς πληρωμή (έναντι παραστατικών δαπάνης) των αναγκών του για: α) αρχική επαγγελματική κατάρτιση, β) πρόσθετη κατάρτιση, γ) επανακατάρτιση και δ) εκπαίδευση ανώτερης βαθμίδας. Η κάλυψη των παραπάνω αναγκών ανέρχεται μέχρι το ποσό των συσσωρευμένων πόρων που έχουν συγκεντρωθεί στην μερίδα του ασφαλιζόμενου, και στην μερίδα του ασφαλιστή του συν το ποσό των αποδόσεων που έχουν αποφέρει οι επενδύσεις αυτών των πόρων, μείον το ποσό των κρατήσεων και τελών διαχείρησης του ταμείου. Εάν η πρωτοβουλία της αξιοποίησης του δικαιώματος προέρχεται από τον ασφαλιζόμενο, τότε γίνεται χρήση των ποσών της προσωπικής του μερίδας, ενώ εάν προέρχεται από τον ασφαλιστή (με την σύμφωνη γνώμη του ασφαλιζόμενου), τότε γίνεται χρήση των ποσών της μερίδας του ασφαλιστή. Εάν η πρωτοβουλία της αξιοποίησης του δικαιώματος προέρχεται και από τις δύο πλευρές τότε γίνεται χρήση των ποσών που έχουν συγκεντρωθεί και στις δύο μερίδες. Ο ασφαλιζόμενος έχει το δικαίωμα μετά το πέρας ενός έτους, από την υπογραφεί του ασφαλιστικού συμβολαίου, να μεταβιβάσει, το σύνολο ή μέρος των συσσωρευμένων ποσών της μερίδα του, σε άλλο ΕΕθΤΕΚ. Επίσης έχει το δικαίωμα, το πολύ μία φορά, κατά την διάρκεια ενός ημερολογιακού έτους, να μεταβιβάσει από την μερίδα του, το σύνολο ή μέρος των συσσωρευμένων ποσών του προσωπικού του λογαριαμού, στη μερίδα της/του συζύγου, ή συγγενούς (σε ευθεία γραμμή μέχρι δευτέρου βαθμού), στο ίδιο ή άλλο ΕΕθΤΕΚ. Σε περίπτωση θανάτου του ασφαλιζόμενου τα ποσά που έχουν συσσωρευτεί στην μερίδα του αποθανόντα καταβάλλονται εφάπαξ στους κληρονόμους του.
Ανακεφαλαιώνοντας, σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Χρηματοοικονομικής Εποπτείας, το σύνολο των ταμείων επικουρικής συνταξιοδοτικής ασφάλισης, στις 31/12/2015, στην Βουλγαρία, ήταν 28 (9 γενικά συνταξιοδοτικά ταμεία, 9 επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία, 9 επικουρικά εθελοντικά συνταξιοδοτικά ταμεία και 1 επικουρικό εθελοντικό επαγγελματικό συνταξιοδοτικό ταμείο), και τα διαχειρίζονταν 9 ιδιωτικές συνταξιοδοτικές ασφαλιστικές εταιρείες.
Σημειώσεις:
- Βλ. „КОДЕКС ЗА СОЦИАЛНО ОСИГУРЯВАНЕ“, άρθρο 1
- Το ΕΑΙ ιδρύθηκε το 1995 με το Νόμο περί Ταμείου «Κοινωνικής Ασφάλισης» ως διάδοχος της Κεντρικής Διεύθυνσης «Κοινωνικής Ασφάλισης». Αποτελεί την αρμόδια αρχή της χώρας για την εφαρμογή των κανόνων συντονισμού των σχημάτων κοινωνικής ασφάλισης, καθώς και των διεθνών συμβάσεων στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης που αναφέρονται στις χρηματικές αποζημιώσεις σε περιπτώσεις ασθένειας και μητρότητας, τα επιδόματα σε περιπτώσεις θανάτου, τις χρηματικές παροχές σε περιπτώσεις ανεργίας, τις συνταξιοδοτήσεις λόγω ηλικίας, την αναπηρία και τις παροχές (κληρονόμων) επιζώντων. Το ΕΑΙ λογοδοτεί για τη δραστηριότητά του απευθείας στο κοινοβούλιο της Βουλγαρίας. Ανώτατο διοικητικό όργανο του ΕΑΙ είναι το Εποπτικό Συμβούλιο, το οποίο αποτελείται από εκπροσώπους του δημοσίου και των εθνικά αντιπροσωπευόμενων εργοδοτικών και συνδικαλιστικών οργανώσεων.
- Βλ. „ЗАКОН ЗА БЮДЖЕТА НА ДЪРЖАВНОТО ОБЩЕСТВЕНО ОСИГУРЯВАНЕ ЗА 2017г.“
- Βλ. „КОДЕКС ЗА СОЦИАЛНО ОСИГУРЯВАНЕ“, άρθρο 2 παράγραφο 2
- Σύμφωνα με τις διατάξεις του βουλγάρικου «Κώδικα Κοινωνικής Ασφάλισης» (άρθρα 260-343), πρόκειται για ανώνυμες εταιρείες, αδειοδοτούμενες και εποπτευόμενες από την Επιτροπή Χρηματοοικονομική Εποπτείας, που έχουν ως αποκλειστικό αντικείμενο δραστηριότητας, την επικουρική εθελοντική ασφάλιση για την ανεργία και/ή την επαγγελματική κατάρτιση. Κάθε ΑΕΑΕΚ μπορεί να ιδρύσει και να διαχειρίζεται μόνο ένα επικουρικό εθελοντικό ταμείο ανεργίας –ΕΕθΤΑ και ένα επικουρικό εθελοντικό ταμείο επαγγελματικής κατάρτισης –ΕΕθΤΕΚ.
Βιβλιογραφία:
- „КОДЕКС ЗА СОЦИАЛНО ОСИГУРЯВАНЕ“ Обн., ДВ, бр. 110 от 17.12.1999 г., в сила от 1.01.2000 г., με τις διαδοχικές τροποποιήσεις και διορθώσεις του. Στο: http://www.noi.bg/images/bg/legislation/Codes/KCO.pdf
- ЗАКОН ЗА БЮДЖЕТА НА ДЪРЖАВНОТО ОБЩЕСТВЕНО ОСИГУРЯВАНЕ ЗА 2017 г. Στο: http://www.noi.bg/images/bg/legislation/laws/zbdoo_2017.pdf
Αυτό το εργασία χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές .
Petinakis 